เล่ม 1 ลักษณะทางกายภาพของทวีปเอเชีย

หนงั สอื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ (E-Book) หน่วยที่ 2 ทวีปเอเชยี (Asia) กลุ่มสาระสาระการเรียนรสู้ ังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม เลม่ ที่ 1 ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1 สาระภูมิศาสตร์ (ส 21104) ลักษณะทางกายภาพ ของทวปี เอเชยี นางสาวบษุ บง สรวงศิริ ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะครชู านาญการพิเศษ โรงเรียนพงั งพู ิทยาคม สงั กัดองค์การบรหิ ารส่วนจังหวดั อุดรธานี

คานา หนังสอื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ (E-Book) สาระภูมศิ าสตร์ กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 หน่วยที่ 2 ทวปี เอเชยี (Asia) มที ั้งหมด 8 เล่ม ไดแ้ ก่ เล่มท่ี 1 ลักษณะทางกายภาพของทวีป เอเชยี เล่มที่ 2 ลักษณะทางสงั คม เศรษฐกจิ และวัฒนธรรมของทวปี เอเชยี เล่มท่ี 3 ภมู ภิ าคเอเชียเหนอื เล่มท่ี 4 ภมู ิภาคเอเชยี กลาง เล่มที่ 5 ภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ตกเฉยี งใต้ เลม่ ท่ี 6 ภูมิภาคเอเชียใต้ เลม่ ท่ี 7 ภมู ภิ าคเอเชีย ตะวันออกเฉยี งใต้ และเล่มที่ 8 ภมู ิภาคเอเชยี ตะวนั ออก หนังสอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ (E-Book) เล่มน้ี เป็นเล่มที่ 1 เรื่อง ลักษณะทางกายภาพของทวีปเอเชีย ซงึ่ มเี นื้อหา เก่ียวกับทาเลทแี่ ละและอาณาเขต ลกั ษณะภูมิประเทศ ลักษณะภมู ิอากาศและพชื พรรณธรรมชาติ ลักษณะ และทรพั ยากรธรรมชาติ ผู้จดั ทาหวงั เปน็ อย่างยงิ่ วา่ หนังสอื อิเล็กทรอนกิ ส์ (E-Book) เลม่ นี้ จะมคี ุณค่าและเปน็ ประโยชนต์ ่อนักเรียน และผู้สนใจทุกท่าน หากมขี ้อเสนอแนะหรอื ขอ้ ผดิ พลาดประการใด ผูจ้ ดั ทาขอนอ้ มรับไวแ้ ละขออภัย มา ณ ท่นี ้ี นางสาวบษุ บง สรวงศริ ิ ผู้จดั ทา

สารบัญ หนา้ เรื่อง 1 2 แผนทีท่ วีปเอเชยี 5 ทาเลท่ตี ัง้ และอาณาเขตของทวปี เอเชยี 12 ลักษณะภูมปิ ระเทศของทวปี เอเชยี 18 ลกั ษณะภูมิอากาศและพชื พรรณธรรมชาตขิ องทวีปเอเชยี 24 ลักษณะทรัพยากรธรรมชาตขิ องทวีปเอเชีย 27 กิจกรรมท้ายบทเรียน บรรณานกุ รม

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ เรื่อง ลกั ษณะทางกายภาพของทวปี เอเชยี • เพือ่ ใหม้ คี วามรูแ้ ละเขา้ ใจลักษณะทางดา้ นกายภาพของทวีปเอเชีย • เข้าใจถึงการเปลีย่ นแปลงตา่ ง ๆ ทเ่ี ปน็ ผลมาจากลักษณะภมู ปิ ระเทศและภูมอิ ากาศ

1

ทาเลที่ตั้งและอาณาเขต 2 ท่ีต้ัง ทวปี เอเชยี ตัง้ อยูใ่ นซีกโลกเหนอื ยกเว้นพืน้ ที่ บางสว่ น เกาะต่าง ๆ ในประเทศอนิ โดนเี ซียและติมอร-์ เลสเต ท่อี ยใู่ นซีกโลกใต้ โดยมพี ิกัดภูมิศาสตร์ที่ ละตจิ ูด 11 องศาใต้ ถงึ ละตจิ ูด 77 องศาเหนือ ลองติจูด 16 องศาตะวนั ออก ถงึ ลองติจดู 170 องศาตะวันตก แผนที่แสดงลักษณะทางกายภาพของทวปี เอเชยี

ทาเลที่ตั้งและอาณาเขต 3 ขนาด ทวปี เอเชยี เป็นทวีปที่ใหญ่ท่ีสุดในโลก มพี ้ืนทปี่ ระมาณ 44,579,000 ตารางกโิ ลเมตร ประมาณ 1 ใน 3 ของพน้ื ท่แี ผน่ ดินผวิ โลก อาณาเขตตดิ ตอ่ ของทวีปเอเชีย ทศิ เหนือ จดกับสาธารณรัฐประชาชนจีนและสาธารณรฐั อนิ เดีย ทศิ ตะวันออก จดกับมหาสมุทรแปซิฟกิ ทวปี ออสเตรเลียและโอเชยี เนยี ทิศใต้ จดมหาสมทุ รอินเดยี ทวีปออสเตรเลียและโอเชียเนยี ทศิ ตะวันตก ตดิ กบั เทือกเขาอูราล ทวปี ยุโรป จดุ เหนือสุด แหลมเชลยสู กนิ ประเทศรสั เซยี ทสี่ ุดในทวปี จุดใตส้ ุด แหลมปไิ อ ประเทศมาเลเซยี จุดตะวันออกสดุ แหลมอสิ ตเ์ คป ประเทศรัสเซีย จุดตะวันตกสดุ แหลมบาบา ประเทศตุรกี

ทาเลที่ตั้งและอาณาเขต 4 เทือกเขาหมิ าลัย โครงสรา้ งทางธรณวี ทิ ยาของทวปี เอเชยี ท่ีราบสูงอาหรับ ทีร่ าบสงู เดคคาน 1. เขตหนิ เก่า มี 3 บริเวณ - ไซบเี รียนชลิ ด์ ในสหพันธรฐั รสั เซีย - ท่รี าบสูงอาหรบั ในประเทศซาอุดิอาระเบยี - ที่ราบสูงเดคคาน ในประเทศอนิ เดีย 2. เขตหินใหม่ เรมิ่ จากแนวเทอื กเขาในประเทศตรุ กีตอนเหนอื ประเทศอิหรา่ น เทือกเขาหมิ าลยั เทอื กเขาทาง ตะวนั ตกของประเทศพมา่ เกาะอนั ดามนั หมเู่ กาะ อินโดนเี ซีย ฟลิ ปิ ปนิ สแ์ ละประเทศญป่ี ุ่น

ลักษณะภูมิประเทศ 5 ทวปี เอเชยี มลี ักษณะภมู ปิ ระเทศแตกตา่ งกันหลายเขต ในส่วนท่ีเป็น ภาคพ้นื ทวีปแบง่ ออกเปน็ เขตต่าง ๆ ได้ 5 เขต คือ

ลักษณะภูมปิ ระเทศ 6 1. เขตทีร่ าบต่าตอนเหนือ ที่ราบไซบีเรยี ตะวนั ตก เขตท่ีราบตา่ ตอนเหนอื ได้แก่ ดินแดน แองการาชลี ด์ ทีอ่ ยทู่ างตอนเหนอื ของทวีปเอเชียในเขต ไซบีเรีย สว่ นใหญ่อยใู่ นเขตโครงสร้างแบบ หินเก่าทเ่ี รยี กวา่ แองการาชีลด์ มีลักษณะ ภมู ปิ ระเทศเปน็ ทร่ี าบขนาดใหญ่ มีแมน่ า้ อ๊อบ แม่นา้ เยนิเซ และแม่นา้ ลีนา่ ไหลผา่ น บรเิ วณน้ี มีอาณาเขตกว้างขวางมาก แตไ่ ม่ค่อยมีผู้คน อาศยั อยู่ ถึงแมว้ า่ จะเปน็ ทรี่ าบ เพราะเน่ืองจาก มภี มู อิ ากาศหนาวเยน็ มากและทาการเพาะปลกู ไมไ่ ด้

ลกั ษณะภมู ิประเทศ 7 2. เขตท่รี าบลุ่มแมน่ ้า แมน่ า้ สาละวิน เขตทร่ี าบลุ่มแม่นา้ ไดแ้ ก่ ดนิ แดนแถบลมุ่ แม่นา้ ตา่ ง ๆ ซง่ึ มี แม่นา้ แดง ลกั ษณะภูมปิ ระเทศเป็นท่ีราบ และมกั มดี นิ อดุ มสมบรู ณเ์ หมาะแก่ การเพาะปลูก ส่วนใหญ่อย่ทู างเอเชียตะวนั ออกเอเชียใต้ และเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ ได้แก่ ทีร่ าบล่มุ แม่นา้ ฮวงโห ทรี่ าบลุ่มแมน่ า้ แยงซีเกียงในประเทศจีน ท่รี าบลุม่ แม่นา้ สนิ ธุ ทรี่ าบล่มุ แมน่ ้าคงคา และท่ีราบลมุ่ แมน่ ้าพรหมบุตร ในประเทศปากสี ถาน อินเดยี และ บังกลาเทศ ที่ราบล่มุ แมน่ ้าไทกริส ทร่ี าบลุ่มแม่นา้ ยเู ฟรทสี ในประเทศ อริ ัก ทรี่ าบลุ่มแมน่ า้ โขงตอนลา่ งในประเทศกมั พชู าและเวยี ดนาม ทรี่ าบลมุ่ แม่น้าแดง ในประเทศเวยี ดนาม ทรี่ าบลมุ่ แมน่ า้ เจา้ พระยา ในประเทศไทย ทร่ี าบลุ่มแมน่ า้ สาละวนิ ตอนลา่ ง ที่ราบลุ่มแมน่ ้า อิระวดี ในประเทศสหภาพพม่า

ลกั ษณะภมู ิประเทศ 8 3. เขตเทอื กเขาสงู เขตเทือกเขาสงู เปน็ เขตเทอื กเขาหนิ ใหม่ ตอนกลาง ประกอบไปดว้ ยทีร่ าบสงู และเทือกเขามากมาย เทอื กเขาสูง เหลา่ น้ีสว่ นใหญเ่ ป็นเทอื กเขา ทแี่ ยกตวั ไปจากจดุ รวมท่ี เรียกวา่ ปามรี ์นอต หรอื ภาษาพนื้ เมอื งเรียกว่า ปามีร์ดุนยา แปลวา่ หลงั คาโลก จากปามีรน์ อตมเี ทอื กเขาสงู ๆ ของทวีป เอเชียหลายแนว ซึง่ อาจแยกออกไดด้ ังนี้ เทือกเขาท่ีแยกไป ทางทศิ ตะวันออก ได้แก่ เทือกเขาหมิ าลยั เทอื กเขาอาระกนั โยมา และเทอื กเขาทีม่ แี นวตอ่ เนอ่ื งลงมาทางใต้ มีบางส่วน ทจ่ี มหายไปในทะเล และบางสว่ นโผลข่ ึ้นมาเปน็ เกาะใน มหาสมุทรอนิ เดยี และมหาสมทุ รแปซิฟกิ ถัดจากเทอื กเขา หมิ าลยั ข้ึนไปทางเหนอื มีเทอื กเขาทแี่ ยกไปทางตะวันออก

ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ 9 ไดแ้ ก่ เทือกเขาคุนลุน เทือกเขาอลั ตินตัก เทอื กเขานานชานและแนวท่แี ยกไปทางทติ ะวันออกเฉยี งเหนอื ไดแ้ ก่ เทอื กเขาเทยี นชาน เทอื กเขาอลั ไต เทอื กเขาคนิ แกน เทอื กเขายาโบลนอย เทือกเขาสตาโนวอย และเทือกเขาโกลีมา เทือกเขาที่แยกไปทางทศิ ตะวันตก แยกเปน็ แนวเหนอื และแนวใต้ แนวเหนือ ได้แก่ เทอื กเขาฮนิ ดกู ชู เทอื กเขาเอลบูชร์ สว่ นแนวทศิ ใต้ ไดแ้ ก่ เทือกเขาสุไลมาน เทือกเขาซากรอส ซ่งึ เมื่อ เทอื กเขาทั้ง 2 น้มี าบรรจบกนั ท่ีอาร์เมเนยี นนอตแลว้ ยงั แยกออกอกี เปน็ 2 แนว ในเขตประเทศตรุ กี คือ แนวเหนอื เป็นเทือกเขาปอนตกิ และแนวใตเ้ ป็นเทือกเขาเตารัส เทอื กเขาคนุ ลนุ เทือกเขาอลั ตนิ ตัก เทือกเขาซากรอส

ลักษณะภูมปิ ระเทศ 10 4. เขตทรี่ าบสูงตอนกลางทวีป เขตท่รี าบสูงตอนกลางเป็นทรี่ าบสงู อยู่ระหวา่ งเทอื กเขาหินใหม่ เขตทรี่ าบสูงตอนกลาง ทส่ี าคญั ๆ ได้แก่ ท่ีราบสูงทเิ บตซง่ึ เป็นที่ราบสงู ขนาดใหญ่ และสูงทสี่ ดุ ในโลก ท่รี าบสูงยูนนาน ทางใตข้ องประเทศจีน และท่รี าบสูงทม่ี ลี ักษณะเหมอื นแอง่ ชอื่ “ตากลามากนั ” ซง่ึ อยู่ระหวา่ ง เทอื กเขาเทียนชานกับเทอื กเขาคุนลุนแต่อยู่สูงกว่าระดบั น้าทะเลมาก และมีอากาศแหง้ แล้ง เปน็ เขตทะเลทราย ท่ีราบสูงทิเบต ตากลามากนั ท่ีราบสงู ยูนาน

ลักษณะภูมปิ ระเทศ 11 5. เขตท่รี าบสูงตอนใต้และตะวันตกเฉยี งใต้ ทร่ี าบสูงอหิ ร่าน เขตท่ีราบสงู ตอนใตแ้ ละตะวนั ตกเฉยี งใต้ ไดแ้ ก่ ทรี่ าบสงู ขนาดใหญ่ ทีร่ าบสงู อนาโตเลีย ทางตอนใต้ของทวีปเอเชียซึ่งมีความสูงไมม่ ากเท่ากบั ทร่ี าบสูงทางตอนกลาง ของทวปี ที่ราบสงู ดงั กลา่ ว ได้แก่ ท่รี าบสูงเดคคาน ในประเทศอินเดยี ภเู ขาไฟฟูจิ ทร่ี าบสูงอหิ ร่าน ในประเทศอิหรา่ นและอัฟกานิสถาน ทร่ี าบสูงอนาโตเลยี ในประเทศตุรกี และทีร่ าบสูงอาหรับในประเทศาอดุ ีอาระเบยี นอกจากภมู ปิ ระเทศในส่วนท่เี ป็นภาคพ้นื ทวีปซึ่งแบง่ เปน็ 5 เขต แลว้ ทวีปเอเชยี ยังประกอบดว้ ยหมู่เกาะตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ หมู่เกาะในเอเชีย ตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ ซง่ึ หมเู่ กาะเหลา่ นมี้ ภี เู ขาไฟอยู่ หลายแหง่ ทั้งทีด่ บั แล้วและบางลกู ยงั ทรงพลังอยู่ซงึ่ มีโอกาสทจี่ ะระเบิด ขน้ึ มาไดอ้ ีก เช่น ภเู ขาไฟ ในหมู่เกาะญี่ปุ่น หมู่เกาะฟิลิปปนิ ส์ และหมู่เกาะ อินโดนีเซยี ดินแดนดังกล่าว มกั เกิดแผ่นดนิ ไหวขึน้ บ่อย ๆ และยังมีดิน อนั อดุ มสมบรู ณท์ ี่เหมาะแก่การเพาะปลกู อกี ด้วย

ลักษณะภมู อิ ากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 12 ลกั ษณะภูมอิ ากาศของทวีปเอเชยี เม่อื แบ่งตามภมู อิ ากาศสากล แบบเคิปเปิล (Koppen Climatic classification) วลาดเิ มยี ร์ เคิปเปิน (เป็นนักอุตนุ ิยมวิทยาชาวเยอรมนั เปน็ ผู้กาหนดเขตภูมอิ ากาศข้นึ คร้งั แรก (เมือ่ พ.ศ. 2443) โดยใช้ สญั ลักษณเ์ ปน็ ภาษาองั กฤษพมิ พใ์ หญ่ ได้ 6 เขต และสัญลักษณภ์ าษาองั กฤษพมิ พ์เล็กแล้ว ได้ 11 เขต ดงั น้ี เขตภมู อิ ากาศแบบรอ้ นชน้ื (A) บริเวณ ลกั ษณะสาคญั พืชพรรณธรรมชาติ 1. ปา่ ดบิ ชนื้ หรือป่าฝนเขตรอ้ น (Af) รอบศนู ย์สตู ร เชน่ ภาคใต้ของ อุณหภมู สิ งู ฝนตกชุกตลอดปี ปา่ ดงดิบหรอื ปา่ ดบิ ชนื้ ประเทศไทย มาเลเซยี ไม่มีฤดูแลง้ ปริมาณน้าฝน เขียวชอมุ่ ตลอดปี ไม้สาคัญคอื อินโดนีเซีย สิงคโปร์ บรูไน เฉล่ยี มากกว่า 2,500 ไมแ้ ดง ไม้ยาง ไมต้ ะเคียน มลิ ลเิ มตร บรเิ วณชายฝ่ังทะเลจะเป็น ปา่ ชายเลน เชน่ ต้นโกงกาง 2. อากาศแบบมรสุมเขตร้อน (Am) เลยเขตอากาศแบบป่าดบิ ชื้น ฝนตกชุกเกอื บตลอดปี ตน้ แสม ต้นลาพู ขึน้ ไป ไดแ้ ก่ คาบสมทุ ร ประมาณ 8-9 เดือน อินโดจนี และคาบสมุทร สลับดว้ ยฤดูแลง้ ปา่ ไมผ้ ลัดใบในเขตรอ้ น อนิ เดยี มีไม้เนอ้ื แขง็ สาคัญ คอื ไมส้ กั ไม้มะคา่ ไมป้ ระดู่ ไมจ้ ันทร์ ซึง่ มคี ณุ คา่ ทางเศรษฐกจิ

ลักษณะภมู ิอากาศและพชื พรรณธรรมชาติ 13 เขตภูมอิ ากาศแบบร้อนช้ืน (A) บริเวณ ลกั ษณะสาคญั พืชพรรณธรรมชาติ 3. อากาศแบบทุ่งหญ้าเมืองรอ้ น ตอนกลางของอนิ เดยี พม่า ปหี นง่ึ จะมี 2 ฤดู คอื มีฝนตก ปา่ ไม้ผลัดใบ คือ ปา่ หรอื แบบทุง่ หญ้าสะวันนา (Aw) และไทยทกุ ภาค ยกเว้น 6 เดือน และฤดแู ลง้ 6 เดอื น เบญจพรรณ มีทงุ่ หญ้าเขตรอ้ น ภาคใต้ อากาศรอ้ นและฝนน้อยกว่า เรยี กว่า ทุ่งหญ้าสะวันนา มีฝน เขต Am เฉล่ยี 1,000–1,500 มิลลเิ มตร ตอ่ ปี ปา่ ดงดิบหรือป่าดบิ ช้ืนเขยี ว ปา่ ไมผ้ ลดั ทุ่งหญา้ สะวันนา ป่าเบญจพรรณ ตน้ โกงกาง ต้นจนั ทน์ ตน้ ยาง

ลักษณะภูมอิ ากาศและพชื พรรณธรรมชาติ 14 เขตภูมอิ ากาศแบบแห้งแลง้ บริเวณ ลกั ษณะสาคัญ พชื พรรณธรรมชาติ หรอื แบบทะเลทราย (B) ทางตะวันตกของคาบสมุทร อณุ หภูมิสูงมากในฤดูรอ้ นใน ต่อหญ้าสั้น ๆ คอื ทุ่งหญ้า 4. อากาศแบบทงุ่ หญ้ากงึ่ ทะเลทราย อาหรับ ตอนกลางของตรุ กี ฤดูหนาวอุณหภูมิตา่ มาก มฝี น สเตปป์ ใช้เล้ยี งสตั ว์ บรเิ วณใด (Bs) ตอนเหนือของอหิ รา่ น ตกบ้างในฤดูใบไมผ้ ลิและฤดู มีการชลประทาน จะปลูกข้าว มองโกเลีย และตะวันตกเฉยี ง รอ้ น ปริมาณนา้ ฝนเฉลี่ย สาลี ขา้ วฟา่ ง และฝา้ ย 5. อากาศแบบทะเลทราย (Bw) เหนอื ของจนี 380-760 มิลลิเมตรต่อปี ในแหล่งโอเอซสิ มีต้น คาบสมุทรอาหรบั ทะเลทราย อุณหภมู ริ ะหวา่ งกลางวนั กบั อนิ ทผลัม ตะบองเพชร โกบี แอ่งท่ีราบสูงทารมิ กลางคืน ระหว่างฤดรู ้อนกบั ไมป้ ระเภทมีหนาม ที่ราบสูงอิหรา่ น ทะเล ฤดหู นาว มคี วามแตกตา่ ง ทรายธาร์ กันมาก อณุ หภมู ิเฉลยี่ ใน ฤดรู อ้ น 35 องศาเซลเซียส ส่วนฤดหู นาว 18 องศา เซลเซียส เฉลย่ี ฝนตกนอ้ ยกว่า 250 มิลลิเมตรต่อปี

ลักษณะภูมอิ ากาศและพชื พรรณธรรมชาติ 15 เขตภูมิอากาศแบบอากาศ บรเิ วณ ลักษณะสาคญั พืชพรรณธรรมชาติ ช้นื เขตอบอนุ่ (C) ตะวันออกของจนี ภาคใตข้ อง ฝนตกในฤดูรอ้ นเพราะไดร้ ับ ปา่ สน ไมผ้ ลัดใบ สว่ นป่าผลัดใบ 6. อากาศแบบอบอนุ่ ชื้น (Ca) ญ่ปี ุ่น เกาหลใี ต้ ฮอ่ งกง อิทธิพลมรสุม ฤดูหนาวอากาศ มตี ้นโอค๊ เมเปลิ ตอนเหนอื ของอนิ เดีย ลาว หนาว 7. อากาศแบบเมดเิ ตอรเ์ รเนยี น และเวยี ดนาม (Cs) ฤดูรอ้ นอากาศรอ้ นและแห้งแลง้ ตน้ ไมเ้ ปลือกหนาทีท่ นแหง้ แลง้ บรเิ วณเกาะไซปรัส ชายฝัง่ ประเทศตรกุ ี เลบานอน แตฤ่ ดหู นาวมีฝนตก พืชท่ีปลกู ได้แก่ สม้ องุ่น ซีเรยี อิสราเอล มะกอก ตน้ โอ๊ก ท่งุ หญา้ ทะเลทราย เมล็ดต้นโอก๊ ท่งุ หญา้ เขตอบอนุ่ ตน้ ตะบองเพชร

ลักษณะภมู อิ ากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 16 เขตภูมิอากาศแบบอากาศ บรเิ วณ ลักษณะสาคญั พืชพรรณธรรมชาติ ช้นื เขตหนาว (D) ตอนเหนือของจนี ตอนเหนือ ฤดรู อ้ นสน้ั ประมาณ 5-10 ป่าไม้ผลดั ใบและปา่ สน 8. อากาศช้ืนภาคพื้นทวปี (Da) ของญป่ี ่นุ เกาหลีเหนือ เดือน ฤดหู นาวอากาศเยน็ อณุ หภูมเิ ฉลีย่ -7 องศาเซลเซยี ส 9. อากาศแบบกง่ึ ขว้ั โลก ในเขตไซบีเรีย ตอนเหนอื ของ อากาศหนาวจัดปกคลุมไปท่ัว ปา่ สนหรอื ปา่ ไทกา หรอื ไทกา (Dc) รสั เซยี พ้ืนที่และยาวนาน ในระยะ ส้นั ๆ ฝนตกในรปู ของหมิ ะ ปา่ สน ปา่ ไมผ้ ลดั ใบ ปา่ ไทกา

ลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 17 เขตภมู ิอากาศแบบอากาศ บรเิ วณ ลักษณะสาคญั พืชพรรณธรรมชาติ หนาวเย็นแบบขวั้ โลก (E) ชายฝั่งมหาสมุทรอาร์กตกิ อากาศหนาวจัดทั้งปี ไมม่ ี ตะไคร่น้าและมอสส์ 10. อากาศแบบทนุ ดรา (Et) เหนอื สุดของทวปี เอเชีย ฤดรู ้อน เดอื นท่ีรอ้ นท่สี ดุ ไม่เกนิ ประเทศรสั เซีย 10 องศาเซลเซียส 11. ภมู ิอากาศแบบท่ีสูง (H) พบในเขตแบบพื้นที่สงู เช่น อุณหภมู ิจะเปน็ ไปตามความสงู พืชพรรณธรรมชาติ เป็นไป บนยอดเขาสูง ๆ ทรี่ าบสูงทเิ บต สูง ทกุ ๆ 100 เมตร อุณหภูมิ ตามความสงู ส่วนมากก็เป็น แม้จะเป็นเขตร้อน แตก่ ็มีหมิ ะ ลดลง 0.65 องศาเซลเซยี ส พชื พรรณแบบเขตหนาว ปกคลมุ ได้ เชน่ เทอื กเขาหิมาลยั หรอื อุณหภมู ิลดลง 1 องศา ฮินดกู ูซ เทียนชาน คุนหลนุ เซลเซียส ต่อความสงู 180 เมตร ตะไคร่น้า มอสส์ ภูมอิ ากาศแบบทนุ ดรา เทือกเขาฮินดูกูซ

ลกั ษณะทรัพยากรธรรมชาติ 18 ดินอดุ มสมบรู ณ์เหมาะต่อการเพาะปลูกของทวีป ดิน เอเชีย จะเปน็ ดินในเขตท่ีราบลมุ่ แม่นา้ เพราะเป็นดิน ตะกอนนา้ พา เหมาะสาหรบั ปลูกขา้ วเจ้า กับดนิ ภูเขาไฟ เวอร์ทิซอลส์ ตามหมู่เกาะตา่ ง ๆ และดนิ ตามท่ีราบในเขตอบอ่นุ • เป็นดนิ เหนยี วสดี าและสนี ้าตาล • เปน็ พ้ืนที่เพาะปลูกข้าว แอริดิซอลส์ • เปน็ ดินในพน้ื ทีส่ ภาพแหง้ แล้ง • เปน็ พ้นื ท่ีตอ้ งการนา้ น้อยหรอื มรี ะบบชลประทาน ฮิสโทซอลส์ • เป็นดินอินทรยี วัตถุ • เปน็ พน้ื ทป่ี า่ ชายเลน สโลปคอมเพลก็ ซ์ • เป็นดนิ ในเขตพ้นื ทีล่ าดเขา • เปน็ พน้ื ทปี่ า่ ไม้

ลักษณะทรพั ยากรธรรมชาติ 19 น้า น้าเป็นทรพั ยากรธรรมชาตทิ สี่ าคัญสาหรับการเกษตรของทวีปเอเชยี เป็นสว่ นสาคัญในระบบอุตสาหกรรม การขนสง่ ทางนา้ และการผลติ ไฟฟา้ ตน้ ปาล์ม ธญั พชื สวนผกั แมน่ ้าสายสาคัญเพ่ือการเพาะปลกู 1. แมน่ า้ เหลืองหรอื ฮวงโห แมน่ า้ ฉางเจยี งหรือแยงซเี กียง ในเอเชียตะวนั ออก นา้ ใตด้ นิ 2. แม่นา้ สนิ ธุ แมน่ า้ คงคา แมน่ ้าพรหมบตุ ร ในเอเชยี ใต้ 3. แม่น้าโขง แม่นา้ แดง แมน่ ้าเจา้ พระยา แม่นา้ อริ ะวดี ในเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ 4. แม่น้าไทกรสี แมน่ า้ ยเู ฟรทีส ในเอเชยี ตะวนั ตกเฉยี งใต้ 5. มหาสมุทรแปซิฟิกและมหาสมทุ รอินเดีย เปน็ แหล่งประมงและคมนาคม ทีส่ าคญั ในทวีปเอเชีย แหล่งน้า โรงไฟฟ้าพลงั น้า • ทวีปเอเชียมีทรพั ยากรน้าผิวดนิ • นา้ จากธารน้าแขง็ บนเทอื กเขาสูง • น้าใตด้ นิ กระจายอยใู่ นทุกภมู ิภาค

ลักษณะทรพั ยากรธรรมชาติ 20 ปา่ ไมแ้ ละสัตว์ปา่ 1. ป่าเขตรอ้ น • เปน็ ป่าดงดบิ • ได้รับแสงแดดสม่าเสมอมฝี นตกชุก • สัตวท์ ีพ่ บ เช่น ชา้ ง เสอื หมี กวาง แรด ลงิ นกฮูกหมิ ะ เสอื โคร่งไซบเี รีย เสือดาวอามรู ์ ลงิ กังญ่ปี ุ่น 2. ปา่ เขตอบอนุ่ • เปน็ ปา่ ผลดั ใบ มีฤดกู าลชัดเจน เสือดาวหิมะ กวางซีกา • สัตว์ทีพ่ บ เช่น หมแี พนดา้ สุนขั จิง้ จอก ลิงซ์ทะเลทราย อแี ลนดแ์ อนทโี ลป นกอนิ ทรีฟิลิปปินส์ ชา้ งเอเชีย 3. ปา่ เขตขั้วโลก • เป็นปา่ สนไทกา มงั กรโคโมโด • มีภูมอิ ากาศแบบทนุ ดรา มีหมิ ะปกคลมุ เกอื บตลอดปี • สัตวท์ ีพ่ บ เชน่ กวางมูส นกฮกู เทาใหญ่ นกเป็ดแดง นกปากห่าง

ลกั ษณะทรัพยากรธรรมชาติ 21 แร่และแรพ่ ลงั งาน เอเชียตะวนั ออก • มีแร่สารอง เชน่ ปโิ ตรเลยี ม ถา่ นหิน แก๊สธรรมชาติ หนิ นา้ มนั เหล็ก การทาเหมอื งถ่านหินในประเทศจีน เอเชยี ตะวันออกเฉียงใต้ • มีแรห่ ายาก เชน่ อัญมณี ทบั ทมิ หยก และพลอย • ฟลิ ปิ ปนิ ส์มแี หลง่ แร่ทองคาใหญท่ สี่ ุด อันดบั 2 ของโลก ตลาดขายเพชรพลอยในประเทศเมยี นมา

ลกั ษณะทรัพยากรธรรมชาติ 22 แรแ่ ละแรพ่ ลังงาน เอเชียใต้ • มีแร่ เหล็ก ถ่านหนิ ลิกไนต์ ยเู รเนียม • มีนา้ มันดบิ และแกส๊ ธรรมชาติ การทาเหมอื งแร่ยูเรเนียมในประเทศอินเดยี เอเชยี ตะวันตกเฉยี งใต้ • มที รพั ยากรพลังงานดา้ นปโิ ตรเลยี ม • มนี า้ มันดิบและแก๊สธรรมชาติ อยู่บริเวณอา่ วเปอรเ์ ซีย การขดุ เจาะน้ามนั ในประเทศแถบตะวนั ออกกลาง

ลักษณะทรพั ยากรธรรมชาติ 23 แร่และแร่พลงั งาน เอเชยี เหนอื • มที ้งั แรโ่ ลหะ อโลหะ แรม่ คี า่ และแรเ่ ช้ือเพลงิ • มแี กส๊ ธรรมชาติสารองมากที่สุดในโลก เหมืองเกลอื ร้างในเยคาเตรินบุร์ก ประเทศรัสเซีย เอเชยี กลาง • เป็นแหล่งผลติ โครเมยี มไดม้ ากท่สี ุดในโลก พบมากทางตอนเหนอื ของประเทศใกลก้ บั เทอื กเขาอูรลั การทาเหมืองแร่ในประเทศคาซัคสภาน

กจิ กรรมทา้ ยบทเรยี น 24 เรื่อง ลกั ษณะทางกายภาพของทวีปเอเชยี คาชี้แจง ใหน้ กั เรยี นตอบคาถามต่อไปนี้ 1. บริเวณท่ีมีประชากรอาศัยอยู่หนาแนน่ ของทวีปคือบริเวณใด ......................................................................... 2. ยอดเขาท่ีสูงท่สี ดุ ............................................................................................................................................ 3. ลกั ษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่บรเิ วณตอนกลางของทวีป ................................................................................ 4. ทีร่ าบสูงท่ีมขี นาดใหญท่ ่ีสุดของทวปี ............................................................................................................... 5. ใหน้ กั เรียนยกตัวอยา่ งลกั ษณะภูมิประเทศเด่น ๆ ของทวีปเอเชีย มา 1 เขต พร้อมบอกลกั ษณะสาคญั ลกั ษณะภมู ิประเทศแบบ .............................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................

กจิ กรรมท้ายบทเรียน 25 เรอ่ื ง ลักษณะทางกายภาพของทวปี เอเชยี คาช้ีแจง ใหน้ ักเรยี นตอบคาถามต่อไปน้ี 6. ใหน้ กั เรยี นยกตวั อย่างลักษณะภูมอิ ากาศเด่น ๆ ในทวปี เอเชียมา 3 แบบ พรอ้ มทัง้ บอกลกั ษณะสาคญั และยกตวั อยา่ งพืชพรรณธรรมชาติ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................

กจิ กรรมทา้ ยบทเรยี น 26 เร่ือง ลกั ษณะทางกายภาพของทวปี เอเชีย คาช้แี จง ใหน้ ักเรียนตอบคาถามต่อไปน้ี 7. การใช้ประโยชนจ์ ากดนิ ส่วนใหญใ่ นทวปี เอเชีย เพ่อื ทากจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ใด ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 8. ปจั จยั ใดทีท่ าใหท้ วปี เอเชียมที รัพยากรธรรมชาติทอ่ี ุดมสมบูรณ์ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 9. บริเวณท่ปี ระกอบด้วยเทือกเขารวมตัวกนั หลายแหง่ ในเขตเทือกเขาสูง ถกู เรยี กชอื่ อยา่ งไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 10. ประเทศไทยจัดอยู่ในเขตภมู ิอากาศแบบใดบา้ ง ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................

บรรณานุกรม 27 กระมล ทองธรรมชาติและคณะ. สังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ม.1. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทศั น์ (อจท.), ม.ป.ป. ธวัช ทันโตภาสและคณะ. สังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ม.1. กรงุ เทพฯ : วัฒนาพานิช, ม.ป.ป. ธีรเวทย์ ลมิ โกมลวิลาศและพชิ าติ แกว้ พวง. ภมู ศิ าสตร์ ม.1 (หลกั สตู รปรับปรงุ พ.ศ. 2560) กรงุ เทพฯ : แม็คเอด็ ดเู คชน่ั , 2561. วโิ รจน์ เอีย่ มเจริญและคณะ. สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ภมู ิศาสตร์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1. พิมพค์ รั้งที่ 2 กรุงเทพฯ : อกั ษรเจรญิ ทศั น์ (อจท.), 2561. สาเนียง เลอื่ มใสและสชุ าดา วราหพันธ์. สงั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม ม.1. กรงุ เทพฯ : เอมพันธ์, 2555.