เล่ม 4 ภูมิภาคเอเชียกลาง

หนงั สืออิเล็กทรอนกิ ส์ (E-Book) หนว่ ยท่ี 2 ทวปี เอเชีย (Asia) กล่มุ สาระสาระการเรียนรู้สังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม เลม่ ที่ 4 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 1 สาระภูมศิ าสตร์ (ส 21104) ภูมิภาคเอเชียกลาง นางสาวบษุ บง สรวงศิริ ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะครชู านาญการพิเศษ โรงเรยี นพังงพู ิทยาคม สงั กดั องคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวดั อดุ รธานี

คานา หนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ (E-Book) สาระภูมศิ าสตร์ กล่มุ สาระการเรียนรู้สงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1 หนว่ ยที่ 2 ทวปี เอเชีย (Asia) มที ้ังหมด 8 เลม่ ได้แก่ เลม่ ที่ 1 ลักษณะทางกายภาพของทวปี เอเชีย เลม่ ท่ี 2 ลกั ษณะทางสังคม เศรษฐกิจและวฒั นธรรมของทวีปเอเชีย เลม่ ท่ี 3 ภูมภิ าคเอเชยี เหนอื เล่มท่ี 4 ภูมิภาคเอเชยี กลาง เลม่ ที่ 5 ภูมิภาคเอเชียตะวันตกเฉยี งใต้ เล่มที่ 6 ภมู ิภาคเอเชยี ใต้ เลม่ ที่ 7 ภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ และเล่มท่ี 8 ภูมิภาคเอเชียตะวันออก หนงั สอื อิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เลม่ นี้ เปน็ เล่มที่ 4 เรือ่ ง ภมู ภิ าคเอเชยี กลาง ซึ่งมีเน้อื หาเกีย่ วกบั ทาเลทีต่ ้ังและอาณาเขต ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ลกั ษณะภูมิอากาศและพชื พรรณธรรมชาติ ลักษณะเศรษฐกิจ ลกั ษณะทางดา้ นประชากร สังคมและวัฒนธรรม ของภมู ภิ าคเอเชียกลาง ผู้จัดทาหวงั เป็นอย่างยง่ิ วา่ หนงั สืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ (E-Book) เล่มนี้ จะมีคุณค่าและเปน็ ประโยชนต์ ่อนกั เรยี น และผ้สู นใจทุกทา่ น หากมีขอ้ เสนอแนะหรอื ข้อผิดพลาดประการใด ผู้จดั ทาขอน้อมรับไว้และขออภยั มา ณ ท่นี ี้ นางสาวบษุ บง สรวงศริ ิ ผจู้ ดั ทา

สารบัญ หนา้ เร่ือง 1 3 ประเทศสมาชิกในภมู ิภาคเอเชยี กลาง 6 ทาเลทีต่ ้งั และอาณาเขตของภมู ิภาคเอเชยี กลาง 8 ลกั ษณะภูมิประเทศของภมู ภิ าคเอเชยี กลาง 10 ลักษณะภูมิอากาศและพชื พรรณธรรมชาตขิ องภูมภิ าคเอเชียกลาง 18 ลกั ษณะเศรษฐกจิ ของภมู ภิ าคเอเชียกลาง 20 ลักษณะทางดา้ นประชากร สังคมและวัฒนธรรมของภมู ภิ าคเอเชยี กลาง 21 กจิ กรรมทา้ ยบทเรียน บรรณานุกรม

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ เรอ่ื ง ภูมภิ าคเอเชยี กลาง • เพอ่ื ใหม้ ีความรแู้ ละเข้าใจลกั ษณะทางกายภาพของภมู ภิ าคเอเชียกลาง • เพื่อให้มีความรแู้ ละเขา้ ใจลกั ษณะทางดา้ นเศรษฐกจิ ประชากรและวฒั นธรรมของประชากร ในภมู ภิ าคเอเชียกลาง • วเิ คราะหถ์ งึ ความสัมพนั ธข์ องประเทศไทยกับภมู ิภาคต่าง ๆ ในทวีปเอเชีย

ประเทศในภูมิภาคเอเชยี กลาง 1 ภมู ิภาคเอเชยี กลาง ประกอบดว้ ย 8 ประเทศ • คาซคั สถาน • เตริ ์กเมนิสถาน • อุซเบกสิ ถาน • จอรเ์ จยี • ครี ์กีซสถาน • อารเ์ มเนยี • ทาจิกิสถาน • อาเซอรไ์ บจาน

ภูมิภาคเอเชยี กลาง 2 เอเชียกลางเปน็ ดินแดนที่เคยรวมอยู่กับสหภาพโซเวยี ตท่ปี กครองดว้ ยระบอบเผดจ็ การ คอมมิวนสิ ตแ์ ละใช้ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนยิ ม แม้ไดร้ บั เอกราชการปกครองตนเองและ หนั มาใชร้ ะบบเศรษฐกจิ แบบเสรีนยิ มแลว้ แตร่ ะบบเก่าที่ฝังรากลึกอยู่เกอื บรอ้ ยปี ทาให้ ความเปล่ียนแปลงในภมู ภิ าคน้เี ป็นไปอยา่ งล่าชา้ เอเชียกลางเป็นภูมิภาคท่เี คยรวมอยกู่ บั ดินแดนบางส่วนทต่ี ง้ั อยู่ในทวปี ยุโรปเปน็ ประเทศ สหภาพโซเวยี ต ตอ่ มาดนิ แดนต่าง ๆ ของประเทศสหภาพโซเวยี ต ท้ังในทวปี ยุโรปและเอเชยี กลางไดป้ ระกาศแยกออกเป็นสาธารณรฐั อสิ ระเพ่อื ปกครองตนเอง ทาให้ประเทศสหภาพโซเวียต ตอ้ งลม่ สลายลงใน พ.ศ.2534 สาธารณรฐั ในเอเชียกลางที่แยกตัวออกมาจากอดตี สหภาพโซเวียต มี 8 ประเทศ ไดแ้ ก่ คาซคั สถาน อซุ เบกสิ ถาน คีร์กีซ เตริ ก์ เมนสิ ถาน ทาจิกสิ ถาน จอรเ์ จีย อาร์เมเนยี และอาเซอร์ไบจาน มีขนาดพืน้ ที่รวมกันประมาณ 4.2 ล้านตารางกโิ ลเมตร คิดเป็นร้อยละ 10 ของเนือ้ ทที่ วีปเอเชียหรอื ร้อยละ 1 ของพืน้ ผวิ โลกทัง้ หมด

1. ทาเลท่ตี งั้ และอาณาเขต 3 ภูมภิ าคเอเชียกลางตง้ั อยู่ทางตอนเหนอื ของภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ตกเฉียงใต้หรอื อยทู่ างใต้ของสหภาพรัสเซีย ต้ังอยู่ ระหวา่ งละตจิ ูดที่ 36-56 องศาเหนือ และระหว่างลองติจดู ที่ 40-88 องศาตะวันออกกลุ่มประเทศในภูมภิ าคเอเชยี กลาง แบง่ ออกเป็น 2 กลมุ่ ดังน้ี 1. กลุ่มประเทศด้านทิศตะวนั ตกของทะเลแคสเปียน มีสาธารณรัฐอาร์เมเนยี สาธารณรฐั อาเซอรไ์ บจาน และสาธารณรัฐจอรเ์ จยี มีอาณาเขตติดต่อกบั ดนิ แดนต่าง ๆ ดงั นี้ ทิศเหนอื ตดิ ตอ่ กบั สหพนั ธรฐั รสั เซยี แถบทวิ เขาคอเคซสั ทิศตะวันออก จดทะเลแคสเปียน ทศิ ตะวันตก จดทะเลดา ทิศใต้ ตดิ ตอ่ กบั สาธารณรัฐอสิ ลามอหิ ร่าน และสาธารณรฐั ตุรกี แผนที่ต้งั และอาณาเขตของภมู ภิ าคเอเชียกลาง

1. ทาเลท่ตี งั้ และอาณาเขต 4 ภูมภิ าคเอเชยี กลางต้ังอยู่ทางตอนเหนือของภูมภิ าคเอเชียตะวันตกเฉียงใต้หรืออยู่ทางใต้ของสหภาพรัสเซีย ตั้งอยู่ ระหวา่ งละติจูดที่ 36-56 องศาเหนอื และระหวา่ งลองตจิ ูดท่ี 40-88 องศาตะวันออกกลุ่มประเทศในภูมิภาคเอเชยี กลาง แบ่งออกเป็น 2 กล่มุ ดังนี้ 1. กลมุ่ ประเทศด้านทิศตะวันตกของทะเลแคสเปียน มสี าธารณรฐั อาร์เมเนีย สาธารณรฐั อาเซอรไ์ บจาน และสาธารณรัฐ จอร์เจีย มีอาณาเขตตดิ ต่อกบั ดนิ แดนตา่ ง ๆ ดงั น้ี ทิศเหนือ ตดิ ตอ่ กับสหพนั ธรฐั รัสเซียแถบทิวเขาคอเคซัส ทิศตะวันออก จดทะเลแคสเปยี น ทิศตะวนั ตก จดทะเลดา ทศิ ใต้ ติดต่อกับสาธารณรัฐอิสลามอหิ ร่าน และสาธารณรฐั ตุรกี แผนทตี่ ั้งและอาณาเขตของภมู ภิ าคเอเชยี กลาง

1. ทาเลที่ตงั้ และอาณาเขต 5 2. กลมุ่ ประเทศด้านทิศตะวันออกของทะเลแคสเปยี น แผนที่ต้งั และอาณาเขตของภมู ิภาคเอเชียกลาง มีสาธารณรฐั คาซคั สถาน สาธารณรฐั คีร์กซี สาธารณรัฐทาจิกสิ ถาน สาธารณรัฐเตริ ก์ เมนสิ ถาน และสาธารณรฐั อุซเบกสิ ถาน มีอาณาเขตตดิ ต่อกบั ดนิ แดนต่าง ๆ ดังน้ี ทศิ เหนอื ตดิ ต่อกับสหพันธรัฐรสั เซยี ทศิ ตะวันออก ติดต่อกบั สาธารณรัฐประชาชนจีน ทศิ ตะวันตก ติดตอ่ กับสหพันธรัฐรัสเซยี และทะเลแคสเปยี น ทศิ ใต้ ติดต่อกบั สาธารณรฐั อสิ ลามอหิ รา่ น และรัฐอสิ ลามอฟั กานิสถาน

2. ลักษณะภูมปิ ระเทศ 6 แบ่งออกเปน็ 2 เขต ดังน้ี 1. เขตเทือกเขาและทีร่ าบสงู เทอื กเขาทางตะวันออกเป็นแนวภเู ขาสงู ทตี่ อ่ เนอื่ งมาจากแนวเทอื กเขาในเอเชยี ไดแ้ ก่ เทอื กเขาเทียนชานและปามรี ์ มียอดเขาสงู ทส่ี ดุ คอื ยอดเขาคอมมวิ นสิ ต์ สูง 7,495 เมตร อย่ใู นประเทศ ทาจกิ ิสถาน สว่ นเทอื กเขาทางใต้ ได้แก่ เทอื กเขาคอเคซสั ในประเทศจอร์เจยี อารเ์ มเนยี และอาเซอรไ์ บจาน สว่ นทีร่ าบสงู เปน็ ทีร่ าบสงู เชงิ เขาลาดลงสู่ทรี่ าบและทะเลสาบแคสเปยี นทางตะวนั ตก ไดแ้ ก่ ท่รี าบสงู ทาง ภาคเหนอื และภาคตะวันออก ในประเทศคาซัคสถาน อซุ เบกสิ ถาน เตริ ก์ เมนิสถานและมที ะเลสาบบอลคาซ ซ่งึ เปน็ ทะเลสาบบนทรี่ าบสูงอยูท่ างตะวันออกของภมู ิภาคน้ี บรเิ วเณททือก่ีราเขบาลคุ่มอแเคมซ่ ัส เทอื กเขาเทยี นชาน เทอื กเขาปามรี ์

2. ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ 7 2. เขตที่ราบ ไดแ้ ก่ ที่ราบที่อยู่ทางตะวนั ออกของทะเลสาบแคสเปียน เรียกว่าที่ราบตูราน ในประเทศคาซัคสถาน อซุ เบกิสถาน และเตริ ก์ เมนิสถาน ซงึ่ เปน็ ทรี่ าบต่อเนื่องมาจากที่ราบไซบเี รยี ในเขตที่ราบนี้ มีทะเลสาบท่สี าคัญคอื ทะเลสาบอูราล ทะเลสาบอรู าล แม่นา้ Panj และเทอื กเขา Pamir ท่ีราบตูราน ในทาจิกสิ ถาน ทะเลสาบแคสเปยี น ทุ่งกลางทะเลทรายคาซัคสถาน ทะเลดา

3. ลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 8 ลักษณะภมู ิอากาศ แบ่งออกเปน็ 4 เขต อากาศส่วนใหญ่ของเอเชียกลางแห้งแล้งเป็น ทะเลทรายและก่ึงทะเลทรายในเขตอบอุ่น เพราะอยู่ ในเขตอทิ ธพิ ลของลมท่ีพัดมาจากเขตความกดอากาศสูง ภายในทวีปไมม่ คี วามชื้นมีแต่ความแห้งแล้ง อยู่หา่ งไกล จากทะเลและมภี ูมปิ ระเทศเป็นที่ราบสงู และเทอื กเขา เปน็ ขอบ ทาใหไ้ ดร้ ับอทิ ธพิ ลความช้ืนจากทะเลน้อย 1. เขตอากาศแบบกงึ่ ทะเลทราย หรือทุง่ หญ้า ก่งึ ทะเลทราย ได้แก่ พนื้ ที่ส่วนใหญ่ของคาซคั สถาน 2. เขตอากาศแบบทะเลทราย ไดแ้ ก่ ทะเลทรายคซี ลิ คมุ แผนทีเ่ ขตภูมอิ ากาศภมู ภิ าคเอเชยี กลาง ในประเทศอุซเบกสิ ถานและภาคใต้ของคาซคั สถาน ทะเลทรายคาราคุมในเติรเ์ มนสิ ถาน ทะเลทรายทังคมุ และทะเลทราย มยู นุ คมุ ในคาซคั สถาน 3. เขตอากาศแบบเมดเิ ตอร์เรเนยี น ได้แก่ ชายฝ่งั ทะเลดาของจอรเ์ จีย ชายฝั่งทะเลสาบแคสเปียนของอาเซอรไ์ บจาน ชายฝ่งั ภาคใต้ของเตริ ์เมนิสถาน 4. เขตอากาศแบบท่สี งู ไดแ้ ก่ เขตเทอื กเขาในครี ์กีซ ที่สงู ปามรี ใ์ นทาจิกสิ ถาน เขตเทอื กเขาคอเคซัส ในจอรเ์ จีย อาร์เมเนยี และอาเซอร์ไบจาน

3. ลักษณะภูมอิ ากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 9 พชื พรรณธรรมชาติ มลี ักษณะเด่นชดั คอื มีทงุ่ หญา้ แผค่ ลุมพนื้ ทีเ่ กอื บทวั่ ภูมภิ าค และหากพิจารณาลกึ ลงไปในพ้ืนท่ีแตล่ ะสว่ น จะพบว่าลกั ษณะพชื พรรณธรรมชาติในภูมิภาค น้สี ามารถจาแนกได้เป็น 3 ประเภท คือ ทะเลทรายคาราคุม - ทงุ่ หญ้า มลี กั ษณะเปน็ ต้นสัน้ ๆ ใบเรียวเลก็ หรือเรียกกันวา่ ทุ่งหญา้ สเตปป์ (Steppe) ข้นึ อยู่ตอนกลางของประเทศคาซัคสถาน ทงุ่ หญ้าสเตปป์ (Steppe) - พืชพรรณทะเลทราย จะพบมากทางตะวันตกเฉยี งใต้ของภูมภิ าคแถบทะเลทรายคาราคมุ และทะเลทรายทางดา้ นตะวนั ออกของทะเลสาบบัลคาช พืชพรรณท่ีข้ึนตามแถบนี้จะเป็นทงุ่ หญ้าต้นส้ัน ๆ ข้นึ กระจัด กระจายเป็นแนวกว้าง ตะบองเพชร ไม้พุ่มเตย้ี ใบเรยี วเล็กแหลม พชื ตระกูลหนาม ในช่วงปลายปีบางพ้ืนที่จะได้รบั ความชุ่มชื้นจะมีดอกไม้ทะเลทราย บานอยูเ่ ปน็ ช่วงเวลาสั้น ๆ - พชื พรรณป่าผสม พชื พรรณจะมีลกั ษณะแตกตา่ งกนั ไปตามลกั ษณะ ของพนื้ ท่ีและสภาพภมู ิอากาศ พืชพรรณจะมีหลายชนดิ ขน้ึ อยู่กบั ระดบั ความสงู ของพื้นที่ ม้าสายพันธุ์ Akhal-Teke

4. ลกั ษณะทางดา้ นเศรษฐกจิ 10 1. การเกษตรกรรม 1.1 การเพาะปลูก พืชเศรษฐกจิ ไดแ้ ก่ ข้าวสาลี ข้าวบารเ์ ลย์ ฝ้าย มันฝรง่ั มะเขือเทศ ยาสบู และข้าวโพด โดยมแี หล่งเกษตรกรรมทส่ี าคัญจาแนกอย่างกว้าง ๆ ได้เปน็ 3 เขต ดงั นี้ - เขตพ้นื ทท่ี างตอนใตข้ องภมู ภิ าคในเขตประเทศเติรก์ เมนิสถาน อุซเบกิสถาน หรือพืน้ ที่ในเขตแม่น้า อามรู ด์ ารย์ า แม่น้าซรี ์ดารย์ า - เขตพืน้ ทที่ างตอนใต้ของเทือกเขาคอเคซัส - เขตพนื้ ท่ที างตอนใต้ของทะเลสาปบอลคชั ประเทศคาซคั สถาน พชื เศรษฐกจิ ของภูมภิ าคเอเชียกลาง

4. ลกั ษณะทางดา้ นเศรษฐกิจ 11 พชื เศรษฐกจิ ที่สาคัญของภูมิภาคเอเชยี กลาง ขา้ วสาลี อาร์เมเนยี ปลกู ข้าวสาลี ข้าวบารเ์ ลย์ ขา้ วโพด องุ่น อาเซอรไ์ บจาน จอรเ์ จยี ปลูกขา้ วสาลี ข้าวบาร์เลย์ ข้าวโพด องุ่น ฝ้าย ยาสบู คาซัคสถาน ครี ก์ ีชสถาน ปลกู ส้ม มะนาว มันฝร่งั องุ่น ชา และผักชนิดต่าง ๆ ข้าวโพด ทาจสิ ถาน ปลกู ขา้ วเจ้า ข้าวบารเ์ ลย์ ฝ้าย เตริ ์เมนิสถาน อุชเบกิสถาน ปลูกยาสบู ฝ้าย ผลไม้ชนดิ ตา่ งๆ ปลกู ฝา้ ย ข้าวสาลี ขา้ วบาร์เลย์ หม่อนไหม ผกั และผลไม้ ชนิดตา่ ง ๆ ปลูกข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ ขา้ วโพด องุน่ ฝา้ ย ปอ ผลไม้ ขา้ วฟา่ ง ปลูกฝา้ ย ขา้ วสาลี ข้าวบารเ์ ลย์ ผักและผลไม้ ชนิดต่าง ๆ เมล็ดหมอ่ น องุ่น ขา้ วฟา่ ง ยาสูบ

4. ลักษณะทางดา้ นเศรษฐกจิ 12 1.2 การเล้ียงสัตว์ การเลี้ยงสัตว์ของเอเชียกลาง จะมีการเลยี้ งสัตว์ การเล้ียงสัตว์ในภูมิภาคเอเชยี กลาง แบบเปน็ ฟารม์ ปศสุ ัตวแ์ ละแบบเรร่ อ่ นไปตามบรเิ วณทงุ่ หญ้าทขี่ ้ึนเอง ตามธรรมชาติ สตั วท์ เ่ี ล้ียงกันมาก ได้แก่ แกะ แพะ โค ไก่ ส่วนท่รี องลงมาคอื มา้ ลา ล่อ สาหรับแกะและแพะจะเลี้ยงพนั ธุ์ขน เพื่อนาขนมาทอเปน็ เส้ือผ้า และทาพรม ซึ่งเป็นสินคา้ สง่ ออกท่ีสาคญั ของภมู ิภาคนี้ 2. การประมง แหล่งประมงที่สาคญั คอื ทะเลดา ทะเลแคสเปยี น ทะเลอารัลและ ทะเลสาบบอลคชั แตป่ รมิ าณสัตวน์ า้ ทจ่ี บั ได้ยังมีน้อยจงึ ใช้บรโิ ภคเฉพาะ ภายในภูมิภาค ปลาท่มี ชี ื่อเสียงในเขตนี้คอื ปลาสเตอร์เจยี น (Sturgeon) ที่ใหไ้ ขท่ เ่ี รยี กกันวา่ คาเวียร์ และปลาโอมลู (Omul) ซงึ่ นามาตากแห้งรมควันและดองเคม็ ส่งเป็นสนิ ค้าออก คาเวยี ร์

4. ลักษณะทางดา้ นเศรษฐกิจ 13 3. การทาป่าไม้ เปน็ กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ที่สาคญั น้อยมาก เน่ืองจากภูมภิ าคนม้ี พี ้นื ทป่ี า่ นอ้ ยมาก ส่วนใหญน่ าเข้ามาจากสหพันธรัฐรัสเชีย โดยจะนาไมส้ นมาทาอตุ สาหกรรมผลติ กระดาษ ซง่ึ ทากันมาก ในประเทศครี ์กซี สถาน 4. การทาเหมืองแร่ ในเอเชยี กลางผลติ แรธ่ าตุไดเ้ ป็นจานวนมาก (ไมน่ ับนา้ มนั กบั กา๊ ชธรรมชาต)ิ ไดแ้ ก่ ถา่ นหิน เหล็ก สังกะสี แมงกานิส เงนิ ตะกว่ั ทองแดง ทองคา อะลูมเิ นียมและบอกไซต์ โดยบริเวณท่มี ี การทาเหมอื งแรม่ ากมอี ยู่ 3 บรเิ วณ คือ ทางตะวนั ตกสุดของภมู ิภาค ทางตอนใต้ของภมู ภิ าค บรเิ วณ แนวพ้นื ที่แมน่ า้ อีรเ์ ตช อุตสาหกรรมน้ามัน ในประเทศคาซัคสถาน บริเวณทท่ี าเหมอื งแร่ จะมแี รม่ าในบรเิ วณตอนใต้

4. ลักษณะทางดา้ นเศรษฐกิจ 14 5. อุตสาหกรรมของเอเชยี กลาง อยใู่ นระดบั ปานกลางแตก่ ็เปน็ ทม่ี าของรายได้หลักของภูมภิ าคนี้ อตุ สาหกรรมท่ีข้ึนชอ่ื มากทสี่ ดุ คือ อุตสาหกรรมกล่นั นา้ มัน แยกก๊าซธรรมชาติ ปโิ ตรเคมี เคมีภณั ฑ์ ทอผ้า ผลติ เหล็กและเหล็กกล้า ปนู ซีเมนต์ และแปรรปู ผลผลิตทางการเกษตร บ่อนา้ มันดบิ แท่นขุดเจาะน้ามนั เตาหลอมเหลก็ เคมภี ณั ฑ์ โรงแยกก๊าซธรรมชาติ

4. ลักษณะทางดา้ นเศรษฐกจิ 15 อุตสาหกรรมท่สี าคัญของภูมิภาคเอเชียกลาง การลาเลียงถา่ นหนิ โรงงานผลิตเหลก็ อารเ์ มเนีย ผลติ เครื่องจกั ร รถไฟฟา้ ยางรถยนต์ ยางสงั เคราะห์ อาเซอรไ์ บจาน ผลติ น้ามัน ก๊าซธรรมชาติ นา้ มนั เหล็ก เคมีภณั ฑ์ โคบอลต์ จอร์เจยี ผลติ เหลก็ เครื่องบนิ เครือ่ งจกั ร รถไฟฟ้า ไวนอ์ งนุ่ คาซคั สถาน ผลติ นา้ มัน เหมืองแร่ เหลก็ เคร่อื งจกั รการเกษตร โครเมียม ถ่านหิน คีรก์ ชี สถาน ผลติ เครอ่ื งจกั ร สง่ิ ทอ ผลติ ภณั ฑ์อาหาร ซเี มนต์ ทาจิสถาน ผลติ อะลมู เิ นียม ป๋ยุ เคมี ถ่านหนิ กา๊ ซธรรมชาติ ทองคา เกลอื เติรเ์ มนสิ ถาน ผลติ กา๊ ซธรรมชาติ นา้ มัน ส่งิ ทอ อาหาร โลหะ ตะกวั่ ปรอท อชุ เบกสิ ถาน ผลติ สง่ิ ทอ อาหาร เครอื่ งจักร ถ่านหิน ทองแดง ทองคา กามะถัน โรงงานปูน โรงแกส๊ เหมอื งแร่

4. ลกั ษณะทางด้านเศรษฐกจิ 16 6. พาณิชยกรรม ภมู ิภาคเอเชยี กลางมมี ลู ค่าการสง่ ออกไมม่ ากนกั ส่วนใหญ่จะคา้ ขายกบั ประเทศตา่ ง ๆ ในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันตก โดยผา่ นตุรกแี ละอิหร่าน และประเทศแถบยุโรปตะวนั ออก สินคา้ สง่ ออกท่ีสาคญั ได้แก่ นา้ มนั กา๊ ซธรรมชาติ โดยมกี ารตอ่ ทอ่ ลาเลียงจากตอนใต้ของภมู ภิ าคไปถึงเมืองทา่ เซนต์ปเิ ตอร์สเบริ ์ก (เลนินกราด) ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของสหพนั ธรัฐรัสเชยี ฝ้าย ขนสตั ว์ เคมีภัณฑ์ และสินแร่ สินค้าสาหรับ นาเข้าทส่ี าคญั เช่น อาหาร เวชภัณฑ์ อปุ กรณอ์ ิเล็กทรอนิกส์ เครื่องจักรกล เป็นต้น ปัจจยั ที่เป็นอุปสรรคต์ อ่ การคา้ ขายของภมู ภิ าคนี้คอื การมีสินค้าน้อยชนิด ระบบสถาบันการเงนิ ยัง ลา้ หลงั สกลุ เงนิ ยังไม่เปน็ ทย่ี อมรบั ขาดแคลนระบบขนส่งสนิ คา้ รวมไปถึงประชากรน้อยและยากจน ส่งผล ทาให้การคา้ ขายในเอเชียกลางมีการพัฒนาลา่ ช้า โรงถ่านหิน โรงหลอมเหลก็ ทอ่ สง่ ก๊าซ คนงานเชอื่ มทอ่ ในเหมือง

4. ลักษณะทางดา้ นเศรษฐกจิ 17 สินคา้ นาเข้าทส่ี าคญั ของภมู ภิ าคเอเชียกลาง อารเ์ มเนีย นาเขา้ อาหารสาเร็จรูป พลงั งาน เคร่อื งจักร อาเซอร์ไบจาน จอรเ์ จีย นาเขา้ อาหารสาเร็จรูป เครื่องจกั ร ผา้ ชนดิ ต่าง ๆ คาซัคสถาน คีรก์ ีชสถาน นาเข้าเคร่ืองจักร เชื้อเพลงิ เคร่อื งมอื การคมนาคม ทาจิสถาน เติรเ์ มนสิ ถาน นาเขา้ วสั ดอุ ุตสาหกรรม เคร่อื งจกั รและอุปกรณ์ อุชเบกสิ ถาน นาเขา้ เคมภี ัณฑ์ ขา้ วสาลี เคร่อื งจักร น้ามัน พลาสติก นาเข้าเคมภี ณั ฑ์ อาหาร เครอ่ื งจักร อุปกรณก์ ารคมนาคมขนส่ง เสื้อผ้า นาเขา้ เครื่องจักรและชิ้นส่วนประกอบ พลาสตกิ ยาง เสื้อผา้ นาเขา้ อาหาร ขา้ วสาลี เคร่อื งจักรและชิ้นส่วนประกอบ อาหารสาเรจ็ รูปและอาหารแชแ่ ขง็ อปุ กรณ์สอ่ื สาร ผลไม้

5. ลักษณะทางดา้ นประชากร สังคม และวัฒนธรรม 18 1. ประชากร เอเชยี กลางมปี ระชากรประมาณ 77 ลา้ นคน ประเทศอุซเบกิสถานมีประชากรมากทส่ี ดุ และประเทศอารเ์ มเนยี มีประชากรนอ้ ยทสี่ ุด เปน็ ภูมิภาคที่มปี ระชากรเบาบางของโลก โดยประชากรจะอาศัย อยูห่ นาแน่นในประเทศแถบเทือกเขาคอเคซสั ทางตะวันตกของทะเลแคสเปยี น 2. เชอื้ ชาติ ประชากรส่วนใหญเ่ ป็นพวกคอเคซอยด์หรอื พวกผิวขาว 3. ภาษา มีประชากรหลายเช้อื ชาติทมี่ ีภาษาเป็นของตนเอง แต่ท่ีมีจานวนประชากรมากคือ ชาวครี ก์ ซี ใชภ้ าษาคีร์กีซ ชาวอุซเบกใชภ้ าษาอซุ เบก ชาวอาเซอรีใช้ภาษารสั เซียเป็นภาษากลางสือ่ สารกนั 4. ศาสนา ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามนิกายซุนนี มีเพยี งประเทศอาร์เมเนยี และจอร์เจียเท่านั้น ท่ีนบั ถือศาสนาครสิ ตเ์ ป็นศาสนาประจาชาติ ชาวอซุ เบก ชนร่อนเร่ในครี ์กีซสถาน เครอ่ื งแต่งกายหญงิ นิกายสุหนี่

5. ลักษณะทางดา้ นประชากร สังคม และวฒั นธรรม 19 เอเชียกลางมีประชากรสว่ นใหญ่ โดยเช้อื ชาตทิ เี่ ป็นส่วนผสมของชาวยุโรป ชาวมองโกลและชาวอหิ รา่ น การผสม ข้ามสายพนั ธุ์ยโุ รป-มองโกล ไดส้ รา้ งเติรก์ และตาตาร์ ชาวทาจกิ ผสมระหว่างอิหรา่ น- มองโกล ส่วนผสมของชาวเตริ ์กและ ชาวมองโกล สง่ ผลใหช้ าวคาซัค คีร์กีเซส และชาวเตริ ก์ และชาวอิหร่านในอุซเบกส์ ผูค้ นจากทั่วเอเชียกลาง

กิจกรรมท้ายบทเรยี น 20 เรอื่ ง ภมู ิภาคเอเชยี กลาง คาช้ีแจง ใหน้ ักเรยี นตอบคาถามต่อไปนี้ 1. ปัจจยั ใดในเอเชยี กลางเหมาะทจ่ี ะเลย้ี งสัตวม์ ากทีส่ ุด 2. แหลง่ ประมงทีส่ าคัญทีส่ ดุ ของเอเชยี กลางคือท่ีใด 3. ทะเลสาบท่ีใหญท่ ่สี ดุ ในเอเชยี กลางมีชื่อว่าอยา่ งไร 4. เพราะเหตุใดเศรษฐกจิ ของภูมภิ าคเอเชยี กลางจงึ ยงั ดอ้ ยการพัฒนา 5. อุตสาหกรรมใดเป็นอุตสาหกรรมท่ีสาคัญที่สดุ ในภูมภิ าคเอเชียกลาง

บรรณานุกรม 21 กระมล ทองธรรมชาติและคณะ. สังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ม.1. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทศั น์ (อจท.), ม.ป.ป. ธวัช ทันโตภาสและคณะ. สังคมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ม.1. กรงุ เทพฯ : วัฒนาพานิช, ม.ป.ป. ธีรเวทย์ ลมิ โกมลวิลาศและพชิ าติ แกว้ พวง. ภมู ศิ าสตร์ ม.1 (หลกั สตู รปรับปรงุ พ.ศ. 2560) กรงุ เทพฯ : แม็คเอด็ ดเู คชน่ั , 2561. วโิ รจน์ เอีย่ มเจริญและคณะ. สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ภมู ิศาสตร์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1. พิมพค์ รั้งที่ 2 กรุงเทพฯ : อกั ษรเจรญิ ทศั น์ (อจท.), 2561. สาเนียง เลอื่ มใสและสชุ าดา วราหพันธ์. สงั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม ม.1. กรงุ เทพฯ : เอมพันธ์, 2555.