รายงานคติชน วาดเสียงสำเนียงไทเลย

รายงานคติชนวิทยา เรื่อง ลำแมงตับเต่าไทเลย





0 คำนำ วัตถุประสงค์ของการจัดทำรายงานในครั้งนี้ 1) เพื่อศึกษาภูมิปัญญาที่แฝงอยู่ในองค์ประกอบ การแสดงเป็นเรื่อง \"ลำแมงตับเต่าไทยเลย\" 2) เพื่อประยุกต์องค์ความรู้เดิมที่เป็นภูมิปัญญา เฉพาะอัตลักษณ์ จากองค์ประกอบแสดง เป็นเรื่อง\"ลำแมงตับเต่าไทยเลย\"ให้เข้ากับยุคสมัย กลุ่มเป้าหมาย เลือกผู้ที่มีความรู้ ความสามารถ เกี่ยวกับการให้ข้อมูล ด้านภูมิปัญญา ที่แฝงอยู่ใน องค์ประกอบของ \"ลำแมงตับเต่าไทยเลย\" ใช้คณะ ลำแมงตับเต่า \"บ้านน้ำพร\" ซึ่งเป็นคณะที่ยังคงมี ความสมบูรณ์ทางด้านองค์ประกอบของคณะแสดง ที่ยังคงหลงเหลืออยู่ เลือกใช้วิธีศึกษาและพัฒนาใน เชิงคุณภาพ โดยการศึกษาจาก ข้อมูลเอกสารตำรา สัมภาษณ์แบบเจาะลึก สนทนากลุ่มโดยใช้การสังเกต การวิเคราะห์ข้อมูล โดยวิธีวิเคราะห์เนื้อหา แบบพรรณาวิเคราะห์ วรเชษฐ์ โลเกตุ (2564)

สารบัญ ลำแมงตับเต่าไทเลย 1 รายละเอียดลำแมงตับเต่า 2 - 4 สรุปความรู้ลำแมงตับเต่า ไทเลย 5 ภาคผนวก/สรุป 6 - 15

1

2

3

4

5

6 ภาค ผนวก

7 ลำแมงตับเต่า ไทเลย จัดเป็นคติชนวิทยาประเภท \"ผสม\" คือข้อมูลที่ ผสมผสานกันระหว่างการใช้ถ้อยคำ และการเลียน แบบปฏิบัติเป็นสื่อในการถ่ายทอด หรืออาจจะ เรียกว่า \"เพลงพื้นบ้านก็ได้\" ตัวอย่างการแสดงลำตับเต่าไทเลย คณะหมอลำไทเลย บ้านน้ำพร ตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย

8 การสัมภาษณ์ ผู้ให้ข้อมูลคติชน กะจังวะเปิดผ้าม่านกั้ง แจ้งสว่างสีค่ำ ๆ มาฟังลำไทเลย จักหน่อยหน๋อ คลายเครียด (พูด) โอ้ยจักอีเป็นจังใด๋แน๋ว บ่เคย หน๋อ ฟังเบิ่งพี่น้อง ฟังเบิ่ง โอ้ย เด้นาง ห่อข้าวแล้วกะซิเดินไป โด่ง ๆ ไผ่ซิเมียส่งอ้าย ก่อนโม้มโท่งนา ไปบ่หละไปไปไหว้ญ่า นำกัน มาไปเก็บผักหวานดูทางบ้านอ้าย มาเก็บดอกฝ้ายหละ ไปเฮ็ดผ้าห่ม บ่ต้องกลัวด๋อกโอม มาไปเที่ยวเมืองเลย ไปเที่ยว เมืองเลย มาไปเที่ยวเมืองเลย (พูด) ไปนำอ้ายบ่หละ อ้ายซิพา ไปไล่แหย่ เมืองเลยมีหม่องเที่ยวหลาย เชียงคาน ด่านซ้าย งามตาน่าดู งามแฮงนั้นมัน แก่งคดคู้ งามแฮงนั้นมันแก่งคดคู้ หยามตะแวนคู้ลู้ มันสีแดงคื้อลื้อ ไผ่ๆเขากะเล่ากะลือ ไผ่ ๆ เขา กะเล่า กะลือ หว่าสีมันนั้นคือ สีหมากพิกวน สีมากพิกวน สีมากพิกวน (พูด) แดงจื้งคื้งเลยหละพี่น้อง เขามีฮอดมีตาโขน กว๋าพ่อโซ้นแม่โซ้น เคยเห็นแน่บ่ บ่เคยกะไปเบิ่งติหน๋อ บ่เคย กะไปเบิ่งติหน๋อ ม่วนออกกะเดาะ งานผีตาโขน ภูหลวง ภูเรือ กะน่ายล ภูกระดึงนั้นคน แห่งมาเที่ยวกันหลาย ภูกระดึงนั้น คนแห่งมาเที่ยวกันหลาย (พูด) หลายคักพี่น้อง แตกบื้น ๆ อยู่ จักพื้นจักหลงปานหมู่พวกเลยหละ (นายสุวิทย์ สาระเงิน, ศิลปินดีเด่นจังหวัดเลย)

9 แน้วกินกะมีแต่แซบ ๆ ซุปบักหมี่ บักแป้ป แซบหลาย แซบหลาย น้องงัวอ๋อใส่ผักอีเลิศกินแล้วบ่เปิด กินแล้วบ่หน่าย อั้นหนึ่งนั้น แซบหลาย แซบหลาย อั้นหนึ่งนั้นแซบหลาย แซบหลาย จำไว้จำไว้ นั้นคือหมกจอนฟอน หมกจอนฟอน นั้นคือหมกจอนฟอน (พูด)โอ้ย แซบอีหลี พี่น้อง หมกใส่หยวก นี้คักขนาด มาเดอมาฟ้อนใส่หมอลำ มาเดอมาฟ้อนใส่หมอลำ หมอลำไทเลย นี้บ่เคยจักเถี่ย เบิ่งติเนียะ เอ้าย้อนแยะย้อน แย้ง หละกะแห่งบ่เคยกะมาให้กันลำ กะแห่งบ่เคย กะมาให้ กันลำ (พูด) โอ้ย เอาเหล้าขาว มามอมกันด๋อก เมาแล้วกะมา หย้องกันลำ แน้วกินกะมีแต่แนวแซบ ๆ ซุปบักหมี่ ซุปบักแป้ป แซบหลาย แซบหลาย น้องงัวอ๋อใส่ผักอีเลิศ กินแล้วบ่เปิด กินแล้วบ่หน่าย อั้นหนึ่งนั้นแซบหลาย แซบหลาย อั้นหนึ่งนั้น แซบหลาย แซบหลาย จำไว้จำไว้ นั้นคือหมกจอนฟอน หมก จอนฟอน นั้น คือหมกจอนฟอน (พูด) โอ้ย แซบอีหลี พี่น้อง เว้ามาน้ำหลายไหล หน๋อมาเดอมาฟ้อนใส่หมอลำ มาเดอมา ฟ้อนใส่หมอลำ หมอลำไทเลย นี้บ่เคยจักเถี่ย เบิ่งติเนียะ เอ้า ย้อนแยะย้อนแย้ง หละกะแห่งบ่เคยกะมาให้กันลำ กะแห่ง บ่เคย กะมาให้กันลำ (พูด) โอ้ย เกิดจากท้องพ่อ ท้องแม่ นี่มัน กะบ่เคยเด้อ สับหน่อไม้ ไล่แหย่ เก็บดอกฝ้าย ขายลอตเตอรี่ วะซั่นคือ มาให้กันลำนี่บ่ซะนั้น ด๋อก ฟังแล้วอยากหัวขวัญ เจ้าของหว๋า (นายสุวิทย์ สาระเงิน, ศิลปินดีเด่นจังหวัดเลย)

10 ประวัติ ผู้ให้ข้อมูลคติชน 1. นายสุวิทย์ สารเงิน ศิลปินดีเด่นจังหวัดเลย ตำแหน่งครูชำนาญการพิเศษ สาขาดนตรีพื้นบ้าน ภูมิลำเนา บ้านหาดทรายขาว ตำบลหาดทรายขาว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ปัจจุบันดำรงตำแหน่ง ครูผู้สอน โรงเรียนนาด้วงวิทยา อำเภอนาด้วง จังหวัดเลย ความสามารถพิเศษ ขับร้องหมอลำ แมงตับเต่าไทเลย หมอลำอีสานทั่วไป แต่งกลอนลำ ดนตรีพื้นบ้านอีสาน ฟ้อนรำพื้นบ้าน เป็นผู้สืบทอด หมอลำไทเลยและถ่ายทอดลงสู่เยาวชน 2. นายขยาย บาตะศรี ครูชำนาญการ ภูมิลำเนา บ้านห้วยสีดา ตำบลหาดทรายขาวอำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ปัจจุบันนั้นดำรงตำแหน่งครูผู้สอนอยู่ที่ โรงเรียนบ้านน้ำพร อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย เป็นผู้นำเอาศิลปะการแสดง หมอลำตับเต่าไทเลย และหมอลำทั่วไปของอีสานมาถ่ายทอดสู่เยาวชน

11 ตัวอย่างการแสดง ลำแมงตับเต่าไทเลย (ลำเรื่องตับเต่า คณะ ส.ส.พัฒสาศิลป์, บ้านน้ำพร อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย)

12 กล่าวโดยสรุป (สำนวนผู้ศึกษาคติชน) กระผมก็คงจะสรุปอะไรได้ไม่มากเพียงอยาก จะให้ข้อเสนอแนะเสียมากกว่า เนื่องจากหมอลำ แมงตับเต่านั้น มันทรงคุณค่า และควรค่าแก่การที่ จะอนุรักษ์เอาไว้ ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการนำไปใช้ 1. ควรกำหนดเป็นนโยบายในระดับจังหวัดให้มี แผนปฏิบัติเพื่ออนุรักษ์ฟื้ นฟูประกวดองค์ความรู้ ด้านภูมิปัญญาที่แฝงอยู่ในบทร้องลำแมงตับเต่า ไทยเลย โดยให้ผู้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญเฉพาะ วิธีการเปล่งเสียงถ้อยคำ การเอื้อนลูกคอ ตามแนว รูปแบบวิธีการเปล่งเสียงถ้อยคำในอดีตเป็นแบบ เพื่อเก็บข้อมูลไว้เพราะแต่ละหมู่บ้านมีวิธีการร้องที่ แตกต่างกัน 2. ควรกำหนดแผนปฏิบัติการประยุกต์วิธีการ เปล่งเสียงถ้อยคำตามรูปแบบในอดีตให้เข้ากับแนว ทางการเปล่งเสียงถ้อยคำผสมผสานให้เข้ากันกับ หมอลำ–หมอแคน

13 3.กำหนดแผนฝึกปฏิบัติด้านการร้องเพลงลำ ตับเต่าไทยเลยประยุกต์เสนอเป็นแนวทางไว้ดังนี้ ประกวดการร้องเพลงลำตับเต่าประยุกต์เดี่ยว และเป็นหมู่คณะ หรือในแต่ละหมู่บ้าน ทั้งผู้ใหญ่ และเยาวชน เผยแพร่องค์ความรู้ด้านภูมิปัญญา การลำตับเต่าไทยเลย จัดลำเรื่องให้กับนักเรียน นักศึกษา ประชาชน จัดทำเป็นตำราแบบเรียน มีทั้งองค์ความรู้ อันแสดงถึงภูมิปัญญา ที่เป็น อัตลักษณ์เฉพาะในเขตจังหวัดเลย ฝึกปฏิบัติด้าน องค์ความรู้ด้านภูมิปัญญา การสร้างในส่วนของ เครื่องแต่งกายที่มีอัตลักษณ์เฉพาะเพื่อการคิดค้น ระบำ รำ ฟ้อน ต่อไป กำหนดวันประกวดแข่งขัน องค์ความรู้อันเป็นภูมิปัญญาที่แสดงอัตลักษณ์ ท้องถิ่น ด้านต่าง ๆ เช่น วิธีการเปล่งเสียงถ้อยคำ การสร้างเครื่องแต่งกาย การร้องลำแมงตับเต่า คนเดียว การร้องเป็นหมู่คณะการแสดงเป็น เรื่องราว ในงานประชุมเชิงวิชาการหรือวันเด็ก

14 วิดีโอที่เกี่ยวข้อง เพิ่มเติม

15 เอกสารอ้างอิง กาญจนา แก้วเทพ. (2543). สื่อสารมวลชนทฤษฎี และแนวทางการศึกษา. กรุงเทพฯ : เอดิสัน เพรสโพกัส. คึกฤทธิ์ ปราโมช. (2534). การบรรยายประกอบการ สาธิตออกตัวเรื่องมาตรฐานนาฏศิลป์ไทย. ใน นาฏศิลป์ไทยเฉลิมพระเกียรติเนื่องใน วโรกาสสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุ ครบ 3. รอบ. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์. ภรดี พันธุภากร. (2544). การวิจัยทางศิลปะและ ศิลปะประยุกต์. ชลบุรี : มหาวิทยาลัยบูรพา. สุริยา บรรพลา. (2545). พิธีกรรมเลี้ยงปีอำเภอ วังสะพุง จังหวัดเลย. ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาไทยศึกษาเพื่อการพัฒนาสำนักงาน บัณฑิตศึกษา สถาบันราชภัฏเลย. อนุมานราชธน, พระยา. (2531). การศึกษาวรรณคดี แง่วรรณศิลป์. กรุงเทพฯ : คุรุสภา ลาดพร้าว.

ขอบคุณ ครับ