พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล

น า ย กิ ต ติ ภ พ ป น โ ป ธ า ม . 6 / 2 เ ล ข ที 5 พ ล เ มื อ ง ดิ จิ ทั ล แ ล ะ ค ว า ม ฉ ล า ด ท า ง ดิ จิ ทั ล

พ ล เ มื อ ง ดิ จิ ทั ล Digital Citizenship ความเปนพลเมืองดิจิทั ล (Digital Citizenship) เปนพลเมือง ที มีความสามารถในการใช้อิ นเทอร์เน็ตในการบริหารจัดการ ควบคุม กํากั บ ตน รู้ผิดรู้ถูก และรู้เท่ าทั น เปนบรรทั ดฐานในการใช้เทคโนโลยีดิจิทั ลอย่าง เหมาะสม มีความรับผิดชอบ เรียนรู้ที จะใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาดและ ปลอดภั ยพลเมืองดิจิทั ลจึงต้ องตระหนักถึ งโอกาสและความเสียงในโลก ดิจิทั ลเข้าใจถึ งสิทธิและความรับผิดชอบในโลกออนไลน์ ความเปนพลเมืองดิจิทั ล นับเปนมาตรฐานหนึงด้านทาง เทคโนโลยีการศึ กษาที เสนอโดยสมาคมเทคโนโลยีการศึ กษานานาชาติ (ISTE : International Society for Technology in Education) เพือให้ผู้เรียนสามารถแสดงความเข้าใจประเด็นทางสังคม วัฒนธรรม และความเปนมนุษย์ ที เกี ยวข้องกั บเทคโนโลยีสารสนเทศ และ ปฏิ บัติ ตนอย่างมีจริยธรรมและตามครรลองกฎหมายให้ใช้ข้อมู ลข่าวสาร ได้อย่างปลอดภั ย ถูกกฎหมาย ซึงมีความสาํ คั ญในทั กษะแห่งการเรียนรู้ใน ศตวรรษที 21 ทั กษะสาํ คั ญที จะทําให้เปนพลเมืองดิจิทั ลที สมบู รณ์ 01

ค ว า ม ฉ ล า ด ท า ง ดิ จิ ทั ล (Digital intelligence) ความฉลาดทางดิจิทั ล เปนผลจากศึ กษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานที เกิ ดจากความร่วมมือกั นของภาครัฐและเอกชนทั วโลกประสานงานร่วม กั บ เวิลด์อี โคโนมิกฟอรัม (World Economic Forum) ที มุ่งมันให้เด็ก ๆ ทุก ประเทศได้รับการศึ กษาด้านทั กษะพลเมืองดิจิทั ลที มีคุณภาพและใช้ชีวิตบนโลก ออนไลน์อย่างปลอดภั ยด้วยความก้ าวหน้าของเทคโนโลยีสมัยใหม่ ความฉลาดทาง ดิจิทั ล เปนกรอบแนวคิ ดที ครอบคลุมของความสามารถทางเทคนิคความรู้ความ เข้าใจและความคิ ดทางสังคมที มีพืนฐานอยู่ในค่ านิยมทางศี ลธรรมที ช่วยให้บุ คคลที จะ เผชิญกั บความท้ าทายทางดิจิทั ล ความฉลาดทางดิจิทั ล มีสามระดับ 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะที ประกอบด้วย ความรู้ ทั กษะ ทั ศนคติ และค่ านิยม โดยบทความนีจะกล่ าว ถึ งทั กษะ 8 ด้านของความฉลาดดิจิทั ลในระดับพลเมืองดิจิทั ล ซึงเปนความสามารถ ในการใช้เทคโนโลยีดิจิทั ลและสือในรูปแบบที ปลอดภั ยรับผิดชอบ และมีจริยธรรม ดั ง นี 1. เอกลักษณ์พลเมือง ดิ จิ ทั ล (Digital Citizen Identity) เ อ ก ลั ก ษ ณ์ พ ล เ มือ ง ดิ จิทั ล เ ป น ค ว า ม ส า ม า ร ถ ส ร้า ง แ ล ะ บ ริห า ร จัด ก า ร อั ต ลั ก ษ ณ์ ที ดี ข อ ง ต น เ อ ง ไ ว้ไ ด้ อ ย่า ง ดี ทั ง ใ น โ ล ก อ อ น ไ ล น์ แ ล ะ โ ล ก ค ว า ม จ ริง อั ต ลั ก ษ ณ์ ที ดี คื อ ก า ร ที ผู้ใ ช้สือ ดิ จิทั ล ส ร้า ง ภ า พ ลั ก ษ ณ์ ใ น โ ล ก อ อ น ไ ล น์ ข อ ง ต น เ อ ง ใ น แ ง่ บ ว ก ทั ง ค ว า ม คิ ด ค ว า ม รู้สึก แ ล ะ ก า ร ก ร ะ ทํา โด ย มี วิ จ า ร ณ ญ า ณ ใ น ก า ร รับ ส่ ง ข่ า ว ส า ร แ ล ะ แ ส ด ง ค ว า ม คิ ด เ ห็น มีค ว า ม เ ห็น อ ก เ ห็น ใ จ ผู้ร่ว ม ใช้ง า น ใ น สัง ค ม อ อ น ไ ล น์ แ ล ะ รู้จัก รับ ผิด ช อ บ ต่ อ ก า ร ก ร ะ ทํา ไ ม่ก ร ะ ทํา ก า ร ที ผิด ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ จ ริย ธ ร ร ม ใ น โ ล ก อ อ น ไ ล น์ เ ช่น ก า ร ล ะ เ มิด ลิ ข สิท ธิ ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง ห รือ ก า ร ใ ช้ว า จ า ที ส ร้า ง ค ว า ม เ ก ลี ย ด ชัง ผู้อื น ท า ง สือ อ อ น ไ ล น์ 02

2 . ก า ร บ ร ิห า ร จั ด ก า ร เ ว ล า บ น โ ล ก ดิ จิ ทั ล (Screen Time Management) การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจิทั ล เปนความ สามารถควบคุมตนเอง ความสามารถในการจัดสรร เวลาในการ ใช้งานอุ ปกรณ์ดิจิทั ลและอุ ปกรณ์ เทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึ งการใช้งาน สือสังคม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ด้วยความรับผิดชอบต่ อตนเอง สามารถบริหารเวลาที ใช้อุ ปกรณ์ยุ คดิจิทั ล รวมไปถึ ง การควบคุมเพือให้เกิ ดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์ และโลกความเปนจริง อี กทั งตระหนักถึ งอั นตราย และสุขภาพจากการใช้เวลาหน้าจอนานเกิ นไป และ ผลเสียของการเสพติ ดสือดิจิทั ล 03

3.การจัดกา ร( Cกy าb รe rกbลuั lนlแy iกn gล้ ง บนไซเบอร์ Management) ก า ร จั ด ก า ร ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง บ น ไ ซ เ บ อ ร์ เ ป น ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร ป อ ง กั น ต น เ อ ง ก า ร มี ภู มิ คุ้ ม กั น ใ น ก า ร รั บ มื อ แ ล ะ จั ด ก า ร กั บ ส ถ า น ก า ร ณ์ ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง บ น อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต ไ ด้ อ ย่ า ง ช า ญ ฉ ล า ด ก า ร ใ ช้ อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต เ ป น เ ค รื อ ง มื อ ห รื อ ช่ อ ง ท า ง เ พื อ ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด ก า ร คุ ก ค า ม ล่ อ ล ว ง แ ล ะ ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง บ น โ ล ก อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต แ ล ะ สื อ สั ง ค ม อ อ น ไ ล น์ โ ด ย ก ลุ่ ม เ ป า ห ม า ย มั ก จ ะ เ ป น ก ลุ่ ม เ ด็ ก จ น ถึ ง เ ด็ ก วั ย รุ่ น ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง บ น โ ล ก ไ ซ เ บ อ ร์ ค ล้ า ย กั น กั บ ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง ใ น รู ป แ บ บ อื น ห า ก แ ต่ ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง ป ร ะ เ ภ ท นี จ ะ ก ร ะ ทํา ผ่ า น สื อ อ อ น ไ ล น์ ห รื อ สื อ ดิ จิ ทั ล เ ช่ น ก า ร ส่ ง ข้ อ ค ว า ม ท า ง โ ท ร ศั พ ท์ ผู้ ก ลั น แ ก ล้ ง อ า จ จ ะ เ ป น เ พื อ น ร่ ว ม ชั น ค น รู้ จั ก ใ น สื อ สั ง ค ม อ อ น ไ ล น์ ห รื อ อ า จ จ ะ เ ป น ค น แ ป ล ก ห น้ า ก็ ไ ด้ แ ต่ ส่ ว น ใ ห ญ่ ผู้ ที ก ร ะ ทํา จ ะ รู้ จั ก ผู้ ที ถู ก ก ลั น แ ก ล้ ง รู ป แ บ บ ข อ ง ก า ร ก ลั น แ ก ล้ ง มั ก จ ะ เ ป น ก า ร ว่ า ร้ า ย ใ ส่ ค ว า ม ขู่ ทํา ร้ า ย ห รื อ ใ ช้ ถ้ อ ย คํา ห ย า บ ค า ย ก า ร คุ ก ค า ม ท า ง เ พ ศ ผ่ า น สื อ อ อ น ไ ล น์ ก า ร แ อ บ อ้ า ง ตั ว ต น ข อ ง ผู้ อื น ก า ร แ บ ล็ ก เ ม ล์ ก า ร ห ล อ ก ล ว ง ก า ร ส ร้ า ง ก ลุ่ ม ใ น โ ซ เ ชี ย ล เ พื อ โ จ ม ตี โ ด ย เ ฉ พ า ะ 04

4 . ก า ร จั ด ก า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภั ย (บCนy bรeะrบsบe cเuคrรi tือyขM่ าaยn a g e m e n t ) การจัดการความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย เปนความสามารถ ในการสาํ รวจ ตรวจสอบ การปองกัน และ การรักษาความปลอดภัย ของข้อมูลในระบบเครือข่าย ปองกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบ ความปลอดภัยทีเข้มแข็ง และปองกันการโจรกรรมข้อมูลหรือการ ถูกโจมตีออนไลน์ได้ มีทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเอง ใ น โ ล ก อ อ น ไ ล น์ ก า ร ร ัก ษ า ค ว า ม ป ล อ ด ภั ย ข อ ง ต น เ อ ง ใ น โ ล ก ไ ซ เ บ อ ร ์ คือการปกปองอุ ปกรณ์ดิจิทัลข้อมูลทีจัดเก็บและข้อมูลส่วนตัวไม่ให้ เสียหาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรมจากผู้ไม่หวังดีในโลกไซเบอร์ 05

5( P. กr iาvรaจc yั ดMกaาnรaคgวe mา มe nเtป) น ส่ ว น ตั ว การจัดการความเปนส่วนตั ว เปนความสามารถในการจัดการกั บความเปนส่วนตั ว ของตนเองและของผู้อื น การใช้ข้อมู ลออนไลน์ร่วมกั น การแบ่งปนผ่านสือดิจิทั ล ซึงรวมถึ งการบริหารจัดการ รู้จักปองกั นข้อมู ลส่วนบุ คคลของตนเอง เช่น การแชร์ ข้อมู ลต่ าง ๆ ด้วยเครืองมือดิจิทั ล การขโมยข้อมู ลอั ตลั กษณ์ เปนต้ น โดยต้ องมี ความสามารถในการฝกฝนใช้เครืองมือ หรือวิธีการในการปองกั นข้อมู ลตนเองได้ เปนอย่างดี รวมไปถึ งปกปดการสืบค้ นข้อมู ลต่ างๆ ในเว็บไซต์ เพือรักษาความเปน ส่วนตั วความเปนส่วนตั วในโลกออนไลน์ คื อสิทธิการปกปองข้อมู ลความส่วนตั วใน โลกออนไลน์ของผู้ใช้งานที บุ คคลหรือการบริหารจัดการข้อมู ลส่วนตั ว รวมถึ งการใช้ ดุลยพินิจปกปอง ข้อมู ลส่วนบุ คคลและข้อมู ลที เปนความลั บของผู้อื น 06

6 . ก า ร คิ ด อ ย่ า ง มี วิ จ า ร ณ ญ า ณ (Critical Thinking) การคิ ดอย่างมีวิจารณญาณ หมายถึ ง ความสามารถในการตั ดสินของ บุ คคลว่าควรเชือ ไม่ควรเชือ ควรทํา หรือไม่ควรทําบนความคิ ดเชิงเหตุ และผล มีความสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่างข้อมู ลที ถูกต้ อง และข้อมู ลที ผิด ข้อมู ลที มีเนือหาเปนประโยชน์และข้อมู ลที เข้าข่าย อั นตราย ข้อมู ลติ ดต่ อทางออนไลน์ที น่าตั งข้อสงสัยและน่าเชือถื อได้ เมือใช้อิ นเทอร์เน็ต ทราบว่าเนือหาใดมีประโยชน์ รู้เท่ าทั นสือและ สารสนเทศ สามารถวิเคราะห์และประเมิน ข้อมู ลจากแหล่ งข้อมู ลที หลากหลายได้ เข้าใจรูปแบบการหลอกลวงต่ าง ๆ ในสือดิจิทั ล เช่น ข่าวปลอม เว็บไซต์ ปลอม ภาพตั ดต่ อ ข้อมู ลอั นที เท็ จ เปนต้ น 07

(7D.รig่อitงaรlอFoยoทtาprงiดntิจsิท) ัล ร่องรอยทางดิจิทั ล เปนความสามารถ ในการเข้าใจธรรมชาติ ของการใช้ชีวิตใน โลกดิจิทั ลว่าจะหลงเหลื อร่องรอยข้อมู ล ทิ งไว้เสมอ ร่องรอยทางดิจิทั ล อาจจะ ส่งผลกระทบในชีวิตจริง ที เกิ ดจากร่อง รอยทางดิจิทั ลเข้าใจผลลั พธ์ที อาจเกิ ด ขึน เพือนาํ มาใช้ในการจัดการกั บชีวิตบท โลกดิจิทั ลด้วยความรับผิดชอบ ข้อมู ล ร่องรอยทางดิจิทั ล เช่น การลงทะเบียน อี เมล การโพสต์ ข้อความหรือรูปภาพ ไฟล์ งานต่ าง ๆ เมือถูกส่งเข้าโลก อิ นเทอร์เน็ตแล้ ว จะทิ งร่องรอยข้อมู ล ส่วนตั วของผู้ใช้งานไว้ ให้ผู้อื นสามารถ ติ ดตามได้ และจะเปนข้อมู ลที ระบุ ตั ว บุ คคลได้อย่างง่ ายดาย 08

8.ความเห็นอกเห็นใจและสร้าง สั ม พั น ธ ภ า พ ที ดี กั บ ผู้ อื น ท า ง ดิ จิ ทั ล (Digital Empathy) ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพันธภาพที ดีกั บผู้อื นทางดิจิทั ล เปนความสามารถในการเข้าใจผู้อื น การตอบสนองความต้ องการ ของผู้อื น การแสดง ความเห็นใจและการแสดงนาํ ใจต่ อผู้อื นบน โลกดิจิทั ลได้อย่างเหมาะสม มีปฏิ สัมพันธ์อั นดีต่ อคนรอบข้าง ไม่ ว่าพ่อแม่ ครู เพือนทั งในโลกออนไลน์และในชีวิตจริง ไม่ด่วน ตั ดสินผู้อื นจากข้อมู ลออนไลน์แต่ เพียงอย่างเดียว และจะเปนกระ บอกเสียงให้ผู้ที ต้ องการความช่วยเหลื อในโลกออนไลน์ 09

จะเห็นว่าความฉลาดดิจิทั ลในระดับพลเมืองดิจิทั ลเปนทั กษะที สาํ คั ญ สาํ หรับนักเรียน และบุ คคลทั วไปในการสือสารในโลกออนไลน์เปนอย่าง ยิง ทั งเอกลั กษณ์พลเมืองดิจิทั ล การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจิทั ล การจัดการการกลั นแกล้ งบนไซเบอร์ การจัดการความปลอดภั ยบน ระบบเครือข่าย การจัดการความเปนส่วนตั ว การคิ ดอย่างมี วิจารณญาณ ร่องรอยทางดิจิทั ล ความเห็นอกเห็นใจและสร้าง สัมพันธภาพที ดีกั บผู้อื นทางดิจิทั ล หากบุ คคลมีทั กษะและความสามารถ ทั ง 8 ประการจะทําให้บุ คคลนันมีความสามารถในการใช้อิ นเทอร์เน็ตใน การบริหารจัดการ ควบคุม กํากั บตน รู้ผิดรู้ถูก และรู้เท่ าทั น เปน บรรทั ดฐานในการใช้เทคโนโลยีดิจิทั ลอย่างเหมาะสม เรียนรู้ที จะใช้ เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาด และปลอดภั ย 10

แ ห ล่ ง อ้ า ง อิ ง ส ถ า บัน สือ เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น . ( 2 5 6 1 ) . ก า ร จัด ทํา F a c t S h e e t ‘ ค ว า ม ฉ ล า ด ท า ง ดิ จิทั ล ’ ( D i g i t a l I n t e l l i g e n c e : D Q ) แ ล ะ ก า ร ศึ ก ษ า ก า ร รัง แ ก กั น บ น โ ล ก ไ ซ เ บ อ ร์ข อ ง วัย รุ่น . ก รุ ง เ ท พ ม ห า น ค ร : ส ถ า บัน สือ เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น Yuhyun Park. (2016). 8 digital skills we must teach our children. Retrieved March 8, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2016/06/8-digital-skills-we-must- teach our-children Yuhyun Park. (2016). 8 digital life skills all children need - and a plan for teaching them. Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.weforum.org/agenda/2016/09/8-digitallife-skills-all- children-need-and-a-plan-for-teaching-them? utm_content=buffer4422b&utm_medium=social&utm_source=facebo ok.com&utm_campaign=buffer. Project DQ. (2017). Digital Intelligence (DQ). Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.projectdq.org ส ถ า บัน สือ เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น . ( 2 5 6 1 ) . ค ว า ม ฉ ล า ด ท า ง ดิ จิต อ ล ( D i g i t a l I n te l l i g e n c e : D Q ) แ ล ะ ก า ร ศึ ก ษ า ก า ร รัง แ ก กั น บ น โ ล ก ไ ซ เ บ อ ร์ข อ ง วัย รุ่น . สืบ ค้ น เ มือ 2 1 เ ม ษ า ย น 2 5 6 2 , จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf. ส ถ า บัน สือ เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น . ( 2 5 6 2 ) . ก า ร พัฒ น า พ ล เ มือ ง M I L D จุ ด เ น้ น ต า ม ช่ว ง วัย . สืบ ค้ น เ มือ 2 1 เ ม ษ า ย น 2 5 6 2 , จ า ก h ttp ://c c l i c k th a i l a n d .c o m /ชุ ดค วา ม รู้สาํ ห รับ ค รู / ค ว า ม รู้/ ก า ร พัฒ น า พ ล เ มือ ง - m i d l - จุ ด เ น้ น ต า ม ช่ว ง วัย. ป ณิ ต า ว ร ร ณ พิรุ ณ . ( 2 5 6 0 ) . “ ค ว า ม ฉ ล า ด ท า ง ง ดิ จิทั ล , ” พัฒ น า เ ท ค นิ ค ศึ ก ษ า . 2 9 (102), 12-20. https://www.scimath.org/article-technology/item/10611-digital- intelligence 11