พิธีทางศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา

พธิ ที างศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกศุ ล เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง เนอ่ื งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ วันศุกรท์ ่ี ๑๒ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๕ ณ ท้องสนามหลวง กรุงเทพมหานคร กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม

พธิ ที างศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกศุ ล เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง เนอ่ื งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ วันศุกรท์ ่ี ๑๒ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๕ ณ ท้องสนามหลวง กรุงเทพมหานคร กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม

“...ศาสนาทกุ ศาสนามงุ่ สอนให้คนประพฤติดี ให้ต้ังอยู่ในสุจริตธรรม ศาสนาเป็นที่พึง่ ตลอดไปของมนษุ ยท์ ้ังในยามสุข และในยามทุกข์ ช่วยเตือนสติเราไมใ่ ห้ประมาทหลงระเริงในยามยินดีมีความสขุ ชว่ ยเราไม่ให้หมดสติ รู้สึกเคว้งคว้างในยามมีความทุกข์ เพราะศาสนาเป็นหลกั ที่พึง่ ทีย่ ึดถือพกั พิงทางใจของเราทุกคน ถึงแม้จะต่างศาสนากันก็ยงั ชว่ ยประคับประคอง ให้มนุษย์อยูร่ ว่ มกนั ได้ด้วยความสงบสขุ ซึง่ จะเหน็ ได้ว่าในประเทศไทยเรานี้มีทุกคณะ ทุกฝา่ ย ยึดมั่นในศาสนาอย่างแท้จริง สังคมสว่ นใหญ่ คือ ประเทศ จึงมีความสงบสุขสืบเนื่องกนั มาช้านาน...” พระราชดำรัสพระราชทานในพิธีเปิดโครงการวันแม่ ของสมาคมครูคาทอลิกแห่งประเทศไทย ณ หอประชุมโรงเรียนเซนต์คาเบียล วันที่ ๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๕

คำนำ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงสนพระราชหฤทยั ในการศาสนาอย่างยิ่ง พระองคพ์ ระราชทานพระราชูปถมั ภ์ ทำนบุ ำรุง พระพุทธศาสนา และทุกศาสนาที่คนไทยเคารพนับถือ ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ นานัปการ ด้วยพระอัจฉริยภาพ พระวิริยะอุตสาหะ และพระปณิธานอันแน่วแน่ม่ันคง ในการพัฒนาความเป็นอยู่ที่ดีแก่ราษฎร เพื่อประโยชน์สุขของพสกนิกรและประเทศชาติ อยา่ งยัง่ ยนื เปน็ ทีป่ ระจักษ์แจง้ แกป่ วงชนชาวไทยและนานาประเทศท่วั โลก เนอื่ งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ นายกรฐั มนตรใี นฐานะประธานกรรมการอำนวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง เนอื่ งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ได้แต่งต้ังคณะกรรมการฝ่ายพิธีการฯ โดยมอบหมายให้ กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม ร่วมกับคณะสงฆ์ องคก์ ารทางศาสนา องคก์ รเครือข่าย และหน่วยงานที่เก่ียวข้อง จัดพิธีทางศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกุศล เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง เน่ืองใน โอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ ในวนั ศกุ รท์ ี่ ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ ณ ทอ้ งสนามหลวง กรงุ เทพมหานคร จงึ ได้จดั พิมพ์หนงั สือ “พิธที างศาสนา มหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกุศล เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต ์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕” สำหรบั มอบใหผ้ รู้ ว่ มงานไดน้ อ้ มรำลกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ของพระองค์ และเพ่ือรวมพลงั ศาสนกิ ชนทุกศาสนา ในการแสดงออก ถึงความจงรักภักดี เป็นราชสักการะแด่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง อนั กอ่ ใหเ้ กดิ ความสมานฉนั ทร์ ะหว่างศาสนิกชนศาสนาต่าง ๆ โดยมีสถาบนั พระมหากษัตรยิ เ์ ปน็ ศนู ย์รวมทางจิตใจ กรมการศาสนาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ผู้ท่ีได้เข้าร่วมกิจกรรมการจัดงานในคร้ังนี้ จะได้แสดงออกถึงความจงรักภักดี นำหลักธรรมคำสอนทางศาสนาไปประพฤติปฏิบัติ เพ่ือถวายเป็นพระราชกุศล ตลอดจนได้รับรู้และเข้าใจความต่างกันทางวัฒนธรรมของแต่ละ ศาสนาสามารถอยรู่ ว่ มกนั ในสังคมไดโ้ ดยปกตสิ ขุ ตลอดไป (นายเกรยี งศกั ด์ิ บุญประสิทธ)์ิ อธบิ ดีกรมการศาสนา

สารบญั พระราชประวัตสิ มเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ ๕ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง พระราชสมภพ ๕ ขณะทรงพระเยาว ์ ๖ การศกึ ษา ๖ อภิเษกสมรส ๙ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ ๑๑ พระบรมราชชนนพี ันปหี ลวง ๑๒ พระราชกรณยี กจิ ๑๓ พิธที างศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ๒๓ 4

พระราชประวตั ิ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง พระราชสมภพ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี ันปีหลวง เสด็จพระราชสมภพในราชสกุลกิติยากร เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ของ พลเอกพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ (หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร) กับ หม่อมหลวงบัว กิติยากร  (สนิทวงศ์) ทรงพระราชสมภพเมื่อวันศุกร์ท ี่ ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ ณ บ้านของพลเอก  เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ ์ (หม่อมราชวงศส์ ทา้ น สนิทวงศ์) บดิ าของหม่อมหลวงบวั ซง่ึ ตั้งอยทู่ ีถ่ นนพระรามท่ี ๖ อำเภอปทุมวัน จังหวัดพระนคร  พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ พระราชทานนามว่า  “สิริกิติ์” มีความหมายว่า  “ผู้เป็นศรีแห่งราชสกุลกิติยากร” และมฐี านันดรศักดเิ์ ปน็ หมอ่ มราชวงศห์ ญงิ *คดั ยอ่ จาก  ๑. สมบัติ จำปาเงิน. วันสำคัญของเรา. กรุงเทพฯ : สถาพรบุค๊ , ๒๕๔๗.  ๒. สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ : จดหมายเหตุงานเฉลิมพระเกยี รติ เนอ่ื งในโอกาส พระราชพธิ ีมหามงคล เฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๔๗ / คณะกรรมการฝา่ ยประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ กรมศลิ ปากร. กรงุ เทพฯ : คณะกรรมการ, 2549 55

ขณะทรงพระเยาว์ ในระหว่างยังทรงพระเยาว์ สถานการณ์บ้านเมืองไม่สู้สงบนัก เน่ืองจาก เพ่งิ พน้ จากช่วงของการเปลย่ี นแปลงการปกครอง ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ไมน่ าน หม่อมเจ้านักขัตรมงคลต้องทรงออกจากราชการ รัฐบาลแต่งต้ังให้ไปรับตำแหน่ง เลขานกุ ารเอกประจำสถานทตู สยาม ณ กรงุ วอชงิ ตนั ด.ี ซ.ี สว่ นหมอ่ มหลวงบวั ไดเ้ ดนิ ทาง ไปสมทบหลังจากให้กำเนิดหม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิได้ ๓ เดือน โดยมอบหม่อมราชวงศ์ สริ กิ ิต์ิ ให้อยใู่ นความดแู ลของเจ้าพระยาวงษานปุ ระพทั ธ์ และทา้ ววนดิ า พิจารณิ ี บิดา และมารดาของหม่อมหลวงบัว ดังนั้น จึงต้องอยู่ไกลจากบิดามารดาตั้งแต่อายุน้อย บางคราวต้องเดนิ ทางไปตา่ งจังหวัด เช่น พ.ศ. ๒๔๗๖ หม่อมเจา้ อปั สรสมาน กิตยิ ากร พระมารดาของหม่อมเจ้านักขัตรมงคล ได้ทรงรับนัดดาตามเสด็จพระบาทสมเด็จ พระปกเกล้าเจ้าอยูห่ วั ไปอยู่ทีจ่ งั หวัดสงขลา ปลายปี พ.ศ. ๒๔๗๗ หม่อมเจ้านักขัตรมงคลทรงลาออกจากราชการแล้ว กลับมาประเทศไทย จึงทำใหห้ มอ่ มราชวงศส์ ิริกติ ์ิซ่งึ ขณะน้นั อายุได้ ๒ ชนั ษา ๖ เดือน ได้กลับมาอยู่รวมพร้อมหน้ากันทั้งครอบครัว ณ ตำหนักใน วังเทเวศร์ บริเวณถนน กรงุ เกษม ปากคลองผดุงกรุงเกษม รมิ แม่นำ้ เจา้ พระยา  การศกึ ษา พ.ศ. ๒๔๗๙ เมื่อหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ ทรงมีอายุได้ ๔ ชันษา ก็ได้เข้ารับ การศึกษาคร้ังแรกในชั้นอนุบาลที่โรงเรียนราชินี ทว่าในขณะนั้น แม้เหตุการณ์ด้าน การเมอื งภายในประเทศไทยจะสงบลง แตส่ ถานการณร์ ะหวา่ งประเทศกไ็ มส่ งบ กลา่ วคอื สงครามมหาเอเชียบูรพาเร่ิมแผ่ขยายมาถึงประเทศไทย กรุงเทพมหานครถูกโจมตี ทางอากาศหลายคร้ังจนการคมนาคมไมส่ ะดวก พระบิดาจงึ ให้หม่อมราชวงศ์สิรกิ ิต์ิย้าย ไปเรียนที่โรงเรียนเซนต์ฟรังซีสซาเวียร์คอนแวนต์ เพราะอยู่ใกล้วังพระบิดา ได้เรียน ท่ีน่ันตั้งแต่ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๒ จนจบช้ันมัธยมศึกษา หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ ิ ได้เรียนเปียโน ซึ่งเรียนได้ดีและเร็วเป็นพิเศษ นอกจากน้ียังได้ศึกษาภาษาอังกฤษ และภาษาฝรง่ั เศสดว้ ย 66

พ.ศ. ๒๔๘๙ คร้ันเม่ือสงครามโลกคร้ังที่สองสงบลง หม่อมเจ้านักขัตรมงคล ต้องเสด็จไปดำรงตำแหน่งรัฐทูตวิสามัญและอัครราชทูตผู้มีอำนาจเต็ม ประจำสำนัก เซนตเ์ จมส์ ประเทศอังกฤษ ทง้ั นี้ โดยได้ทรงพาครอบครวั ทงั้ หมดไปอยูด่ ้วย ในเวลาน้ัน หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ มีอายุได้ ๑๓ ปีเศษ และเรียนจบช้ันมัธยมศึกษาปีที่ ๓ แล้ว ขณะที่อยู่ในประเทศอังกฤษ หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ได้ศึกษาต่อท้ังวิชาภาษาอังกฤษ และฝร่ังเศส และวชิ าเปียโนกบั ครพู ิเศษ หลงั จากนน้ั ไม่นาน พระบิดายา้ ยไปเดนมาร์ก และฝร่ังเศส ตามลำดับ ขณะที่หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิก็ยังคงเรียนเปียโน และตั้งใจ จะศกึ ษาตอ่ ในวิทยาลยั การดนตรที ่ีมีช่ือเสียงของกรงุ ปารีส 77

ระหว่างท่ีอยู่ในประเทศฝรั่งเศส หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ได้มีโอกาส รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (เม่ือครั้งเฉลิมพระนามาภิไธย สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ขณะนั้น ทรงศึกษาต่อที่สวิตเซอร์แลนด์หลังจากเสด็จข้ึนครองราชย์) ระหว่างทรงศึกษาอยู่ ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์น้ัน สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ได้ทรง ขับรถยนต์ไปทรงร่วมงานท่ีสถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงปารีส ได้ทรงพบและ มีพระราชหฤทัยสนิทเสน่หาในหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ธิดาของหม่อมเจ้า นักขัตรมงคล กติ ยิ ากร เอกอัครราชทูตไทยประจำกรุงปารีส 88

อภเิ ษกสมรส วันท่ี ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงประสบอุบัติเหตุทางรถยนต์ ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ทรงเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลแห่งหน่ึงโดยมี หม่อมหลวงบัวและหม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ เข้าเฝ้าฯ เย่ียมพระอาการเป็นประจำ คร้ันเม่ือสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงหายจากอาการประชวรแล้ว กไ็ ดท้ รงหมนั้ หมอ่ มราชวงศส์ ริ กิ ติ เ์ิ ปน็ การภายในเมอ่ื วนั ที่ ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๒ หลังจากทรงหมั้นแล้ว หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ยังคงศึกษาต่อ กระท่ัง พ.ศ. ๒๔๙๓ เมอื่ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร เสด็จพระราชดำเนินนิวัตพระนครเพื่อร่วมพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล พระองค์ท่านโปรดฯ ให้หม่อมราชวงศ ์ สิริกติ ิ์ตามเสดจ็ พระราชดำเนินกลับ 99

เม่ือวันท่ี ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โปรดเกล้าฯ ให้จัดการพระราชพิธี ราชาภิเษกสมรสขึ้น ณ วังสระปทุม โดยมีสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า เสด็จ เปน็ องคป์ ระธาน ในการน้ี สมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงลงพระปรมาภไิ ธยในทะเบยี นสมรส และโปรดให้หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร พร้อมทั้งสักขีพยานลงนามในทะเบียนนั้น หลังจากนั้น สมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าเสด็จออกในพระราชพิธี ถ ว า ย น้ ำ พ ร ะ พุ ท ธ ม น ต์ เ ท พ ม น ต์ แ ด่ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ บ ร ม ช น ก า ธิ เ บ ศ ร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และทรงรดน้ำพระพุทธมนต์ เทพมนต์แด่หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ในการพระราชพิธีราชาภิเษก สมรสตามโบราณราชประเพณี ต่อมา สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โปรดเกล้าฯ ให้อาลักษณ์อ่านประกาศสถาปนาหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากรขึ้นเป็น  \"สมเด็จพระราชินีสิริกิต์ิ\"  พร้อมท้ังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเครื่อง ขตั ติยราชอิสริยาภรณ์อนั มีเกยี รติคุณรุ่งเรอื งยงิ่ มหาจักรบี รมราชวงศ์ในการนด้ี ้วย ตอ่ มา ในการพระราชพิธบี รมราชาภิเษกเมอื่ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศสถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศสมเด็จพระราชินี สิริกิต์ิ ข้ึนเป็น “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี” หลังจากน้ันท้ังสอง พระองค์ได้เสด็จฯ กลับไปยังสวิตเซอร์แลนด์เพื่อทรงรักษาพระองค์และทรงศึกษาต่อ แล้วเสดจ็ ฯ กลบั มาอีกครั้งในปี พ.ศ. ๒๔๙๕ 1100

สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๙๙ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชประสงค์จะเสด็จฯ ออกผนวชเป็นพระภิกษุ ในพระพุทธศาสนาระหว่างวันที่ ๒๒ ตุลาคม - ๕ พฤศจิกายน เป็นระยะเวลา ๑๕ วัน พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ แต่งตั้งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินี เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในระหว่างที่ทรงผนวช ต่อมาใน วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ๕ ธนั วาคม ปเี ดยี วกนั น้ี พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระอภิไธยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีว่า  “สมเด็จพระนางเจ้า สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ”  นับว่าทรงเป็นสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พระองคท์ ี่ ๒ ของประเทศไทย * * พระองค์แรก คือ สมเด็จพระนางเจา้ เสาวภาผอ่ งศรี พระบรมราชนิ ีนาถ (ภายหลงั ได้รบั การสถาปนาเป็น สมเด็จพระศรพี ัชรนิ ทราบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนี พระพันปหี ลวง) 1111

พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง ในการพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก เมอื่ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๒ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ  พระวชิรเกล้า เจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการเฉลิมพระนามาภิไธย  สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชชนนีนาถ ว่า “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง” 1122

พระราชกรณียกจิ ในสมเด็จพระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง* นบั ตง้ั แตส่ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร นวิ ตั ประเทศไทยเมอ่ื พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๕ เปน็ ตน้ มา ไดโ้ ดยเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ไปทรงเยยี่ มราษฎร ในท้องถิ่นทุรกันดารห่างไกลทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ ทรงอุทิศเวลาให้แก่ประชาชน และประเทศชาตสิ นองรบั พระปฐมบรมราชโองการของพระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เม่ือวันประกอบพระราชพิธีบรม ราชาภิเษกความว่า “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชน ชาวสยาม” ในพระราชฐานะสมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถคพู่ ระบารมี ทรงตง้ั พระราชปณธิ าน มั่นคงในการบำเพ็ญพระราชกรณียกิจน้อยใหญ่ตามแนวพระราชดำริพระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพ่ือบำบัดทุกข์ บำรงุ สขุ ของอาณาประชาราษฎรแ์ ผน่ ดนิ ดว้ ยพระวริ ยิ ะอตุ สาหะและพระปรชี าสามารถ อนั ลำ้ เลศิ ลกึ ซง้ึ ทต่ี อ้ งนำวชิ าการทงั้ ศาสตรแ์ ละศลิ ปม์ าประยกุ ตใ์ นการดำเนนิ การใหล้ ลุ ว่ ง ตลอดระยะเวลากวา่ ๖๐ ปี * คดั จากหนงั สอื “ราชสดุดพี ระมิ่งมาตาของแผน่ ดนิ ๘๓ พรรษา กจิ กรรมเฉลมิ พระเกียรติ “Bike for Mom ป่นั เพ่อื แม่” 1133

การโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร ไปทรงเย่ียมราษฎรในพ้ืนท่ีต่าง ๆ ของประเทศ จึงทอดพระเนตรเห็นสภาพความเป็นอยู่และความทุกข์ยากของอาณาประชาราษฎร์ อยา่ งแทจ้ รงิ เพราะประชาชนสว่ นใหญป่ ระกอบอาชพี เกษตรกรรม และมกั ประสบปญั หา อนั เกดิ จากภยั ธรรมชาตเิ ปน็ สว่ นใหญ่ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงแก้ปัญหาด้านการเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพหลัก ของประชาชน สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง จึงทรงรับอาสาดูแลเร่ืองปัญหาความเป็นอยู่และทรงช่วยเหลือให้ประชาชน มีอาชีพเสริม เพ่ือสร้างรายได้สำหรับเลี้ยงครอบครัว และมีความสุขตามวิถีชีวิต ของแต่ละทอ้ งถนิ่ 1144

1155

ด้วยพระอัจฉริยภาพและพระราชวิจารณญาณจึงทรงพบว่า คนไทยหลาย ท้องถ่นิ มีฝีมอื เปน็ เลิศในงานด้านศลิ ปหตั ถกรรมท่ีสืบทอดมาจากบรรพบรุ ษุ และแต่ละ ท้องถ่ินก็ล้วนมีอัตลักษณ์เฉพาะของตนเอง ซึ่งมีความงดงามทรงคุณค่าแตกต่างกันไป หากไม่ส่งเสริมและอนุรักษ์ไว้ งานศิลปหัตถกรรมซ่ึงเป็นงานช่างศิลป์ไทยแขนงต่าง ๆ ของชาติก็จะสูญส้ินไป นับเป็นพระราชดำริท่ีล้ำเลิศอย่างย่ิง เพราะนอกจากจะทรงชุบ ชีวิตประชาชนให้มีกินมีใช้ตามความวิริยะอุตสาหะของแต่ละบุคคลแล้ว ยังทรงฟื้นคืน ชีวิตและสืบสารงานช่างศิลป์ไทยหลายแขนงที่กำลังจะเลือนหายไป ให้กลับฟื้นคืนมาสู่ ความนยิ มและพฒั นาอย่างยั่งยนื เป็นมรดกของชาตสิ บื ต่อมา 1166

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทุ่มเทด้วยวิริยะอุตสาหะ และพระราชทานทุนทรัพย์ส่งเสริมงานช่าง ศิลป์หัตถกรรมไทยมาอย่างยาวนาน โดยมิทรงย่อท้อจึงทรงประจักษ์ว่า คนไทยม ี ความสามารถทางงานศิลปะอยู่ในตัวทุกคน หากมีโอกาสฝึกฝนและสร้างสรรค์ผลงาน กไ็ มเ่ คยแพช้ าตใิ ด ๆ ในโลก จงึ ทรงกอ่ ตงั้ โครงการศลิ ปาชพี พเิ ศษขน้ึ จนประสบความสำเรจ็ อย่างดีย่ิง ทำให้โครงการขยายตัวออกไปอย่างรวดเร็วประชาชนมีสภาพความเป็นอยู ่ ดีข้ึนอย่างเห็นได้ชัด จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดต้ังมูลนิธิข้ึน เมื่อวันที่ ๒๑ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๐๙ และพระราชทานนามว่า “มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ พิเศษในพระบรมราชินูปถัมภ์” โดยทรงรับเป็นองค์ประธานบริหารของมูลนิธิ ต่อมา ภายหลังได้รับพระมหากรุณาธิคุณปรับปรุงชอ่ื เป็น “มูลนธิ สิ ่งเสรมิ ศิลปาชีพในสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ” ซ่ึงมีผลงานศิลปกรรมโบราณเป็นท่ีประจักษ์ แก่คนไทยและนานาอารยประเทศมากมาย 1177

นอกจากทรงส่งเสริม ฟ้ืนฟู และสืบทอดงานศิลปะ เพ่ือสร้างรายได้ให้แก่ ประชาชนแลว้ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ยังมีพระวิสัยทัศน์กว้างไกล ทรงจัดทำโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริเพื่อให้ ประชาชนมคี วามรใู้ นการสรา้ งอาชพี ทมี่ นั่ คงดว้ ยการเลย้ี งสตั วพ์ นื้ เมอื งใหเ้ ปน็ แหลง่ อาหาร ในขณะเดียวกันก็ช่วยรักษาทรัพยากรธรรมชาติ ป่าไม้ สัตว์ป่า ต้นน้ำลำธาร และ ความอดุ มสมบรูณ์ให้คงอยู่สืบไปในหลายพ้ืนท่ีท่วั ทุกภูมิภาคของประเทศ โครงการหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดำริ เพื่อจัดสรรท่ีทำกิน และสร้างอาชีพให้แก่ราษฎรตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง โดยไม่ใช้สารเคมี สามารถ สร้างรายได้จากอาหารท่ีปลอดภัยและฟื้นฟูสภาพป่าไม้ให้มีพื้นท่ีและความสมบรูณ์ เพมิ่ ข้นึ ในหลายภมู ภิ าค โครงการธนาคารอาหารชมุ ชน สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงห่วงใยสภาพแวดล้อมโลกโดยทรงศึกษาข้อมูล จากองค์การสหประชาชาติ จึงทรงทราบว่าในอนาคต โลกจะประสบปัญหาด้าน ส่ิงแวดล้อมและขาดแคลนอาหาร เมื่อเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร และทรงงานในจงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน ซงึ่ มสี ภาพธรรมชาตทิ อี่ ดุ มสมบรู ณ์ จงึ มพี ระราชประสงค ์ ให้จังหวัดแม่ฮ่องสอนเป็นแหล่งสะสมอาหารตามธรรมชาติเป็นธนาคารอาหารชุมชน ท่ีมีความหลากหลาย เม่ือประสบความสำเร็จเป็นรูปธรรม กรมป่าไม้ได้สนองแนว พระราชดำริ จดั สรา้ งธนาคารอาหารแหง่ อนื่ ๆ เพมิ่ ขนึ้ ในหลายจงั หวดั หลายภมู ภิ าค นอกจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง จะทรงจัดทำโครงการต่าง ๆ เพื่อช่วยเหลือประชาชนในทุกภูมิภาคแล้ว ยังทรงพระเมตตาห่วงใยทรัพยากรธรรมชาติท้ังป่าไม้ สัตว์ป่า สัตว์น้ำ และพันธุ์พืช เฉพาะถ่ินต่างๆ ด้วย จึงทรงจัดต้ังโครงการต่าง ๆ โดยมีพระราชดำริให้หน่วยราชการ และประชาชนมามสี ่วนร่วมอยา่ งจริงจงั เชน่ โครงการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่าในพ้ืนท่ีรอยต่อ ๕ จังหวัด (ภาคตะวันออก) โครงการคืนชีวิตสู่ธรรมชาติด้วยการเพาะพันธุ์และอนุบาลสัตว์ต่าง ๆ จนแข็งแรง แล้วปล่อยส่แู หล่งธรรมชาติ 1188

โครงการคืนพันธุ์ไม้สู่ไพรพฤกษ์ มีพระราชดำริให้กองทัพบก กรมป่าไม้ มหาวทิ ยาลัยและองค์กรเอกชนรว่ มกนั สนองพระราชดำริ โครงการฟ้ืนฟูปลาไทยตามแนวพระราชดำริ ทรงกำหนดนโยบาย ๔ ประการ คือ ๑) ปลาไทยที่สามารถส่งเสริมให้ราษฎรเพาะเลี้ยง ได้ให้การส่งเสริม อย่างกว้างขวาง ๒) ปลาไทยที่เหมาะสมให้ปล่อยลงแหล่งน้ำตามธรรมชาติ และขยายพันธ์ุต่อไป ๓) ส่งเสริมเยาวชนให้รู้จักสัตว์น้ำ ๔) จัดตั้งพิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ เพือ่ ใหเ้ ป็นแหล่งเรียนรใู้ นภมู ิภาคต่าง ๆ โครงการสมเด็จฯ อนรุ กั ษ์พันธุ์เต่าทะเล มพี ระราชดำริใหจ้ ัดตั้ง “ศนู ยว์ จิ ยั และพัฒนาประมงชายฝ่ังจังหวัดประจวบคีรีขันธ์” เพื่อเพาะเลี้ยงและคืนสู่ธรรมชาติ เช่น หอยตลับ หอยมือเสอื และหอยมุกจาน เป็นตน้ โครงการฟื้นฟูทรัพยากรชายฝ่ังทะเลอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดปัตตานี และนราธิวาส เพ่ือเพิ่มผลผลิตสัตว์น้ำ และชายฝ่ัง โดยฟื้นฟ ู ระบบนิเวศ สร้างปะการังเทียม ฟื้นฟูป่าชายเลน พื้นที่ชุ่มน้ำและแนวหญ้าทะเลให้มี ความสมบูรณ์ ฯลฯ 1199

ในด้านการพระศาสนา พระองค์ทรงตระหนักถึงความ สำคัญในการอุปถัมภ์ศาสนา นอกจากจะทรงเปน็ พทุ ธศาสนกิ ชน ที่ปฏิบัติพระราชกรณียกิจทาง ศาสนาอย่างสม่ำเสมอแล้วทรง ทะนุบำรุงศาสนาต่าง ๆ ใน ประเทศไทยไม่ว่าจะเป็นศาสนา พุทธ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต์ ศาสนาพราหมณ-์ ฮินดู และศาสนา ซิกข์ เพราะทรงถือว่าทุกศาสนา ต่างก็มีความสำคัญในฐานะเป็น เ ค ร่ื อ ง มื อ ยึ ด เ ห นี่ ย ว จิ ต ใ จ ข อ ง ประชาชนเช่นเดียวกัน นอกจากนี้พระองค์จะเสด็จพระราชดำเนินหรือโดยเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ไปในงานพิธีของศาสนาตา่ ง ๆ โดยมิทรงเลอื กวา่ เป็นงานพธิ ขี องศาสนาใด 2200

2211

กล่าวได้ว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจเพื่อช่วยเหลือและพัฒนาประชาชาติไทย ให้มีสภาพความเป็นอยู่ที่ดีข้ึนจนเข้มแข็ง สามารถช่วยเหลือตนเองได้อย่างยั่งยืน ทรงตรากตรำพระวรกายมานานปีแม้จะทรงเหน่ือยยากมิทรงย่อท้อ ควรที่มหาชน ชาวไทยทั้งหลายจะพึงสำนึก และแสดงออกซึ่งความกตัญญูกตเวทิตา ในพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อม และพร้อมใจกันแสดงความจงรักภักดี ถวายแด่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง อยา่ งพรอ้ มเพรยี งกนั จนทุกลมหายใจ 2222

พธิ ที างศาสนามหามงคล 5 ศาสนา ถวายพระราชกศุ ล เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง สถาบันพระมหากษัตริย์เป็นสถาบันหลักของชาติไทย เป็นศูนย์รวมจิตใจของ คนไทยตงั้ แตอ่ ดตี ถงึ ปจั จบุ นั หลอมรวมจติ ใจของคนไทยทกุ เชอื้ ชาติ ทกุ ศาสนา ใหม้ จี ติ สำนกึ ต้ังม่ันอยู่ในคุณธรรมจริยธรรม อยู่ร่วมกันด้วยความสมานฉันท์ กรมการศาสนา กระทรวง วฒั นธรรม รว่ มกบั องคก์ ารทางศาสนา ประกอบดว้ ยศาสนาพทุ ธ ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาครสิ ต์ ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และศาสนาซิกข์ ได้จัดพิธีและกิจกรรมทางศาสนาเฉลิมพระเกียรติ ถวายพระราชกศุ ล และเพอื่ นอ้ มรำลกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ สมเดจ็ พระบรู พมหากษตั รยิ าธริ าช และพระบรมวงศานุวงศต์ ลอดมา กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม ได้จัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยมี วัตถุประสงค์เพ่ือให้ผู้นำศาสนา ข้าราชการ และศาสนิกชน ได้ร่วมแสดงออกถึงความจงรัก ภักดีและความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ บำเพ็ญความดีถวายพระราชกุศลแด่พระองค์ และเพื่อให้ผู้นำศาสนาและศาสนิกชนได้มีโอกาสพบปะสร้างความคุ้นเคยกัน สร้างความรับรู้ และความเข้าใจกันระหว่างศาสนา สร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน ก่อให้เกิดความสมานฉันท์ ระหวา่ งศาสนิกชน ร่วมกันพัฒนาชาตบิ า้ นเมอื งใหเ้ จรญิ กา้ วหนา้ ต่อไป เนือ่ งในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม ร่วมกบั คณะสงฆ์ องค์การทางศาสนา และหน่วยงาน เครือข่ายท้ังในส่วนกลางและส่วนภูมิภาค ได้กำหนดจัดพิธีทางศาสนาเพื่อเฉลิมพระเกียรติ และถวายพระราชกุศล พร้อมกันทุกจังหวัดท่ัวประเทศ เช่น พิธีเจริญพระพุทธมนต์ พธิ ที ำบญุ ตกั บาตร นอกจากนยี้ งั มพี ธิ ที างศาสนาตา่ ง ๆ เชน่ พธิ ดี อุ าอข์ อพรของศาสนาอสิ ลาม พิธีอธิษฐานภาวนาของศาสนาคริสต์ พิธีสวดมนต์ของศาสนาพราหมณ์ พิธีสวดกีรตันและ สวดอรั ดาสขอพรจากพระศาสดาของศาสนาซิกข์ เปน็ ต้น ในส่วนกลางกรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม ร่วมกับองค์การทางศาสนา และองค์กรเครือข่ายทางศาสนาและวัฒนธรรม จัดพิธีทางศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกุศล เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ในส่วนกลาง วันท่ี ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ เวลา ๐๙.๐๙ น. ณ ทอ้ งสนามหลวง 2233

พธิ ที างศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ๑. พธิ ีเจรญิ พระพุทธมนต์ (พระพุทธศาสนา) การเจริญพระพุทธมนต์ หรือการสวดมนต์ เป็นหลักสำคัญอย่างหนึ่งใน พระพุทธศาสนา นิยมมาต้ังแต่โบราณกาล ในชั้นต้นสวดสาธยายเพ่ือจำหลักคำสอนท่ีเป็น พระพทุ ธวจนะเทา่ นนั้ ใชภ้ าษามคธเปน็ พน้ื เพราะภาษามคธเปน็ ภาษาหลกั เดมิ ของพระพทุ ธศาสนา และนับถือกันว่าเป็นของศักดิ์สิทธิ์ การได้ยินได้ฟังพระสงฆ์สวดสาธยาย ถือว่าเป็นสิริมงคล ประสทิ ธป์ิ ระสาทความเจรญิ และสามารถทจ่ี ะปอ้ งกนั ภยั อนั ตรายได้ ผนู้ บั ถอื พระพทุ ธศาสนา ย่อมนับถือพระพทุ ธมนตเ์ สมอด้วยชีวิตจติ ใจ จดั เป็นกศุ ลพิธมี าแตค่ ร้งั พุทธกาล ๒. พิธีดุอาอ์ขอพร (ศาสนาอิสลาม) ดุอาอ์ คอื การขอพร หรือ คำขอพร พระเปน็ เจ้าได้ทรงบัญญตั ไิ ว้ว่า “สเู จ้าจงขอ แล้วพระองค์จะประทานให้” ดุอาอ์ถือเป็นความจำเป็นเพ่ือแสดงออกถึงการรำลึกถึง อลั ลอฮ์ และเฉพาะพระองค์เทา่ นั้นทที่ รงสทิ ธ์ติ อบสนองหรือไม่ตอบสนองคำขอ อิสลามสอน ใหอ้ า่ นดอุ าอใ์ นเวลาและโอกาสตา่ งๆ เชน่ เวลากอ่ นเขา้ นอนและเมอื่ ตนื่ นอน กอ่ นหลงั ดม่ื นำ้ ก่อนและหลังรับประทานอาหาร หลังการหาว ไอ และจาม เม่ือเข้าและออกจากมัสยิด กอ่ นออกจากบา้ น ขณะขบั ขย่ี านพาหนะ เมอ่ื ฝนั รา้ ย ประสบเหตอุ นั นา่ สะพรงึ กลวั ตน่ื ตาตน่ื ใจ คับขนั ตอ้ งการความชว่ ยเหลอื และในวาระต่างๆ อีกมากมาย ๓. พิธีอธิษฐานภาวนา (ศาสนาคริสต)์ การอธษิ ฐานภาวนา เปน็ รปู แบบความผกู พนั ระหวา่ งมนษุ ยก์ บั พระเปน็ เจา้ เปน็ การ สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ท่ีลึกซึ้งตามประสามนุษย์ว่า “เราจะบอกว่าเรารักกันอย่างไร หากเราไม่เคยคิดถึงกัน ไม่เคยสนทนากัน ไม่เคยมีปฏิสัมพันธ์กัน ไม่คิดจะทำส่ิงที่ดีให้แก่กัน และกนั หรอื เมอ่ื คดิ ถงึ แลว้ กไ็ มเ่ คยปฏบิ ตั สิ งิ่ ทดี่ ตี อ่ กนั ” การภาวนาสำหรบั ชาวครสิ ตศาสนกิ ชน จึงเป็นสิ่งที่มนุษย์แสดงออกถึงความสัมพันธ์ดังกล่าว โดยมีบทภาวนาท่ีคริสตศาสนิกชน ทุกคนสามารถอธิษฐานภาวนาร่วมกันได้ เป็นบทภาวนาที่ใช้ในการอธิษฐานสาธารณะ เพื่อแสดงความเป็นน้ำหน่ึงใจเดียวกัน เป็นบทภาวนาจากคัมภีร์ไบเบิล เช่น บทเพลงสดุดี บทข้าแด่พระบิดา หรือบทภาวนาท่ีพระศาสนจักรได้ประพันธ์ข้ึน แต่ในเวลาเดียวกันการ ภาวนาด้วยบทภาวนาที่แต่ละคนอธิษฐานแบบเงียบๆ ภายในใจ หรือด้วยวาจา ก็เป็นการ ภาวนาเช่นกัน นอกจากน้ัน คริสตศาสนิกชนภาวนาแม้ขณะท่ีกำลังทำงาน หรือทำกิจกรรม ตา่ งๆ ในชวี ติ หากคดิ ถงึ พระเจา้ ในกจิ การทกุ อยา่ งทท่ี ำเหลา่ นน้ั กล็ ว้ นแตเ่ ปน็ การภาวนาทง้ั สนิ้ 2244

๔. พิธีสวดมนต์ (ศาสนาพราหมณ-์ ฮินดู) การสวดมนต์ หรือ ทอ่ งพระเวท เรยี กวา่ พรหมยัชญะ และเทวยัชญะ เป็นหลกั สำคัญ ๒ ประการ ที่ผู้นับถือศาสนาฮินดู* ที่เคร่งจะต้องทำประจำวัน ที่เรียกว่า ปัญจม หายชั ญะ คือการบูชาท่ีย่ิงใหญ่ ๕ ประการ ไดแ้ ก ่ ๑. พรหมยชั ญะ จะตอ้ งทอ่ งคมั ภรี พ์ ระเวทและคมั ภรี อ์ นื่ ๆ ทกุ วนั การปฏบิ ตั เิ ชน่ นี ้ จะชว่ ยใหไ้ ม่ลืมส่งิ ทีร่ ่ำเรียนมา เปน็ การรักษาความรูเ้ ก่า และเพม่ิ ความร้ใู หม ่ ๒. ปติ ฤยชั ญะ นึกถึงบรรพบุรุษผูล้ ว่ งลบั ไปแล้วทุกวนั เพอ่ื ใหร้ ้วู ่า ตนเองมหี นา้ ที่ รักษา ทำนุบำรุง และสืบตอ่ มรดกทางวฒั นธรรมท่ีบรรพบุรุษไดส้ รา้ งไว้ ๓. เทวยัชญะ ระลึกถงึ พระเจ้าโดยการสวดมนต์ทกุ วัน และทำสมาธิ ๔. ภูตยัชญะ ให้อาหารแก่คนที่หิวโหย เพ่ือพัฒนาความมีน้ำใจในการที่จะแบ่ง ปนั ผู้อนื่ รวมถงึ การเอาใจใสด่ ูแลสตั ว์และพืชด้วย เป็นการรักษาส่งิ แวดลอ้ มได้อยา่ งด ี ๕. นรยชั ญะ ใหค้ วามรักความเคารพนบั ถือแขกผมู้ าเยอื น คอื เจา้ ของบ้านจะตอ้ ง ให้การตอ้ นรับแขกผมู้ าเยอื นอยา่ งดที ่สี ดุ ถอื ว่าแขกผมู้ าเยอื นเปรียบเสมอื นเทพ ๕. พิธีสวดกรี ตนั และอัรดาส (ศาสนาซิกข์) ก่อนจะดำเนินการใดๆ ไม่ว่าทางศาสนาหรือทางสังคมประเพณี ชาวซิกข์จะสวด ขอพรจากพระศาสดา ซึ่งมีเน้ือหาความหมายว่า “ข้าแต่พระศาสดา นานักองค์ปฐม บรมศาสดาแหง่ ศาสนาซกิ ข์ และพระศาสดาอ่ืนๆ ทัง้ หลาย จวบถึงพระศาสดาคุรโุ กบินดซ์ ิงห์ ผู้สถาปนาพระมหาคัมภีร์ศรีคุรุครันถ์ ซาฮิบ เป็นพระศาสดานิรันดร์กาลแห่งศาสนาซิกข์ ขอพระองค์ได้โปรดเมตตาประทานพรให้..... (พร้อมกล่าวกิจกรรมหรือการร้องขอท่ีต้องการ) ..... บทที่ใช้สวดประจำ ประกอบด้วยบทกีรตัน ซ่ึงเป็นบทขับร้องประกอบดนตรี มีความไพเราะลึกซ้ึง เป็นการรำลึกถึงพระผู้เป็นเจ้า และต้ังใจปฏิบัติตามคำสอนของ พระศาสดา พระองคจ์ ะประทานพรใหม้ คี วามสขุ ความเจรญิ เป็นต้น และบทอัรดาส เป็นบทสวด เพ่ือรำลึกถึงพระคุณของพระศาสดาขอให้พระองค์ประทานพร ปกป้องคุ้มครองศาสนิกชน ทุกเชื้อชาติศาสนา จะจบลงด้วยศาสนสำนวนที่ว่า “นานักนาม จัรดี กาลา เตเร่ ปาเน ่ ซารบัธดา ปาร่า” อันหมายถึงว่า ในนามของพระศาสดานานัก ขอความรักและสันติสุข จงประสบแดม่ นุษยชาติท้ังหลาย** * ศาสนาฮินดู เป็นศาสนาทีป่ ระชาชนสว่ นใหญ่ของอินเดียนับถอื ในประเทศไทยคนรูจ้ กั ศาสนาฮินดใู นช่ือ “ศาสนาพราหมณ์”ดังนนั้ ชือ่ ทางการของศาสนาฮนิ ดู ในประเทศไทยคอื ศาสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดู ** บทสวดขอพรศาสนาซิกข์ เปน็ การขอร้องให้พระองคท์ รงประทานพรและเมตตาแด่ชนทุกชนั้ ทกุ วรรณะ ทกุ เชอ้ื ชาติ ทุกศาสนา โดยเท่าเทียมกัน 2255

พระพทุ ธศาสนา บทถวายพระพร ของสมเด็จพระมหาธรี าจารย์ กรรมการมหาเถรสมาคม เจา้ อาวาสวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม เนือ่ งในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ขอถวายพระพร เจริญพระราชสริ สิ วสั ดิ์ พพิ ฒั นมงคลพระชนมสขุ ทกุ ประการ จงมี แด่สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง ผู้ทรงพระคณุ อันประเสรฐิ เน่ืองในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ อาตมภาพในนามของคณะสงฆ์และพุทธศาสนิกชนชาวไทย ขอพระราชทานพระราชวโรกาส ถวายพระพรชยั มงคล ขออาราธนาพระพทุ ธคุณ พระธรรมคุณ พระสงั ฆคุณ และขออานสิ งส์ แห่งพระราชกุศลท่ีทรงบำเพ็ญอยู่เป็นนิจ และบุญกุศลที่พสกนิกรชาวไทยได้บำเพ็ญ ถวายพระราชกศุ ลไดโ้ ปรดอภบิ าลประทานพรแดส่ มเดจ็ บรมบพติ ร ผทู้ รงพระคณุ อนั ประเสรฐิ ทรงพระเจริญพระชนมพรรษายิ่งยืนนาน ทรงหายจากพระอาการประชวร ปราศจาก โรคันตราย นิราศร้างห่างภัยพิบัติอุปัทวทุกข์ ทรงเจริญด้วยจตุรพิธพรชัยทุกประการ พระเกียรตคิ ณุ แผไ่ พศาล สถติ เปน็ ม่ิงขวญั ของปวงชนชาวไทยตลอดกาลนาน เทอญ บัดน้ี พระสงฆ์ทั้งปวงจะได้เจริญพระพุทธมนต์ บทชยปริตร ซ่ึงเป็นพระพุทธมนต์ อันอุดมด้วยมงคลเพื่อให้เกิดความสวัสดีมีชัยโดยกล่าวถึงพระคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงมีพระกรุณาเป็นที่พึ่งของสรรพสัตว์ เป็นสัจจวาจาให้เกิดชัยมงคลในมงคลพิธี ดังท่ี พระพุทธองค์ได้ทรงชนะมารท่ีพระแท่นบัลลังก์วัชรอาสน์ใต้ต้นพระศรีมหาโพธ์ิพุทธคยา อนั เป็นดินแดน แห่งการตรัสรู้ ดงั ตอ่ ไปนี้ ขอถวายพระพร 2266

บทเจริญพระพุทธมนต์ บทสวดชยปริตร มะหาการณุ ิโก นาโถ หิตายะ สัพพะปาณินงั ปูเรตวา ปาระมี สพั พา ปัตโต สมั โพธิมตุ ตะมงั เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ โหตุ เต ชะยะมงั คะลังฯ ชะยนั โต โพธยิ า มูเล สกั ยานัง นนั ทิวัฑฒะโน เอวงั ตะวัง วิชะโย โหหิ ชะยัสสุ ชะยะมงั คะเล อะปะราชติ ะปลั ลังเก สีเส ปะฐะวิโปกขะเร อะภเิ สเก สพั พะพทุ ธานัง อคั คัปปตั โต ปะโมทะติฯ สนุ กั ขัตตัง สุมังคะลงั สุปะภาตัง สหุ ฏุ ฐิตัง สขุ ะโณ สุมหุ ุตโต จะ สุยิฏฐัง พรหั มะจารสิ ุ ปะทักขณิ ัง กายะกมั มงั วาจากมั มงั ปะทักขณิ งั ปะทักขิณงั มะโนกัมมัง ปะณิธี เต ปะทักขณิ า ปะทกั ขณิ านิ กตั ตะวานะ ละภนั ตัตเถ ปะทกั ขิเณฯ ผู้ท่ีเป็นที่พ่ึงของสัตว์ท้ังหลาย ประกอบแล้วด้วยพระมหากรุณา ยังบารมีทั้งหลาย ทง้ั ปวงใหเ้ ต็มเพ่อื ประโยชนแ์ กส่ รรพสตั ว์ทั้งหลาย ได้บรรลุสัมโพธิญาณอันอดุ มแลว้ ด้วยการ กลา่ วคำสัตย์นี้ ขอชยั มงคลจงมีแก่ทา่ น ขอท่านจงมีชัยชนะ ดุจพระจอมมุนีที่ทรงชนะมาร ท่ีโคนโพธิพฤกษ์ ถึงความเป็น ผู้เลิศในสรรพพุทธาภิเษก ทรงปราโมทย์อยู่บนอปราชิตบัลลังก์อันสูง เป็นจอมมหาปฐพี ทรงเพ่มิ พูนความยนิ ดแี กเ่ หล่าประยูรญาตศิ ากยวงศฉ์ ะน้ันเทอญ เวลาท่ี “สัตว์” (หมายถึงส่ิงมีชีวิตท้ังหลาย เช่น มนุษย์และสรรพสัตว์) ประพฤติ ชอบ ชื่อว่า ฤกษ์ดี มงคลดี สว่างดี รุ่งดี และขณะดี ครู่ดี บูชาดีแล้ว ในพรหมจารีบุคคล ทั้งหลาย กายกรรมเป็นประทักษิณ วจีกรรมเป็นประทักษิณ มโนกรรมเป็นประทักษิณ ความปรารถนาของท่านเป็นประทักษิณ สัตว์ทั้งหลายทำกรรมอันเป็นประทักษิณแล้ว ย่อมได้ประโยชนท์ ง้ั หลาย อันเป็นประทกั ษิณ 2277

ศาสนาอสิ ลาม คำถวายพระพรชัยมงคล สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง เนอื่ งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ โดย นายประสาน ศรเี จริญ ผู้แทนจุฬาราชมนตรี ขอเดชะฝา่ ละอองธุลีพระบาทปกเกลา้ ปกกระหม่อม ในศภุ มงคลสมยั เฉลมิ พระชนมพรรษาของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ท่ีได้เวียนมาบรรจบอีกคำรบหนึ่ง ในวันที่ ๑๒ สิงหาคม พทุ ธศักราช ๒๕๖๕ ศกนี้ ข้าพระพุทธเจ้า นายประสาน ศรีเจริญ ผู้แทนจุฬาราชมนตรี และพสกนิกร ชาวไทยมุสลิมต่างช่ืนชมโสมนัสและน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอันหาท่ีสุดมิได ้ ใตฝ้ า่ ละอองธลุ พี ระบาททรงปฏบิ ตั บิ ำเพญ็ พระราชกรณยี กจิ นานปั การ เพอ่ื อำนวยประโยชนส์ ขุ แก่อาณาประชาราษฎร เสด็จพระราชดำเนินไปในท้องถ่ินทุรกันดารทั่วทุกภาคของประเทศ ด้วยพระวิริยอุตสาหะเพ่ือบำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ประชาชนโดยมิได้ทรงย่อท้อต่อปัญหาและ อุปสรรค น้ำพระราชหฤทัยที่เป่ียมล้นด้วยความรักความห่วงใยในพสกนิกร ทำให้พระองค์ ทรงอุทิศกำลังพระวรกาย กำลังพระสติปัญญา และกำลังพระราชทรัพย์เพ่ือการพัฒนาชาติ บ้านเมืองเป็นสำคัญ ทรงส่งเสริมงานด้านศิลปาชีพเพ่ือยกระดับคุณภาพชีวิตและความเป็น อยู่ของประชาชนในชนบทห่างไกล ทรงส่งเสริมอนุรักษ์ธรรมชาติ งานหัตถศิลป์ งานด้าน การเกษตรและชลประทาน งานดา้ นสาธารณสขุ เปน็ ตน้ และทรงจดั ตงั้ โครงการทย่ี งั ประโยชน ์ โดยตรง ต่อพสกนิกรมุสลิมในพื้นท่ีภาคใต้ เช่น ศูนย์ศิลปาชีพจังหวัดนราธิวาสท่ีสนับสนุน และสง่ เสรมิ การสรา้ งอาชพี และสรา้ งรายไดใ้ หแ้ กร่ าษฎร พระราชกรณยี กจิ นอ้ ยใหญท่ ท่ี รงปฏบิ ตั ิ ประดุจ ความรัก ความโอบอ้อมอารี และความห่วงใยที่แม่มอบให้แก่ลูกมาตั้งแต่เยาว์วัย เพื่อการดำรงชวี ติ ทีด่ แี ละมนั่ คง ดงั พระราชดำรสั ตอนหนึง่ ความวา่ “...ข้าพเจา้ เป็นแมผ่ ูห้ นงึ่ ท่ีต้องการเห็นเด็กทุกคนเจริญเติบโตและได้รับการดูแลเป็นอย่างดีต้ังแต่ยังเล็ก ๆ ...” ความละเอยี ดออ่ นและพระราชกรณยี กจิ ทง้ั หลายทที่ รงบำเพญ็ มาตลอดเปน็ “กฤษฎาภนิ หิ าร อนั บดบังไมไ่ ด้” พระมหากรณุ าธคิ ุณแผไ่ พศาลโดยไม่เลือกชาติพันธ์ุ วรรณะหรือศาสนาใด ๆ ทรงเป็นแม่แห่งแผ่นดินผู้ทรงคุณอันประเสริฐ ดังนัยแห่งพระวจนะของบรมศาสดามูฮัมหมัด ท่ีได้ยกย่องเทิดทูนแม่ เม่ือชายผู้หนึ่งได้ถามว่า ใครคือผู้ที่ต้องอยู่เคียงข้างมากที่สุดทั้งในยาม ทุกข์และยามสุข ศาสดาตอบว่า “มารดาของท่าน” โดยกล่าวย้ำถึงสามคร้ัง และครั้งที่ส ่ี ทา่ นตอบวา่ “บดิ าของทา่ น” จงึ แสดงใหเ้ หน็ เปน็ ประจกั ษช์ ดั วา่ “แม”่ คอื ผทู้ รงคณุ อนั ยง่ิ ใหญ่ 2288

ณ ศุภวาระมหามงคลนี้ ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายขอพระราชทานถวายพระพร ชัยมงคลด้วยความจงรักภักดี ขอเดชานุภาพแห่งอัลเลาะห์ องค์พระผู้อภิบาลแห่งสากล จักรวาล โปรดอภิบาลรักษาใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ให้ทรงพระเจริญสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคล พระชนมายุยิ่งยืนนาน ทรงพระเกษมสำราญ พระเกียรติคุณเกริกไกรแผ่ไพศาลทุกทิศานุทิศ สถิตมน่ั เปน็ มงิ่ ขวญั ปกเกลา้ ชาวไทยทงั้ ปวงตราบกาลนาน เทอญ บทดอุ าอ์ขอพร ประทานพระพรสมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี ันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ 2299

ความหมายภาษาไทยโดยสรุป ด้วยพระนามของอลั ลอฮ์ ผทู้ รงกรุณาปรานี ผทู้ รงเมตตาเสมอ มวลการสรรเสริญเป็นสทิ ธแิ ด่อลั ลอฮ์ พระผู้อภบิ าลแหง่ สากลจักรวาล ขอพรและความศานตจิ งมแี ด่บรมศาสดามฮู มั หมดั วงศว์ านและสาวกของทา่ นด้วยเถิด “โอ้อัลลอฮ์ ปวงข้าฯ พระองค์ ขอวิงวอนด้วยพระนามอันสูงส่งและทรงเกียรติ ของพระองค์โปรดประทานคุณงามความดีแก่ปวงข้าฯ พระองค์ท้ังในโลกนี้และโลกหน้า ดว้ ยเถดิ “โออ้ ลั ลอฮ์ ขอพระองคท์ รงปกปกั รกั ษาสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระมารดาของปวงชนชาวไทย ผู้ทรงคุณอันประเสริฐ ใหพ้ น้ จากผองภยั และภยนั ตรายตา่ ง ๆ ดว้ ยเถิด” “พระองคท์ รงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ นอ้ ยใหญน่ านปั การ เพอ่ื นำมาซง่ึ ประโยชนส์ ขุ โดยรวมแกป่ วงชนชาวไทยเปน็ สำคญั ” “โอ้อัลลอฮ์ ขอพระองค์ได้โปรดประทานพระพลานามัยท่ีแข็งแรงสมบูรณ์แด่ สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง ด้วยเถิด” “โออ้ ลั ลอฮ์ ขอพระองคท์ รงประทานพระชนมพรรษายง่ิ ยนื นานแดส่ มเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ขอให้พระองค์ทรงมีพระพลานามัย ท่ีแข็งแรง สมบูรณ์ เป็นมิ่งขวัญของปวงชนชาวไทยตลอดไป ด้วยพระเมตตาแห่ง อัลลอฮอ์ งคพ์ ระผอู้ ภิบาล ขอพระองค์ทรงประทานความเมตตาดว้ ยเถดิ ” 3300

ศาสนาครสิ ต์ ระเบยี บนมสั การพระเจา้ เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง เนอ่ื งในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ประธาน : บาทหลวงเสนอ ดำเนนิ สดวก เลขาธิการคณะกรรมการคาทอลิกเพ่อื ศาสนสัมพนั ธแ์ ละคริสตศาสนจกั รสมั พนั ธ ์ ผู้แทนสภาประมุขบาทหลวงโรมนั คาทอลกิ แห่งประเทศไทย ประธาน : เนอื่ งในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ สมเดจ็ พระนางเจ้า สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ขอเชญิ ทกุ ทา่ นพรอ้ มดว้ ยปวงพสกนกิ ร ชาวไทยทุกหมู่เหล่าร่วมจิตอธิษฐานขอพระพรจากองค์พระผู้เป็นเจ้าเพื่อน้อมเกล้า น้อมกระหมอ่ มถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระองค์ผทู้ รงเป็นพระแมข่ องแผ่นดนิ ๑. อารมั ภบท สดุดี ๑๐๓:๑ “จิตใจของข้าเอ๋ย จงถวายสาธุการแด่พระเจ้า และท้ังสิ้นท่ีอยู่ภายในข้าจงถวาย สาธุการแด่พระนามบริสุทธ์ิของพระองค์ ๒. ขบั ร้องเพลง: พระเจ้าย่งิ ใหญ่ ๑. พระองค์เจา้ ข้า ขา้ เฝ้ามองดดู ้วยยำเกรง เพราะพระองคเ์ อง เป็นผูส้ รา้ งจักรวาล เมอื่ มองดดู าว เมื่อคราวยินเสยี งฟ้าคำราม เห็นฝีพระหตั ถ์ ของพระองคบ์ นท้องฟา้ (รบั *) จติ ขา้ สรรเสรญิ พระเจา้ องคพ์ ระผู้ช่วย พระเจ้าย่งิ ใหญ่ พระเจ้ายง่ิ ใหญ่ (๒) ๒. พระครสิ ตก์ ลับมา ด้วยเสยี งแตรดงั กอ้ งเวหา เพ่ือมารบั ขา้ กลบั ไปอยใู่ นเมืองฟ้า ข้าจะกราบลง ท่ีพระบาทาด้วยถ่อมใจ และสรรเสริญว่า พระเจ้าของข้าย่งิ ใหญ่ (รับ*) 3311

๓. บทอ่านจากหนงั สือสภุ าษิต บทที่ ๓๑ : ๑๐-๓๐ ใครจะพบภรรยาท่ีมีคุณธรรมได้ เธอประเสริฐกว่าไข่มุกย่ิงนัก จิตใจของสาม ี ก็วางใจเธอ เธอทำให้เขามีความสุข ไม่ก่อความทุกข์ให้เขาเลยตลอดชีวิตของเธอ เธอไปหา ขนแกะและปา่ น มาทอเปน็ ผนื ผา้ ดว้ ยมอื อยา่ งเตม็ ใจ เธอเปน็ เหมอื นเรอื สนิ คา้ นำเสบยี งอาหาร มาจากแดนไกล เธอลุกขึ้นต้ังแต่ยังมืดอยู่ จัดเตรียมอาหารให้ครอบครัว และส่ังงานต่างๆ แก่หญิงรับใช้ เธอตรวจดูทุ่งนาแล้วซ้ือไว้ด้วยผลงานจากน้ำมือของเธอ แล้วปลูกสวนองุ่น เธอคาดสะเอวทำงานอย่างแข็งขัน แสดงกำลังแขนของเธอ เธอรู้ว่าธุรกิจของเธอได้กำไร ตะเกียงของเธอ ไม่ดับตลอดคืน เธอยื่นมือจับไนปั่นด้าย นิ้วมือของเธอหมุนเคร่ืองกรอด้าย เธอเหยยี ดมอื ชว่ ยเหลอื คนยากจน ยน่ื มอื ชว่ ยเหลอื คนขดั สน เมอ่ื หมิ ะตกเธอกไ็ มต่ อ้ งกงั วลกบั คนในครอบครัว เพราะทุกคนในบ้านสวมเส้ือผ้าสองช้ัน เธอทำผ้าปูเตียงสำหรับตน เส้ือผ้า ของเธอทำด้วยผ้าป่านเนื้อละเอียดและผ้าสีม่วงแดง สามีของเธอเป็นท่ีเคารพนับถือ ท่ปี ระตูเมือง เมอ่ื เขานัง่ อยใู่ นหมู่ ผอู้ าวโุ สของแผน่ ดิน เธอทำเสอื้ ผ้าจากปา่ นเนอื้ ละเอียดเอาไว้ จดั สง่ ผา้ คาดสะเอวใหแ้ กพ่ อ่ คา้ เธอมกี ำลงั และความสงา่ งามเปน็ อาภรณ์ ยม้ิ รบั อนาคตอยเู่ สมอ เธอพูดด้วยปรชี าญาณ พดู สัง่ สอนด้วยความกรณุ า เธอดแู ลความเป็นอยู่ในบา้ น อาหารที่กนิ ไมไ่ ด้มาจากความเกยี จคร้าน ลกู ๆลกุ ขึ้นพดู ชมเชยเธอ สามีก็สรรเสรญิ เธอด้วย พดู วา่ “สตรี จำนวนมากเคยทำกิจการดีเลิศ แตเ่ ธอดีเลิศยงิ่ กว่าทุกคน” เสนห่ เ์ ป็นสง่ิ หลอกลวง ความสวย ก็ไม่จีรังย่ังยืน แต่สตรีท่ียำเกรงพระเจ้าสมควรได้รับคำสรรเสริญ จงให้เธอได้รับผลจาก มือของเธอ การงานของเธอจงสรรเสริญเธอทป่ี ระตูเมือง (พระวาจาของพระเจา้ ) ผู้รว่ มพิธี ขอพระคริสตเจา้ ทรงพระเจรญิ เทอญ ๔. อธิษฐานทูลขอพระเจ้าทรงอำนวยพระพรมายังสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรม ราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง ประธาน พน่ี อ้ งท่รี กั ใหเ้ รายกจติ ใจและคำวงิ วอนของเราข้ึนไปหาพระเจา้ พระบิดาของเรา ผสู้ ถติ ในสวรรค์ ดว้ ยความเชอื่ มน่ั วา่ พระองคจ์ ะประทานทกุ สงิ่ ทเ่ี ราภาวนาวอนขอ อธิษฐานทูลขอพระเจ้าทรงอำนวยพระพรมายังสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี ันปีหลวง 3322

ให้เรายกจิตใจและคำวิงวอนของเราข้ึนไปหาพระเจ้า พระบิดาของเราผู้สถิต ในสวรรค์ ด้วยความเชื่อมั่นว่าพระองค์จะประทานทุกส่ิง ท่ีเราอธิษฐานวอนขอ เพ่ือสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เน่ืองในโอกาสวันเฉลิม พระชนมพรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ขอพระเจ้าโปรดประทานพระพร อภิบาลรักษาให้ พระองค์ท่าน ทรงเจริญพระชนมพรรษา ย่ิงยืนนาน ทรงพระเกษมสำราญ สถิตเป็นม่ิงขวัญ ปวงพสกนิกรไทย ตราบนิรนั ดร์ (ให้เราภาวนา) ผรู้ ว่ มพิธี โปรดสดบั ฟังเถดิ พระเจ้าข้า ๕. ให้เราอธิษฐานตามท่ีพระเยซูคริสต์ตรัสสอน เพื่อให้ทุกอย่างสำเร็จไปตามที่พวกเรา ปรารถนา ข้าแต่พระบิดาของข้าพระองค์ท้ังหลาย ผู้สถิตในสวรรค์ ขอให้พระนามของ พระองค์เป็นที่เคารพสักการะ ขอให้แผ่นดินของพระองค์มาต้ังอยู่ ขอให้เป็นไปตามพระทัย ของพระองค์ ในสวรรค์เป็นอย่างไรก็ให้เป็นไปอย่างน้ันในแผ่นดินโลก และขอทรงโปรด ยกบาปผดิ ของขา้ พระองค์ เหมอื นขา้ พระองคย์ กโทษผทู้ ที่ ำผดิ ตอ่ ขา้ พระองคน์ น้ั และขออยา่ นำ ข้าพระองค์เข้าไปในการทดลอง แต่ขอให้พ้นจากซ่ึงชั่วร้าย เหตุว่าราชอำนาจ และฤทธ์ิเดช และพระสิริเป็นของพระองคส์ ืบๆ ไปเปน็ นิตย์ อาเมน ๖.อธษิ ฐานขอพระพร ข้าแต่พระผู้ทรงเป็นเจ้าทรงพระกรุณาอย่างหาท่ีสุดมิได้ ขอโปรดสดับฟังคำ อธิษฐานภาวนาของข้าพเจ้าท้ังหลายที่ชุมนุมกันอยู่ ณ ท่ีน้ี เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระผู้ทรงเป็น สมเดจ็ แมข่ องแผน่ ดนิ ขอใหพ้ ระองคท์ รงพระเกษมสำราญ มพี ระชนมายยุ งิ่ ยนื นาน เปน็ มง่ิ ขวญั ของปวงพสกนกิ รชาวไทยตลอดไป ทงั้ นข้ี อพง่ึ พระบารมพี ระครสิ ตเจา้ พระเจา้ ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย ผูร้ ่วมพิธี : อาเมน ประธาน : ขอให้พระเยซูคริสตเจ้าสถิตกับท่านเพื่อป้องกัน อยู่ในตัวท่านเพื่อคุ้มครอง อยู่ข้างหน้าท่านเพ่ือนำทาง อยู่ข้างหลังเพื่อเฝ้าพิทักษ์ อยู่เหนือท่านเพื่อประทานพระพร เดชะพระนามพระบดิ า และพระบตุ ร และพระจิต ผูร้ ่วมพธิ ี : อาแมน เพลงตอบสนอง “โปรดฟงั คำทลู ขอ” โปรดฟงั คำทูลขอ โปรดฟงั คำทูลขอ โปรดให้ทำตามพระทยั พระองคท์ ุกทกุ วัน โปรดนำทางขา้ ฯเดิน โปรดนำทางขา้ ฯเดิน โปรดเปน็ ประทีปสอ่ งทาง ตามรอยบาทพระองค์ อาเมน. 3333

ศาสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดู คำถวายพระพรสมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี ันปหี ลวง เนือ่ งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ เน่ืองในวันเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ข้าพระพุทธเจ้าพระมหาราชครูพิธีศรีวิสุทธิคุณ ในนามองค์การทางศาสนา พราหมณ์ – ฮินดู แห่งประเทศไทย ประกอบด้วยสำนักพราหมณ์พระราชครู ในสำนัก พระราชวงั (เทวสถาน สำหรับพระนคร (โบสถ์พราหมณ)์ ), สมาคมฮินดูสมาช, สมาคมฮนิ ดู ธรรมสภา พรอ้ มทง้ั ศาสนิกพราหมณ์ – ฮนิ ดู ร้สู ึกปิตโิ สมนัส ข้าพระพุทธเจ้า ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสถวายพระพรชัยมงคล ขอองค์พระพิฆเนศวร พระขันธกุมาร พระอิศวร พระนารายณ์ พระพรหม พระแม่อุมา พระแมล่ กั ษมี พระแมภ่ มู เิ ทวี พระแมส่ รุ สั วตี ไดโ้ ปรดประทานพรแดส่ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ขอถวายพระพรเป็นภาษาสันสกฤต โดยคณะพราหมณ์จากสมาคมฮินดูสมาช และสมาคมฮินดูธรรมสภา ขอพระองค์ทรงม ี พระพลานามัยแข็งแรงสมบูรณ์และทรงพระเกษมสำราญย่ิงยืนนาน เป็นมิ่งขวัญของปวงชน ชาวไทย ด้วยเทอญ โอมศานติ ศานติ ศานติ พระมหาราชครูพธิ ศี รีวิสทุ ธคิ ุณ ประธานพระครูพราหมณ์ ในนามองคก์ ารทางศาสนาพราหมณ์ – ฮนิ ดูแห่งประเทศไทย 3344

บทสวดถวายพระพร สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนอื่ งในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ บทสวด “ ศรีศูกตม์ ” Harih Om Hirannya-Varnnaam Harinniim Suvarnna-Rajata-Srajaam | Candraam Hirannmayiim Lakssmiim Jaatavedo Ma Aavaha ||1|| Taam Ma Aavaha Jaatavedo Lakssmiim-Anapagaaminiim | Yasyaam Hirannyam Vindeyam Gaam-Ashvam Purussaan-Aham ||2|| Ashva-Puurvaam Ratha-Madhyaam Hastinaada-Prabodhiniim | Shriyam Deviim-Upahvaye Shriirmaa Devii Jussataam ||3|| Kaam So-Smitaam Hirannya-Praakaaraam-Aardraam Jvalantiim Trptaam Tarpayantiim | Padme Sthitaam Padma-Varnnaam Taam-Iho[a-u]pahvaye Shriyam ||4|| Candraam Prabhaasaam Yashasaa Jvalantiim Shriyam Loke Deva-Jussttaam-Udaaraam | Taam Padminiim-Iim Sharannam-Aham Prapadye-[A] lakssmiir-Me Nashyataam Tvaam Vrnne ||5|| Aaditya-Varnne Tapaso[a-A]dhi-Jaato Vanaspatis-Tava Vrksso[ah-A]tha Bilvah | Tasya Phalaani Tapasaa-Nudantu Maaya-Antaraayaashca Baahyaa Alakssmiih ||6|| Upaitu Maam Deva-Sakhah Kiirtish-Ca Manninaa Saha | Praadurbhuuto[ah-A]smi Raassttre-[A]smin Kiirtim-Rddhim Dadaatu Me ||7|| Kssut-Pipaasaa-Malaam Jyesstthaam-Alakssmiim Naashayaamy-Aham | Abhuutim-Asamrddhim Ca Sarvaam Nirnnuda Me Grhaat ||8|| Gandha-Dvaaraam Duraadharssaam Nitya-Pussttaam Kariissinniim | Iishvariing Sarva-Bhuutaanaam Taam-Iho[a-u]pahvaye Shriyam ||9|| Manasah Kaamam-Aakuutim Vaacah Satyam-Ashiimahi | Pashuunaam Ruupam-Annasya Mayi Shriih Shrayataam Yashah ||10|| Kardamena Prajaa-Bhuutaa Mayi Sambhava Kardama | Shriyam Vaasaya Me Kule Maataram Padma-Maaliniim ||11|| 3355

Aapah Srjantu Snigdhaani Cikliita Vasa Me Grhe | Ni Ca Deviim Maataram Shriyam Vaasaya Me Kule ||12|| Aardraam Pusskarinniim Pussttim Pinggalaam Padma-Maaliniim | Candraam Hirannmayiim Lakssmiim Jaatavedo Ma Aavaha ||13|| Aardraam Yah Karinniim Yassttim Suvarnnaam Hema-Maaliniim | Suuryaam Hirannmayiim Lakssmiim Jaatavedo Ma Aavaha ||14|| Taam Ma Aavaha Jaatavedo Lakssmiim-Anapagaaminiim | Yasyaam Hirannyam Prabhuutam Gaavo Daasyo-[A]shvaan Vindeyam Purussaan-Aham ||15|| Yah Shucih Prayato Bhuutvaa Juhu-Yaad-Aajyam-Anvaham | Suuktam Pan.cadasharcam Ca Shriikaamah Satatam Japet ||16|| ความหมายของบทสวด “ ศรศี ูกตม์ ” ในพระคมั ภรี ฤ์ คเวท มบี ทสรรเสรญิ พระแมล่ กั ษมไี ว้ ๑๖ บท ทเี่ รยี กวา่ “ศรศี กู ตม”์ หรือ “ลักษมีศูกตม์” ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เปรียบพระเจ้าแผ่นดิน ดุจพระนารายณ ์ พระราชนิ ีดจุ พระแมล่ ักษมเี ช่นกนั ดว้ ยเหตนุ ้ี จงึ ไดอ้ ญั เชิญบท “ศรศี กู ตม์” มาเป็นบทถวาย พระพรสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อพระองค์ทรงพระเกษมสำราญ ขออัญเชิญพระแม่ลักษมี ที่มีความสว่างไสวดั่งสีทอง ในวรกายของพระองค์ ขณะท่ีพระองค์โปรยปรายแก้วแหวนเงินทองให้กับปวงประชา ขออัญเชิญพระแม่ในรูปน้ี ขอให้อยู่กับเราตลอดไป ใบหน้าของพระองค์มีแต่รอยยิ้มท่ีมี เมตตา ในตาของพระองค์ก็มีแต่ความกรุณา มีบุคลิกท่ีสงบเย็น ประทับอยู่บนดอกบัว ขออญั เชญิ พระองคม์ าประทบั อยกู่ บั เรา แสงทส่ี งบเยน็ ของพระจนั ทรท์ ปี่ รากฏในพระวรกายของ พระองค์ ผู้ซึ่งเป็นที่เคารพรักของเหล่าเทพในสรวงสวรรค์ พระองค์ช่วยขจัดความทุกข์โศก และความยากจนให้กบั เราทงั้ ปวง แสงสวา่ งของดวงอาทติ ย์กก็ ำเนดิ มาจากพระองค์ พระองค์ ใหช้ ีวติ และพลงั เราทัง้ ปวงเกิดในปฐพนี ้ี ขอใหพ้ ระองคท์ รงเมตตาให้ทุกชวี ิต อย่อู ยา่ งร่มเย็น เป็นสุข เป็นที่พ่ึงพาของเราชาวประชาทั้งปวง ทุกคนที่อยู่ในปฐพีนี้ อยู่บนความซื่อสัตย์ จรงิ ใจ เพียบพร้อมทง้ั กาย วาจา ใจ และขอให้พระองคอ์ ยู่กับเรา ตลอดชั่วกาลนาน 3366

ศาสนาซกิ ข์ คำกลา่ วถวายพระพรชยั มงคล สมเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี ันปหี ลวง ขอเดชะ ฝ่าละอองธลุ พี ระบาท ปกเกลา้ ปกกระหมอ่ ม เน่ืองในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาของใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ในวันที่ ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๖๕ ข้าพระพุทธเจ้า นายปินเดอร์ปาลซิงห์ มาดาน ในนามของ ชาวไทยที่นับถือศาสนาซิกข์ทุกคนในประเทศไทย มีความปล้ืมปีติช่ืนชมในพระบุญญาบารมี และนอ้ มสำนกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ เปน็ ลน้ พ้นอนั หาทีส่ ุดมไิ ด้ ตลอดระยะเวลาอันยาวนาน ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาทได้ทรงอุทิศกำลัง พระวรกาย พระปัญญา และพระราชทรัพย์ บำเพ็ญพระราชกรณีกิจนานัปการ เพื่ออำนวยประโยชน์สุขแก่อาณาประชาราษฎร์ โดยได้พระราชทานความช่วยเหลือพสกนิกรผู้ยากไร้ ให้สามารถพ่ึงพาตนเองในด้านต่างๆ ได้อย่างม่ันคงยั่งยืน ด้วยพระราชหฤทัยท่ีเป่ียมด้วยพระเมตตา ประดุจความรักของมารดา ท่ีมีต่อบุตร ก่อให้เกิดความผาสุกร่มเย็น ตลอดจนความเจริญก้าวหน้าแก่ประเทศชาต ิ และประชาชนตลอดมา นบั เป็นพระมหากรณุ าธิคุณปกเกลา้ ปกกระหม่อม ท่ีประทบั อยู่ในใจ ของพสกนิกรตราบกาลนาน ดั่งพระวจนะของพระศาสดาแห่งศาสนาซิกข์ ที่ได้กล่าวไว้ ตอนหน่งึ ว่า “ด้วยพรแห่งพระมารดา ปวงประชาทั่วหลา้ จะพบสุข” ในโอกาสอันเป็นม่ิงมหามงคลน้ี ข้าพระพุทธเจ้าและชาวไทยซิกข์ทุกคน ขอพระราชทาน ถวายพระพรชัยมงคล และพร้อมใจกันต้ังจิตอธิษฐานต่อพระมหาคัมภีร์ ศิริคุรุครันถ์ ซาฮิบ พระศาสดานิรันดร์กาลแห่งศาสนาซิกข์ ได้โปรดอภิบาลประทานพรให ้ ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ทรงพระเกษมสำราญ มีพระชนมายุย่ิงยืนนาน สถิตเป็นมิ่งขวัญ ของปวงข้าพระพุทธเจ้าและปวงประชาทุกหมู่เหล่าตลอดกาลนาน และขอให้บังเกิด ความสมบูรณ์พนู สุข ท่ัวแผน่ ดินสยามเทอญ ดว้ ยเกลา้ ด้วยกระหม่อม ขอเดชะ 3377

บทสวดกีรตัน รำลกึ ถึงพระผ้เู ป็นเจ้า โดยคณะสังคตี าจารย์ สมาคมนามธารสี งั คัตแห่งประเทศไทย องคท์ ่ี : ๖๒๖-๖๒๗  บทประพนั ธ์ : พระศาสดาองคท์ ่ี ๕ ศิริคุร ุ อรชนุ เทพ ยี พระประสงค ์ พระผสู้ รา้ ง  บนั ดาลสรรพสงิ่ แกผ่ อู้ ่อนตอ่ โลก เฉกเชน่ ขา้ พเจ้าทงั้ หลาย พระองค์เปน็ ปติ ุเทพ  แล  มาตเุ ทพ ดว้ ยพระเมตตาครุ นุ านกั เทพ ทรงนำพาสานศุ ษิ ยส์ ถติ ใตเ้ บ้ืองยุคล ให้ผดงุ   สัจจมิตร  สจั จธรรม  นิรันดร สมาคมนามธารสี งั คตั แหง่ ประเทศไทย แปลและเรียบเรียงโดย ดร.กิตติพนั นธ์ ใจด ี 3388

บทสวดอัรดาส ขอพรพระศาสดาแหง่ ศาสนาซิกข์ เอก โองการ วาเฮ่คุรุ ญี กี ฟเตห่ ์ ศิรี ภะกอตี ญี สฮาเอ ่ วาร ศิรี ภะกอตี ญีกี ปาตซาฮี ดสั วี ประทมั ภะกอตี สิมาร แก ครุ นุ านัก ลอี ตอิ าเอ เพร อังคัต คุร เต อมัรดาส รามดาแส โฮอี สฮาเอ อัรยัน ฮัรโกบินด์ โน ซิมโร ศิรี ฮัรราย์ ศริ ี ฮัรกิชัน ตอิ า อแี อ ยสิ ดีแท่ ซบั ดคุ ยาเอ เตคบฮาดรั ซิมรแี อ กรั เนานทิ อาแว่ ตาเอ ซบั ทาอี โฮเอ ซาฮาเอ ดสั วา่ ห์ ปาตซ่าห์ ศริ ี คุรุ โคบนิ ท์ สงิ ห์ ญี ซบั ธาอี โฮเอ สฮาเอ ดาซ่าห์ ปาตซา่ หฮ์ อี า กี โยต์ิ ศริ ี คุรุ ครันถ์ซาฮบิ ญี เด ดีดาร ดา ติอาน ถารเก โบโล ญี วาเฮ่คุร ุ ปญั จ ปอี าเร่ จาร ซาฮบิ ญาเด้ จาลมี ุคตอี า หทอี าห์ ยปอี าห์ ตปอี าห์ ญนี า่ เน นาม ยัปเปอา วนั เดอเก ชะเกอา เดคจลาอี เตควาฮี เวคเก อันดิท กตี า ตนี ่า ปอี ารอี า ซาจี อารา ดี กามาอดี า ถีอาน ตัรเก คาลซา่ ญี โบโล ญี วาเฮค่ ุรุ วาเฮ่ ครุ ุ ญี กา คาลซา วาเฮ่ คุรุ ญี กี ฟาเต ้ 3399

สรปุ บทอธิษฐานอัรดาส ข้าแต่พระศาสดานานัก องค์ปฐมบรมศาสดาแห่งศาสนาซิกข์ และพระศาสดา ทุกพระองค์จวบถึงพระศาสดาคุรุโกบินด์ซิงห์ ผู้สถาปนาพระมหาคัมภีร์ศิริ คุรุครันถ์ ซาฮิบ เปน็ พระศาสดานริ ันดรก์ าลแหง่ ศาสนาซิกข ์ ข้าแต่เอกสาวกองค์รักษ์ท้ัง ๕ ผู้รับสนองปณิธานรวมท้ังพระบุตรท้ัง ๔ พระองค์ ตลอดจนบรรพชนท้งั หลาย ผรู้ ักษาจรรโลงไวซ้ งึ่ หลักธรรมทางศาสนา จวบจนทกุ วันน้ี เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๖๕ ขอพระองค์โปรดดลบันดาลประทานพร ให้ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ทรงพระเจริญ ทรงพระเกษมสำราญ พระชนมายุย่ิงยืนนาน พระพลานามัยสมบูรณ์ สถิตเป็นมิ่งขวัญ ร่มโพธ์ิรม่ ไทร ของปวงพสกนกิ รชาวไทยและชาวไทยซกิ ข์ทงั้ หลาย ชั่วกาลนานเทอญ 4400

พธิ ที างศาสนามหามงคล ๕ ศาสนา ถวายพระราชกศุ ล เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง เนอ่ื งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๙๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๕ วันศุกรท์ ่ี ๑๒ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๕ ณ ท้องสนามหลวง กรุงเทพมหานคร กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม