Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore CHICH LE VN TOAN KHOA

CHICH LE VN TOAN KHOA

Published by tien dat, 2022-09-22 07:31:52

Description: CHICH LE VN TOAN KHOA

Search

Read the Text Version

döôõng vaø oxy lieàn qua noù maø chuyeån ñeán caùc teá baøo chung quanh veát thöông, do ñoù veát thöông mau khoûi. Nhö vaäy, vieäc chích leå tuy coù taïo neân veát thöông môùi do kim ñaâm vaøo, nhöng töï baûn thaân caùc veát thöông ñoù khoâng ñaùng keå, vì töï noù seõ laønh (neáu khoâng nhieãm truøng). Nhöng ñieàu chính laø chích leå goùp phaàn phuïc hoài ñöôïc caùc chöùc naêng cuûa da (hoâ haáp, tuaàn hoaøn, baøi tieát …) goùp phaàn giuùp cô theå mau phuïc hoài, choáng laïi ñöôïc beänh. Moãi ngaøy ta aên uoáng vaø sinh ra chöøng 4.000 calo maø cô theå phaûi boû ra moät soá nhieät löôïng 2.000 tôùi 3.000 calo ñeå choáng ñôû vôùi söï ñau nhöùc, teâ moûi, maát aên maát nguû cuûa beänh taät, thì con ngöôøi tuy aên uoáng coù nhieàu nhöng cöù gaày oám. Ñuùng lyù phaûi ñeå soá nhieät löôïng ñoù giuùp cô theå hoaït ñoäng coù ích vaø laøm cho söùc khoeû caøng ngaøy caøng taêng theâm. Cho neân caøng chích leå laáy maùu ñoäc ra caøng laøm cho taêng theâm maùu töôi, söùc khoeû caøng taêng, cô theå ngaøy caøng beùo khoeû. Hoûi: Chích leå coù taùc duïng gì ñeán heä thaàn kinh? Ñaùp: Neáu döïa theo phaûn xaï thaàn kinh, coù theå hieåu nhö sau: Baát cöù moät kích thích naøo cuõng taïo neân moät cung phaûn xaï ñöa veà naõo. Beänh lyù laø moät cung phaûn xaï, chích leå vôùi ñoäng taùc ñaâm kim vaøo da cuõng taïo neân moät cung phaûn xaï. Maø theo Utomski: Cuøng moät luùc coù 2 kích thích, kích thích naøo maïnh hôn seõ laán kích thích kia. Theo nguyeân lyù naày thì cung phaûn xaï do beänh lyù laø moät phaûn xaï öùc cheá (gaây beänh), nay chích leå taïo ra moät phaûn xaï (kích thích maïnh khi ñaâm kim vaøo da) vaø vì cung phaûn xaï do chích leå maïnh neân laán aùp ñöôïc cung phaûn xaï do beänh lyù gaây ra, laøm beänh giaûm hoaëc heát (tuyø caùch chích leå…) 101

Hoûi: Tröôøng hôïp beänh nhieàu, phaûi leå khaù nhieàu ñieåm roài naën maùu, vaäy coù laøm cho beänh nhaân maát theâm maùu (voán ñaõ thieáu do beänh gaây ra) vaø meät (taêng beänh) hôn khoâng? Ñaùp: Trong chöông baøn veà maùu (Huyeát hoïc) cuûa saùch ‚Trieäu chöùng hoïc Noäi Khoa‛ cuûa Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Haø Noäi thì khi maùu bò maát ñeán 1.500 ml (töùc 1,5 lít) môùi bò truî maïch (ngaát…). Cô theå ngöôøi phuï nöõ, moãi laàn haønh kinh, löôïng maùu maát ñi töø 50 – 200ml, nhöng hoï vaãn sinh hoaït bình thöôøng. Trong chích leå, moãi laàn thöïc hieän, theo söï öôùc tính cuûa chuùng toâi, toái ña chæ maát khoaûng 5 ml, chæ laø moät soá löôïng raát nhoû vaø khoâng ñaùng keå. Maùu ñoäc dô baån naëng neà ngöng treä ôû ñaâu laøm cho maùu ñaëc ñoïng laïi nôi ñoù. Neáu maïch maùu coù nhieàu maùu ñoäc ngöng treä, maïch maùu seõ bò xô cöùng, doøn vaø gaây ra nhöõng beänh taät ñau nhöùc, teâ moûi, co cöùng v.v… Ngaønh chích leå tìm thaáy caùc loaïi daáu veát baùo beänh ôû ñaâu thì chích leå loïc laáy maùu ñoäc vaø chaát ñoäc ñoù ra, khai thoâng huyeát quaûn laøm cho khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, thì nôi ñoù tónh maïch heát bò xô cöùng, giuùp maùu töôi taûi caùc chaát dinh döôõng vaø döôõng khí ñi nuoâi caùc teá baøo khaép chaâu thaân, nuoâi döôõng teá baøo, laøm cho con ngöôøi ngaøy caøng khoeû hôn. Hoûi: Phöông Phaùp Chích Leå Vieät Nam naày coù khaùc vôùi phöông phaùp naøo cuûa Trung quoác khoâng? Ñaùp: Coù nhieàu ñieåm khaùc vôùi phöông phaùp haøo, khieâu, thích huyeát … cuûa Trung quoác. Chaúng haïn: + Veà chaån ñoaùn : Trung Y döïa theo vuøng ñau theo lyù luaän cuûa Y hoïc coå truyeàn, nhaát laø döïa theo 12 vuøng da (12 khu bì boä). Coøn phöông phaùp chích leå maø chuùng toâi thöøa keá töø daân gian Vieät nam laïi chæ caàn ñeå yù ñeán vuøng ñau nhaát laø qua 9 daáu veát ñaëc hieäu ñöôïc trình baøy ôû phaàn tröôùc. 102

+ Veà thuû phaùp: Trung Y ñaët ra nhieàu caùch: Ñieåm thích, khieâu thích, tuøng thích, taùn thích, baøi thích, haøng thích, hoaøn thích … laø nhöõng töø ngöõ vaø thuû thuaät khoâng deã nhôù ñoái vôùi ngöôøi bình daân. Chích leå VN ñôn giaûn hôn: leå nheï (boå) vaø leå maïnh (taû) laø goàm caû taùc duïng cuûa caùc phöông phaùp treân cuûa Trung Y. + Veà ñoái töôïng: - Trung Y phaân cô theå thaønh nhieàu vuøng: ôû ñaàu maët 12 vuøng (haøng), ôû ngöïc buïng 9 vuøng, ôû löng, thaét löng 7 vuøng, ôû tay 8 vuøng, ôû chaân 7 vuøng. Nhö vaäy coù ñeán 43 vuøng, khoâng deã gì nhôù heát vaø thöïc hieän ñöôïc ñoái vôùi ña soá daân gian. – Traùi laïi, chuùng toâi chæ caàn chuù yù taäp trung ñeán 9 loaïi daáu veát bieåu hieän beänh lyù xuaát hieän ôû vuøng ñau vaø giaûi quyeát ñuùng vôùi caùc daáu veát baùo beänh naøy seõ coù hieäu quaû cao, keát quaû nhanh, laïi deã nhôù, deã thöïc hieän hôn nhieàu./. BAØI VI: CHÍCH LEÅ TOAØN THAÂN CAÙC VUØNG VAØ ÑIEÅM LIEÂN QUAN CAÙC BEÄNH CHÖÙNG THOÂNG THÖÔØNG VAØ MAÕN TÍNH I - PHAÀN ÑAÀU COÅ: 1 - Nhöùc ñaàu kinh nieân: 103

Coù khi ñau treân ñænh ñaàu, ñau moät beân ñaàu, tröôùc traùn hay sau oùt. Coù ngöôøi ñau töøng côn (1 ngaøy hay 2, 3 ngaøy, nöûa thaùng 1 côn). Coù ngöôøi ñau buoát gheâ laém nhö buùa boå. Coù ngöôøi ñau ñeán muoán doäng ñaàu voâ töôøng. Nhöng cuõng coù ngöôøi ñau lieân mieân, naëng neà, giöït giöït. Coù ngöôøi ñau haøng 5 naêm, 10 naêm hay hôn theá nöûa. Ñau ñaàu naày keùo daøi laâu naêm thaønh chöùng ñau taâm thaàn, maát trí, hay queân, caùu kænh. Coù ngöôøi maát nguû laâu naêm, trong khi nguû hay mô maøng, chieâm bao linh tinh, coù ngöôøi vöøa nhöùc ñaàu vöøa choùng maët. Nhöõng ngöôøi bò nhieãm thôøi tieát maø nhöùc ñaàu kinh nieân, thöôøng coù nhöõng ñieåm tuï huyeát, tuøy theo môùi hoaëc laâu ngaøy maø ñieåm ñoù ñen hay xaùm nhö maøu ræ seùt ôû treân ñaàu. Coù ngöôøi coù nhöõng ñieåm tuï huyeát ñoû nhö muoãi caén, hoaëc coù ñieåm traéng nhö hoät gaïo treân ñaàu. Nhöõng ngöôøi coù nhöõng ñieåm tuï hay xuaát huyeát ôû sau oùt (choã goái naèm), nhöõng ngöôøi bò chaán thöông maø coù maùu ñoïng treân ñaàu laøm cho choùng maët, haõy tìm nhöõng ñoïng huyeát choã chaán thöông maø chích leå thì seõ heát choùng maët vaø heát ñau nhöùc. Khi doø tìm khoâng thaáy nhöõng daáu veát treân thì hoûi bònh nhaân tìm ñieåm ñau, ôû moät vuøng ñau, ta leå moät ñieåm chính giöõa vaø boán ñieåm xung quanh (nhaát töù) ñaëng laàn sau noù seõ taäp trung laïi moät ñieåm, bònh nhaân bieát maø chæ ta leå taïi ñoù seõ heát bònh nhöùc ñaàu. Tröôøng hôïp vuøng ñau, ñieåm ñau roäng lôùn hôn traùi cam ta leå 3 ñieåm voøng trong vaø 5 ñieåm voøng ngoaøi (tam nguõ). Neáu roäng hôn nöõa thì chia thaønh nhieàu vuøng, roài chích leå giaûi quyeát döùt ñieåm töøng vuøng. Nhöõng ñieåm öù huyeát thöôøng naèm döôùi chaân toùc coù maøu hôi naâu naâu, xanh thaúm. Khi ta chích ñuùng ñieåm öù huyeát 104

vaø ñoïng huyeát, maùu phuït ra, ngöôøi thaày chích leå phaûi bình tænh naën maùu ra cho heát, maùu seõ ngöøng chaûy ra. Duø mang bònh ñaõ ñeán ñoâi ba chuïc naêm cuõng seõ khoûi. ÔÛ nhöõng ngöôøi coù huyeát aùp cao, suy nhöôïc thaàn kinh, maát nguû keùo daøi coù nhöõng ñieåm xuaát huyeát thöôøng naèm ôû ñaèng sau oùt. Huyeát aùp cao phaûi leå theâm ñieåm ñau treân hai choùt vaønh tai (Nhó tieâm), khoeù ngoaøi cuûa hai goùc ngoùn tay caùi (Thieáu thöông) vaø ngoùn chaân caùi (AÅn baïch), vaø nhöõng nôi coù ñieåm ñau, ñieåm chæ ñònh gaây neân nhöùc ñaàu choùng maët. Ñau ñaàu do coù muït nhoït söng noùng ñoû ñau, leå naën töø töø cho thaät heát maùu ñoäc thì heát ñau. Toùm taét: Ñau ñaàu kinh nieân : Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu töøng côn hay lieân mieân ñau laâu naêm, khoù nguû, moûi meät, maát trí nhôù, laéc ñaàu, ngaùp, ñau caùch ngaøy, caùch tuaàn … hay bò ñau nhöùc khi thôøi tieát thay ñoåi. Vò trí chích leå: Caùc ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau taïi vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, muõi, loõm coå, ngöïc, treân ñaàu, ñænh ñaàu, caùc ñieåm ñau ôû 2 beân ñaàu; vuøng chaåm, 2 gaân coå (ôû oùt), vai, löng treân. 2 - Ñau nöûa ñaàu coù aûnh höôûng tôùi maét: Do ñau moät beân ñaàu laøm ñau nhöùc maét, ta leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát treân ñaàu vaø ñieåm tuï huyeát hay ñieåm ñau treân chaân maøy vaø ñieåm chæ ñònh ôû ñaàu + giöõa + cuoái chaân maøy (cung maøy) cuûa maét ñau. Sau ñoù leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng löng treân, töø coå xuoáng döôùi baû vai beân cheùo vôùi con maét thì bònh ñau nöûa ñaàu seõ giaûm, tieáp tuïc leå nhieàu laàn bònh seõ heát. 3 - Caûm maïo nhöùc ñaàu, choùng maët: 105

Thöôøng hay nhöùc tröôùc traùn doïc hai thaùi döông, coù nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû ñaâu leå ôû ñaáy, bònh seõ giaûm ngay. Leå vuøng chính giöõa chaân maøy, doïc hai chaân maøy, doïc theo soáng muõi. 4 - Caûm naéng noùng, soát cao: Neáu coù nhöùc ñaàu ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû ngöïc vaø suoát sau löng, ñeå laøm cho nhieät ñoä haï xuoáng, ngöôøi maùt laïi. 5 - Hoa maét, choùng maët: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông vaø löng treân. 6 - Maét ñoû, maét môø, maét yeáu: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau vaø ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy, vuøng ñaàu ôû phía treân mang tai, löng treân vaø caùc ñieåm tuï huyeát ôû 2 beân gaân coå vaø vuøng chaåm. 7 - Chaûy nöôùc maét soáng : Nöôùc maét chaûy lieân mieân, xoán khoù chòu. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû caùc vuøng chaân maøy, phía döôùi ñaàu chaân maøy, caïnh muõi (tuyeán nöôùc maét), vuøng löng treân. 8 - Muït leïo (chaép leïo ôû maét): Thöôøng hay moïc ôû treân mí maét. Vò trí chích leå: Ñöa baøn tay beân maét ñau vaét cheùo qua phía sau löng ñoái dieän, ñaàu ngoùn tay giöõa ôû ñaâu, ta leå ôû ñoù. Caùch khaùc: leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau vaø cñieåm chæ ñònh ôû caùc vuøng traùn, chaân maøy vaø vuøng löng treân. Khoâng leå treân muït leïo, deã bò nhieãm truøng. 9 - Beänh meùo moàm leäch maét: (lieät maët, lieät daây thaàn kinh soá VII ngoaïi bieân). 106

Trieäu chöùng: Caûm, truùng hôi laïnh hoaëc truùng gioù, maét bò leäch khoaëc khoâng nhaém maét saùt xuoáng ñöôïc, ngoù ra ngoaøi khoâng chính xaùc nhö nhìn thaáy hai hình, moàm bò meùo moät beân, moâi leäch xuoáng, mieäng bò hôû (uoáng nöôùc chaûy ra ngoaøi) laø beân bò lieät, aên nguû khoâng bình thöôøng, nhöùc ñaàu, choùng maët, hay coù ngöôøi bò ôùn laïnh. Vò trí chích leå: Ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy, giöõa chaân maøy (AÁn ñöôøng); nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng traùn, 2 thaùi döông vaø nhöõng nôi ôû treân ñaàu bò nhöùc. - Trò leäch maét: Leå vuøng chaân maøy beân maét bò leäch xuoáng, môû to hôn, neáu nhaém laïi thì vaãn hi hí, bò gioù vaøo neân chaûy nöôùc maét soáng (laø beân lieät). - Trò meùo mieäng: Leå caùc vuøng söng ôû moâi vaø caèm ôû beân khoâng bò meùo, khi naën maùu phaûi keùo moâi veà vò trí cuõ. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû 2 vuøng maù (bò meùo vaø khoâng meùo) vaø ñieåm ñau. - Trò ôùn laïnh : Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm chæ ñònh vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, chaåm, gaùy (1 Phong phuû, 2 Phong trì) vaø löng treân, vuøng loõm coå (Thieân ñoät) vaø ngöïc. Giaûi thích: Theo Taây Y thì beänh nhaân bò toån thöông daây thaàn kinh soá 7 beân traùi hoaëc beân phaûi. Thí duï lieät beân traùi thì caèm mieäng beân traùi xeä xuoáng, maét traùi nhaém khoâng khít, chaûy nöôùc maét soáng vì gioù. Caèm mieäng beân phaûi meùo xeách leân, vaø maét phaûi híp laïi laø beân phaûi khoâng lieät). Phöông phaùp chích leå coù khaùc vôùi chaâm cöùu ôû choã: Chaâm cöùu boå beân lieät, taû beân khoâng lieät. Coøn chích leå, leå nhieàu beân khoâng lieät vì da thòt gaân xöông bò keùo xeách leân ñuøn laïi laøm noåi goø u söng, maùu tuï öù ñoïng cheøn eùp thaàn kinh 107

thì phaûi khai thoâng ngay ñeå nhaû bôùt söùc caêng keùo ôû caèm mieäng beân phaûi. Do ñoù ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát beân phaûi khoâng lieät, leå naën thaät heát maùu ñoäc vaø leå nhöõng caùi u, söng, noåi goø ôû moâi treân beân phaûi vaø leå vuøng con maét phaûi vaø caû beân maët phaûi, nhaát laø treân chaân maøy vaø vuøng moâi treân, döôùi. Rieâng caèm beân traùi neáu thaáy coù nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát cuõng neân leå ñeå loïc maùu dô xaáu ra vaø ñem maùu töôi toát ñeán nuoâi boä phaän beân lieät. Moãi laàn chích leå xong neân duøng hai baøn tay nheï nhaøng vuoát naén keùo hai quai haøm vaø caèm beänh nhaân ñöa veà beân lieät. Moãi tuaàn chích leå 2 laàn, tieáp tuïc chöøng 5, 3 tuaàn seõ thaáy giaûm nhieàu vaø tieáp tuïc leå cho ñeán khi khoûi. Ngöôïc laïi neáu meùo beân traùi thì cuõng laøm y nhö beân phaûi. Coøn leäch con maét beân phaûi, phaûi keát hôïp vôùi leå vuøng löng beân traùi vaø ngöôïc laïi. Tröôøng hôïp leäch beân phaûi maø nhöùc ñaàu beân traùi, thì phaûi tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát, ñieåm ñau beân traùi maø leå vaø ngöôïc laïi. 10 - Soå muõi, ngheït muõi vaø vieâm xoang: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát hay ñieåm ñau töø ñaàu chaân maøy, vuøng Sôn caên (choã soáng muõi gaõy ngang moùng maét) tôùi choùt soáng muõi vaø hai beân soáng muõi. Coøn vieâm xoang, ñau 2 beân soáng muõi caïnh goø maù vaø xoang traùn, thì ñau ñaâu leå ngay ñoù, naën ra maùu ñoäc hoaëc caùc chaát nhôøn. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng ñoù. 108

Löu yù: Vuøng Sôn caên (choã cong cuûa soùng muõi ngang ñaàu maét) coù 3 xöông cuoán coù nhieäm vuï söôõi aám khoâng khí hít vaøo tröôùc khi vaøo phoåi, neáu bò roái loaïn ñeå khí laïnh vaøo phoåi laøm soå muõi, ngheït muõi. Ta chích leå caùc ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau thì heát ngheït soå muõi, vieâm muõi dò öùng … 11 - Vieâm muõi dò öùng: Trieäu chöùng: Ngheït muõi, thôû baèng mieäng, thôû baèng loå muõi khoâng ñuôïc, chaûy nöôùc muõi lieân mieân. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát hoaëc ñieåm ñau ôû caùc vuøng chính giöõa 2 chaân maøy vaø ñieåm keá döôùi ñoù ôû vuøng ñaàu soáng muõi hoaëc vuøng muõi, trong loã muõi, nôi naøo ñau, leå nôi ñoù. 12 - Muõi ñoû: Thì leå ngay choã muõi ñoû. Muõi ñoû söng ñau cuõng cöù leå. Leå heát caùc ñoaïn öù huyeát treân ñaàu soáng muõi. 13 - Tai uø, tai nhöùc: Loå tai nghe khoâng ñöôïc. Tröôùc khi leå caàn kieåm tra ñaùnh giaù söùc nghe töùc kieåm tra thính löïc nhö cho nghe ñoàng hoà ñeå ôû caùc möùc xa gaàn khaùc nhau, hay noùi hoûi nhöõng caâu nhoû xem bònh nhaân nghe thaáy ôû möùc naøo. Neáu raùy tai ñaày thì nhôø ngöôøi laáy raùy tai tröôùc khi chích leå. Thöôøng chæ nghe uø uø nhö ve keâu, thì leå caùc ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû chung quanh vaønh tai, ôû trong vaønh tai, vaø döôùi vaønh tai, vuøng xöông chaåm. Sau khi leå, chöøng 5,10 phuùt hoûi laïi xem bònh nhaân coù nghe ñöôïc khoâng ñeå so saùnh. Ñoâi khi trong loå tai ñau, khi ñeø aán thaáy ñau thì cuõng cöù leå choã ñau. Neáu coù ñau löng thì leå ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû hai beân thaét löng (vuøng thaän) vaø chung quanh vaønh tai, trong vaønh tai. (Thaän khai khieáu ôû tai). 109

14 - Maët u naùm: Veát xaÏm ñen baát thöôøng ôû goø maù, quanh moâi … hay laø caû tay chaân mình maåy coù naùm, naùm ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy, leå choã ñaäm tröôùc roài choã lôït sau. Cöù nhö theá laøm nhieàu laàn da choã naùm caøng phai lôït roài traéng vaø hoàng haøo trôû laïi. 15 - Muït, muïn boïc treân maët: Cöù leå vaø naën cho ra thaät heát cuøi vaø maùu ñoäc. Leå nhieàu thì da maët seõ lieàn laïi. Treân maët coù nhöõng muït söng ñoû nhö muït nhoït, ôû nôi ñaâu thì leå ngay muït ñoù, naën cho thaät heát maùu ñoäc thì seõ heát. Coøn nöõa thì leå laïi nhieàu laàn cho thaät heát. Traùnh leå muït baïc ñaàu ôû quanh moâi (coøn goïi laø muït ñinh raâu = loaïi muït nhoït nhoû söng cöùng ñoû ñau, coù chuùt muû traéng treân ñaàu muït), vì deã bò nhieãm truøng laøm söng moâi. 16 - Söng moâi: Leå nhöõng ñieåm söng, lôû, ñoû ôû chung quanh moâi. Leå vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông. Leå nhöõng ñieåm tuï, öù, ñoïng huyeát, ñieåm ñau taïi caùc vuøng ñau treân ñaàu, chaåm vaø oùt, 2 gaân coå, 2 vai, löng treân. Chuû yeáu: Söng ñaâu leå ñaáy, naën maùu cho thaät heát söng seõ xeïp, leå nhieàu laàn seõ khoûi. Khoâng ñöôïc leå muït baïc ñaàu. 17 - Löôõi ñau: Trong löôõi coù muït noåi hôi ñoû, cöù leå ngay muït ñoù thì heát. Trong löôõi beân naøo ñau nhöùc raùt ôû ñaâu thì aán beân ngoaøi maù ngay ñoù thaáy ñau cöù leå. 18 - Raêng ñau nhöùc , Nöôùu raêng ung sæ muû: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm söng lôû, chung quanh caèm mieäng, nhaát laø choã ñau nhöùc coù loä ñieåm ñau ra ngoaøi baát keå haøm treân hay haøm döôùi, ta ñeø nôi ñoù thaáy ñau thì leå ngay ñoù, raêng beân trong seõ heát ñau nhöùc. 110

Neáu nöôùu chaân raêng, vaø saâu raêng beân trong söng coù muû thì chích leå tröïc tieáp choã söng trong mieäng, laáy boâng chaäm heát maùu muû ra thì bôùt söng nhöùc ngay. Thöôøng ngaøy ngaäm nöôùc muoái cho chaéc nöôùu raêng. Coøn saâu raêng neân ñeán nha khoa chöõa trò. 19 - Noùi ngoïng, noùi khoù: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau vaø cöùng ôû coå, yeát haàu, 2 ñoaïn öù huyeát ôû döôùi löôõi (xem 21: AÙ khaåu), thöôøng xuyeân leå ñi leå laïi cho löôõi meàm, deã noùi, tieáng trong vaø chính xaùc laïi. 20 - Caám khaåu: Leå caùc ñoaïn öù huyeát vaø nhöõng ñieåm tuï huyeát beân ngoaøi xung quanh haøm, töø treân mang tai xuoáng vuøng goø maù, caèm treân, caèm döôùi, naën heát maùu ñoäc seõ laøm cho da thòt nôi haøm meàm deõo laïi thì mieäng haû ra ñöôïc. 21 - AÙ khaåu: Laät löôõi leân thaáy nhöõng laèn maùu baàm döôùi löôõi cöù leå ngay ñoù nhieàu laàn cho heát maùu baàm, löôõi meàm laïi vaø noùi ñöôïc. Kyõ thuaät thao taùc: baûo beänh nhaân haù mieäng, ta ñaët mieáng boâng goøn chaän giöõa hai haøm raêng, ta keùo ñaåy hoaëc baûo beänh nhaân cong löôõi leân noùc gioïng, ta duøng 2 ngoùn tay troû caùi caàm ñoác kim phoùng nhanh moät laàn 2, 3 muõi kim vaøo 2 ñoaïn öù huyeát (gaân xanh) choã ñaäm nhaát hoaëc ñoám xuaát huyeát, ñoïng huyeát döôùi daï löôõi xanh tím ñoû baàm. Caån thaän khoâng ñöôïc ñaâm kim quaù saâu thuûng qua maët treân löôõi. Phoùng kim xong, chôø ñeán khi thaáy maùu vöøa ræ ra ñeàu ôû caùc loå kim thì ta duøng moät cuïc boâng goøn baèng ngoùn chaân caùi ñaët loùt saùt döôùi daï löôõi, sau ñoù ta laáy mieáng boâng goøn chaän mieäng ra, roài baûo beänh nhaân ngaäm mieäng laïi, löôõi haï 111

xuoáng bình thöôøng ñeå eùp maùu ra thaám vaøo boâng döôùi daï löôõi, chöøng 5 – 10 phuùt laáy boâng döôùi daï löôõi ra. Neáu löôõi beänh nhaân cöùng, thuït voâ noùi ngoïng thì thöôøng ngaäm: voû caây maän (mieàn Nam) ñeûo 1 mieáng baèng baøn tay laáy voû luïa traéng, goït boû lôùp da saàn suøi ngoaøi; ñaâm chung vôùi 1 traùi kheá chua, laáy nöôùc 2 thöù thoa ñeàu khaép löôõi, nöôùu, raêng, beân trong mieäng, roài ngaäm chöøng 15 phuùt, ngaøy ngaäm 2 – 3 laàn. 22- Ho vöôùng ñaøm ôû coå, ñau coå: Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau 2 beân yeát haàu, vuøng coå, loõm coå, ngöïc, vai, löng treân. Tröôøng hôïp coù ñaøm thì leå ngay nôi ñaøm vöôùng döôùi coå. Khi meät vaø ho hoaëc noân möûa, ta leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû vuøng coå, loõm coå vaø xung quanh loõm coå. Nhöõng boïc naèm treân coå hay baát cöù nôi naøo, ñoù laø ñieåm ñoïng cuûa caùc chaát ñaëc gaây neân beänh. Ñaâm kim ngay vaøo chính giöõa vaø naën ra cho thaät heát chaát ñaëc, cho tôùi khi ra maùu môùi thoâi. Sau khi leå caàn phaûi giöõ veä sinh cho muït thaät kyû, traùnh bò nhieäm truøng. 23 - Ñau yeát haàu: Leå nhöõng ñieåm söng vaø ñau ôû yeát haàu döôùi caïnh haøm. Neáu noåi muït söng ñoû beân trong yeát haàu: 1 beân goïi laø ñôn ñao, 2 beân goïi laø song ñao raát nguy hieåm, vì ôû saâu khoâng chích leå tôùi ñöôïc, neân tìm thuoác ñaëc trò hoaëc ñöa vaøo beänh vieän caáp cöùu, ñeå laâu aên uoáng khoâng ñöôïc ngheït thôû cheát. Taïm duøng baøi thuoác döôùi ñaây ñeå thoåi daäp ngay: - Caét moùng tay hoaëc moùng chaân cuûa beänh nhaân hoaëc cuûa baát cöù ai, roài ñeå vaøo lon, noài… rang chaùy thaønh than, taùn nhuyeãn troän chung vôùi moät chuùt pheøn phi (pheøn xanh cho vaøo chaûo baéc leân beáp löûa cho ñeán khi raõ ra thaønh boät) Laáy coïng 112

haønh hoaëc oáng huùt xuùc boät thuoác treân thoåi vaøo ngay muït söng, noù seõ daäp chaûy muû maùu heát söng ngay. 24 - Coå cöùng, ñau, nhöùc, khoù xoay trôû: Coå quay khoâng ñöôïc, muoán quay phaûi xoay luoân caû ngöôøi. Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau vaø ñieåm chæ ñònh xung quanh vuøng chaåm (ôû oùt), 2 gaân coå xuoáng tôùi 2 vai vaø xung quanh xöông soáng ôû löng treân. 25 - Traøng nhaïc (lao haïch): Trieäu chöùng: Coå noåi töøng daây haïch (lôùn nhoû hôn ñaàu ngoùn tay, noåi doïc hai beân mang tai, neáu naëng seõ nhöùc nhoái, khoù chòu, coù khi laøm ñau coå, nung thaønh muû, lôû loeùt. Ñoâng Y goïi laø loa lòch hay traøng nhaïc, Taây Y goïi laø lao haïch. Vò trí chích leå: Nhöõng muït chöa lôû ra thì ta leå ngay choã haïch söng, nhöõng ñieåm söng vaø ñieåm ñau ôû löng treân, naën maùu ra cho heát thì muït söng seõ xoäp vaø khoûi. Daën beänh nhaân thöôøng xuyeân aên khoai soï (khoai moân) luoäc chín ñeå giaûi ñoäc vaø moãi toái ñaép cao khoai soï (9 phaàn khoai soï soáng, goït boû voû vôùi moät phaàn göøng soáng ñaâm nhuyeãn vôùi nhau), ñaép ngay vuøng haïch, baêng laïi 1 ñeâm, saùng boû ra, lau coàn cho saïch vaø leå ngay nhöõng choã coøn muû, laøm 5 hay 6 laàn laø khoûi. Ghi chuù: Môùi ñaép cao naày, choã ñaép coù hôi ngöùa moät ít, khoâng ñaùng ngaïi gì. 26 - Böôùu coå ñôn thuaàn môùi phaùt: Trieäu chöùng: Coå noåi böôùu ngaøy caøng to, hôi thôû naëng neà, meät nhoïc, ñaøm hay vöôùng coå, thöôøng hay bò choaùng vaùng, nhöùc ñaàu, choùng maët. Vò trí chích leå: Chích leå ngay böôùu ôû vuøng coå, loõm coå. Neáu keøm nhöùc ñaàu, choùng maët, leå theâm ñieåm chæ ñònh ôû vuøng 113

chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông. Cöùu vuøng böôùu ngay sau khi vöøa chích leå xong. Laøm nhieàu laàn cho ñeán khi böôùu tan. Ghi chuù: Gaëp tröôøng hôïp böôùu ñoäc (böôùu coù loài maét Basedow) khoâng neân duøng chích leå. II- PHAÀN NGÖÏC, LÖNG TREÂN, VAI, HAI TAY 27 - Ho kinh nieân: (vieâm pheá quaûn maïn). Trieäu chöùng: Ngöùa coå, gaây ho, ho laøm ñau coå, coù khi ho khan, ho ñaøm vöôùng coå, ho ran laøm töùc ngöïc. Vò trí chích leå: Chích leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng chaân maøy, coå, loõm coå, ngöïc. Löng treân vaø 2 vai. 28 - Hen Suyeån ngheït thôû: Trieäu chöùng: Khi leân côn thôû oà eà, hoån heån, meät raát khoù chòu, ngöôøi ngoaøi töôûng beänh nhaân saép cheát. Côn suyeån coù theå xuaát hieän 1 ngaøy, 2 ngaøy, 1 thaùng, 1 naêm moät laàn vaø côn suyeån thöôøng vaøo ñeâm khuya. Côn suyeån coù theå keùo daøi 2, 3 tieáng ñoàng hoà, ñau ngöïc vaø löng treân. Vò trí chích leå: Caáp cöùu, thoâng thöôøng vaø maïn tính: Ñeàu chích leå gia giaûm theo phaùc ñoà naøy: Leå oån ñònh thaàn kinh: ñieåm chæ ñònh. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû caùc vuøng giöõa 2 chaân maøy, doïc muõi, 2 beân yeát haàu, coå, loõm coå, ngöïc, caùc ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát ôû vai, löng treân; caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát hai beân hoâng söôøn, döôùi naùch. Ñaëc bieät tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát roõ nhaát ôû treân löng gaàn baû vai ñeå caét côn suyeån vaø ñieåm tuï huyeát trong loøng baøn tay. 114

Beänh duø laâu hay môùi, 5 hoaëc 10 naêm thì ta cöù kieân trì maø leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát cho ñeán khi heát. Tuyø theo beänh naëng nheï, ít nhieàu, laâu mau, ta leå ít hay nhieàu, leå nhieàu laàn, coù nhieàu ngöôøi giaûm meät hoaëc khoûi haún beänh suyeån. Nhöõng loaïi suyeån nguyeân nhaân do hoaù chaát dò öùng gaây neân thöôøng leå ít coù hieäu quaû. 29 - Naëng ngöïc vaø vuøng tim loùi töùc khoù thôû: Ñau nhoùi vuøng tim, coù luùc nhö muoán taét thôû. Coù nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø nhieàu ñoaïn öù huyeát, xung huyeát naèm ôû ngöïc, nhaát laø vuøng tim treân vuù traùi. Ta chích leå nôi ñoù thì beänh nhaân caûm thaáy nheï hieäu quaû raát nhanh vaø sau nhieàu laàn chích leå seõ trôû laïi bình thöôøng. 30 - Ñau lieân söôøn, töùc ngöïc: Trieäu chöùng: töùc vaø ñau nhoùi ôû ngöïc, hoâng; thôû, noùi, ñi ñöùng, cöû ñoäng cuõng ñau 2 beân söôøn, ngöïc vaø löng treân. Nguyeân nhaân: Bò va vaáp, ñaùnh ñaäp, bò chaán thöông taïo neân ñieåm ñoïng huyeát gaây ñau nhöùc. Cuõng coù khi do thôøi tieát, khí haäu nhieãm vaøo hay do lao ñoäng naëng nhoïc hoaëc khi suyeån loàng ngöïc lieân söôøn phaûi co giaûn nhieàu ñeå hoâ haáp, maùu tónh maïch chöùa nhieàu chaát thaûi nhö thaùn khí (CO2), acide lactic … laøm giaûn maïch taïo thaønh nhöõng ñoaïn öù huyeát gaây ñau nhöùc. Vò trí chích leå: Leå caùc ñieåm ñoïng huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau ôû nhöõng vuøng ñau nhöùc ôû ngöïc, lieân söôøn, hoâng vaø löng treân. Chuù yù: Xem treân ngöïc coù nhöõng tia maùu nhö chuøm reã caây, ñoù laø nhöõng ñoaïn öù huyeát, hoaëc nhöõng tuï huyeát, cöù leå thì beänh seõ heát. 31 - Bò teù vaét ngang söôøn: 115

Laøm cho caùc maïch maùu taïi choã bò giaõn ra, hoaëc bò heïp laïi, maïch maùu bò ñöùt hay caùc cô bò huûy hoaïi, maùu doàn laïi thaønh nhöõng vuøng ñoïng maùu, hoaëc caùc ñoaïn öù huyeát gaây ñau nhöùc khoù chòu, khi ho cuõng ñau, ñi maïnh cuõng ñau thoán ôû choã vuøng hoâng söôøn. Ta tìm leå nhöõng ñoaïn öù huyeát vaø nhöõng vuøng ñoïng huyeát, leå nhieàu laàn thì khoûi. 32 - Phuï nöõ söng vuù: Coù ngöôøi ñaõ moå roài nhöng cuõng khoâng bôùt söng, ñau nhöùc (ngöôøi ta nghi cho raèng bò ung thö vuù). Trong baàu vuù coù nhöõng cuïc lôïn côïn nhoû hoaëc lôùn hôn muùt ñuûa coù caùc ñoaïn öù huyeát xung quanh. Ta leå nhieàu laàn ôû ñieåm öù huyeát vaø ôû nhöõng cuïc lôùn nhoû ñoù naën cho ra heát maùu ñoäc, caùc cuïc seõ tan daàn. Coù ngöôøi leå 1 tuaàn 2 laàn, roài sau 1 tuaàn 1 laàn, sau 2,3 tuaàn 1 laàn, hay 2,3 thaùng 1 laøn, daàn daàn heát haún beänh. 33 - Ñau thoán löng treân: Trieäu chöùng: Ñau thoán, nhöùc nhoái, khoù chòu ôû löng treân, coù khi laøm ôùn noùng laïnh, maát nguû. Coù ngöôøi ñau treân 5 naêm, 10 naêm. Vò trí chích leå: cöù tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát xuaát huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng löng treân maø leå thì seõ heát. Neáu maát nguû leå theâm nhöõng ñieåm tuï vaø xuaát huyeát ôû vuøng chaåm, oùt vaø 2 gaân coå. 34 - Löng bò söng caêng, noùng ñoû ñau: Nhöùc vaø ñau ôû ñaâu, leå ngay choã nhöùc söng ñoû ôû ñoù, naën caû maùu vaø nöôùc ra heát thì heát ñau nhöùc. 35 - Muït treân vai löng, ngöïc, coå tay: Treân vai, löng, ngöïc, coå tay … noåi nhöõng muït u baèng ngoùn tay caùi hoaëc baèng traùi chanh lôùn laøm cho da deõ khoâ 116

khan, con ngöôøi troâng xô xaùc, treân maët da nhöõng muït, boïc ñoù khoâng khaùc gì vuøng da xung quanh. Ñaây laø caùi boïc chöùa nhöõng chaát nhôøn traéng nhö keo. Ñoù laø ñieåm ngöng cuûa caùc chaát dòch khoâng phaûi laø maùu. Ta chích ngay giöõa boïc aáy cho muõi kim vaøo tôùi trung taâm ñieåm ngöng, naën ra cho thaät heát chaát dòch nhôøn traéng nhö keo, nöôùc vaøng vaøng, ñuïc ñuïc thì maët da seõ xeïp xuoáng lieàn. Leå chöøng 2, 3 laàn cho ñeán khi ra tôùi maùu môùi thoâi, boïc xeïp xuoáng thì maët da lieàn trôû laïi nhö thöôøng, ngöôøi thaáy töôi taén vaø khoeû maïnh laïi. Tröôøng hôïp moät beänh nhaân ôû Soùc Traêng noåi muït ôû coå tay laøm teo maát traùi chanh (10 naêm, töôûng laø bò cuøi, söï thaät khoâng phaûi), khi vöøa chích leå laáy chaát nhôøn ra xong, muït vöøa xeïp xuoáng chöøng 10 phuùt thì traùi chanh noåi laïi lieàn gaàn nhö bình thöôøng. Chæ chích leå 1 laàn. 36 - Ñau khôùp vai (vieâm quanh khôùp vai): Trieäu chöùng: Ñau quanh khôùp vai, tay giô leân cao khoâng ñöôïc hoaëc ñöa ra phía tröôùc, phía sau bò haïn cheá, ñau nhöùc. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng gaân coå, baû vai, chung quanh khôùp vai, caùnh tay, vuøng hoâng, döôùi naùch ra tôùi baép tay, baøn tay, caùc ngoùn tay neáu coù ñau. Ghi chuù: Nhöõng ñieåm ñau naèm saâu trong keït khôùp, nhöõng ñieåm öù huyeát döôùi naùch laøm cöùng tay, ñöa tay leân khoâng ñöôïc, tìm leå kyõ, beänh seõ khoûi. Giöõ ñuùng tö theá beänh nhaân khi ñau, tìm leå chính xaùc thì hieäu quaû caáp thôøi: - Coù ngöôøi nôi khôùp vai bò ñau nhöùc khi cöû ñoäng vaø cöû ñoäng bò haïn cheá. Leå caùc ñieåm tuï huyeát xung quanh khôùp vai, chaïy daøi treân coå vaø döôùi naùch. 117

- Neáu tay khoâng giô leân ñöôïc, leå nhöõng ñieåm öù huyeát doïc hai beân hoâng - Khi ñöa tay leân bò haïn cheá, ñau treân vai, thì leå ôû treân vai. - Neáu ñöa tay vaøo trong thaân mình bò haïn cheá phaàn tröôùc vai thì leå phaàn tröôùc. - Tay ñöa ra sau löng bò haïn cheá phaàn sau baûvai thì leå nôi ñieåm ñau ôû sau baû vai. - Neáu ôû döôùi caùnh tay vaø baøn tay, nôi naøo ñau nhöùc khi cöû ñoäng hoaëc nhöõng nôi söng ñeàu phaûi leå heát, ñeå cho caùnh tay vaø baøn tay nheï nhaøng giô leân ñöôïc. - Khi ñöa baøn tay leân maø hai beân hoâng coù nhöõng ñieåm öù huyeát vaø tuï huyeát ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy. Toùm laïi, tay cöû ñoäng ñeán ñaâu bò ñau khoâng ñöa tôùi nöõa ñöôïc thì ta tìm ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû ñoù roài ñeå nguyeân tö theá nhö vaäy maø leå, vì caùc ñieåm ñoù thöôøng ôû goùc keït trong saâu, neáu ñeå tay laïi bình thöôøng thì khoâng thaáy daáu veát. 37 - Nhöùc moûi caû chaân tay: Coù nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû ngay vuøng nhöùc moûi cuûa 2 tay vaø 2 chaân thì leå nôi vuøng ñoù. Neáu khoâng thaáy roõ daáu veát thì leå doïc daøi caùnh tay hoaëc chaân töø treân xuoáng döôùi theo chieàu cô baép tay hoaëc chaân. 38 - Tay teâ: Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû treân mu baøn tay hay trong loøng baøn tay, khôùp ngoùn tay vaø treân ñaàu caùc ngoùn tay. 39 - Ñau ña khôùp: Khi caùc khôùp bò co, cöùng, ñô, cöû ñoäng bò haïn cheá thì ta leå caùc ñieåm tuï huyeát nôi caùc khôùp baû vai, goái tay, cöôøm tay 118

vaø caùc ñieåm söng hay tuï huyeát, öù huyeát ôû caùc gu ngoùn tay. Ñau ña khôùp ôû chaân cuõng leå nhö ôû tay. 40 - Bò xuïi: Moät tay hay caû hai tay ñöa leân khoâng ñöôïc, cöû ñoäng coù ñau nhöùc hoaëc khoâng ñau nhöùc. Ta leå caùc ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát xung quanh baû vai vaø ñieåm ñau khaép caû tay. Neáu tay bò suït khôùp vai, ñong ñöa nhö tay aùo thì chích leå khoâng hieäu quaû.Coøn tay xuïi ôû theå gaân bò baïi lieät, tay bò cöùng gaân vaø xöông caùc khôùp … bò voâi hoaù, thì ngaønh chích leå cuõng coù trò nhöng chöa keát luaän. 41 - Tay bò söng, phuø to: Coù nhöõng ñieåm ngöng cuûa caùc chaát dòch khoâng phaûi laø maùu. Ta cöù leå nhöõng ñieåm ñoù cho ra nöôùc nhôøn hoaëc chaát dòch vaø naën maùu cho thaät heát, ñoàng thôøi leå nhöõng öù huyeát döôùi baøn tay hay treân caùnh tay. 42 - Ñau treân cuoáng vò (bao töû, daï daøy): Vuøng öùc hay thöôïng vò, hoaëc doïc theo 2 beân beï söôøn ôû vuøng buïng, ngöôøi beänh caûm thaáy ñau töùc, nhöùc gheâ laém. Leå nhöõng ñieåm öù huyeát, tuï huyeát ñieåm ñau ôû vuøng ngöïc vaø buïng treân. Sau khi leå thaáy nheï vaø heát. 43 - Ñau vuøng buïng treân: (gaëp trong caùc chöùng ñau daï daøy, taù traøng laù laùch). Trieäu chöùng: Luùc ñoùi hoaëc no cuõng ñau, coù khi ñau ngaám ngaàm suoát ngaøy ñeâm, coù luùc ñau naëng neà khoù chòu. Beänh coù theå môùi bò (caáp) hoaëc ñaõ laâu ngaøy (maïn). Vò trí chích leå: Chích 1eå ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng buïng treân, caùc côn ñau thöôøng giaûm vaø heát. Ghi chuù: Tröôøng hôïp ñau döõ doäi, thaønh buïng cöùng neân chuyeån ñeán chuyeân khoa xöû lyù. 44 - AÊn khoâng tieâu, sình buïng, ôï chua, soâi buïng, ñau 119

ngaám ngaàm: Leå caùc ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng coå, loõm coå, ngöïc, thöôïng vò vaø buïng treân. Ngöôøi caûm thaáy nheï nhaøng khoâng coøn thaáy no hôi, ôï hôi, soâi ruoät, sình buïng, aên uoáng trôû laïi bình thöôøng. 45 - Buïng hay lình bình: Ñau töø naêm naøy qua naêm khaùc, haøng naêm vaø caû chuïc naêm, khoâng muoán aên hoaëc aên raát ít, aên khoù tieâu. Sau khi leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû vuøng buïng treân, thì aên ñöôïc ngaøy caøng khaù, buïng heát ñau ngaàm ngaàm. Coù ngöôøi ñöôïc ôû beänh vieän noùi laø coù khoái u ôû daï daøy, hieän ra beân ngoaøi maët da buïng nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát ñen baàm. Sau khi leå ngay nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát aáy nhieàu laàn thì beänh khoûi, ngöôøi trôû laïi bình thöôøng. 46 - Noåi cuïc trong buïng: Gaây ñau nhöùc vaø naëng neà khoù chòu, laøm trôû ngaïi cho vieäc aên uoáng, ñeø xuoáng thì cuïc ñoù tan vaø noù chaïy ñi chaïy laïi. Sau khi leå ngay nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát ôû vuøng ñoù thì cuïc ñoù tan maát, ngöôøi trôû laïi bình thöôøng. III – PHAÀN LÖNG DÖÔÙI, BUÏNG DÖÔÙI, HAI CHAÂN 47 – Ñau vuøng buïng döôùi: Coù ngöôøi ñau haønh taù traøng, ñau bao töû, ñau ruoät giaø. Coù ngöôøi ñau 5 naêm, 10 naêm, 20 naêm hay hôn theá nöõa. Xem vaø leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû vuøng buïng naën ra maùu thaät laø ñen baàn. Coù ngöôøi leå 1 laàn, ñoâi ba laàn, hoaëc nhieàu laàn thaáy giaûm hoaëc khoûi, khoâng coøn thaáy ñau vuøng buïng trôû laïi nöõa. 48 - Ñau buïng kinh (thoáng kinh): 120

Chích leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû caùc vuøng thaét löng xuoáng xöông khu, buïng döôùi vuøng ñì. 49 - Beänh huyeát traéng (baïch ñaùi haï): Trieäu chöùng: Chaát ñaùi haï ra nhieàu gaây choaùng vaùng, choùng maët, ñau löng, eâ aåm, ueå oaûi, laøm ngöùa vaø raùt vuøng aâm hoä, coù luùc cöùng hay ñau thoán vuøng ñì hay thaét löng, tay chaân moûi meät, noùng trong ngöôøi, ruû röôïi khoâng muoán laøm gì. Vuøng chích leå: Chích leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau ôû chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông (neáu nhöùc ñaàu); vuøng chaåm (neáu maát nguû); vuøng thaét löng xuoáng vuøng ñì, vuøng ñau ngöùa ngay aâm hoä (nöõ leå cho nöõ). Caån thaän khi thao taùc vì vuøng aâm hoä deã bò nhieãm khuaån (saùt truøng kyõ tay thaày chích leå vaø vuøng caàn leå baèng coàn). Troïng ñieåm: Leå heát caùc ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát töø ôû vuøng ñì xuoáng tôùi mu ñeå trò beänh baïch ñaùi haï (huyeát traéng). 50 - Ñau daây chaèng: Ñi caán khoù chòu ôû hai beân haùng. Sau khi leå caùc ñoaïn öù huyeát doïc ôû hai beân haùng, naën ra cho thaät heát maùu ñoäc, thì ñi ñöùng trôû laïi bình thöôøng, khoâng coøn ñau nhöùc nöõa. 51 - Ñau moät beân haùng: Maø chaân ñi hai haøng. Sau khi leå caùc ñoaïn öù huyeát beân haùng, thì ngöôøi ñi laïi deã daøng vaø heát ñau. 52 - Haùng noåi u söng thaønh töøng daõy daøi: Doïc töø haùng tôùi goái, khi ñi thaáy naëng neà. Chích leå ngay caùc cuïc söng aáy vaø naën ra caùc chaát nhôøn trong. Sau nhieàu laàn chích leå nhöõng u söng vaø cöùng ñoù xoäp ñi, ngöôøi ñi ñöùng cöû ñoäng nheï nhaøng. 53 - Phuï nöõ coù thai teâ chaân, ñi ñöùng trôû ngaïi: Thöôøng hay ñöùng hay ngoài nhieàu, caùi thai chaän vuøng xöông chaäu, maùu ôû tónh maïch vuøng chaân chaïy ngöôïc veà tim 121

khoù khaên, maïch daõn laâu ngaøy, maùu öù laïi thaønh nhöõng ñoaïn öù huyeát, ngöôøi ta goïi laø noåi gaân xanh ôû khuyûu chaân. Khi ngoài xuoáng ñöùng leân gaëp nhieàu trôû ngaïi. Tröôøng hôïp naëng, coù khi teâ tôùi baøn chaân, coù ngöôøi chæ teâ 2 ngoùn caùi, coù ngöôøi teâ caû baøn chaân. Ta leå caùc ñieåm öù huyeát ôû khaép chaân, mu baøn chaân, leå caùc ñaàu ngoùn chaân, naën cho ra thaät heát maùu ñoäc thì chaân bôùt teâ. 54 - Taùo boùn: Leå vuøng ruoät giaø (xung quanh buïng) vuøng thaét löng vaø treân xöông khu, thì ngöôøi ñi tieâu trôû laïi bình thöôøng. 55 - Æa chaûy: Leå ngay ñaàu xöông khu vaø caùc ñieåm tuï huyeát chung quanh. Neáu æa chaûy vaãn chöa ngöøng haún thì leå 2 ñoàng tieàn treân hai beân moâng vaø caùc ñieåm tuï huyeát xung quanh vuøng döôùi thaét löng thì seõ caàm æa haún. 56 - Thaän suy, tyø thaáp: Laøm cho ngöôøi keùm aên hoaëc aên uoáng thaát thöôøng, ít nguû, ñaàu coå naëng neà, chaân teâ laïnh, ñau löng, ôùn laïnh, sôï gioù, hay ñi ñaùi ñeâm v.v… Ta leå nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñoaïn öù huyeát ôû khaép löng treân vaø döôùi, ôû tay vaø 2 chaân. Neáu thaáy aên uoáng keùm thì leå vuøng buïng. Neáu thaáy meät leå vuøng ngöïc vaø loõm coå. Neân leå nhieàu laàn ôû löng thì ngöôøi beänh heát sôï laïnh, khoûi phaûi maëc aùo aám vaø taém ñöôïc nöôùc laïnh. Leå vuøng thaän ñeå bôùt ñaùi ñeâm. Leå caùc ñoaïn öù huyeát ôû döôøi chaân, mu baøn chaân vaø caùc ñaàu ngoùn chaân, laøm cho chaân khoûi laïnh vaø heát teâ. 57 - Ñau thaét löng, bò cuïp löng, voâi hoaù cöùng ñô 122

xöông soáng, coøng löng: Trieäu chöùng: Bò caûm cöùng ñô xöông soáng, hoaëc do lao ñoäng naëng quaù söùc, khieâng sai tö theá … (cuïp löng), hoaëc do bò ngoài nhieàu laøm daõn maïch, maùu öù laïi gaây ra nhieàu ñieåm tuï huyeát, nhieàu ñoaïn öù huyeát vaø nhieàu ñieåm ñoïng huyeát, khieán cöû ñoäng khoù khaên, ñau nhöùc khoù chòu vuøng thaét löng. Thay ñoåi tö theá ñeàu thaáy ñau nhöùc, töø ñoù laâu daàn ñöa ñeán bò coøng löng, ñöùng leân, ngoài xuoáng raát khoù khaên. Muoán ngoài phaûi ngoài töø töø vì löng khoâng deõo, löng bò cöùng ñôø. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñoaïn öù huyeát, ñieåm ñoïng huyeát, ñieåm ñau ngay vuøng ñau. Ñau ôû ñaâu leå ngay vuøng ñoù. - Chích leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát vaø ñieåm ñau töø vuøng thaét löng tôùi xöông khu thì löng seõ heát ñau. Coøn beänh guø löng laø beänh loài xöông soáng leân, vì xöông soáng bò thoaùi hoaù, caùc ñoát xöông soáng bò voâi hoaù (gai coät soáng) Khoa Chích Leå chæ chöõa ñöôïc phaàn naøo caùc trieäu chöùng ñau nhöùc, cöùng khôùp, haïn cheá möùc ñoä tieán trieån voâi hoaù. Trò coøng löng: cuøng nguyeân nhaân nhö treân gaây ra caùc ñoaïn öù huyeát doïc hai beân soáng löng döôùi, vaø caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát ôû ngöïc laøm ngöôùc ñaàu leân khoâng ñöôïc vaø laøm cho löng cöù bò coøng daàn daàn. Sau khi leå caùc ñoaïn öù huyeát vaø tuï huyeát ôû vuøng thaét löng tôùi xöông khu, vuøng ngöïc vaø löng treân, thì beänh nhaân ngöôùc ñaàu vaø ñi thaúng leân ñöôïc. Nhieàu ngöôøi giaø coøng löng vaãn trò ñöôïc neáu kieân trì chích leå moät thôøi gian seõ thaúng löng boû gaäy. 58 – Ñau thaàn kinh toaï maïn tính hay caáp tính: Trieäu chöùng: Ñau nhöùc ngang thaét löng, moâng, ñi ñöùng ngoài khoâng ñuôïc, naèm deã chòu hôn, nhöng coù khi naèm 123

nhieàu ñau, ñi laïi khoâng ñau nhöùc … Chaân thöôøng teâ laïnh, voïp beû … khuyûu chaân, baép chaân, khôùp maét caù laøm cho chaân ñi khoâng ñöôïc, phaûi ngoài xuoáng hay boø, ñau ñeán phaùt khoùc. Coù khi ñau 1 beân moâng, chaïy daøi xuoáng chaân theo caùc daây thaàn kinh toaï coát (thaàn kinh hoâng to phía ngoaøi vaø phía trong), xuoáng tôùi baøn toaï, baép veá, ñaàu goái, hay ngay giöõa khuyûu chaân, phía ngoaøi hay trong baép chaân, tôùi döôùi goùt chaân, xuoáng tôùi caùc ngoùn chaân ñau nhöùc khoù chòu. - Coù ngöôøi bò chaán thöông nôi vuøng löng, moâng maø aûnh höôûng tôùi chaân. - Coù ngöôøi truùng gioù laïnh maø ñau vuøng moâng, sau môùi tôùi baép veá, khuyûu chaân vaø baép chaân, coù khi xuoáng tôùi goùt. - Coù ngöôøi vì ngheà nghieäp phaûi ñöùng hay ngoài haøng 5 naêm, 10 naêm luùc ñaàu nhöùc löng, moâng, sau xuoáng tôùi chaân. Vò trí chích leå: Ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát, ñoaïn öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû töøng vuøng vaø chích leå nhieàu laàn, beänh thaàn kinh toaï seõ giaõm vaø khoûi. Chích leå töø thaét löng, moâng chaïy daøi xuoáng baép veá, ñaàu goái, khuyûu chaân, baép chaân, mu baøn chaân, khôùp maét caù, ngoùn chaân (coù khi ñau tôùi döôùi goùt hay loøng baøn chaân). Coøn ñau nhöùc tôùi ñi khoâng ñöôïc, ñi caøng nhoùi caøng nhöùc, ta leå nhöõng choã nhöùc nhieàu tröôùc, leå choã nhöùc ít sau va phaûi leå mhieàu laàn. Caáp cöùu: Leå oån ñònh thaàn kinh, nhöõng ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát, ñieåm söng, ñieåm ñau ôû vuøng thaét löng xuoáng moâng, baép veá, khuyûu chaân, ñaàu goái, baép chaân, khôùp maét caù, mu baøn chaân, ngoùn chaân. Ñau nhöùc ôû phía beân naøo ta leå ngay vuøng ñau phía beân aáy. Leå ñieåm ñau nhieàu nhaát tröôùc vaø phaûi leå nhieàu laàn. 59 - Teâ hai chaân, thoán goùt chaân: 124

Teâ töø treân xuoáng döôùi, tìm vaø leå caùc ñoaïn öù huyeát, ñieåm tuï huyeát töø treân vuøng teâ xuoáng döôùi choã teâ ôû baøn chaân vaø leå caùc ñaàu ngoùn chaân, naën maùu ñoäc ra heát, choã teâ seõ khoûi. Neáu coù ngöôøi bò thoán goùt chaân vaø loøng baøn chaân ñi khoâng ñöôïc, ñi caø nhaéc…Ta tìm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau, leå ngay vaøo ñaáy vaø naën cho heát maùu ñoäc, thì chaân khoûi ñau, ñi laïi bình thöôøng ngay. Caùch naày thì raát ñau, phaûi laøm coâng taùc tö töôûng tröôùc khi chích leå. Hoaëc leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát xung quanh baøn chaân seõ thoâng maùu ôû döôùi baøn vaø goùt chaân, coù ngöôøi heát ñau thoán sau vaøi laàn leå. Caùch naøy ít ñau nhöng chaäm heát hôn. 60 - Ñau ñaàu goái vaø maét caù chaân : Chaân ñau ñaàu voi Trieäu chöùng: Khôùp goái vaø maét caù söng to, baép chaân vaø baép veá teo cô, ñoâi khi caùc ngoùn cuõng söng vaø hieän leân nhöõng ñoaïn öù huyeát, ñieåm tuï huyeát, ñieåm söng ôû goái, maét caù hoaëc khaép chaân, cöû ñoäng ñau nhöùc khoù khaên, coù ngöôøi ñi laïi khoâng ñuôïc (goïi laø ñau ñaàu voi = haïc taát phong). Vò trí chích leå: Leå ngay nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau, ñieåm söng, ñieåm ngöng dòch ôû baép veá, ñaàu goái, baép chaân, maét caù aáy. Kieân trì leå laâu daøi, keát hôïp vôùi theå duïc trò bònh hai chaân vaø aên uoáng thuoác boài döôõng cô theå. Thöôøng xuyeân xoa boùp chaân, taäp cho cô thòt nôû ra vaø maïch laïc bình thöôøng trôû laïi. Caàn kieâng aên maën. 125

BAØI VII CHÍCH LEÅ TRÒ CAÙC BEÄNH TAÄT ÑAËC HIEÄU NGOAÏI CAÛM – NOÄI THÖÔNG – CHAÁN THÖÔNG – DA LIEÃU CAÁP CÖÙU, THOÂNG THÖÔØNG, MAÕN TÍNH Qua hôn 60 naêm kinh nghieäm ñieàu trò caùc loaïi beänh taät, chuùng toâi phoå bieán moät soá beänh veà ngoaïi caûm, noäi thöông, chaán thöông traät ñaû vaø da lieãu caáp cöùu, thoâng thöôøng vaø maõn tính maø phöông phaùp chích leå ñaõ ñieàu trò raát höõu hieäu. I. BEÄNH NGOAÏI CAÛM 61 – Truùng gioù laøm baát tænh, caám khaåu, aù khaåu, chaân tay bò xuïi: Bò truùng gioù laïnh, hay gioù ñoäc, gioù luøa (luùc môû cöûa ñi veä sinh ban ñeâm teù baát tænh nhaân söï) … laøm cho ngaát, coù 126

ngöôøi naëng tôùi caám khaåu, aù khaåu, tay chaân bò lieät khoâng co duoãi ñi ñöùng ñöôïc. Caáp cöùu: Leå vuøng giöõa hai chaân maøy (Aán ñöôøng), loõm muõi (Nhaân trung), 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân (Thaäp tuyeân). Leå tuaàn töï caùc ñieåm treân, khi thaáy beänh nhaân tænh laïi thì ngöøng vaø khoâng caàn leå caùc ñieåm coøn laïi. - Beänh nhaân hoài tænh nhöng coøn caám khaåu: leå nhöõng ñieåm tuï vaø öù huyeát, ñieåm söng ôû hai beân mang tai, quai haøm, caèm. - Beänh nhaân môû mieäng nhöng bò aù khaåu khoâng noùi ñöôïc: ta keùo löôõi beänh nhaân cong leân vaø leå 2 laèn maùu baàm xanh, nhöõng veát baàm tím ôû döôùi löôõi vaø ñieåm ñau hoaëc cöùng ôû vuøng yeát haàu, beänh nhaân seõ noùi ñöôïc. Sau ñoù, leå oån ñònh thaàn kinh: ñieåm giöõa hai chaân maøy (Aán ñöôøng), chaân maøy: ñaàu chaân maøy (Toaùn truùc), giöõa chaân maøy (Ngö yeâu), cuoái chaân maøy (Ty truùc khoâng), traùn (Tam tinh, Döông baïch) vaø 2 beân thaùi döông). Leå theâm nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng coå, loõm coå, ôû tröôùc ngöïc vaø phaàn treân ôû sau löng vuøng vai ñeå giaûi caûm. - Tôùi ñaây beänh nhaân khoâng giô tay leân ñuôïc, khoâng ñi ñöôïc: Ta leå chaân bò xuïi tröôùc ñeå ñi ñöôïc lieàn, coøn tay giô leân khoâng ñöôïc thì leå cuoái cuøng neáu coù thì giôø, baèng khoâng ñeå hoâm sau leå cuõng ñöôïc. Chaân bò xuïi: chích leå nhöõng ñoaïn öù huyeát vaø ñieåm tuï huyeát ôû baép chaân, khuyûu chaân, baép veá, naën cho maùu ñoäc thoaùt ra thì ngöôøi beänh seõ ñi ñöôïc. Caùnh tay bò baïi xui: chích leå nhöõng ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát doïc theo caùnh tay vaø vai ñeå cho tay cöû ñoäng ñöôïc deã daøng. 127

62 - Lieät nöûa ngöôøi (baùn thaân baát toaïi): Trieäu chöùng: Nöûa beân ngöôøi bò baïi xuoäi vaø khoâng cöû ñoäng ñöôïc. Neáu nhö tay chaân cöû ñoäng coøn thaáy ñau thì coù nhieàu khaû naêng leå phuïc hoài ñöôïc tö theá nhö xöa). Thöôøng laø di chöùng do truùng phong hoaëc tai bieán maïch maùu naõo (huyeát aùp cao). Vò trí chích leå: Leå vuøng ñaàu (oån ñònh thaàn kinh), sau ñoù tìm beân lieät leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau doïc moät beân ñaàu, vuøng chaåm, löng treân, thaét löng, tay chaân. Ghi chuù: Ta leå ñaàu, chaân tröôùc (ñeå beänh nhaân coù theå ñi laïi ñöôïc), sau ñoù môùi leå tieáp tôùi tay. 63 - Truùng naéng, nhöùc ñaàu, noùng meâ man, baát tænh: Caáp cöùu: - Nhöùc ñaàu: Leå theo thöù töï nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát, ñieåm söng ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 beân Thaùi döông (do choùng maët, nhöùc ñaàu); ñaàu nhöùc ôû ñaâu leå ôû ñoù. Leå loõm coå, ngöïc (neáu meät). - Noùng meâ man: Leå loõm muõi, nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû ngay coät xöông soáng vaø 2 beân xuoáng thaét löng. Neáu coøn noùng nhieàu leå 10 ñaàu ngoùn tay, ngoùn chaân ñeå haï nhieät nhanh. Khi thaáy beänh nhaân tænh laïi, ta ngöng vaø khoâng leå nhöõng ñieåm tieáp sau maø duøng nhöõng phöông phaùp sau ñaây: Hô löûa noùng 2 loøng baøn tay vaø baøn chaân. Giaät gioù 2 gaân coå, 2 gaân naùch, 2 gaân haùng. Cuoái cuøng cho beänh nhaân uoáng thuoác giaûi caûm vaø boài döôõng baèng toâ chaùo giaûi caûm coù: 2 troøng ñoû tröùng gaø + tieâu + haønh + göøng. 64 - Truùng nöôùc bò laïnh baát tænh: Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy, loõm muõi, 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân. 128

Leå theo thöù töï treân, neáu beänh nhaân tænh, thì ngöng leå nhöõng vuøng keá tieáp. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, vuøng löng treân, doïc hai beân soáng löng, vuøng thaän; nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñoaïn öù huyeát ôû vuøng tam giaùc keà phía treân xöông khu; nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng xung quanh chaân vaønh tai. Hô löûa cho aám ruùn, 2 loøng baøn chaân vaø tay. 65 - Truùng nöôùc vaø gioù laïnh khieán ñau buïng baõo: Chöùng naày (Taây Y goïi laø ñau buïng ngoaïi khoa, Ñoâng Y cho laø do tröïc truùng phong = gioù nhieàu thaønh baõo) thöôøng noåi goø cuïc di chuyeån khoâng coá ñònh, luùc choã naày luùc chaïy sang choã khaùc, ôû vuøng hoâng, buïng, löng, laøm ngheït thôû khieán ñi ñöùng ngoài khoâng yeân, ñau ñôùn döõ doäi khoù chòu voâ cuøng. Caáp cöùu: Leå lieàn nhöõng ñieåm goø söng, ñau nhöùc, ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ôû vuøng buïng, hoâng, löng thì beänh giaûm heát töùc khaéc. Chuù yù: phaân bieät chöùng vieâm ruoät thöøa (ruoät dö) caáp tính hieän chöùng gaàn gioáng nhö ñau buïng baõo, nhöng vuøng ñau coá ñònh ôû buïng döôùi ñì beân phaûi. Caàn chaån ñoaùn kyõ, neáu laø vieâm ruoät thöøa thì raát nguy hieåm, phaûi vaøo beänh vieän caáp cöùu ngay môùi kòp. 66 - Caûm phong haøn (caûm gioù laïnh): Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, choùng maët, ôùn laïnh, ngheït muõi, ho, naëng ngöïc … tay chaân laïnh, sôï gioù hay meät, coù khi möûa vaø tieâu chaûy. Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, chaåm, vuøng gaùy vaø hai beân löng treân. 67 - Caûm nöôùc, caûm möa : 129

Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, choùng maët, ngöôøi naëng neà, hay meät moûi, mình maåy tay chaân ueå oaûi, khoù chòu, laøm bieáng hoaït ñoäng. Vò trí chích leå: Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát vaø ñieåm ñau taïi caùc vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, löng treân, thaét löng vaø nhöõng nôi ñau nhöùc ôû treân mình vaø tay chaân teâ moûi. II. BEÄNH NOÄI THÖÔNG 68 - Huyeát aùp cao, ñau ñaàu baát tænh: Nhöùc ñaàu, choùng maët, noùng meâ man. Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát, ñieåm söng ôû vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, ñænh ñaàu, choùt ñænh hai vaønh tai (Nhó tieâm), goùc ngoaøi 2 ngoùn tay caùi (Thieáu thöông) vaø goùc ngoaøi 2 ngoùn chaân caùi (AÅn baïch). - Hoaëc leå caáp toác giöõa hai thaên thòt treân ñaàu chaân maøy 1cm, naën chöøng 5-10 gioït maùu thì beänh nhaân tænh laïi ngay, huyeát aùp haï lieàn thaáy roõ. Neáu chöa tænh thì laøm tieáp nhöõng ñieåm treân. Sau khi tænh, leå theâm nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng loõm coå, vuøng löng treân, ñeå beänh nhaân bôùt meät vaø tænh taùo trôû laïi. 69 - Ñau ñaàu do huyeát aùp cao (maõn tính): Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu phöøng phöøng, choùng maët (ngöôøi maát thaêng baèng nhö ngoài treân soùng), ñau vuøng ñaàu, chaåm vaø gaùy, choaùng vaùng, maét ñoû, meät … Vò trí chích leå: Leå vuøng giöõa chaân maøy vaø 2 chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, ñænh ñaàu, choùt vaønh tai, goùc ngoaøi 2 ngoùn tay caùi vaø chaân caùi, ñieåm tuï huyeát ôû vai vaø löng treân. Neáu 130

beänh nhaân meät, leå nhöõng ñieåm chæ ñònh vuøng loõm coå. Leå nhöõng ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau taïi caùc vuøng ñau ôû ñaàu. Ñeå ngöøa ñöùt maïch maùu naõo, khi thaáy coù trieäu chöùng huyeát aùp taêng cao nhö treân thì laäp töùc beänh nhaân haù mieäng cong löôõi leân, choùt löôõi ñuïng vaøo noùc gioïng, ngaäm mieäng laïi he heù, hít voâ baèng muõi, thôû ra baèng mieäng töø töø thì khoâng bao giôø ñöùt maïch maùu naõo do huyeát aùp taêng cao ñoät ngoät caû. 70 - Thieân ñaàu thoáng: Ñau moät beân ñaàu, suïp chaân maøy, thoán nhöùc maét, ñoû maét, söng maét. Caáp cöùu : Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy (neáu suïp chaân maøy); nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau baét ñaàu töø vuøng traùn doïc theo nöûa beân ñaàu ñau xuoáng vuøng chaåm vaø 2 beân löng treân. Maõn tính: Trieäu chöùng: Ñau laâu ngaøy. Ñau 1 beân ñaàu, ñau töøng côn hay lieân mieân, maét nhöùc döõ doäi, loài ra hay suïp mí maét. Vuøng chích leå: Nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng chaân maøy, traùn, thaùi döông ôû beân ñau nhöùc. Caùc vuøng ñau treân ñaàu neáu tìm khoâng thaáy daáu veát, ta baûo beänh nhaân chæ vuøng ñau vaø leå nhö sau: - Leå ñieåm chæ ñònh: 4 ñieåm xung quanh vaø1 ñieåm chính giöõa choã ñau (nhaát töù). Neáu vuøng ñau lôùn hôn thì leå 5 ñieåm xung quanh vaø3 ñieåm chính giöõa choã ñau (tam nguõ). Laàn sau, vuøng ñau seõ taäp trung laïi 1 ñieåm nhoû hôn, ta leå ñieåm ñoù. Leå caùc daáu veát xuaát hieän ôû caùc vuøng chung quanh vaønh tai, chaåm, gaùy, baû vai, löng treân. 71 - Truùng thöïc, choaùng vaùng, choùng maët, noân möûa: 131

Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh, tuï huyeát vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông, coå, loõm coå, ngöïc, löng treân. 72 - Truùng thöïc laøm ngaên ngheïn (quan caùch): Möûa khoâng ra, ñi tieâu khoâng ñöôïc. Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh vuøng giöõa 2 chaân maøy, nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø ñieåm ñau ôû caùc vuøng coå, loõm coå, doïc theo thöïc quaûn xuoáng tôùi thöôïng vò, bao töû ; vuøng thaét löng, tam giaùc treân xöông khu ñeå khai thoâng boä maùy tieâu hoaù vaø laøm cho ñi tieâu ñöôïc. 73 - Tieâu chaûy: Caáp cöùu : Leå ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy; nhöõng ñieåm tuï vaø öù huyeát ôû vuøng xöông khu, vuøng tam giaùc treân xöông khu vaø 2 ñoàng tieàn (phía treân hai moâng). 74 - Thöôïng thoå haï taû (Treân möûa, döôùi tieâu chaûy): Caáp cöùu: Leå ñieåm chæ ñònh giöõa 2 chaân maøy, traùn 2 thaùi döông, loõm coå, ngöïc, thöôïng vò, buïng (buïng treân vaø buïng döôùi); löng treân, xöông khu vaø 2 ñoàng tieàn (moâng). Chuù yù: Beänh tieâu chaûy phaûi leå ñuùng vaø chính xaùc ñieåm tuï vaø öù huyeát ôû vuøng xöông khu. Beänh tieâu chaûy thöôøng laøm maát nöôùc nhieàu neân cho beänh nhaân uoáng nhieàu nöôùc aám (8 muoãng caø pheâ ñöôøng vaø 1 muoãng caø pheâ muoái pha trong 1 lít nöôùc). 75 - Phong thaáp daïng khôùp (thaáp khôùp maõn tính): Trieäu chöùng: Ñau nhöùc ôû caùc khôùp, co duoãi khoù khaên, tö theá cöû ñoäng bò haïn cheá, xoay trôû khoù khaên. Coù nhieàu khi khôùp bò cöùng, ñi ñöùng bò trôû ngaïi. Vò trí chích leå: Khôùp naøo ñau nhieàu nhaát thì leå tröôùc, ñau ít leå sau. Leå cho heát caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát, ñieåm ñau ôû nhöõng vuøng ñau. Leå cho truùng ñieåm thì heát ñau nhöùc. Coù nhöõng ñieåm tuï huyeát ñen hay laø xaùm nhö taùn maët trôøi ôû 132

khaép caùc khôùp. Leå loïc laáy taát caû nhöõng maùu ñoäc aáy ra. Chích caùc ñoaïn öù huyeát nôi khôùp neáu coù, nhaèm giuùp cho caùc khôùp hoaït ñoäng bình thöôøng. Kieân trì chích leå nhieàu laàn, nôi naøo coøn ñau phaûi tieáp tuïc leå seõ heát beänh... 76 - Phong teâ thaáp: Trieäu chöùng: Ñau nhöùc khaép cô theå ôû caùc phaàn meàm hay laø caùc khôùp, nhö ñau ôû coå, löng, mình, hai tay chaân. Khi thay ñoåi thôøi tieát mình maåy eâ aåm, ñau löng, nhöùc tay chaân, aên nguû thaát thöôøng, thöôøng coù moà hoâi tay chaân, bò teâ daïi, coù khi cöùng cô, co duoãi khoù khaên, ñi laïi trôû ngaïi. Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, ñau ñaâu chích ñaáy, nhöùc choã naøo leå choã aáy. Leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng ngöïc, löng treân, toaøn boä 2 caùnh tay, 2 chaân. Chích leå nhieàu laàn laøm cho beänh nhaân daàn daàn giaõm ñau vaø ñi ñeán khoûi beänh. 77 - Beänh phong thaáp tay chaân chaûy moà hoâi: Trieäu chöùng: Moà hoâi tay chaân chaûy ròn hay daàm deà laøm trôû ngaïi vieäc caàm naém, ñi ñöùng, coù ngöôøi thuùi lôû caû baøn chaân. Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh ôû vuøng chaân maøy tröôùc traùn. Moà hoâi tay: Leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát ôû phía trong caùnh tay tôùi loøng baøn tay (kinh taâm vaø taâm baøo). Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát ôû ngöïc (nhaát laø vuøng tim) vaø sau löng treân ñeå trò beänh phong thaáp moà hoâi tay chaûy daàm deà. Moà hoâi chaân: Leå caùc ñoaïn öù huyeát, tuï huyeát trong baép chaân, xung quanh vaø loøng baøn chaân, ñuøi, moâng, vuøng thaét löng (maïng moân, thaän du vaø baùt löu, hoaøn khieâu) ñeå trò beänh phong thaáp moà hoâi chaân chaûy daàm deà. 78 - Phuø thuûng (coù ñieåm ngöng dòch): 133

Trieäu chöùng: Da thòt tay chaân bò phuø neà, caùc khôùp ñau nhöùc, coù caùc ñoaïn öù huyeát ôû caùc khôùp; maët da coù ñieåm ngöng dòch boùng laùng naëng neà, khoù chòu, ñi ñöùng trôû ngaïi, ít ñi tieåu. Vò trí chích leå: Leå vaøo nhöõng ñieåm ngöng dòch, phuø neà boùng laùng söng nhieàu nhaát naën cho ra heát chaát vaøng ñuïc. Choã ra nhieàu cöù boù boâng ñeå cho ra heát. Leå caùc ñoaïn öù huyeát tuï huyeát ôû treân vaø döôi vuøng phuø thuûng. Traùnh ruoài bu, kieán ñaäu ngöøa nhieãm truøng caùc veát leå. 79 - Beänh noåi goø (muït): Trieäu chöùng: ÔÛ caùc vuøng ngöïc, caùnh tay, vai löng treân noåi leân caùc goø (muït) to baèng ñaàu ngoùn tay caùi, khoâng söng ñau nhö muït nhoït. Vò trí chích leå: Leå ngay giöõa ñieåm goø, naën ra heát nöôùc nhôøn ñuïc, beänh seõ khoûi. 80 – Muït muïn hay muïn boïc chöùa chaát ñaëc: Trieäu chöùng: Treân da nhaát laø ôû vuøng löng thöôøng noåi leân caùc khoái u, meàm khoâng ñau, gioáng nhö caùc caùi böôùu. Vò trí chích leå: Leå ngay chính giöõa caùc muïn ñoù, naën heát cuøi hay chaát ñaëc trong boïc ra. Khi naën cuøi ra coù maøu ñen traéng lôïn côïn nhö baõ ñaäu. Ñaây laø leå caùc ñieåm ñoïng ñaëc. 81 - Thaàn kinh suy nhöôïc: Trieäu chöùng: Ñau ñaàu, maát nguû, uø tai, hoa maét, nguû hay chieâm bao, hoài hoäp hay queân, nhöùc moûi toaøn thaân, ueå oaûi tay chaân. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù, xuaát huyeát, ñieåm ñau theo caùc vuøng lieân heä: Chaân maøy (ñeå oån ñònh thaàn kinh), ñaàu, ñau ôû ñaâu leå ôû ñaáy. Leå ôû loõm coå, ngöïc, chaåm, löng treân, 2 beân coät soáng doïc xuoáng thaét löng. 82 - Beänh taâm thaàn: 134

Coù nhöùc ñaàu, ñau vuøng oùt, maát nguû, ñau löng, ñau buïng, töùc ngöïc, coù noäi tró, taùo boùn, hay sôï seät, da coù choã vaøng, ñen, naùm. Leå caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, ñieåm ñau, xuaát huyeát ôû ñaàu, sau oùt, ôû coå, sau löng, tröôùc ngöïc, toaøn thaân. Sau nhieàu laàn chích leå beänh nhaân heát beänh, heát laéc ñaàu, heát ngaùp, heát caû beänh tró, ñau nhöùc, da deõ hoàng haøo … Nhö khôùp tay chaân bò söng noùng ñoû ñau, haïn cheá cöû ñoäng, ta leå caùc vuøng söng, ñieåm tuï huyeát ñeå loïc maùu daàn ra khoûi cô theå, leå cho heát söng noùng ñoû ñau, ngöôøi beänh trôû laïi bình thöôøng. 83 - Ñieân cuoàng: (Ñieân: noùi laâm raâm trong mieäng, cöôøi moät mình thuoäc aâm. Cuoàng: maét ñoû ngaàu, la heùt, tay chaân hoaït ñoäng maïnh, ñaùnh ñaïp lung tung thuoäc döông). Trieäu chöùng: Nhöùc ñaàu, maát nguû, hay ngaùp, ñau löng, töùc ngöïc, ñau buïng, ñau thaét löng, nhöùc moûi tay chaân, noùng trong xöông ñeán ñieân cuoàng. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, öù, xuaát huyeát, ñieåm ñau ôû caùc vuøng lieân quan beänh chöùng: OÅn ñònh thaàn kinh, loõm coå, ngöïc vaø buïng, ñaàu, chaåm, oùt, hai beân vaønh tai xuoáng caèm, soáng löng vaø doïc 2 beân soáng löng xuoáng xöông khu (ngaøy ñaàu leå caùc ñoát 1,3,5,7,9…hoâm sau leå caùc ñoát 2,4,6,8 …). 84 - Beänh træ tieâu ra maùu: Trieäu chöùng: Tieâu ra maùu töôi, raùt, boùn, ñau vuøng buïng döôùi vaø xöông khu, moãi laàn ñi tieâu xong, træ loøi ra. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm tuï, xuaát huyeát, ñieåm ñau ôû vuøng buïng ngay ruoät giaø, tam giaùc xöông khu. Leå ôû choã söng, leå muït træ ngoaïi, naën heát maùu ra thì khoûi. 85 - Soát reùt: Caáp cöùu vaø maõn tính. 135

Trieäu chöùng: Baát keå soát reùt do sôn lam chöôùng khí, do thöông haøn … khi cô theå ñang bò haønh luùc soát cao beân ngoaøi noùng döõ doäi, maét ñoû, moâi nöùt, nhöng beân trong reùt run laïnh ñeán noåi phaûi truøm meàn giöõa ban ngaøy maø vaãn run. Côn soát reùt baát keå ngaøy ñeâm, hoaëc soát caùch nhaät hoaëc laâu laâu goác soát reùt taùi phaùt naëng nheï tuy coù khaùc nhau nhöng chæ coù moät caùch trò caét côn töùc khaéc vaø trò nhieàu laàn seõ giaûm khoûi haún nhö sau: Vò trí chích leå: Leå ñieåm chæ ñònh: Laáy sôïi daây nhoû meàm, nhaäp ñoâi laïi, roài ño voøng xung quanh baøn chaân laønh cuûa beänh nhaân (nhö ño ni ñoùng giaøy), caét hoaëc laøm daáu ñoaïn daây ñoù. Xong roài môû thaúng daây ra, choaøng daây vaøo phía tröôùc coå, hai ñaàu daây thoøng ra sau löng, keùo thaúng xuoáng treân hai thaên löng, hai ñaàu daây ngang baèng nhau, thoøng tôùi ñaâu, ta chaám ñieåm ôû ñoù vaø chích leå 2 ñieåm chæ ñònh naày, moãi beân 1 hoaëc vaøi muõi kim, naën maùu chöøng 5 – 10 gioït thì beänh nhaân giaûm haún côn soát reùt. Sau ñoù tuyø tình traïng beänh, ta leå theâm ñeå cuûng coá keát quaû. Nhö leå oån ñònh thaàn kinh tröôc traùn, sau oùt vuøng chaåm gaùy, vuøng löng treân, doïc soáng löng ñeå taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå, giaûi caûm, haï nhieät, aám thaân … Vì ñaây laø ñieåm chæ ñònh, ngöôøi xöa truyeàn laïi neân phaûi laøm ñuùng caùch môùi coù hieäu quaû, nhöng khoâng giaûi thích ñöôïc taïi sao. 86 - III - BEÄNH NGOAØI DA (DA LIEÃU) 87 - Da bò naùm ñen nhieàu nôi trong cô theå: Trieäu chöùng: Naùm töøng ñaùm, töøng veà, töøng veát, caû maët, tay, chaân. Da khoâ khan, maøu ñen ñen hoaëc xanh xanh loang loå ôû maët vaø töøng boä phaän treân cô theå. 136

Vò trí chích leå: Ta leå naën maùu ñoäc ôû vuøng ñoù ra. Leå vuøng naùm nhieàu nhaát tröôùc, vuøng naùm ít sau. Leå coät soáng vaø 2 beân. Ngaøy ñaàu leå ñoát soáng 1,3,5,7,,9 …, ngaøy sau 2,4,6,8, … seõ khoûi heát naùm. Kieân trì laøm nhieàu laàn da seõ traéng vaø hoàng haøo trôû laïi nhö bình thöôøng. 88 - Ñôn ñoäc (Ñan ñoäc) Trieäu chöùng: Coù ngöôøi bò truùng gioù ñoäc, hoaëc do nhieãm moät soá loaïi ñoäc noåi thaønh veà, töøng chuøm ñoû ôû moät soá nôi treân da cuûa thaân mình nhö laø noåi ñôn ôû maët, tay, löng. Coù ngöôøi bò co cöùng chaân ñi laïi khoù khaên hoaëc ñi khoâng ñöôïc maø phaûi ngoài leát. Vò trí chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, doïc coät soáng vaø 2 beân coät soáng, caùc veát xuaát huyeát (ñôn) vaø caùc ñoaïn öù huyeát keá vuøng noåi ñôn. Leå ngay nhöõng veät ñoû aáy, naën ra heát maùu ñoäc. Vaøi ba laàn thì vuøng ñoù traéng laïi. Leå nhöõng ñoaïn öù huyeát döôùi chaân vaø löng, laøm cho ngöôøi ta ñöùng daäy ñi ñöôïc. Leå nhieàu laàn loïc ra heát maùu ñoäc thì khoeû trôû laïi bình thöôøng. 89 - Muït söng ñau, muïn nhoït: Trieäu chöùng: Caùc muït bò söng noùng ñoû ñau thöôøng ôû maët, coå, thaân mình, tay chaân. Vuøng chích leå: Leå ngay caùc ñieåm söng, caùc vuøng bò söng vaø naën ra heát maùu ñoäc, leå nhieàu laàn laø khoûi. (Caàn leå caån thaän ñoái vôùi caùc muïn ôû maët). 90 - Gheû ngöùa, gheû lôû: Leå ngay nhöõng ñieåm söng lôû, ngöùa ôû nôi naøo coù nhieàu. Xong roài boû kim ñaõ duøng, laáy kim môùi leå tieáp nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát vaø ñieåm ñau ôû vuøng löng treân ñeán thaét löng. 91 - Noåi nhöõng veà nhö naám: 137

Töïa nhö da con coùc, noåi caân ñoái ôû hai chaân vaø ngoùn. Leå nhieàu ñieåm ôû ngay vuøng aáy naën maùu vaø nhôùt cho thaät heát. 92 - Laùc ñoàng tieàn: Ngöùa coù vuøng. Leå nhieàu ñieåm trong vuøng ñoù, naën cho thaät heát maùu ñoäc nôi ñoù seõ giaõm khoûi haún. 93 - Beänh toå ñæa: Trieäu chöùng: Caùc ngoùn vaø chung quanh baøn tay, baøn chaân coù nhöõng muït muïn nöôùc laøm ngöùa, raùt, chaûy nöôùc vaøng. Da baøn tay, baøn chaân bong vaãy traéng, luõng thaønh nhieàu loå nhoû choã muït muïn ñaõ xeïp. Coù beänh nhaân nhieãm beänh nhieàu naêm (20-30 naêm) khoâng khoûi. Da thòt vuøng toå ñæa tay chaân bò nöùt söng ræ nöôùc vaøng vaø maùu, khoâng caàm naém ñi ñöùng ñöôïc, phaûi boø leát raát khoå sôû. Vò trí chích leå: Leå nhöõng ñieåm söng lôû, ñau nhöùc, caùc muït muïn nöôùc ôû baøn vaø caùc ngoùn tay, chaân. Leå ôû da baøn tay, baøn chaân khaù ñau nhöng phaûi kieân trì leå nhieàu laàn ñeå loïc nöôùc vaø maùu ñoäc ra. (Coù ngöôøi leå 20, 30 laàn thì khoûi). Leå caùc ñieåm tuï huyeát doïc theo coät soáng vaø 2 beân coät soáng löng. Ghi chuù: Caàn keát hôïp uoáng thuoác nhuaän gan vaø tieâu vieâm ñeå giaûi nhieät ñoäc vaø söng lôû. 94 - Beänh vaåy neán: Trieäu chöùng: Töøng ñieåm ñoû nhö veät ñeøn caày chaûy ñoùng laïi hieän leân khaép thaân theå, gaây trong ngöôøi noùng böùc, khoù chòu, ngöùa, coù luùc laøm nhöùc ñaàu, hay coù maëc caûm vôùi moïi ngöôøi vaø tö töôûng khoâng oån ñònh. Beänh vaãy neán thuoäc thaáp nhieät neân thöôøng truù ôû nhöõng nôi kín aåm thaáp, choã coù nhieàu loâng toùc nhö ôû ñaàu, naùch, hoâng, ngöïc, ñuøi, haùng … Luùc ñaàu lôùn nhoû baèng ñoàng xu coù gôø ñoû, sau lan daàn thaønh nhöõng vuøng roäng lôùn nhö caû ñaàu, caøng ñoäi noùn che kín bò haàm thì caøng lan nhanh hôn. 138

Neáu lan khaép caû ngöôøi da daày, ñoû nhö toâm luoäc, ngoài moät luùc vaãy traéng troùc rôùt ra ñaày caû choã ngoài, da bò söøng hoaù, bít loå chaân loâng khoâng giaûi nhieät ñöôïc neân ngöôøi noùng trieàn mieân laøm khoâ da thòt xöông coát laâu ngaøy caùc khôùp bieán hình dò daïng. Beänh chöùng nhieàu nhö vaäy naëng quaù, chích leå khoâng laøm noåi. Chích leå trò ñöôïc vaãy neán luùc môùi phaùt coøn ít ñoám nhoû. Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh tröôùc roài leå tieáp doïc coät soáng löng vaø hai beân ( hoâm ñaàu leå ñoát 1,3,5,7,9 … vaø hoâm sau 2,4,6,8 …), leå vuøng vaåy neán nôi daøy ñaëc, ngöùa nhieàu nhaát. Leå gôø ñoû voøng ngoaøi tröôùc ñeå loïc maùu ñoäc ñem maùu töôi tôùi bao vaây, nuoâi döôõng vuøng bò vaãy neán, roài leå beân trong ñeå chia caét theo caùch nhaát töù (vuøng nhoû), tam nguõ (vuøng lôùn). Thænh thoaûng leå theâm vuøng phaûn chieáu cuûa gan ôû döôùi beï söôøn phaûi vaø phía sau löng ñeå kích thích chöùc naêng loïc maùu cuûa gan. Phaûi leå thöôøng xuyeân vaø lieân tuïc thì vaãy neán môùi gom nhoû, phai lôït töø töø, nhöng khi heát vaãn ñeå laïi veát seïo traéng treân maët da. Ghi chuù: Beân trong cho uoáng theâm thuoác giaûi ñoäc vaø nhuaän gan. Beänh naøy thöôøng chæ giaûm vaø coù beänh cuõng khoûi haún. 95 - Beänh vaûy coùc, laùc voi, ñoàng tieàn: Trieäu chöùng: Trong ngöôøi noùng naûy, baàn thaàn, nhöõng choã ñau raùt, ngöùa khoù chòu. Treân da coù nhöõng veát saàn suøi nhö da coùc hoaëc töøng khoaûng da bò lôû loeùt, ngöùa. Lôû loeùt ñeán ñaâu lan ra ñeán ñoù, coù hình daïng gioáng ñoàng tieàn, hoaëc da choã ñoù daày nhö da voi. Vò trí chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, doïc coät soáng vaø 2 beân löng treân (ngaøy ñaàu leå ñoát soáng 1,3,5,7,9 … , ngaøy sau leå ñoát soáng 2.4.6.8….). Leå nhöõng nôi coù veát laùc vaø vaûy coùc. 139

Ghi chuù: Uoáng theâm thuoác nhuaän tröôøng, nhuaän gan, giaûi nhieät ñoäc. 96 - Chaøm (eczeùma) Trieäu chöùng: Noåi töøng gieà, töøng veät chaøm, ngöùa raát khoù chòu ôû 2 oáng quyeån vaø mu baøn chaân (caân ñoái). Veát chaøm da daày nhö da traâu goïi laø chaøm da traâu (ngöu bì tieãn). Vò trí chích leå: Leå caùc veát chaøm, ñieåm söng lôû, ngöùa. Leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû coät soáng vaø hai beân coät soáng seõ khoûi. Neáu da daày quaù, ñaâm kim khoù thuûng thì tìm caùch laøm meàm da nhö thoa coàn, oxy giaø… hoaëc leå choã moõng, rìa ngoaøi tröôùc, hoaëc caét raïch da nhieàu veát daøi 2mm xaû maùu. Ghi chuù: Caàn uoáng theâm thuoác giaûi nhieät ñoäc vaø nhuaän gan. 97- Choác lôû treân ñaàu: Leå caùc ñieåm söng lôû treân ñaàu, caùc ñieåm tuï, öù huyeát, vaø ñieåm ñau ôû löng treân. Ñaâm cao khoai soï ñaép vaøi ñeâm laø khoûi. Hoaëc laáy laù vong nem vaø laù mít töôi löôïng baèøng nhau phôi heùo,(saáy khoâ), ñoát laáy than tro, troän vôùi chuùt pheøn phi vaø daàu (daàu phoïng, daàu döøa, daàu phong, vaseline … laøm chaát dính). Caét toùc, röûa saïch vuøng choác lôû baèng oxy giaø, thuoác tím, nöôùc noùng … , lau thaám saïch khoâ muû maùu, roài treùt than tro treân vaøo. Tuy coù hôi raùt moät chuùt, nhöng ñeå ñeâm saùng ngaøy hoaëc laøm vaøi laàn laø khoûi haún. Toa naày coøn trò ñöôïc nhieàu loaïi gheû lôû, ngöùa ngoaøi da khaùc, raát hay. 98 - Gheû ngöùa (phong ngöùa): Leå oån ñònh thaàn kinh, coät soáng vaø 2 beân coät soáng löng treân; leå vuøng ngöùa nhieàu nhaát tröôùc, vuøng ngöùa ít sau. Uoáng theâm thuoác nhuaän tröôøng, giaûi nhieät ñoäc vaø nhuaän gan. 99 - Noåi meà ñay , Dò öùng: 140

Trieäu chöùng: Noåi töøng gieà nhieàu nôi trong mình, sôï gioù, sôï laïnh, ngöùa ngaùy khoù chòu. Vuøng chích leå: OÅn ñònh thaàn kinh, leå ngay treân veát meà ñay, caùc ñoaïn öù huyeát chung quanh veät meà ñay. Naën maùu ñoäc ra thaät heát thì daàn daàn meà ñay seõ laën xuoáng. Keát hôïp cho uoáng thuoác giaûi nhieät ñoäc ôû gan. Neáu noåi meà ñay khaép ngöôøi, ta leå vuøng ñieåm naøo daày nhaát tröôùc thì caùc veát nhoû lôït khoâng caàn leå cuõng laën theo. Coù khi leå meà ñay tay hoâng beân traùi maø beân phaûi cuõng laën luoân. Ghi chuù: coù theå phoái hôïp theâm baøi thuoác ñaëc trò sau ñaây: Thang thuoác trò phong ngöùa: (chung cho caùc chöùng beänh phong ngöùa ngoaøi da) - Kim ngaân hoa 30 gr - Keù ñaàu ngöïa (Thöông nhó töû) 30gr - Thoå phuïc linh 30 gr - Xaùc ve saàu (Thuyeàn thoaùi) 30gr - Saøi ñaát 30 gr (boû caúng, ñaàu) - Beøo caùi (Phuø bình) 30 gr (boû reã vaø laù saâu), ngaâm vôùi 1 lít nöôùc vaø 250 gr muoái khoaûng 1 giôø phôi khoâ. Taát caû caùc vò hoaø chung, saéc 3 cheùn nöôùc, coøn 7 phaân, ñeå rieâng. Saéc nöôùc thöù 2: 2 cheùn röôõi coøn 5 phaân. Hoaø chung 2 löôït nöôùc thuoác, chia laøm 2 laàn uoáng (uoáng aám) vaøo buoåi toái vaø saùng. Uoáng 4, 5 thang lieân tuïc, ít bò taùi phaùt hôn. IV- CHAÁN THÖÔNG TRAÄT ÑAÛ 100 - Ngöôøi bò va chaïm: Caây rôùt, teù ngaõ, ngöôøi bò ñaùnh ñaäp, söng ñau, meâ man baát tænh, hay ñau nhöùc. 141

Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc vuøng bò ñoïng huyeát vaø ñau choã naøo leå choã ñoù. Ñaëc bieät: Laáy muoái cheá vaøo moät chuùt daàu löûa hôi öôùt ñaép vaøo choã söng baàm tím khoâng bò traày söôùt ra maùu, nguû ñeâm saùng ngaøy heát söng baàm, raát hay. Neáu bò ñaùnh ñaäp noäi thöông nhieàu thì moãi ngaøy uoáng lieàn 1 cheùn muoái, hoaëc aên caûi roå vôùi muoái ñeå xoå maùu baàm ra, sau naày khoâng coù beänh haäu, raát hay. 101 - Xe ñuïng teù ngaõ: Ñaàu, löng, ngöïc bò thöông, ñau nhöùc vaø meâ man baát tænh. Caáp cöùu: Leå oån ñònh thaàn kinh, loõm muõi; nhöõng ñieåm tuï huyeát gaây ñau nhöùc treân ñaàu; nhöõng ñieåm söng ñau, ñoïng huyeát ôû treân ngöôøi, hoaëc söng traày ôû ñaâu leå ôû ñoù, laáy cho heát maùu baàm ra, maët da taïi choã khoâ vaø laønh laïi. Maïn tính: Ñau ñaàu do va chaïm: Trieâu chöùng: Do teù ngaõ, ñaùnh ñaäp, chaán thöông, traät ñaû laâu ngaøy, laâu naêm ñeå laïi di chöùng nhöùc ñaàu töø laâm raâm ñeán ñau buoát döõ doäi. Vò trí chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm söng lôû, ñoïng huyeát vaø ñieåm ñau. Leå nhieàu laàn laáy heát maùu baàm (ñoïng huyeát) cho ñeán khi heát beänh. 102 - Truøng thuù caén, chích, quaøo: Nhöõng beänh nhieãm noïc ñoäc, do ñoäng vaät caén chích quaøo nhö choù, meøo, raén, rít, boø caïp, ong, kieán, muoãi moàng … bò ñau nhöùc söng ngöùa ôû ñaâu leå (caét) ngay ôû ñoù, ngay töø luùc môùi bò caén, naën ra heát maùu coù noïc ñoäc thì seõ heát ñau nhöùc nhanh choùng. 142

- Coät chaët phaàn treân veát thöông ñeå chaän maùu khoâng truyeàn ñoäc veà tim. Thænh thoaûng nôùi loûng daây ñeå cho maùu thoâng qua moät ít roài coät laïi lieàn. - Leå vaø naën heát maùu ñoäc ôû veát thöông hoaëc ñieåm söng ra. -Tröôøng hôïp bò choaùng vaùng choùng maët, leå theâm vuøng chaân maøy, traùn, 2 thaùi döông. - Neáu ôùn laïnh leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû vuøng löng treân. - Neáu chaát ñoäc chaïy ñeán ñaâu laøm noùng, raùt, ñau nhöùc, leå vuøng aáy. - Ñaâm toûi, vaét laáy nöôùc cho beänh nhaân uoáng ñeå choáng ñoäc nhieãm vaøo tim. - Ñoái vôùi taát caû nhöõng beänh caáp cöùu, ta ñeàu phaûi xem vuøng tieåu naõo vaø vuøng tuyû soáng, neáu coù ñieåm tuï huyeát, ñieåm ñau ôû ñaâu thì leå ôû ñaáy, laáy heát maùu ñoäc ra laøm cho ngöôøi tænh taùo laïi. BAØI VIII CHÍCH LEÅ TRÒ BEÄNH TREÛ NHOÛ I - ÑAÏI CÖÔNG Cô theå cuûa thieáu nhi coøn non nôùt, khí huyeát coøn non thieáu, tinh tuyû chöa ñaày ñuû, maïch laïc vaø taïng phuû chöa phaùt 143

trieån, gaân coát chöa vöõng vaøng, da thòt chöa vöõng chaéc, neân deã bò nhieãm laïnh hay noùng, deã ñoùi, deã no. Treû khoâng ñöôïc nuoâi kheùo deã bò beänh. Treû khoâng bò caùc loaïi beänh do thaát tình nhö ngöôøi lôùn, caùc chaùu thöôøng bò beänh vì nhöõng nguyeân nhaân nhö sau: - Bò caûm nhieãm taø khí xaâm nhaäp vaøo cô theå. - AÊn thöùc aên khoâng phuø hôïp vôùi cô theå. - Cô theå bò toån thöông vì teù ngaõ, va vaáp … - Cha meï truyeàn sang (nhö bònh phong tình). Chöõa beänh cho thieáu nhi raát khoù vì: caùc chaùu khoâng bieát keå beänh. Maïch khoâng ñuû boä neân khoâng baét maïch ñöôïc. Do ñoù: * Ta phaûi hoûi ngöôøi nuoâi treû ñeå bieát nguyeân nhaân gaây beänh cho treû. * Xem maøu saéc chæ tay: xem hình saéc cuûa laèn chæ maùu ôû phía caïnh ngoaøi cuûa ngoùn troû ñeå nhaän roõ hö thöïc, haøn nhieät, bieåu lyù, aâm döông. Maøu tím laø noùng, ñoû lôït laø laïnh, xanh laø truùng phong, traéng laø bònh ôû phoåi, ñen laø truùng ñoäc, vaøng laø tyø vò hö yeáu, cam tích. Coá gaéng tìm vaø xaùc ñònh daáu veát ñaëc tröng thuoäc loaïi gì, veà hình daùng, maøu saéc ra sao? Keát hôïp caùc maët ñeå xaùc ñònh beänh chöùng vaø phöông phaùp chích leå coù khaû naêng giaûi quyeát toát chöùng beänh naày thì môùi tieán haønh chích leå. II. TIEÁN HAØNH CHÍCH LEÅ Xem ñöôøng chæ maùu treân ngoùn tay troû: Nam taû (traùi), Nöõ höõu (phaûi). Ñöôøng chæ leân ñeán Phong quan (loùng trong) laø beänh nheï, ñeàn Khí quan (loùng giöõa) laø beänh naëng, ñeán Maïng quan (loùng ngoaøi) laø khoù chöõa. Ta leå 144

ngay treân ñaàu caùc ñöôøng chæ maùu, loä ñeán ñaâu leå ñeán ñoù, naën ra heát maùu ñeå chæ maùu ñoù tuït xuoáng. Chæ maùu caøng suït xuoáng, beänh caùc chaùu mau giaûm. Möùc Ñoä Chích Leå:  Thieáu nhi khoeû, toát: Leå töø 5 ñeán 10 ñieåm.  Thieáu nhi suy yeáu: Leå töø 3 ñeán 5 ñieåm. Lieäu trình: caùch 3, 4 ngaøy 1 laàn, leå töø 3 ñeán 4 laàn laø nhieàu. 103 – Treû bò ban noùng, ho: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm tuï huyeát ôû loõm coå, ngöïc, löng treân. 104 - Kinh phong (laøm kinh): Caáp cöùu: Leå nhöõng ñieåm chæ ñònh ôû vuøng chaân maøy, loõm muõi, 10 ñaàu ngoùn tay, 10 ñaàu ngoùn chaân; nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø öù huyeát ôû nhöõng nôi thöôøng gaëp ôû tay, chaân. Leå theâm vuøng loõm coå, vuøng thaét löng treân (ñeå bôùt meät vaø giaûi noùng). Ñaëc bieät: Neáu khoâng chích leå ñöôïc thì duøng caùch: Thoa röôïu traéng öôùt khaép mình treû, roài truøm kín, moät laùt sau treû haï nhieät nhanh. Vì röôïu noùng laøm hôû loå chaân loâng laøm thoaùt nhieät vaø boác hôi nhanh laøm giaûi nhieät nhanh hôn daám. 105 - Trò caùc chöùng ñeïn: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm söng, tuï huyeát ôû chung quanh mieäng (ngoaøi), döôùi caèm, loõm coå, löng treân. Sau ñaây laø 6 loaïi beänh ñeïn ñaëc hieäu: Ñeïn ñuøn, ñeïn voâi, ñeïn khoaù, ñeïn khoeùt, ñeïn nhôùt, ñeïn loâng. 106 - Ñeïn ñuøn: Trieäu chöùng: Toái nguû, saùng thöùc daäy löôõi coù töøng cuïc traéng xoaù ñuøn leân. 145

Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå caùc ñieåm tuï huyeát ôû chung quanh mieäng ngoaøi vaø löng treân. Phöông thuoác: + Baêng phieán 8 gr vaø cam thaûo 6 gr ñaâm naùt roài hoaø vôùi ít maät ong maø rô löôøi. + Buø ngoùt töôi 6 gr – 10 gr giaû naùt, laáy nöôùc, thaám vaøo boâng boâi löôõi, ngaøy 2-3 laàn. 107 - Ñeïn voâi (Töa mieäng): Trieäu chöùng: Toái nguû, saùng thöùc daäy löôõi traéng nhö voâi, ngöôøi noùng haâm. Tieán haønh chích leå: Leå caùc ñieåm tuï, öù huyeát chung quanh moâi, caèm, löng treân, treû seõ haï soát vaø ñeïn bieán maát. Ghi chuù: Neân keát hôïp boâi thuoác nhö tröôøng hôïp ñeïn ñuøn treân. 108 - Ñeïn khoaù: Trieäu chöùng: Nöôùu raêng coù bôïn traéng söng nhöùc, buù khoâng ñöôïc, beänh naày coù theå nguy hieåm ñeán tính maïng cuûa treû nhoû. Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå nhöõng ñieåm ñau xung quanh mieäng, leå nhöõng ñieåm tuï huyeát ôû löng treân. Phöông thuoác trò beänh: Toa 1: - Coû möïc 10 gr - Pheøn chua 4 gr. Coû möïc röûa saïch, giaû naùt, vaét laáy nöôùc, hoaø boät pheøn chua (ñaõ phi), thaám vaøo boâng, boâi vaø rô löôõi. Toa 2: Raát hieäu nghieäm. - Toaøn yeát (boû caúng vaø ñaàu, sao vaøng) 3 chæ (12 gr) - Xích thaïch chæ (cheá vaøo moät ít nöôùc cho thaám ñeàu roài xaøo cho khoâ) 1 chæ (4 gr). 146

- Cöông taèm (sao vaøng) 2 chæ (8 gr). - Cam thaûo 3 chæ (12 gr). - Kyø maïch 3 chæ (12 gr). Taùn nhuyeãn caùc vò thuoác treân vaø hoaø vôùi nhau, moãi laàn uoáng 1 muoãng caø pheâ vôùi nöôùc baïc haø naáu chín. Neáu thình lình treû bò cöùng mieäng khoâng uoáng ñöôïc thuoác, duøng thuoác boät treân thoåi vaøo loå muõi ñeå noù nhaûy muõi roài töø töø môùi uoáng ñuôïc thuoác. 109 - Ñeïn khoeùt: Trieäu chöùng: Löôõi bò khoeùt saâu töøng loå, nhöùc, ñau ñeán khoù chòu, khoù buù, khoùc nhieàu. Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, caùc ñieåm tuï, öù huyeát chung quanh mieäng, löng treân. Phöông thuoác trò beänh: - Baêng phieán 2 chæ (8 gr) - Cam thaûo 1 chæ (4 gr). Hai thöù taùn thaønh boät nhuyeãn, hoaø vôùi ít maät ong chaám vaøo boâng rô leân löôõi. Ngöôøi meï phaûi kieâng aên thöùc aên cay noùng (ôùt, tieâu, …). 110 - Ñeïn nhôùt: Trieäu chöùng: Treû nhoû töø 3 thaùng ñeán 3 tuoåi thöôøng hay bò ñeïn nhôùt. Luùc môùi phaùt, beänh haønh noùng laïnh, meâ man, moâi khoâ nöùt, maét ngoù xuoäi lô, ngoài lôø ñôø, khi buù hay oïc söõa hoaëc aên côm vaøo oùi ra heát. Ñeâm nguû hay keâu la vì ñau ôû trong ngöôøi, ñaøm nhôùt chaûy ra 2 beân khoeù mieäng. Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh, leå nhöõng ñieåm tuï, öù huyeát, ñieåm söng lôû ôû chung quanh mieäng, löng treân. 111 - Ñeïn loâng: Trieäu chöùng: Treû em treân löng coù nhieàu loâng quaên ñen moïc ngöôïc döïng ñöùng to hôn loâng thöôøng, ñaàu loâng quaén 147

laïi, loâng thöôøng naèm xuoâi), laøm cho ñöùa beù khoù chòu, naèm vaø beá ñaàu khoâng ñöôïc, hay naåy löng, la khoùc caû ngaøy. Tieán haønh chích leå: Leå oån ñònh thaàn kinh. Nhoå loâng vaø leå taïi maáy choã chaân loâng vöøa nhoå, naën maùu ra. Neáu loâng quaù nhieàu, duøng gaïo neáp naáu thaønh xoâi deõo, naën thaønh töøng cuïc daøi troøn baèng ngoùn tay, laên doïc vuøng löng cho loâng dính vaøo roài nhoå ra. Ngoaøi ra coøn moät phöông phaùp nöõa laø nhai traàu, laáy coå traàu xoa löng cho beù, soi döôùi aùnh naéng saùng seõ thaáy loâng beän laïi thaønh töøng chuøm, nhoå boû heát thì beù khoâng coøn bò khoù chòu nöõa. Phöông thuoác trò beänh: Toa 1: - Hoaït thaïch 3 chæ (12 gr) - Cam thaûo 5 phaân (2 gr) Hai vò taùn nhuyeãn, moãi laàn duøng hoaø vôùi nöôùc uoáng ngaøy 2 laàn. Toa 2: - Huyønh lieân 3 chæ (12 gr) - Laõo sôn saâm 3 phaân (1,6 gr) - Xuyeân boái maãu 3 phaân (1,2 gr). - Huyønh baù 3 phaân (1,2 gr). Boán vò taùn nhuyeãn hoaø vôùi nöôùc traø, loïc laáy nöôùc trong cho uoáng, boät nöôùc duøng rô mieäng ñöùa treû. Ghi chuù: Khi uoáng toa 2 naày, laøm theâm nhö sau : laáy ngaõi xanh ñaùnh löng cho noåi loâng ñen, laáy nhíp nhoå saïch. NHÖÕNG TOA THUOÁC NGÖØA TRÒ BEÄNH ÑEÏN COÂNG HIEÄU: Thuoác phoøng ngöøa beänh ñeïn: Toa 1: Boø caïp nuùi (Toaøn yeát) 1 con (boû ñaàu chaân), ñoát thaønh than taùn nhuyeãn. Da con taây (traâu nöôùc), maøi vôùi traø hôi seàn seät. Hoaø boät boø caïp vaø nöôùc da con taây ñaõ maøi ñeå 148

chuaån bò tröôùc khi chaùu loït loøng. Sau khi moùc nhôùt ôû mieäng xong nhôø baø muï nhoû thuoác naày vaøo mieäng treû. Toa 2: Con thaèn laèn (thaïch suøng) traéng (boû ruoät) 1 con. Con nheàn nheän 1 con. Thaàn sa 1 phaân (0,4 gr). Ba vò treân taùn thaønh boät, hoaø vôùi maät ong ñaõ chuaån bò saün, tröôùc khi treû môùi loït loøng, baø muï moùc mieäng xong, duøng thuoác naày rô mieäng thaät kyõ ngay cho treû. Toa 3 : - Moäc thoâng 7 phaân (2,8 gr) - Cam thaûo 3 phaân (1,2 gr) - Ñaêng taâm (taâm böùc) 10 sôïi daøi. Ñoå vaøo 1 cheùn nöôùc, saéc coøn 1/3 cheùn, ñoå cho uoáng daàn trong ngaøy, uoáng lieân tieáp 2,3 ngaøy thì treû æa heát phaân xanh (cöùt xu), xoå ñöôïc chaát ñoäc ra veà sau treû khoâng bò ñeïn vaø ban. Thuoác rô mieäng : Toa 1 : - Laù muoàng traâu (muoàng xöùc laùc) 1 naém (10 – 20 gr). - Coû möïc 1 naém (10 – 20 gr). - Haøn the (1 cuïc baèng ñaàu ñuõa) (2 – 4 gr). Ba thöù ñaâm chung, vaét laáy nöôùc hoaø vôùi moät ít maät ong laáy vaûi meàm thaám nöôùc treân rô mieäng treû em. Toa 2: Laáy 1 mieáng muû traùi chuoái hoät (chuoái chaùt), troän vôùi daàu döøa rô vaøo löôõi, ñeïn troùc ra. PHUÏ LUÏC : 149

THÖÏC TEÁ ÑOÙNG GOÙP LÔÏI ÍCH XAÕ HOÄI CUÛA NGAØNH CHÍCH LEÅ @‚Toâi khoâng ngôø ñöôïc lyù thuyeát cuûa moân hoïc naày laïi heát söùc deã hoïc, deã laøm: Vôùi 9 (chín) daáu veát beänh lyù treân cô theå, ta coù theå giaûi quyeát ñöôïc raát nhieàu beänh maïn tính vaø ñaëc bieät laïi caáp cöùu ñöôïc nhieàu chöùng ‘thaäp töû nhaát sinh’ maø caû y hoïc hieän ñaïi cuõng caûm thaáy ‘nan giaûi: truùng gioù, truùng nöôùc … maø Y Hoïc hieän ñaïi goïi laø chöùng ngaát, choaùng, truïy tim maïch, tai bieán maïch maùu naõo … ‛. (BS Ñoã Vaên Sôn, TP. Hoà Chí Minh). @‚Ñôït nghæ döôõng thaùng 7-1981 coù chuyeän khaùc moïi laàn: - 1 ñoàng chí khoâng nghæ maø duøng thôøi gian ñöôïc nghæ cuûa mình ñeå phuïc vuï beänh nhaân, maø laïi raát ñoâng beänh nhaân. - Nhieàu ñoàng chí nghæ döôõng ñaõ xin ñeán oâng thaày chích leå naøy ñeå nhôø trò beänh … Quaû thaät laø 1 ngöôøi meät maø bao nhieâu ngöôøi vui veû vaø phaán khôûi vì laønh beänh: coù nhieàu beänh laâu naêm, trò nhieàu nôi khoâng keát quaû, kyø naøy chích leå maáy laàn trò laønh beänh. Löng coøng nay ñi thaúng, veïo chaân nay ñi ngay (thaúng), nhöùc löng, nhöùc ñaàu … ñeàu thuyeân giaûm. Nhaø khaùch phaûi haûm bôùt ngöôøi ngoaøi vaøo, neáu khoâng noù seõ bieán thaønh beänh vieän. Vì tieáng ñoàn nhanh vaø xa, raát nhieàu ngöôøi maéc beänh ñeán tìm. Xin hoan ngheânh ñoàng chí (OAÉNG) veà caû 3 maët: trò beänh gioûi, tinh thaàn traùch nhieäm cao, khoâng tô haøo moät tí thuø lao‛. (Leâ Vaên Chaét, Chuû Nhaø Khaùch Nha Trang). @‚Toâi bò ñau khôùp töø naêm 1971, ñaõ chöõa trò caû Ñoâng vaø Taây Y, nhöng beänh coù khoûi roài moät thôøi gian laïi taùi phaùt. 150


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook