วันฉัตรมงคล

วันฉัตรมงคล ของทุกปี ตรงกับวันท่ี 4 พฤษภาคม วันสาคัญอีกวนั หน่ึงของปวงชนชาวไทย ท่ีอยู่ใต้ร่มพระบรมโพธสิ มภาร ของพระบาทสมเดจ็ พระวชริ เกล้าเจ้าอยู่หัว

วนั ฉัตรมงคล (อ่านว่า ฉัด-ตระ-มง-คล) มีความหมายตาม พจนานุกรมว่า พระราชพธิ ี ฉลองพระเศวตฉัตร ทาในวนั ซ่ึง ตรงกบั วนั บรมราชาภเิ ษก

วนั ฉัตรมงคล เป็ นวนั ทีร่ าลกึ ถงึ พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก เป็ นพระมหากษตั ริย์ รัชกาล ท่ี 10 แห่งราชวงศ์จกั รี และราชอาณาจกั รไทย ของพระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธิบดี ศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หวั หลงั จากเสดจ็ ขนึ้ เถลงิ ถวลั ยราชสมบัติ ต่อ จากพระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร เมอ่ื วนั ที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 และดารงพระอสิ ริยยศเป็ น “พระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้า เจ้าอยู่หัว” ดงั น้ัน รัฐบาลไทยและพสกนิกร จงึ ได้น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม จดั งานพระราชพธิ ี ฉลองพระเศวตฉัตรหรือรัฐพธิ ีฉัตรมงคล หรืออาจเรียกว่าพระราชพธิ ีฉัตรมงคล ซ่ึงกระทาใน วนั บรมราชาภเิ ษก ถวายเมือ่ วนั ท่ี 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 ท้ังนี้ พระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้า เจ้าอยู่หวั ได้มีพระปฐมบรมราชโองการในพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกน้ันว่า “เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชน์สุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป” ต้งั แต่น้ันเป็ นต้นมา พสกนิกรชาวไทยจงึ ได้ถอื เอาวนั ที่ 4 พฤษภาคม ของทุกปี เป็ นวนั ฉัตรมงคล เพอ่ื น้อมราลกึ ถงึ วนั สาคญั นี้

การจดั พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกน้ัน มีหลกั ฐานปรากฏในหลกั ศิลาจารึก วดั ศรีชุมของ พญาลไิ ทว่า เริ่มต้นมาต้งั แต่คร้ังพ่อขนุ ผาเมอื งได้อภเิ ษกพ่อขนุ บางกลางหาว หรือพ่อขนุ บาง กลางท่าว ให้เป็ นผู้ปกครองเมืองสุโขทัย จากน้ันในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช ได้ ทรงฟื้ นฟูพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกให้ถูกต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษตั ริย์ทย่ี งั มิได้ทรง ประกอบพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก จะไม่ใช้คาว่า “พระบาท” นาหน้า “สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว” และคาส่ังของพระองค์กไ็ ม่เรียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอกี ประการหน่ึงคอื จะยงั ไม่มี การใช้ นพปฎลเศวตฉัตร หรือฉัตร 9 ช้ัน

ก่อนหน้ารัชสมยั ของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชพธิ ีฉัตรมงคลถอื เป็ นพธิ ีของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ที่มีหน้าท่ีรักษาเครื่องราชูปโภคและพระทวารประตู วงั ได้จดั การสมโภชสังเวยเคร่ืองราชูปโภคท่ีตนรักษาทุกปี ในเดอื นหก และเป็ นงานส่วนตวั ไม่ถอื เป็ นงานหลวง จนกระทง่ั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสดจ็ ขนึ้ ครองราชย์ ได้ทรง กระทาพธิ ีฉัตรมงคลขนึ้ เป็ นคร้ังแรก ในวนั บรมราชาภเิ ษก เมือ่ วนั ท่ี 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2393 โดยมพี ระราชดาริว่า วนั บรมราชาภเิ ษกเป็ นมหามงคลสมัยทค่ี วรแก่การเฉลมิ ฉลองใน ประเทศท่ีมีพระเจ้าแผ่นดนิ จงึ ถอื ให้วนั น้ันเป็ นวนั นักขตั ฤกษ์มงคลกาล และควรทจ่ี ะมีการ สมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็ นสวสั ดมิ งคลแก่ราชสมบัติ แต่เน่ืองจากเป็ นธรรมเนียมใหม่ ยากต่อการเข้าใจ อกี ท้งั เผอญิ ท่ีวนั บรมราชาภเิ ษกไปตรงกบั วนั สมโภชเครื่องราชูปโภคทมี่ ีแต่ เดมิ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั จงึ ทรงอธิบายว่า วนั ฉัตรมงคลเป็ นวนั สมโภช เครื่องราชูปโภค จงึ ไม่มีใครตดิ ใจสงสัย ดงั น้ัน จงึ ได้มีพระราชดาริจดั งานพระราชกศุ ลพระราชทานชื่อว่า \"ฉัตรมงคล\" นีข้ นึ้ โดยได้มีการเฉลมิ ฉลองด้วยการนิมนต์พระสงฆ์มาสวดเจริญพทุ ธมนต์ ในวนั ขนึ้ 13 คา่ เดอื น 6 รุ่งขนึ้ มกี ารถวายภตั ตาหารแด่พระสงฆ์ท่พี ระทน่ี ั่งดุสิตมหาปราสาทและพระท่ีนั่งไพศาล ทักษณิ ด้วยเหตุนีจ้ งึ ถอื ว่าการเฉลมิ ฉลองพระราชพธิ ีฉัตรมงคล เร่ิมมีในรัชกาลของ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั เป็ นคร้ังแรก ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 วนั บรมราชาภเิ ษก ตรงกบั เดอื น 12 จงึ โปรดเกล้าฯ ให้จดั งาน ฉัตรมงคลในเดอื น 12 แต่ไม่ได้รับการยนิ ยอม พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั จงึ ทรงแก้ไขด้วยการออกพระราชบญั ญตั วิ ่าด้วยตราจุลจอมเกล้าสาหรับตระกลู ขนึ้ ให้มี พระราชทานตรานีต้ รงกบั วนั คล้ายบรมราชาภเิ ษก ท่านผ้หู ลกั ผู้ใหญ่จงึ ยนิ ยอมให้เลอื่ นงาน ฉัตรมงคลมาตรงกบั วนั บรมราชาภเิ ษก แต่ยงั ให้รักษาประเพณสี มโภชเครื่องราชูปโภคอยู่ ตามเดมิ รูปแบบงานวนั ฉัตรมงคลจงึ เป็ นเช่นนีจ้ นถงึ ปัจจุบนั

ในรัชกาลปัจจุบนั พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้ จดั งาน 3 วนั นนั่ คือ วนั ฉัตรมงคล ตรงกบั วนั ท่ี 4 พฤษภาคม พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรง ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ประกอบดว้ ย สรงพระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระท่ีนง่ั จกั รพรรดิพิมาน ทรงรับน้าอภิเษก ณ พระท่ีนง่ั อฐั ทิศอทุ ุมพรราชอาสน์ ทรงรับเครื่องราช กกธุ ภณั ฑ์ ขตั ติยราชวราภรณ์ และพระแสง ณ พระที่นงั่ ภทั รบิฐ เล้ียงพระ พระสงฆด์ บั เทียน ชยั ณ พระที่นง่ั อมรินทรวนิ ิจฉยั วนั ที่ 5 พฤษภาคม เป็นพระราชพิธีเฉลิมพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระฐานนั ดรศกั ด์ิพระบรมวงศ์ และเสดจ็ พระราชดาเนินเลียบพระนครโดยขบวน พยหุ ยาตราสถลมารค จากพระที่นงั่ อาภรณ์ภิโมกขป์ ราสาท วดั บวรนิเวศวหิ าร วดั ราชบพิธ สถิตมหาสีมาราม และวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม วนั ท่ี 6 พฤษภาคม พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ฯ เสดจ็ ออก ณ สีหบญั ชร พระท่ีนงั่ สุทไธสวรรยป์ ราสาท ใหป้ ระชาชนเฝ้ าฯ ถวายพระพรชยั มงคล เสดจ็ ออกให้ ทูตานุทตู และกงสุลต่างประเทศเฝ้ าฯ ถวายพระพรชยั มงคล ณ พระที่นง่ั จกั รีมหาปราสาท

ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบ้านเรือนและสถานที่ราชการ ร่วมทาบุญตกั บาตร ประกอบพธิ ีทางศาสนา เพอื่ ถวายเป็ นพระราชกศุ ล น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระพรชัยพร้อมเพรียงกนั กล่าวคาถวายอาศิรวาทราช สดุดี ถวายชัยมงคลให้ทรงพระเกษมสาราญ ทรงเจริญพระชนมายุยงิ่ ยนื นาน เป็ นมหามิง่ ขวญั แก่พสกนิกรชาวไทยไปชั่วกาลยง่ิ ยนื นาน เมอื่ วนั ฉัตรมงคลเวยี นมาบรรจบครบรอบอกี หน่ึงครา ในวนั ท่ี 4 พฤษภาคม พสก นิกรชาวไทยท้งั หลาย จงึ ควรระลกึ ถงึ พระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้า เจ้าอยู่หัว ซ่ึงได้ทรงประกอบพระราชกรณยี กจิ อนั มีคุณอนันต์แก่ปวงชนชาวไทยอย่างหา ทีส่ ุดมไิ ด้