กลอนดอกสร้อยรำพึงในป่าช้า

กลอนดอกสรอ้ ย ราํ พึงในปาชา้ ชนั มธั ยมศึกษาปที ๒

ทมี าของเรอื ง พระยาอุปกิตศิ ลปสาร (นิ ม กาญจนาชวี ะ) เปนผปู้ ระพันธก์ ลอนดอกสรอ้ ย โดยนํ ามาจาก กวีนิ พนธข์ องทอมัส เกรย์ (Thomas Gray) ใน เรอื ง Elegy Written in a Country Churchyard แต่งเปนกลอนดอกสรอ้ ย จํานวน ๓๓ บท แต่ทคี ัดมาให้นั กเรยี นเรยี นมี ๒๑ บท

ทมี าของเรอื ง คําวา่ elegy (บทรอ้ ยกรองทาํ สรด ) แตเ่ ดมิ เปนโคลงไวอ้ าลยั หรอื คราครวญถงึ บคุ คลใดบคุ คลหนึ งทจี ากไปไมม่ วี นั กลบั แต่ elegy ของ ทอมสั เกรย์ เปนการราํ พึงถึงความตายของมนษุ ยซ์ ึงแสดงสัจธรรม ของชีวติ ทอมสั เกรย์ เกดิ แรงบนั ดาลใจในการแตง่ บทกวนี ี หลงั จาก ทเี ขาไดส้ ญู เสียญาตทิ ใี กลช้ ดิ เเละเพือนรกั ในเวลาใกลเ้ คียงกนั นั บวา่ เปนเรอื งทมี ชี อื เสียงมากขององั กฤษ

ทมี าของเรอื ง ทอมสั เกรย์ เปนกวี ชาวองั กฤษประมาณศตวรรษที ๑๘ เขาไดเ้ ขยี นบทกวนี ี ขนึ ทสี สุ านแห่ง หนึ งในเมอื งสโตกโปจส์ (Stoke Poges) ในมณฑลบกั กงิ แฮมเชอร์ (Buckinghamshire)

ทมี าของเรอื ง พระยาอปุ กติ ศิ ลปสารนํ าคําประพันธน์ ี มาประยกุ ตใ์ ห้เขา้ กบั ความเปนไทย เชน่ เปลยี นตน้ ไอวี (Ivy) เปนเถาวลั ย์ เปลยี น แมลงบเี ทลิ (Beetle) เปนจงิ หรดี เรไร เปลยี นชอื จอห์น แฮมพ์เดน็ (John Hampden) เปนชาวบา้ นบางระจนั เปลยี นจอห์น มลิ ตนั (John Milton) กวเี อกขององั กฤษเปนศรปี ราชญ์

เนื อเรอื งยอ่ ในเวลาใกลค้ า มชี ายคนนึ งเขา้ ไปนั งอยใู่ นวดั ชนบทแห่งหนึ ง ซงึ มี ความสงบเงยี บ เมอื ไดย้ นิ เสียงระฆงั ดงั บอกเวลาใกลค้ า เขาจงึ มองดไู ป รอบ ๆ เห็นชาวนาจงู ฝงู ววั ควายเดนิ ทางกลบั บา้ น ครนั สินแสงตะวนั แลว้ เขากไ็ ดย้ นิ เสียงหรดี หรงิ เรไรรอ้ ง และเสียงเกราะในคอกสัตว์ นกแสกที จบั อยบู่ นหอระฆงั กส็ ่งเสียงรอ้ ง บรเิ วณโคนตน้ โพธิ ตน้ ไทร ซงึ บรเิ วณ นั นมหี ลมุ ศพอยมู่ ากมาย ความเงยี บสงบและความวเิ วกชว่ ยทาํ ให้เขารูถ้ งึ สัจธรรมแห่งชวี ติ ขอ้ ทวี า่ ผดู้ ี มจี น นาย ไพร่ นั กรบ กษัตรยิ ์ ตา่ งกม็ จี ดุ จบ เหมอื นกนั ทงั หมด คือ ความตาย

เนือเรอื ง กลอนดอกสรอ้ ยราํ พึงในปาช้า

บทประพันธ์ วงั เอย๋ วงั เวง หงา่ งเหงง่ ! ยาคาระฆงั ขาน ฝงู ววั ควายผา้ ยลาทวิ ากาล ค่อยค่อยผา่ นทอ้ งทงุ่ มงุ่ ถนิ ตน ชาวนาเหนื อยออ่ นตา่ งจรกลบั ตะวนั ลบั อบั แสงทกุ แห่งหน ทงิ ทงุ่ ให้มดื มวั ทวั มณฑล และทงิ ตนตเู ปลยี วอยเู่ ดยี วเอย ถอดคําประพันธ์ เสียงระฆงั ดงั หงา่ งเหงง่ ในเวลาใกลค้ าทาํ ให้เกดิ ความวงั เวง ฝงู ววั ควายกเ็ คลอื นจากทอ้ งทงุ่ เพือกลบั ถนิ ของมนั ฝายชาวนาที เหนื อยออ่ นจากการทาํ งานกก็ ลบั ทอี ยขู่ องตน ตะวนั ลบั ขอบฟาไมม่ ี แสงสวา่ ง ทาํ ให้ทอ้ งทงุ่ มดื มดิ และทงิ ให้ขา้ พเจา้ อยเู่ พียงผเู้ ดยี ว

บทประพันธ์ ยามเอย๋ ยามนี ปถพีมดื มวั ทวั สถาน อากาศเยน็ เยอื กหนาวคราววกิ าล สงดั ปานปาใหญไ่ รส้ ําเนี ยง มกี แ็ ตเ่ สียงจงั หรดี กระกรดี กรงิ ! เรไรหรงิ ! รอ้ งขรมระงมเสียง คอกควายววั รวั เกราะเปาะแปะ! เพียง รูว้ า่ เสียงเกราะแวว่ แผว่ แผว่ เอย ถอดคําประพันธ์ ในเวลานี ทวั แผน่ ดนิ มดื มดิ อากาศหนาวเยน็ เพราะเปนเวลากลางคืน ปา ใหญแ่ ห่งนี เงยี บสงดั มแี ตเ่ สียงจงิ หรดี เรไรรอ้ งระงม และกไ็ ดย้ นิ เสียงเกราะรวั จากคอกววั ควาย ดงั แวว่ มาแตไ่ กล

บทประพันธ์ นกเอย๋ นกแสก จบั จอ้ งรอ้ งแจก๊ เพียงแถกขวญั อยบู่ นยอดหอระฆงั บงั แสงจนั ทร์ มเี ถาวลั ยร์ ุงรงั ถงึ หลงั คา เหมอื นมนั ฟองดวงจนั ทรใ์ ห้ผนั ดู คนมาส่ซู อ่ งพักมนั รกั ษา ถอื เปนทรี โหฐานนมนานมา ให้เสือมผาสกุ สันตข์ องมนั เอย ถอดคําประพันธ์ เสียงนกแสกรอ้ งขนึ มาทาํ ให้ขา้ พเจา้ เสียขวญั นกแสกมนั จบั อยบู่ นหอระฆงั ทบี งั แสงจนั ทรแ์ ละมเี ถาวลั ยร์ ุงรงั พันถงึ หลงั คา เหมอื นกบั มนั จะฟองให้ดวงจนั ทรห์ ันมาดู คนทมี าอยใู่ นทที มี นั รกั ษาไว้ (ปาชา้ ) ซงึ ถอื เปนทเี ฉพาะส่วนตวั ของมนั มานาน ทาํ ให้มนั ไมม่ ี ความสขุ

บทประพันธ์ ตน้ เอย๋ ตน้ ไทร สงู ใหญร่ ากยอ้ ยห้อยระยา้ และตน้ โพธพิ ่มุ แจแ้ ผฉ่ ายา มเี นิ นหญา้ ใตต้ น้ เกลอื นกลน่ ไป ลว้ นรา่ งคนในเขตประเทศนี ดษุ ณีนอนราย ณ ภายใต้ แห่งหลมุ ลกึ ลานสลดระทดใจ เรายงิ ใกลห้ ลมุ นั นทกุ วนั เอย ถอดคําประพันธ์ มตี น้ ไทรสงู ใหญร่ ากยอ้ ยห้อยระยา้ และตน้ โพธทิ เี ปนพ่มุ แผร่ ม่ เงาออกไปโดยรอบ ทใี ตต้ น้ ไมม้ เี นิ นหญา้ ซงึ เปนทฝี งศพของคนในเขตนั น ศพทนี อนนิ งอยใู่ นหลมุ ลกึ ดแู ลว้ รูส้ ึกสลดใจ และตวั ขา้ พเจา้ เองกใ็ กลจ้ ะไดน้ อนอยใู่ นหลมุ นั นเชน่ กนั

บทประพันธ์ หมดเอย๋ หมดห่วง หมดดวงวญิ ญาณลาญสลาย ถงึ ลมเชา้ ชวยชนื รนื สบาย เตอื นนกแอน่ ลมผายแผดสําเนี ยง อยตู่ ามโรงมงุ ฟางขา้ งขา้ งนั น ทงั ไกข่ นั แขง่ ดเุ หวา่ ระเรา้ เสียง โอเ้ หมอื นปลกุ รา่ งกายนอนรายเรยี ง พ้นสําเนี ยงทจี ะปลกุ ให้ลกุ เอย ถอดคําประพันธ์ หมดห่วง เนื องจากดวงวญิ ญาณไดแ้ ตกสลายไปแลว้ ถงึ แมว้ า่ ลมยามเชา้ จะพัดให้ สดชนื เตอื นนกนางแอน่ ให้เคลอื นออกจากรงั และส่งเสียงรอ้ งไปตามโรงนา ไกก่ ข็ นั แขง่ กบั นกดเุ หวา่ เหมอื นจะชว่ ยปลกุ รา่ งของผทู้ นี อนเรยี งรายในหลมุ ฝงศพให้ตนื ขนึ แตพ่ วกเขาเหลา่ นั นกไ็ มไ่ ดย้ นิ

บทประพันธ์ ทอดเอย๋ ทอดทงิ ยามหนาวผงิ ไฟลอ้ มอยพู่ รอ้ มหน้ า ทงิ เพือนยากแมเ่ หยา้ หาขา้ วปลา ทกุ เวลาเชา้ เยน็ เปนนิ รนั ดร์ ทงิ ทงั หนนู ้ อยน้ อยรอ่ ยรอ่ ยรบั เห็นพ่อกลบั ปลมื เปรมเกษมสันต์ เขา้ กอดคอฉอเลาะเสนาะกรรณ สารพันทอดทงิ ทกุ สิงเอย ถอดคําประพันธ์ ยามหนาวเคยนั งผงิ ไฟอยพู่ รอ้ มหน้ า แตต่ อ้ งมาทงิ เพือนทงิ แมเ่ รอื นทคี อยหุงหา อาหารให้รบั ประทานเชา้ เยน็ ทงิ ลกู น้ อยทเี มอื เห็นหน้ าพ่อกลบั มากด็ ใี จกอดคอฉอเลาะ ดว้ ยเสียงทนี ่ าฟง แตแ่ ลว้ กต็ อ้ งทอดทงิ สิงเหลา่ นี ไป

บทประพันธ์ กองเอย๋ กองขา้ ว กองสงู ราวโรงนายงิ น่ าใคร่ เกดิ เพราะการเกบ็ เกยี วดว้ ยเคียวใคร ใครเลา่ ไถคราดพืนฟนแผน่ ดนิ เชา้ กข็ บั โคกระบอื ถอื คันไถ สํ าราญใจตามเขตประเทศถนิ ยดึ หางยามยกั ไปตามใจจนิ ต์ หางยามผนิ ตามใจเพราะใครเอย ถอดคําประพันธ์ เห็นกองขา้ วสงู ราวโรงนาชา่ งน่ ายนิ ดี กองขา้ วนี เกดิ จากการเกบ็ เกยี วจากเคียว ของใครหรอื ใครเปนคนไถคราดพลกิ ฟนแผน่ ดนิ นี เชา้ กต็ อ้ นววั ควายและถอื คันไถออก ไปยงั ทอ้ งนาอยา่ งสําราญใจ จบั หางไถไถไปในทศิ ทางตา่ ง ๆ ตามใจตน

บทประพันธ์ ตวั เอย๋ ตวั ทะยาน อยา่ บนั ดาลดลใจให้ใฝฝน ดถู กู กจิ ชาวนาสารพัน และความครอบครองกนั อนั ชนื บาน เขาเปนสขุ เรยี บเรยี บเงยี บสงดั มปี วฒั น์ เปนไปไมว่ ติ ถาร ขออยา่ ไดเ้ ยย้ เยาะพดู เราะราน ดหู มนิ การเปนอยเู่ พือนตเู อย ถอดคําประพันธ์ ความทะเยอทะยาน ขออยา่ บนั ดาลใจให้ดถู กู ชาวนาและครอบครวั ทอี ยอู่ ยา่ งมี ความสขุ ของเขา เพราะชาวนาตา่ งเปนอยอู่ ยา่ งเรยี บงา่ ย มคี วามเปนไปอยา่ งปกติ ขอ อยา่ งไดพ้ ดู จาเยาะเยย้ ดหู มนิ การเปนอยขู่ องเขา

บทประพันธ์ สกลุ เอย๋ สกลุ สงู ชกั จงู จติ ฟชู ศู ักดศิ รี อํานาจนํ าความสงา่ อา่ อนิ ทรยี ์ ความงามนํ าให้มไี มตรกี นั ความรารวยอวยสขุ ให้ทกุ อยา่ ง เหลา่ นี ตา่ งรอตายทาํ ลายขนั ธ์ วถิ แี ห่งเกยี รตยิ ศทงั หมดนั น แตล่ ว้ นผนั มาประจบหลมุ ศพเอย ถอดคําประพันธ์ คนมชี าตติ ระกลู สงู ทาํ ให้จติ ใจพองโตขนึ คิดวา่ ตนมศี ักดศิ รเี หนื อผอู้ นื คนมี อํานาจนํ าความสงา่ งามมาให้ชวี ติ คนมหี น้ าตางดงามทาํ ให้คนอนื รกั ใคร่ คนมฐี านะ รารวยยอ่ มหาความสขุ ไดท้ กุ อยา่ ง แตท่ กุ คนตา่ งกร็ อความตายเชน่ เดยี วกนั วถิ แี ห่ง เกยี รตยิ ศทงั หมดลว้ นมารวมกนั ทหี ลมุ ฝงศพ

บทประพันธ์ ตวั เอย๋ ตวั หยงิ เจา้ อยา่ ชงิ ตซิ ากวา่ ยากไร้ เห็นจมดนิ น่ าสลดระทดใจ ทรี ะลกึ สิงไรกไ็ มม่ ี ไมเ่ หมอื นอยา่ งบางศพญาตติ บแตง่ เครอื งแสดงเกยี รตยิ ศเลศิ ประเสรฐิ ศรี สรา้ งสานการบญุ หนนุ พลี เปนอนสุ าวรยี ส์ งา่ เอย ถอดคําประพันธ์ ผทู้ เี ยอ่ หยงิ ทงั หลาย อยา่ ไดต้ ําหนิ ซากศพผยู้ ากไร้ แมศ้ พเหลา่ นี จะนอนจมดนิ น่ าสลดใจและทไี มส่ ามารถระลกึ ถงึ สิงใดไดเ้ ลยกต็ าม ไมเ่ หมอื นอยา่ งบางศพทญี าติ ตบแตง่ ดว้ ยเครอื งแสดงเกยี รตยิ ศอยา่ งดี โดยการสรา้ งอนสุ าวรยี อ์ นั สงา่ งามเพือ เคารพบชู า

บทประพันธ์ ทเี อย๋ ทรี ะลกึ ถงึ อธกึ งามลบในภพพืน กไ็ มช่ วนชพี ทดี บั ให้กลบั คืน เสียงชมชนื เชดิ ชคู ุณผตู้ าย เสียงประกาศเกยี รตเิ อกิ เกรกิ ลนั จะกระเทอื นถงึ กรรณนั นอยา่ หมาย ลว้ นเปนคุณแกผ่ ยู้ งั ไมว่ างวาย ชเู กยี รตญิ าตไิ ปภายภาคหน้ าเอย ถอดคําประพันธ์ ทรี ะลกึ ทสี รา้ งขนึ ถงึ แมจ้ ะงามเพียงใดกไ็ มส่ ามารถทาํ ให้ผตู้ ายฟนขนึ มาได้ เสียง ชนื ชมเชดิ ชใู นคุณงามความดขี องผตู้ าย ผตู้ ายกไ็ มส่ ามารถรบั รูไ้ ด้ ทกุ อยา่ งลว้ นเปน คุณแกญ่ าตทิ ยี งั มชี วี ติ อยู่

บทประพันธ์ รา่ งเอย๋ รา่ งกาย ยามตายจมพืนดาษดนื หลาม อยา่ ดถู กู ถนิ นี วา่ ทที ราม อาจขนึ ชอื ลอื นามในกอ่ นไกล อาจจะเปนเจดยี ม์ พี ระศพ แห่งจอมภพจกั รพรรดกิ ษัตรยิ ใ์ หญ่ ประเสรฐิ ดว้ ยสัตตรตั น์ จรสั ชยั ณ สมยั กอ่ นกาลบรุ าณเอย ถอดคําประพันธ์ รา่ งกายของคนตายจมอยใู่ ตพ้ ืนดนิ มากมาย ขออยา่ ไดด้ ถู กู ถนิ ทนี ี วา่ ไมด่ ี เพราะ อาจจะเปนสถานทมี ชี อื เสียงมากอ่ น อาจเปนเจดยี ์ หรอื ทฝี งศพของพระมหากษัตรยิ ์ ผยู้ งิ ใหญอ่ นั ประกอบดว้ ยแกว้ ๗ ประการในสมยั โบราณกไ็ ด้

บทประพันธ์ ความเอย๋ ความรู้ เปนเครอื งชชู ที างสวา่ งไสว หมดโอกาสทจี ะชตี อ่ นี ไป ละห่วงใยอยากรูล้ งส่ดู นิ อนั ความยากหากให้ไรศ้ ึกษา ยน่ ปญญาความรูอ้ ยแู่ ค่ถนิ หมดทกุ ขข์ ลกุ แตก่ จิ คิดหากนิ กระแสวญิ ญาณงนั เพียงนั นเอย ถอดคําประพันธ์ ความรูเ้ ปนเครอื งชที างไปส่คู วามกา้ วหน้ า แตต่ อนนี หมดโอกาสแลว้ จําตอ้ งละ ความห่วงใยทงั หมดไปส่คู วามตาย ความยากจนทาํ ให้ไมไ่ ดร้ บั การศึกษา ไดร้ บั ความรู้ อยเู่ ฉพาะในทอ้ งถนิ ของตน และขณะนี กห็ มดทกุ ขเ์ กยี วกบั การทาํ มาหากนิ เพราะ วญิ ญาณนั นคงหยดุ อยเู่ พียงเทา่ นี

บทประพันธ์ ซากเอย๋ ซากศพ อาจเปนซากนั กรบผกู้ ลา้ หาญ เชน่ ชาวบา้ นบางระจนั ขนั ราํ บาญ กบั หมมู่ า่ นมาประทษุ อยธุ ยา ไมเ่ ชน่ นั นทา่ นกวเี ชน่ ศรปี ราชญ์ นอนอนาถเลห่ ์ใบไ้ รภ้ าษา หรอื ผกู้ บู้ า้ นเมอื งเรอื งปญญา อาจจะมานอนจมถมดนิ เอย ถอดคําประพันธ์ ซากศพทงั หลายเหลา่ นี อาจเปนซากศพของนั กรบผกู้ ลา้ หาญ เชน่ ชาวบา้ น บางระจนั ทสี ้รู บกบั กองทพั พมา่ ทมี าโจมตกี รุงศรอี ยธุ ยา หรอื ศพกวศี รปี ราชญ์ ทนี อนนิ งไมพ่ ดู จา หรอื ศพผทู้ กี บู้ า้ นเมอื ง หรอื ผมู้ ปี ญญาอนื ๆ ซงึ อาจนอนถมจม ดนิ อยู่

บทประพันธ์ มกั เอย๋ มกั ใหญ่ กน่ แตใ่ ฝฝนฟงุ ตามมงุ่ หมาย อําพรางความจรงิ ใจไมแ่ พรง่ พราย ไมค่ วรอายกต็ อ้ งอายหมายปดบงั มงุ่ แตโ่ ปรยเครอื งปรุงจรุงกลนิ คือความฟมู ฟายสินลนิ โอหัง ลงในเพลงิ เกยี รตศิ ักดปิ ระจกั ษ์ดงั เปลวเพลงิ ปลงั หอมกลบตลบเอย ถอดคําประพันธ์ พวกมกั ใหญใ่ ฝสงู จะทาํ ในสิงทตี นมงุ่ หมายไวแ้ ละปดบงั ความจรงิ บางอยา่ งไวไ้ ม่ เปดเผย สิงทไี มค่ วรอายกอ็ าย แสดงให้เห็นวา่ ภายนอกดดู ี ใชจ้ า่ ยฟมุ เฟอยเกนิ ฐานะ พดู จาอวดดเี พือแสดงความมเี กยี รตขิ องตนให้ผอู้ นื เห็น อนั เปนการปกปดความจรงิ ทไี มด่ งี ามของตนไว้

บทประพันธ์ ห่างเอย๋ ห่างไกล ห่างจากพวกมกั ใหญฝ่ กใฝหา แตส่ ิงซงึ เหลวไหลใส่อาตมา ความมกั น้ อยชาวนาไมน่ ้ อมไป เพือนรกั ษาความสราญฐานวเิ วก รม่ เชอื เฉกหุบเขาลําเนาไศล สันโดษดบั ฟงุ ซา่ นทะยานใจ ตามวสิ ัยชาวนาเยน็ กวา่ เอย ถอดคําประพันธ์ ขอให้อยหู่ ่างพวกมกั ใหญใ่ ฝสงู ซงึ ทาํ แตส่ ิงเหลวไหลใส่ตวั เองโดยไมด่ คู วามมกั น้ อยของชาวนาเปนตวั อยา่ ง ดงั นั นเพือรกั ษาความสบายใจและความวเิ วกรม่ เยน็ เหมอื นอยใู่ นปาเขา ควรถอื สันโดษไมฟ่ งุ ซา่ นทะเยอทะยาน ตามแบบของชาวนาจะ ทาํ ให้จติ ใจเยอื กเยน็

บทประพันธ์ ศพเอย๋ ศพไพร่ ไมม่ ใี ครขนึ ชอื ระบอื ขาน ไมเ่ กรงใครนิ นทาวา่ ประจาน ไมม่ กี ารจารกึ บนั ทกึ คุณ ถงึ บางทมี บี า้ งเปนอยา่ งเลศิ กไ็ มฉ่ ดู ฉาดเชดิ ประเสรฐิ สนุ ทร์ พอเตอื นใจไดบ้ า้ งในทางบญุ เปนเครอื งหนนุ นํ าเหตสุ ังเวชเอย ถอดคําประพันธ์ ศพของบคุ คลธรรมดาทไี มม่ ใี ครรูจ้ กั ไมใ่ ครยกยอ่ ง ไมต่ อ้ งกลวั วา่ ใครจะนิ นทา ไมไ่ ดม้ กี ารจารกึ สิงใดไว้ แมบ้ างครงั จะมกี ารยกยอ่ งในคุณงามความดบี า้ ง แตก่ ไ็ ม่ เตม็ ที ทาํ พอเปนเครอื งเตอื นใจในการทาํ ความดหี รอื เพือเปนเครอื งหนนุ เพือให้เกดิ ความรูส้ ึกเศรา้ สลดหดหู่ตอ่ ผทู้ ตี ายไปเทา่ นั น

บทประพันธ์ ศพเอย๋ ศพสงู เปนเครอื งจงู จติ ให้เลอื มใสศานต์ จารกึ คําสํานวนชวนสักการ ผดิ กบั ฐานชาวนาคนสามญั ซงึ อยา่ งดกี ม็ กี วเี ถอื น จากรกึ ชอื ปเดอื นวนั ดบั ขนั ธ์ อุทศิ สิงซงึ สรา้ งตามทางธรรม์ ของผนู้ ั นผนู้ ี แกผ่ เี อย ถอดคําประพันธ์ ศพบางศพมคี ําจารกึ ทจี งู ใจให้เลอื มใสและสักการะ ตา่ งจากชาวนาหรอื คนธรรมดา ซงึ จารกึ เพียงชอื วนั เดอื นปทตี ายไป เพือจะไดม้ ชี อื เรยี กในการอุทศิ ส่วนกศุ ลให้คนตาย ทชี อื นั นชอื นี

บทประพันธ์ ห่วงเอย๋ ห่วงอะไร ไมย่ งิ ใหญเ่ ทา่ ห่วงดวงชวี ติ แมค้ นลมื สิงใดไดส้ นิ ท กย็ งั คิดขนึ ไดเ้ มอื ใกลต้ าย ใครจะยอมละทงิ ซงึ สิงสขุ เคยเปนทกุ ขห์ ่วงใยเสียไดง้ า่ ย ใครจะยอมละแดนแสนสบาย โดยไมช่ ายตาใฝอาลยั เอย ถอดคําประพันธ์ ห่วงอะไรกไ็ มเ่ ทา่ ห่วงชวี ติ ของตนเอง แมจ้ ะลมื ทใี ดไปหมดแตเ่ มอื ใกลต้ าย กย็ งั คิดถงึ ชวี ติ ของตนเอง ใครจะยอมละทงิ ความสขุ ความสบายไปโดยไมอ่ าลยั ใยดี

บทประพันธ์ ดวงเอย๋ ดวงจติ ลมื สนิ ทกจิ การงานทงั หลาย ยอ่ มละชพี เคยสขุ สนกุ สบาย เคยเสียดายเคยวติ กเคยปกครอง ละทงิ ถนิ ทสี ําราญเบกิ บานจติ ซงึ เคยคิดใฝเฝาเปนเจา้ ของ หมดวติ กหมดเสียดายหมดหมายปอง ไมผ่ นิ หลงั เหลยี วมองดว้ ยซาเอย ถอดคําประพันธ์ ขอให้ดวงจติ จงลมื กจิ การงานทงั หลาย ทเี คยสขุ สนกุ สบาย เคยเสียดาย เคยวติ ก และเคยปกครอง ละทงิ ถนิ ทเี คยให้ความสขุ ซงึ เคยคิดเปนเจา้ ของ ขอให้หมด วติ ก หมดเสียดาย หมดความปรารถนา โดยไมห่ ันหลงั เหลยี วมองมนั อกี

คุณค่าของเรอื ง กลอนดอกสรอ้ ยราํ พึงในปาช้า

คุณค่าดา้ นเนื อหา เมอื อา่ นกลอนดอกสรอ้ ยราํ พึงในปาชา้ จะให้ความรูส้ ึกและอารมณ์อยา่ ง ชัดเจน คือ อารมณ์สะเทอื นใจเกยี วกบั ชวี ติ ดวามตาย ความเหงา วงั เวงใจ สังเวชใจ ยงิ ทาํ ให้เกดิ ความรูส้ ึกอา้ งวา้ ง วา้ เหว่ สะเทอื นใจมากขนึ โดยเฉพาะ กลอนดอกสรอ้ ยบทแรกวา่ วงั เอย๋ วงั เวง หงา่ งเหงง่ ! ยาคาระฆงั ขาน ฝงู ววั ควายผา้ ยลาทวิ ากาล ค่อยค่อยผา่ นทอ้ งทงุ่ มงุ่ ถนิ ตน ชาวนาเหนื อยออ่ นตา่ งจรกลบั ตะวนั ลบั อบั แสงทกุ แห่งหน ทงิ ทงุ่ ให้มดื มวั ทวั มณฑล และทงิ ตนตเู ปลยี วอยเู่ ดยี วเอย

คุณค่าดา้ นเนื อหา กลอนดอกกสรอ้ ยบทนี ให้อารมณ์สะเทอื นใจ กลา่ วถงึ ยามใกลค้ า ไดย้ นิ เสียงระฆงั ดงั เห็นชาวนาตอ้ นววั ควายไปพรอ้ มกบั เวลาใกลม้ ดื ตนอยู่ เดยี วดายดว้ ยความวงั เวงและเปลา่ เปลยี วใจยงั สะทอ้ นความเงยี บเหงา วงั เวง จนทาํ ให้เกดิ อารมณ์สะเทอื นใจอกี ดว้ ย ดงั คําประพันธว์ า่ นกเอย๋ นกแสก จบั จอ้ งรอ้ งแจก๊ เพียงแถกขวญั อยบู่ นยอดหอระฆงั บงั แสงจนั ทร์ มเี ถาวลั ยร์ ุงรงั ถงึ หลงั คา เหมอื นมนั ฟองดวงจนั ทรใ์ ห้ผนั ดู คนมาส่ชู อ่ งพักมนั รกั ษา ถอื เปนทรี โหฐานนมนานมา ให้เสือมผาสกุ สันตข์ องมนั เอย

คุณค่าดา้ นแนวคิด กลอนดอกสรอ้ ยราํ พึงในปาชา้ แสดงสัจธรรมของชีวติ คือ ความไม่ เทยี งแทแ้ น่ นอน ทกุ คนไมส่ ามารถหลกี เลยี งความตายได้ การดําเนิ นชวี ติ จงึ ควรรูจ้ กั ปลอ่ ยวาง ไมค่ วรยดึ ตดิ กบั สิงใด ๆ ซงึ เปนคตธิ รรมอนั ทรงคุณค่า แกก่ ารดําเนิ นชวี ติ ดงั คําประพันธว์ า่ ดวงเอย๋ ดวงจติ ลมื สนิ ทกจิ การงานทงั หลาย ยอ่ มละชพี เคยสขุ สนกุ สบาย เคยเสียดายเคยวติ กเคยปกครอง ละถนิ ทสี ําราญเบกิ บานจติ ซงึ เคยคิดใฝเฝาเปนเจา้ ของ หมดวติ กหมดเสียดายหมดหมายปอง ไมผ่ นิ หลงั เหลยี วมองดว้ ยซาเอย

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป การใช้คําเลยี นเสียงธรรมชาติ เชน่ ยามเอย๋ ยามนี ปถพีมดี มวั ทวั สถาน อากาศเยน็ เยอื กหนาวคราววกิ าล สงดั ปานปาใหญไ่ รส้ ําเนี ยง มกี แ็ ตจ่ งั หรดี กระกรดี กรงิ ! เรไรหรงิ ! รอ้ งขรมระงมเสียง คอกควายววั รวั เกราะเปาะเปาะ! เพียง รูว้ า่ เสียงเกราะแวว่ แผว่ แผว่ เอย

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป การใช้คําอปุ มา เปรยี บเทยี บให้เข้าใจชัดเจน เชน่ ห่างเอย๋ ห่างไกล ห่างจากพวกมกั ใหญฝ่ กใฝหา แตส่ ิงซงึ เหลวไหลใส่อาตมา ความมกั น้ อยชาวนาไมน่ ้ อมไป เพือรกั ษาความสราญฐานวเิ วก รม่ ซอื เฉกทบุ เขาลําเนาไศล สันโดษดบั ฟงุ ชา่ นทะยานใจ ตามวสิ ัยชาวนาเยน็ กวา่ เอย

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป การเลอื กใช้คําเพือบรรยายให้เห็นภาพและไดย้ นิ เสียง เชน่ - มเี ถาวลั ยร์ ุงรงั ถงึ หลงั คา - สงู ใหญร่ ากยอ้ ยห้อยระยา้ - รูว้ า่ เสียงเกราะแวว่ แผว่ แผว่ เอย - ทงั ไกข่ นั แขง่ ดเุ หวา่ ระเรา้ เสียง - เสียงประกาศเกยี รตเิ อกิ เกรกิ ลนั

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป การซาคําเพือเน้นความหมาย เช่น หมดวติ กหมดเสียดายหมดหมายปอง ใครจะยอมละทงิ ซงึ สิงสขุ เคยเปนทกุ ขห์ ่วงใยเสียงา่ ย ใครจะยอมละแดนแสนสบาย โดยไมช่ ายตาใฝอาลยั เอย

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป การเลน่ เสียงสัมผสั พยญั ชนะและสัมผสั สระ เช่น - ตะวนั ลบั อบั แสงทกุ แห่งหน - ทงิ ทงั หนนู ้ อยน้ อยรอ่ ยรอ่ ยรบั - เขาเปนสขุ เรยี บเรยี บเงยี บสงดั - เปลวเพลงิ ปลงั หอมกลบตลบเอย

คุณค่าดา้ นสังคม กลอนดอกสรอ้ ยให้ความรูท้ างดา้ นประวตั ศิ าสตร์ โดยกวไี ดห้ ยบิ ยก บคุ คลและเหตกุ ารณ์ในประวตั ศิ าสตรม์ าเปรยี บเปรย ทาํ ให้ผอู้ า่ นไดร้ บั ความรู้ เกยี วกบั ประวตั ศิ าสตรไ์ ปพรอ้ มกบั ขอ้ คิดของเรอื ง ในคําประพันธว์ า่ ซากเอย๋ ซากศพ อาจเปนซากนั กรบผกู้ ลา้ หาญ เชน่ ชาวบา้ นบางระจนั ขนั ราํ บาญ กบั หมมู่ า่ นมาประทษุ อยธุ ยา ไมเ่ ชน่ นั นทา่ นกวเี ชน่ ศรปี ราชญ์ นอนอนาถเลห่ ์ใบไ้ รภ้ าษา หรอื ผกู้ บู้ า้ นเมอื งเรอื งปญญา อาจจะมานอนจมถมดนิ เอย

คุณค่าดา้ นสังคม สะทอ้ นวถิ ชี วี ติ ความเปนอยขู่ องคนไทยทเี ปนสังคมเกษตรกรรม เปน วถิ ชี วี ติ ทมี คี วามใกลช้ ดิ กบั ธรรมชาติ ฉากในเรอื งไมว่ า่ จะเปนกองขา้ ว โรงนา หรอื ดนั ไถ ลว้ นแตส่ ะทอ้ นวถิ ชี วี ติ ของคนไทยไดเ้ ปนอยา่ งดี ดงั คําประพันธว์ า่ กองเอย๋ กองขา้ ว กองสงู ราวโรงนายงิ น่ าใคร่ เกดิ เพราะการเกบ็ เกยี วดว้ ยเคียวใคร ใครเลา่ ไถคราดฟนพืนแผน่ ดนิ เชา้ กข็ บั โคกระบอื ถอื คันไถ สํ าราญใจตามเขตประเทศถนิ ยดึ หางยามยกั ไปตามใจจนิ ต์ หางยามผนิ ตามใจเพราะใครเอย

ความรูจ้ ากวรรณคดี - การตายเปนสัจธรรมของชวี ติ ทที กุ คนหนี ไมพ่ ้น - เมอื ตายแลว้ ไมส่ ามารถนํ าสิงใดไปได้ จงึ ควรละวางไมย่ ดึ ตดิ กบั สิงตา่ ง ๆ ขอ้ คิดจากเรอื ง - อยา่ ลมุ่ หลงในสิงทมี แี ละอยา่ ทะเยอทะยานจนเกนิ ตวั เพราะ สดุ ทา้ ยเรากต็ อ้ งตายจากสิงเหลา่ นี ไป - เมอื ยงั มชี วี ติ อยคู่ วรใชช้ วี ติ อยกู่ บั ครอบครวั ให้มคี วามสขุ ทาํ ความดี