โครงการพระราชดำริฝนหลวง

โครงการพระราชดำริ “ ฝนหลวง ” 0

คำนำ เทคโนโลยีสารสนเทศในหนังสือออนไลน์(e-book)ผู้จัดทา จัดทาข้ึนเพ่ือ ประกอบการเรียนการสอนในรายวิชา ศาสตร์พระราชา รหัสวิชา ๓๐๐๐๐ - ๑๕๐๒ เพื่อให้นักศึกษาและผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้ามีความรู้และความเข้าใจเก่ียวกับโครงการ พระราชดาริฝนหลวงมากยึ่งขน้ึ ผู้จัดจึงได้รวบรวมข้อมูลต่างๆเก่ียวกับโครงการพระราชดาริฝนหลวงจาก แหล่งข้อมูลท่ีเกี่ยวข้องต่างๆของโครงการพระราชดาริฝนหลวงเช่น ประวัติควำม เป็นมำของพระรำชดำริ เพ่ือหวังว่าหนังสือออนไลน์ (e-book) จะเป็นแหล่งความรู้ สาหรบั ทผ่ี สู้ นใจไม่มากกน็ อ้ ย จัดทำโดย นางสาวปณิดา สงิ หพงษ์ ๐๘๑ นางสาววริ ัญญา แกว้ ทอง ๐๘๘ นางสาวหนงึ่ ฤทยั แย้มชมุ พร ๐๙๓ อาจารย์ผสู้ อน อาจารย์ วิลาวัลย์ จนิ ะ

สำรบญั หนำ้ เรือ่ ง ๑ ๓ ประวัตคิ วำมเปน็ มำของพระรำชดำริ “ ฝนหลวง ” ๔ ตำรำฝนหลวง ๕ สำรฝนหลวงสำหรับกำรปฏิบตั ิกำรฝนหลวงเมฆอุ่นในประเทศไทย ๖ สถำนเี รดำร์ ๘ อำกำศยำนฝนหลวง ๙ สนำมบนิ ฝนหลวง ๑๐ หอเฉลมิ พระเกยี รติพระบดิ ำแห่งฝนหลวง บรรณำนกุ รม

ประวตั ิควำมเปน็ มำของพระรำชดำริ “ ฝนหลวง ” โครงการพระราชดาริฝนหลวง เกิดขึ้นจากพระราชดาริส่วนพระองค์ ใน พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เม่ือคราวเสด็จพระราชดาเนินเยี่ยมราษฎรในพ้ืนท่ีแห้งแล้งทุรกันดาร ๑๕ จังหวัด ใน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ระหว่างวันท่ี ๒-๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๘ ในวันจันทร์ท่ี ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๘ เสด็จพระราชดาเนินโดยรถยนต์เดลาเฮย์ ซีดานสีเขียว จากจังหวัดนครพนมไปจังหวัดกาฬสินธ์ุ ผ่านจังหวัดสกลนครและ เทือกเขาภูพาน ได้ ทรงรับทราบถึงความเดือดร้อน ทุกข์ยากของราษฎร และเกษตรกรที่ขาดแคลนน้า อุปโภคบริโภค และการเกษตร เม่ือเสด็จพระราชดาเนินกลับถึงกรุงเทพมหานคร ทรง พระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้หม่อมราชวงศเ์ ทพฤทธิ์ เทวกุล วิศวกรและนกั ประดษิ ฐค์ วาย เหล็กท่ีมชี ื่อเสียงเข้าเฝ้าฯ แล้วพระราชทานแนวความคิดน้ันแก่หม่อมราชวงศเ์ ทพฤทธิ์ เทวกุล ทฤษฎีต้นกำเนิด \"หลักการแรก คือให้โปรยสารดูดซับความชื้น (เกลือทะเล) จากเคร่ืองบิน เพ่ือ ดูดซับความช้ืนในอากาศ แล้วใช้สารเย็นจัด (น้าแข็งแห้ง) เพื่อให้ความช้ืนกล่ันตัวและ รวมตวั เป็นเมฆ\" ความคิดเริม่ แรกในการดดั แปรสภาพอากาศ เพือ่ ใหเ้ กดิ ฝน หนำ้ ที่ ๑

กำรทดลองในท้องฟ้ำเป็นครั้งแรก จนถึงปี พ.ศ. ๒๕๑๒ กระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ ได้จัดตั้งหน่วยบินปราบศัตรูพืชกรมการข้าว และพร้อมที่จะให้การสนับสนุน ในการสนองพระราชประสงค์ หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล จึงได้นาความข้ึนกราบ บังคมทูลพระกรุณาทรงทราบว่า พร้อมที่จะดาเนินการตามพระราชประสงค์แล้ว ดังน้ันในปีเดียวกันนั้นเอง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทาการทดลองปฏิบัติการจริง ในทอ้ งฟ้าเป็นคร้ังแรก เมือ่ วันที่ ๑-๒ กรกฎาคม ๒๕๑๒ โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ์แต่งตงั้ ให้ หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล เป็น ผู้อานวยการโครงการและหัวหน้าคณะปฏิบัติการทดลองเป็นคนแรก และเลือกพ้ืนที่ วนอุทยานเขาใหญ่เป็นพ้ืนท่ีทดลองเป็นแห่งแรกโดยทดลองหยอดก้อนน้าแข็งแห้ง (dry ice หรือ solid carbondioxide) ขนาดไม่เกิน ๑ ลูกบาศก์นิ้ว เข้าไปในยอดเมฆ สูงไม่เกิน ๑๐,๐๐๐ ฟุต ท่ีลอยกระจัดกระจายอยู่เหนือพื้นที่ทดลองในขณะน้ัน ทาให้ กลุ่มเมฆทดลองเหล่านั้นมีการเปลี่ยนแปลงทางฟิสิกส์ของเมฆอย่างเห็นได้ชัดเจนเกิด การกลั่นรวมตวั กนั หนาแนน่ และก่อยอดสงู ข้นึ เป็นเมฆฝนขนาดใหญ่ในเวลาอนั รวดเรว็ แลว้ เคลอ่ื นตวั ตามทิศทางลมพ้นไปจากสายตาไม่สามารถสงั เกตไดเ้ นอื่ งจากยอดเขาบัง แต่จากการติดตามผลโดยการสารวจทางภาคพนื้ ดนิ และได้รับรายงานยืนยันด้วยวาจา จากราษฎรว่าเกิดฝนตกลงสพู่ ้ืนที่ทดลองวนอทุ ยานเขาใหญใ่ นที่สุด นับเป็นนิมิตหมาย บ่งชใ้ี หเ้ หน็ ว่าการบังคบั เมฆใหเ้ กิดฝนเป็นสงิ่ ท่เี ปน็ ไปได้ หน้ำที่ ๒

อ ตำรำฝนหลวง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โปรดเกลา้ ฯ ให้มีการปฏบิ ตั กิ ารฝนหลวงพิเศษกู้ภยั แล้ง พ.ศ. ๒๕๔๒ อยา่ งสัมฤทธผิ์ ล นอกจาก จะโปรดเกล้าฯ ให้ฟ้ืนฟูทบทวนประสบการณ์และเทคนิคพระราชทานท่ีเคยปฏิบัติการได้ผล มาแล้วในอดีตมาใช้ปฏิบัติการในครั้งน้ีแล้ว ยังโปรดเกล้าฯ ให้มีการพัฒนาเทคโนโลยีและ เทคนิคควบคู่กันไปด้วย ซ่ึงทรงสามารถพัฒนากรรมวิธีการทาฝนหลวงให้ก้าวหน้าขึ้นอีกระดับ หน่ึง คือ เป็นการปฏิบัติการฝนหลวงโดยการดัดแปรสภาพอากาศให้เกิดฝนโดยเทคโนโลยีฝน หลวงจากท้ังเมฆอุ่นและเมฆเย็นพร้อมกัน (เดิมเป็นกิจกรรมทาฝนหลวงจากเมฆอุ่นเพียงอย่าง เดียว) ด้วยพระปรีชาสามารถทรงพัฒนาเทคนิคการโจมตีเมฆอุ่นและเมฆเย็นพร้อมกันในกลุ่ม เมฆเดียวกัน ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้เรียกเทคนิคการโจมตีท่ีทรงประดิษฐ์คิดค้นขึ้นมาเป็นวัตกรรม ใหม่ล่าสดุ วา่ SUPER SANDWICH TECHNIC ทรงสรุปขน้ั ตอนกรรมวธิ โี ดยทรงประดิษฐข์ น้ึ เปน็ แผนภาพการต์ ูนโดยคอมพวิ เตอรด์ ว้ ยพระองคเ์ อง พระราชทานให้ใช้เปน็ ตาราฝนหลวง เพอื่ ให้ เป็นแบบอย่างใช้ในการปฏิบัติการฝนหลวงให้เป็นไปในทางเดียวกัน แผนภาพฝีพระหัตถ์ ดังกล่าวประมวลความรทู้ างวชิ าการเทคนิคและกระบวนการขั้นตอนกรรมวิธีในการปฏิบัติการ ฝนหลวงอย่างครบถ้วนท้ังเทคโนโลยีฝนหลวงไว้ในหน่ึงหน้ากระดาษได้อย่างสมบูรณ์ ง่ายต่อ ความเข้าใจและการถือปฏิบตั ิ หนำ้ ที่ ๓

สำรฝนหลวงสำหรบั กำรปฏบิ ตั กิ ำรฝนหลวงเมฆอนุ่ ในประเทศไทย ในปัจจุบัน มีท้ังสิ้น ๕ ชนิด บางชนิดมีคุณสมบัติดูดซับความช้ืนได้ดี (Hygroscopic Substances) บางชนิดมีคุณสมบัติเป็นแกนกล่ันตัว (CCN) ของความช้ืนในบรรยากาศ บาง ชนิดสามารถคายความร้อนออกมาเพ่ือกระตุ้นหรือเสริมการก่อตัว และเจริญเติบโตของเมฆ บางชนิดสามารถดูดดึงความร้อนทาให้อุณหภูมิของอากาศหรือเมฆเย็นตัวลง เร่งการกล่ันตัว ของไอน้าและเสริมความหนาแน่นของเมฆจนเกิดเป็นฝนการเลือกใช้สารฝนหลวงแต่ละชนดิ จงึ พจิ ารณาคณุ สมบัตทิ ่กี ล่าวขา้ งต้นกบั สภาวะของเมฆหรอื บรรยากาศ ในแต่ละวนั เป็นสาคญั สาร ฝนหลวงท่ีใช้แบ่งออกได้เป็น ๓ ประเภท คือ สารฝนหลวงสูตรรอ้ น สารฝนหลวงสูตรเย็น และ สารฝนหลวงสตู รสรา้ งแกนกล่นั ตวั ของอากาศ สำรฝนหลวง สำรฝนหลวงสูตร สำรฝนหลวง สตู รร้อน สร้ำงแกนกลัน่ ตัว สตู รเยน็ ของอำกำศ หนำ้ ที่ ๔

สถำนเี รดำร์ ปัจจุบันกรมฝนหลวงและการบินเกษตร มีระบบเรดาร์ตรวจกลุ่มฝนจานวน ๑๐ สถานี เพื่อใช้ในการปฏิบัติการฝนหลวง แบ่งออกเป็น สถานีเรดาร์แบบประจาที่ จานวน ๕ สถานี และ สถานเี รดาร์แบบเคล่อื นที่ จานวน ๕ สถานี ได้แก่ สถานเี รดารแ์ บบประจาที่ ชนิด S Band ความถี่ ๒.๘ GHz มีจานวน ๕ สถานี ได้แก่ ๑. สถานีเรดาร์ฝนหลวงอมก๋อย ต.ยางเปียง อ.อมกอ๋ ย จ.เชยี งใหม่ ๒. สถานีเรดารฝ์ นหลวงตาคลี ต.ตาคลี อ.ตาคลี จ.นครสวรรค์ ๓. สถานเี รดาร์ฝนหลวงพิมาย ต.รงั กาใหญ่ อ.พิมาย จ.นครราชสมี า ๔. สถานีเรดาร์ฝนหลวงสตั หีบ ต.แสมสาร อ.สตั หบี จ.ชลบุรี ๕. สถานีเรดารฝ์ นหลวงพนม ต.พนม อ.พนม จ.สรุ าษฎร์ธานี สถานเี รดาร์แบบเคลอ่ื นที่ ชนิด C Band ความถี่ ๕.๖ GHz มจี านวน ๕ สถานี สถานีเรดาร์แบบเคล่ือนท่ี สามารถย้ายไปปฏิบัติงานตามสถานที่ต่างๆ ได้ ตามความ เหมาะสม โดยมแี ผนการปฏิบตั ิงานเพือ่ สนับสนนุ หน่วยปฏิบตั ิการฝนหลวงประจาภมู ิภาคต่างๆ ดังนี้ ๑. สถานเี รดาร์ฝนหลวงรอ้ งกวาง อ.ร้องกวาง จ.แพร่ ๒. สถานีเรดารฝ์ นหลวงบ้านผือ อ.บ้านผือ จ.อุดรธานี ๓. สถานีเรดารฝ์ นหลวงราษไี ศล อ.ราษไี ศล จ.ศรีสะเกษ ๔. สถานเี รดาร์ฝนหลวงปะทิว อ.ปะทิว จ.ชมุ พร ๕. สถานเี รดารฝ์ นหลวงสิงหนคร อ.สิงหนคร จ.สงขลา หนำ้ ท่ี ๕

อำกำศยำนฝนหลวง ปัจจุบันกรมฝนหลวงและการบินเกษตรมีอากาศยานแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท เพ่ือ รองรบั ภารกิจการปฏบิ ัตกิ ารฝนหลวงและการสนับสนุนใหบ้ ริการในด้านต่างๆ อำกำศยำนปกี ตรึง SuperKingAir ๓๕๐ (SKA 350) จำนวน ๓ เครื่อง CN ๒๓๕ - ๒๒๐ จำนวน ๒ เครื่อง Casa C๒๑๒ / NC๒๑๒i จำนวน ๑๕ เครอ่ื ง Grand Caravan/Caravan (Cessna C๒๐๘B) จำนวน ๑๒ เครือ่ ง หน้ำที่ ๖

อำกำศยำนฝนหลวง อำกำศยำนปกี หมนุ BELL ๔๑๒EP จำนวน ๑ เคร่อื ง BELL ๔๐๗ จำนวน ๓ เคร่อื ง AS ๓๕๐ B๒ (ECUREUIL) จำนวน ๑ เครือ่ ง BELL ๒๐๖B จำนวน ๓ เคร่อื ง หน้ำที่ ๗

สนำมบินฝนหลวง สนามบินฝนหลวง ปัจจุบนั กรมฝนหลวงและการบนิ เกษตร มีสนามบิน จานวน ๒ แห่ง ไดแ้ ก่ ๑. สนามบนิ จังหวัดนครสวรรค์ ตัง้ อยทู่ ่ี อาเภอเมอื ง จังหวัดนครสวรรค์ ๒. สนามบินคลองหลวง ต้ังอยู่ท่ี อาเภอคลองหลวง จังหวดั ปทุมธานี หนำ้ ที่ ๘

หอเฉลมิ พระเกยี รติพระบิดำแหง่ ฝนหลวง หอเฉลิมพระเกียรติพระบิดาแห่งฝนหลวงตั้งอยู่ที่ศูนย์ฝนหลวงหัวหิน ภายในท่าอากาศยานหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นอาคารจัดแสดงเรื่องราว ความเป็นมาของฝนหลวง ขั้นตอนการทาฝนหลวง รวมทั้งห้องทรงงานของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถ บพติ ร ดร.สุรสีห์ กิตติมณฑล อธิบดีกรมฝนหลวงและการบินเกษตร กล่าวว่า เม่ือ ปี พ.ศ. ๒๕๔๕ รัฐบาลมีมติคณะรัฐมนตรีให้เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระ บรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในฐานะเป็นพระ บิดาแหง่ ฝนหลวง และมมี ตใิ หท้ ุกวนั ท่ี ๑๔ พฤศจิกายนของทกุ ปีเปน็ \"วนั พระบดิ า แห่งฝนหลวง\" คณะท่ีปรึกษาผู้ทรงคุณวุฒิฝนหลวงและปลัดกระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ในขณะน้ัน (นายปีติพงศ์ พ่ึงบุญ ณ อยุธยา) เห็นพ้องและมีมติให้ศูนย์ฝน หลวงหัวหินเป็นศนู ยเ์ ฉลิมพระเกยี รตแิ ละเปน็ ศนู ย์ตน้ แบบ หน้ำที่ ๙

บรรณำนกุ รม https://www.royalrain.go.th/royalrain/Editor_Page.aspx ?MenuId=94 หนำ้ ท่ี ๑๐