ปรีดิฉายาลักษณ์

คำ�นำ� หนงั สอื ซง่ึ ลงทา้ ยดว้ ยค�ำ วา่ “ฉายาลกั ษณ”์ ซง่ึ ผเู้ ขยี น คอื เอนก นาวกิ มลู กบั ธงชยั ลขิ ติ พรสวรรค์ ชว่ ยกนั จดั ทำ� พิมพอ์ อกมาแลว้ ทั้งสน้ิ ๔ เลม่ คอื ๑. ปีติฉายาลักษณ์ จัดพิมพ์โดย บริษัท ๒. สริ ฉิ ายาลกั ษณ์ จดั พมิ พโ์ ดย บรษิ ทั เนชน่ั เนชั่น มลั ติมีเดีย กรุ๊ป จ�ำ กดั (มหาชน) จดั พิมพเ์ มอ่ื มัลติมีเดีย กรุ๊ป จำ�กัด (มหาชน) จัดพิมพ์เม่ือเดือน เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๐ ข้างในประมวล สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ หนา ๕๒ หนา้ ขา้ งในประมวล พระบรมฉายาลักษณ์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระฉายาลักษณ์ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรม พระฉายาลกั ษณใ์ นสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ราชินีนาถ จากนิตยสารต่างๆ เนื่องในโอกาสเฉลิม ราชนิ นี าถ และพระบรมวงศานวุ งศ์ ทพ่ี สกนกิ รชาวไทย พระชนมพรรษา ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ดูด้วยความปีติและอ่ิมเอมใจจำ�นวนมาก ฉบับปกแข็ง หนา ๒๑๖ หนา้ มีภาพมากกวา่ ฉบบั ปกออ่ น ซึ่งหนา ๑๖๒ หน้า

๓. นพฉายาลกั ษณ์ จดั พมิ พโ์ ดย บรษิ ทั เนชน่ั ๔. ขัตติยฉายาลักษณ์ จัดพิมพ์โดย บริษัท มัลติมีเดีย กรุ๊ป จำ�กัด (มหาชน) จัดพิมพ์เมื่อเดือน เนชั่น มลั ติมีเดีย กรุป๊ จำ�กัด (มหาชน) จดั พิมพ์เมื่อ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ หนา ๕๒ หนา้ ข้างในประมวล เดือนสงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ หนา ๕๒ หนา้ ขา้ งใน พระบรมฉายาลักษณ์และพระบรมสาทิสลักษณ์ใน ประมวลพระบรมฉายาลกั ษณใ์ นสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ัง ๙ รัชกาล จากปก พระบรมราชินีนาถ จากปกนิตยสารและสิ่งพิมพ์ยุค นติ ยสารและหนงั สือยุคคลาสสกิ ๒๔๙๐-๒๕๑๐

เวลาผา่ นไปหลายปี หนังสอื ดังเอย่ นามทงั้ ๔ เล่มกลายเป็นหนงั สือหายาก ไม่มเี หลอื อยู่ในท้องตลาด ใน ขณะทผ่ี เู้ ขยี นและคณุ ธงชยั ยงั คงพยายามรวบรวมพระบรมฉายาลกั ษณด์ ๆี ไวต้ ลอด จนเมอ่ื ไมน่ านมานี้ คณุ ธงชยั ไดป้ รกึ ษากบั คณุ วรพนั ธ์ โลกติ สถาพร กรรมการผจู้ ดั การ บรษิ ทั สถาพรบคุ๊ ส์ จ�ำ กดั และพมิ พค์ �ำ ส�ำ นกั พมิ พ์ เหน็ วา่ หากได้ประมวลพระบรมฉายาลักษณใ์ หม่อกี ครัง้ หนง่ึ จะทำ�ใหร้ ูปทสี่ ะสมไว้สมบรู ณม์ ากย่งิ ขึ้น เมอ่ื คณุ วรพนั ธเ์ หน็ ชอบและเตม็ ใจอยา่ งยง่ิ ทจ่ี ะจดั พมิ พเ์ พอ่ื เปน็ สริ มิ งคลแกส่ �ำ นกั พมิ พแ์ ลว้ จงึ ไดเ้ รมิ่ ลงมอื ทำ�งาน โดยน�ำ ตน้ ทุนคือสง่ิ พิมพเ์ ดมิ ทีเ่ คยใชใ้ น ปีตฉิ ายาลักษณ์ มาบวกกับภาพท่ยี งั ไม่ได้ตพี มิ พ์ ให้คุณพชิ ญ์ เยาว์ภิรมย์ ช่างภาพมืออาชีพช่วยก๊อบป้ีภาพ ให้คุณชัยจักร ทวยุทธานนท์ ช่วยจัดทำ�คำ�บรรยายร่วมกับ คณุ ธงชยั ลิขิตพรสวรรค์ แล้วปรบั การจัดรูปเลม่ และตงั้ ชอื่ หนังสอื ใหมเ่ ป็น ปรีดฉิ ายาลักษณ์ ค�ำ วา่ “ปรดี ”ิ นน้ั แปลวา่ ความอมิ่ ใจ ปลม้ื ใจ ยนิ ดี ท�ำ นองเดยี วกบั “ปรดี ”ิ์ และ “ปรดี ”ี ซงึ่ ภาษาสนั สกฤต ใชว้ า่ “ปรตี ิ” และภาษาบาลีใชว้ ่า “ปตี ิ” ต้องขอขอบคณุ อาจารยว์ รรณา นาวิกมลู ทีช่ ว่ ยเสนอค�ำ นี้ และผู้เขยี น ท้ังสองเหน็ พอ้ งวา่ งดงามและเรียกง่าย เชน่ เดยี วกับชอ่ื ปีติฉายาลกั ษณ์ ในการจัดรูปเล่ม ผู้เขียนวางนโยบายให้ฝ่ายศิลปกรรมขยายภาพสำ�คัญๆ ให้ได้ดูเต็มตาให้มากท่ีสุด จัด รูปเลม่ ใหส้ ะอาดตา เลอื กแบบอักษรท่ีอา่ นง่าย มพี ระราชประวตั ใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั เพ่ือเปน็ ความรู้ พนื้ ฐานเชน่ ทเี่ คยทำ� กำ�หนดให้หนังสอื ได้ออกในคราวเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๘ ขอขอบคุณและขอแสดงความระลึกถึงคุณพงษ์ศกั ด์ิ ศรสี ด อดีตบรรณาธิการหนงั สือ เนช่ันสดุ สัปดาห์ ที่ เคยรว่ มคดิ จดั พมิ พห์ นงั สอื ชดุ ฉายาลกั ษณ์ ๔ เลม่ แรก ขอบคณุ บา้ นพพิ ธิ ภณั ฑ,์ คณุ ปรยี า สวุ ตั ถ,ี คณุ นริ ตั ิ หมานหมดั , คณุ ชัยจักร ทวยทุ ธานนท์ และทกุ ท่านทีเ่ คยเอ้ือเฟ้ือให้ใชภ้ าพสมทบ หวังว่าหนังสือ ปรีดิฉายาลกั ษณ์ จะเปน็ สงิ่ พมิ พอ์ นั เปน็ มงคลทปี่ วงชนชาวไทยจะไดม้ ไี วเ้ ปน็ ศรแี กค่ รอบครวั และหอ้ งสมดุ ทกุ แหง่ ทวั่ ประเทศไทยควรมไี ว้ เปน็ หลักฐานสำ�คัญ เอนก นาวกิ มูล ธงชัย ลขิ ติ พรสวรรค์ วนั จันทรท์ ่ี ๒ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๕๘

พระราชประวัติ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เสดจ็ พระราชสมภพ ณ โรงพยาบาลเมาต์ ออเบริ น์ (Mount Auburn) เมืองเคมบริดจ์ (Cambridge) รัฐแมสซาชูเซตส์ (Massachusetts) ประเทศสหรัฐอเมริกา เม่อื วนั จันทร์ เดอื นอ้าย ขึน้ ๑๒ คํา่ ปเี ถาะ นพศก จลุ ศักราช ๑๒๘๙ ตรงกับวันจนั ทรท์ ี่ ๕ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๗๐ พระองคม์ พี ระนามเดิมว่า พระวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ ภูมพิ ลอดลุ ยเดช เปน็ พระราชโอรสพระองคเ์ ลก็ ในสมเด็จพระราชบิดา เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ (พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี) และสมเด็จ พระราชชนนศี รสี งั วาลย์ ซง่ึ ภายหลงั ทง้ั สองพระองคไ์ ดร้ บั การเฉลมิ พระนามาภไิ ธยเปน็ สมเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงมสี มเดจ็ พระเชษฐภคนิ แี ละสมเดจ็ พระบรมเชษฐาธริ าชคอื สมเดจ็ พระเจา้ พน่ี างเธอ เจา้ ฟา้ กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราชนครนิ ทร์ ประสตู เิ มื่อวันอาทติ ยท์ ี่ ๖ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๖๖ ณ กรงุ ลอนดอน ประเทศอังกฤษ กับพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล เสด็จพระราชสมภพเม่ือวันอาทิตย์ที่ ๒๐ กันยายน พุทธศกั ราช ๒๔๖๘ ณ เมอื งไฮเดลเบิร์ก ประเทศเยอรมนี เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๔๗๑ ไดโ้ ดยเสดจ็ สมเดจ็ พระบรมราชชนก ซงึ่ ทรงส�ำ เรจ็ การศกึ ษาปรญิ ญาแพทยศาสตร บัณฑติ เกยี รตนิ ยิ ม จากมหาวทิ ยาลยั ฮารว์ าร์ด สหรัฐอเมริกา กลับประเทศไทย ประทบั ณ วงั สระปทุม ต่อมาใน วนั ท่ี ๒๔ กนั ยายน พุทธศักราช ๒๔๗๒ สมเด็จพระบรมราชชนกสวรรคต ขณะน้ันพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว รัชกาลปจั จุบันทรงเจรญิ พระชนมายุไดไ้ มถ่ ึง ๒ พรรษา เมอื่ มพี ระชนมายไุ ด้ ๕ พรรษา ไดท้ รงเขา้ รับการศกึ ษาชนั้ ต้น ณ โรงเรียนมาแตร์เดอี กรุงเทพฯ จนถงึ พุทธศักราช ๒๔๗๖ จึงเสด็จพระราชดำ�เนินไปประทับ ณ เมืองโลซานน์ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ พร้อมด้วย พระบรมราชชนนี สมเด็จพระเชษฐภคินี และสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช เพื่อทรงศึกษาต่อในช้ันประถมศึกษา ณ โรงเรียน Merriment ทรงศึกษาวิชาภาษาฝรั่งเศส ภาษาเยอรมัน และภาษาอังกฤษ จากนั้นทรงเข้าศึกษา ช้ันมัธยมศึกษา ณ โรงเรียน Ecole Nouvelle de la Suisse Romande Chailly sur Lausanne เมอ่ื ทรงรบั ประกาศนยี บตั ร Bachelier es Lettres จาก Gymnase Classique Cantonal แหง่ เมอื งโลซานนแ์ ลว้ ทรงเขา้ ศกึ ษา ในมหาวทิ ยาลัยโลซานน์ โดยทรงเลอื กศกึ ษาในแขนงวชิ าวทิ ยาศาสตร์ 66 ปรีดิฉายาลักษณ์

ในพุทธศักราช ๒๔๗๗ พระวรวงศ์เธอ 77 พระองคเ์ จา้ อานนั ทมหดิ ล เสดจ็ ขนึ้ ครองราชยเ์ ปน็ พระ มหากษัตริย์รัชกาลที่ ๘ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจา้ ภมู ิพลอดลุ ยเดช จงึ ทรงได้ รับการสถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจา้ ฟา้ ภมู พิ ลอดลุ ยเดช เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๔๗๘ และ ได้โดยเสด็จพร้อมสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล นิวัตประเทศไทยเป็นครั้งแรกในพุทธศักราช ๒๔๘๑ โดยประทบั ณ พระต�ำ หนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวงั ดสุ ติ เปน็ การชวั่ คราว แลว้ เสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ กลบั ไป ประเทศสวิตเซอรแ์ ลนด์ จนถึงพุทธศักราช ๒๔๘๘ จงึ โดยเสดจ็ พรอ้ มสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั อานนั ทมหดิ ล นวิ ตั ประเทศไทยเป็นคร้ังทส่ี อง คร้ังน้ีประทบั ณ พระที่นงั่ บรมพมิ าน ในพระบรมมหาราชวงั ในวนั ท่ี ๙ มถิ นุ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๔๘๙ สมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั อานนั ทมหดิ ลเสดจ็ สวรรคตโดยกะทนั หนั ณ พระทีน่ งั่ บรมพมิ าน ในพระบรมมหาราชวงั สมเด็จ พระเจา้ นอ้ งยาเธอ เจา้ ฟา้ ภูมพิ ลอดุลยเดช จงึ เสด็จขึน้ ครองราชสมบตั สิ บื ราชสนั ตตวิ งศใ์ นวนั เดยี วกนั นนั้ แต่ เนื่องจากยังมีพระราชกิจด้านการศึกษา จึงต้องทรง อ�ำ ลาประชาชนชาวไทยเสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ กลบั ไปยงั ประเทศสวิตเซอร์แลนด์อีกครั้งหน่ึง ในเดือนสิงหาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๘๙ เพอ่ื ทรงศกึ ษาตอ่ ณ มหาวทิ ยาลยั แหง่ เดมิ ในครงั้ นที้ รงเลอื กศกึ ษาวชิ ากฎหมายและวชิ า รัฐศาสตร์ แทนวชิ าวิทยาศาสตรท์ ี่ทรงศกึ ษาอยู่เดมิ ระหว่างที่ประทับศึกษาอยู่ในต่างประเทศน้ัน ทรงพบหมอ่ มราชวงศส์ ริ กิ ติ ์ิ กติ ยิ ากร ธดิ าในหมอ่ มเจา้ นักขตั รมงคล กิตยิ ากร กับหม่อมหลวงบัว (สนิทวงศ์) กิติยากร (ภายหลังพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมี พระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ สถาปนาพระอสิ รยิ ยศหมอ่ มเจา้ นกั ขตั รมงคล กติ ยิ ากร ขนึ้ เปน็ พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้านักขตั รมงคล เมอ่ื พุทธศักราช ๒๔๙๓ และข้ึนเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มพี ระนามวา่ พระวรวงศเ์ ธอ กรมหมนื่ จนั ทบรุ สี รุ นาถ) เมื่อพุทธศักราช ๒๔๙๒ ณ เมืองโลซานน์ ประเทศ สวติ เซอร์แลนด์ เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์

ในพทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ เสดจ็ นวิ ัตประเทศไทย ประทับ ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ต้ังการ พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาท- สมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ในเดือน มนี าคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ ต่อมาในวันที่ ๒๘ เมษายน ปีเดียวกัน ทรง พ ร ะ ก รุ ณ า โ ป ร ด เ ก ล้ า โ ป ร ด ก ร ะ ห ม่ อ ม ใ ห้ จั ด ก า ร พระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับหม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร ณ พระตำ�หนักสมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยกิ าเจ้า ณ วังสระปทมุ ซ่ึงในการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสน้ี มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหส้ ถาปนาหมอ่ ม ราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ข้ึนเป็น สมเด็จพระราชินี สริ ิกิติ์ วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ต้ังการพระราชพธิ ี บรมราชาภิเษกตามแบบอย่างโบราณราชประเพณขี ึน้ ณ พระทน่ี ั่งไพศาลทกั ษิณ ในพระบรมมหาราชวัง เฉลิม พระบรมนามาภิไธยตามท่ีจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหติ ลาธเิ บศรรามาธบิ ดี จกั รนี ฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร พรอ้ มทงั้ พระราชทานพระปฐม บรมราชโองการว่า เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพ่ือประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม และในโอกาสนี้ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มสถาปนาเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระราชนิ สี ริ กิ ติ ข์ิ น้ึ เปน็ สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ี หลังจากเสร็จการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว ได้เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงรักษาสุขภาพ ณ เมือง โลซานน์ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ตามท่ีคณะแพทย์ได้ถวายคำ�แนะนำ� และระหว่างประทับอยู่ท่ีเมืองโลซานน์ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี มพี ระราชธดิ าพระองคแ์ รกคอื สมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ อบุ ลรตั น- ราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ซึ่งประสูติ ณ โรงพยาบาลมองซัวซี เมืองโลซานน์ เมื่อวันที่ ๕ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๔ และเม่ือสมเด็จพระเจ้าลูกเธอพระองค์แรกเจริญพระชันษาได้ ๗ เดือน พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยหู่ วั ได้เสดจ็ นวิ ัตประเทศไทย ประทบั ณ พระทน่ี ่ังอัมพรสถาน พระราชวังดสุ ติ เนอื่ งจากทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหป้ รบั ปรงุ พระตำ�หนกั จติ รลดารโหฐาน ส�ำ หรบั เปน็ ทป่ี ระทบั แทนการทร่ี ฐั บาลจะสรา้ ง พระต�ำ หนักขึ้นใหม่ และทพี่ ระทน่ี ง่ั อมั พรสถานน้เี อง สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ี มีพระราชโอรสและ พระราชธดิ าอกี สามพระองค์คอื สมเดจ็ พระเจา้ ลกู ยาเธอ เจา้ ฟา้ วชริ าลงกรณ ประสตู เิ มอ่ื วนั จนั ทรท์ ี่ ๒๘ กรกฎาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๕ ในพุทธศักราช ๒๕๑๕ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมสถาปนาข้นึ เปน็ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร 88 ปรีดิฉายาลักษณ์

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิรินธรเทพ- 99 รัตนสดุ า กิติวัฒนาดลุ โสภาคย์ ประสูติเมื่อวันเสาร์ ท่ี ๒ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๘ ในพุทธศักราช ๒๕๒๐ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม สถาปนาข้ึนเป็น สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี สมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ จฬุ าภรณวลยั - ลักษณ์ อัครราชกุมารี ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดีท่ี ๔ กรกฎาคม พทุ ธศักราช ๒๕๐๐ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระผนวช เมือ่ วันที่ ๒๒ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๙ ณ พระ- อโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวงั และประทับจำ�พรรษา ณ พระตำ�หนักป้ันหยา วัด บวรนิเวศวหิ าร มพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรด กระหม่อมให้สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี เป็นผู้สำ�เร็จราชการ ทรงปฏิบัติราชการแผ่นดินแทน พระองค์ตลอดเวลา ๑๕ วนั ทที่ รงพระผนวช เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์

จากการทสี่ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ ในตำ�แหนง่ ผสู้ �ำ เรจ็ ราชการ แทนพระองค์ได้อย่างเรียบร้อย เป็นท่ีพอพระราชหฤทัย จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม สถาปนาขึ้นเปน็ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ ในปเี ดียวกนั นัน้ เอง และในวันที่ ๓๑ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๐๐ หลงั จากทรงประกอบพธิ เี ฉลมิ พระต�ำ หนกั จติ รลดารโหฐาน ซงึ่ ไดต้ อ่ เตมิ ขน้ึ ใหมแ่ ลว้ ทรงยา้ ย ทปี่ ระทบั จากพระทนี่ งั่ อมั พรสถาน พระราชวงั ดสุ ติ กลบั ไปประทบั ทพ่ี ระต�ำ หนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวงั ดสุ ติ จนถงึ ปัจจุบนั ตลอดระยะเวลาแหง่ รัชสมยั นับได้ ๖๙ ปี ในพทุ ธศักราช ๒๕๕๘ น้ี เหลา่ ปวงประชาราษฎร์มโี อกาสร่วม ปีติยินดีเฉลิมฉลองในมหามงคลแห่งพระราชพิธีเน่ืองในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ท่ีเป็นวาระพิเศษหลายต่อ หลายครัง้ โดยลำ�ดับเวลาดงั นี้ พระราชพิธรี าชาภิเษกสมรส วันท่ี ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๓ พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก วนั ที่ ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ พระราชพิธีทรงพระผนวช วันที่ ๒๒ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๙ พระราชพธิ มี หามงคลเนอ่ื งในโอกาสทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั เฉลมิ พระชนมพรรษาครบ ๓ รอบพระ นกั ษัตร วันที่ ๕ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๐๖ พระราชพธิ รี ชั ดาภเิ ษก วนั ท่ี ๙ มถิ นุ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๑๔ เนอ่ื งในมหามงคลสมยั เสดจ็ เถลงิ ถวลั ยราชสมบตั ิ บรรจบครบ ๒๕ ปี พระราชพิธเี ฉลมิ พระชนมพรรษา ๕๐ พรรษา และพระราชพธิ เี สดจ็ เถลิงถวลั ยราชสมบัติได้หม่ืนวนั เศษ เมอ่ื วนั ท่ี ๕ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๐ (วนั ทท่ี รงครองราชยค์ รบหมนื่ วนั ตรงกบั วนั ที่ ๒๐ กนั ยายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๐ แต่ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหจ้ ัดร่วมกนั ในพระราชพธิ ีเฉลมิ พระชนมพรรษา) พระราชพธิ สี มโภชกรงุ รตั นโกสนิ ทร์ ๒๐๐ ปี พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๕ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ก�ำ หนดการพระราชพธิ ีต้ังแตว่ นั ท่ี ๔-๒๑ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๒๕ พระราชพิธีทรงบำ�เพ็ญพระราชกุศลพระชนมพรรษาเสนอสมเด็จพระบรมอัยกาธิราช พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ วั วนั ที่ ๗ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๘ พระราชพิธมี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๕ รอบ วันที่ ๕ ธนั วาคม พุทธศกั ราช ๒๕๓๐ พระราชพธิ รี ชั มงั คลาภเิ ษก วนั ท่ี ๒ กรกฎาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๑ เนอ่ื งในมหามงคลทรงด�ำ รงสริ ริ าชสมบตั ิ เปน็ เวลานานถงึ ๔๒ ปี ๒๒ วนั เทยี บเทา่ กบั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั และเปน็ ระยะเวลายนื ยาว นานทส่ี ดุ กวา่ พระมหากษัตริย์ทกุ พระองค์เทา่ ทีป่ รากฏในพงศาวดารชาตไิ ทย พระราชพิธีกาญจนาภิเษก วันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๕๓๙ เป็นพระราชพิธีในมหามงคลฉลอง สริ ริ าชสมบัติครบ ๕๐ ปี พระราชพธิ ีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ วนั ที่ ๕ ธนั วาคม พุทธศักราช ๒๕๔๒ พระราชพธิ มี หามงคลฉลองสิรริ าชสมบัติครบ ๖๐ ปี วันท่ี ๙ มถิ นุ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๙ ตง้ั แตว่ นั ท่ี ๕ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๙ จนถงึ ปลายปพี ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๐ ถอื เปน็ วาระแหง่ การเฉลมิ ฉลอง เฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เนื่องใน ‘พระราชพิธีมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๐’ และ ‘งานเฉลิมพระเกียรติเน่ืองในโอกาสมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธนั วาคม ๒๕๕๐’ 10 10 ปรีดิฉายาลักษณ์

๒๔๘๙ / 1 9 4 6 เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ 11 11

๒๔๘๙ / 1 9 4 6 พระบรมสาทสิ ลักษณ์ สมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวภมู พิ ลอดุลยเดช สมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ภมู ิพลอดลุ ยเดช เสด็จพระราชด�ำ เนิน วาดภาพโดย ‘เทอดเกยี รติ์’ ในพระราชพธิ ถี วายสตั ยป์ ฏญิ าณ ภาพจากปกหนังสอื จอมกษตั รยิ ์ ภมู ิพลฯ ของคนไทย ณ วัดพระศรีรตั นศาสดาราม ภาพจากปกนติ ยสารรายสปั ดาห์ เอกชน ปที ี่ ๓ ฉบบั ท่ี ๓๖ วนั เสารท์ ี่ ๑๗ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ถา่ ยภาพโดย ร. บุนนาค สมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั ภูมพิ ลอดุลยเดช ค�ำ บรรยายภาพหนา้ ๑๑ ภาพจากปกหนงั สอื พมิ พร์ ายสปั ดาห์ ไทย-ไท สมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ภูมพิ ลอดลุ ยเดช ปที ่ี ๙ ฉบบั ที่ ๑๘ ทรงประกอบพระราชพิธีรับราชสมบัติ วันพุธที่ ๔ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ เม่อื วนั ท่ี ๑๑ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ถ่ายภาพโดย อาณัติ บนุ นาค ภาพจากปกหนังสือพิมพร์ ายสัปดาห์ ไทย-ไท 12 12 ปีที่ ๙ ฉบับที่ ๘ วันพุธท่ี ๒๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๙ คำ�บรรยายภาพหนา้ ๑๓ สมเดจ็ พระเจา้ อย่หู วั ภมู พิ ลอดุลยเดช ทรงฉลองพระองค์ชุดปกติขาว ภาพจากปกหนังสอื พมิ พ์รายสัปดาห์ ไทย-ไท ปที ่ี ๙ ฉบบั ท่ี ๑ วนั พธุ ท่ี ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ปรีดิฉายาลักษณ์

๒๔๘๙ / 1 9 4 6 เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ 13 13

๒๔๘๙ / 1 9 4 6 สมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ภูมิพลอดุลยเดช ขณะด�ำ รงพระอิสรยิ ยศเปน็ พระอนุชาธริ าชในรชั กาล พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานนั ทมหิดล ทรงฉายเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๘๙ ค�ำ บรรยายภาพหนา้ ๑๕ ปรีดิฉายาลักษณ์ สมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั ภมู พิ ลอดุลยเดช ทรงสายสร้อยตรามหาจกั รีและดาราจักรี ประดบั เหรยี ญรตั นาภรณ์ รัชกาลท่ี ๘ ชนั้ ที่ ๑ วาดภาพโดย ‘เฉลมิ วุฒิ’ หรอื เฉลิม วฒุ ิโฆสติ ภาพตัดเก็บ ไม่ทราบท่มี า 14 14

๒๔๘๙ / 1 9 4 6 เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ 15 15

๒๔๙๐ / 1 9 4 7 สมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ภูมพิ ลอดลุ ยเดช ปรีดิฉายาลักษณ์ ภาพจากปกนิตยสารรายสปั ดาห์ ไทยสปั ดาห์ ฉบับท่ี ๑๖ วนั ท่ี ๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๙๐ 16 16

๒๔๙๐ / 1 9 4 7 ม.ร.ว. สิริกิติ์ กติ ิยากร พระค่หู มั้น สมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ภูมิพลอดลุ ยเดช ทอดพระเนตร ขณะก�ำ ลงั เลน่ สกีในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ม.ร.ว. สริ กิ ติ ์ิ กติ ยิ ากร พระคหู่ มนั้ เล่นเปยี โน ภาพจากปกหนงั สอื พมิ พร์ ายสัปดาห์ ข่าวบ้านการเมอื ง ภาพจากปกหนังสอื พิมพร์ ายสัปดาห์ ข่าวบ้านการเมอื ง ปที ี่ ๑ ฉบับที่ ๓๗ วนั เสารท์ ี่ ๑ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๙๒ ปที ่ี ๑ ฉบบั ท่ี ๔๑ วนั เสาร์ที่ ๒๙ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๙๒ เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ สมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวภมู ิพลอดลุ ยเดช จากนติ ยสารรายสปั ดาห์ ไทยใหม่วนั จันทร์ ฉบบั วนั ท่ี ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๒ คำ�บรรยายภาพหน้า ๑๘ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ลอดุลยเดช ขณะก�ำ ลงั ทรงพระส�ำ ราญกับ ม.ร.ว. สริ ิกิติ์ กติ ิยากร พระคหู่ มน้ั ณ ตำ�หนกั วลิ ลาวฒั นา ในเมืองโลซานน์ ประเทศสวติ เซอรแ์ ลนด์ ภาพจากปกนติ ยสารรายเดือน ภาพข่าวสยามนกิ ร ปที ี่ ๓ ฉบบั ที่ ๓๒ เดอื นธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๒ 17 17

๒๔๙๒ / 1 9 4 9 18 18 ปรีดิฉายาลักษณ์

๒๔๙๓ / 1 9 5 0 เอนก นาวิกมูล / ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ 19 19

๒๔๙๓ / 1 9 5 0 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั ภมู ิพลอดลุ ยเดช และ ม.ร.ว. สริ กิ ติ ิ์ กิตยิ ากร และ ม.ร.ว. สิรกิ ิต์ิ กิติยากร พระคูห่ ม้ัน ระหวา่ งเสด็จนิวตั ประเทศไทย บนเรอื รบหลวงศรอี ยธุ ยา ภาพจากปกนติ ยสารรายสปั ดาห์ รวมไทย ในการเสด็จนวิ ตั จากสิงคโปร์สู่กรุงเทพมหานคร ปที ี่ ๑ ฉบบั ท่ี ๒ ภาพจากปกนติ ยสารรายปกั ษ์ ภาพขา่ วสยามนกิ ร ประจำ�วนั อาทติ ย์ท่ี ๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ปกั ษแ์ รก เดอื นเมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ค�ำ บรรยายภาพหน้า ๑๙ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั ภมู พิ ลอดุลยเดช และ ม.ร.ว. สริ ิกิต์ิ กิติยากร พระคหู่ มน้ั บนเรือรบหลวงศรอี ยธุ ยา ในการเสดจ็ นวิ ัตจากสิงคโปรส์ กู่ รงุ เทพมหานคร ภาพจากปกนิตยสาร เดลเิ มล์ วันจันทร์ ฉบบั ที่ ๑๘ วันท่ี ๑๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ภาพถา่ ยโดย ดารา บนุ นาค คำ�บรรยายภาพหนา้ ๒๑ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัวภมู พิ ลอดลุ ยเดช ภาพจากปกหนงั สอื พิมพร์ ายวนั ขา่ วพาณิชย์ ปที ี่ ๑ ฉบบั ที่ ๒๐ ประจ�ำ วนั ศกุ รท์ ่ี ๒๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ลงขา่ วการเสด็จนิวัตประเทศไทย 20 20 ปรีดิฉายาลักษณ์