1 Thalassemia screening test

Thalassemia screening test ประภา พัตราภรณพิศุทธิ์ 13/10/2010

Thalassemia and abnormal Hb ธาลสั ซเี มยี และฮีโมโกลบินผิดปกติ เปน สาเหตขุ องภาวะโลหติ จางทพี่ บไดบ อ ยในประเทศไทย

Thalassemia and abnormal Hbความผดิ ปกตขิ อง Hb แบงออกเปน 2 ลักษณะ คือ• ความผดิ ปกตเิ ชงิ ปรมิ าณ ทาํ ใหม ีการผลติ globin chain ชนิดใดชนดิหน่ึง (หรือมากกวา หน่ึงชนิด) ลดลง เรยี กวา thalassemia สรา ง α-globin ลดลง เรยี กวา α-thalassemia สรา ง β-globin ลดลง เรยี กวา β-thalassemia

Thalassemia and abnormal Hbความผดิ ปกตขิ อง Hb แบง ออกเปน 2 ลักษณะ คอื• ความผดิ ปกตเิ ชงิ คณุ ภาพ ทาํ ใหม ี abnormal Hb ทพี่ บบอยและสาํ คญัในประเทศไทย คอื Hb E และ Hb Constant Spring

Hb E• เปน Hb ผิดปกตทิ พ่ี บไดบอ ยทสี่ ดุ ในประเทศไทย• ความถี่ของยนี แตกตา งกันไปตามพน้ื ทต่ี า งๆ ของประเทศ ตั้งแต 12.6-50% พบมากทส่ี ดุ ทภ่ี าคตะวนั ออกเฉียงเหนอื

Hb E• เกิดจาก missense mutation ของ β-globin gene กระตุนใหเ กิด cryptic splice site ที่ codon ที่ 25 GAG AAGglutamate lysineβ-globin gene ตาํ แหนง codon ท่ี 26เกดิ Hb E ทไ่ี มเ สถยี ร และมกี ารสรา ง β-globin ลดลง

Hb Constant Spring• ในประชากรไทย พบความถ่ขี องยนี 1-8%• เกิดจาก mutation ของ α-globin gene ทาํ ใหส าย globin มคี วามยาวเพมิ่ ขนึ้ จาก 141 เปน 172 amino acid TAA CAAstop codon glutamineα-globin gene ตาํ แหนง Codon ที่ 142เมื่อรวมตวั เปน Hb Constant Spring จะเกิดเปน Hb ท่ีไมเ สถยี ร

Thalassemia and abnormal Hb • การถา ยทอดทางพนั ธกุ รรมเปน แบบ autosomal recessive • ผูป วยจะมียนี ผิดปกตทิ งั้ 2 alleles ท่ีไดร บั มาจากบิดาและมารดา • ถา มยี นี ผดิ ปกตเิ พยี ง allele เดยี ว เรยี กวา เปนพาหะของโรค

Thalassemia screening test• เพือ่ คดั แยกผูทเี่ ปน พาหะออกจากคนปกติ วธิ ที น่ี ยิ มใชใ นปจ จบุ นั มี 3 วธิ ี ดงั น้ี 1. การตรวจคา ดชั นเี มด็ เลือดแดง 2. One tube osmotic fragility test (OFT) 3. DCIP precipitation test การตรวจคดั กรองในปจ จบุ นั จะใช 2 วธิ รี ว มกนั คอื MCV หรอื OFT รว มกบั DCIP

Thalassemia screening test1. การตรวจคา ดชั นเี มด็ เลอื ดแดง• ทส่ี ําคัญคือ MCV (mean corpuscular volume) ซง่ึ บอกขนาดของเซลลเม็ด เลือดแดง• ผปู วยและสว นใหญข องผูที่เปน พาหะธาลัสซีเมยี จะมีคา MCV นอ ยกวา 80 fL (normal 80-100 fL)• ภาวะโลหิตจางอ่ืนๆ ทีท่ าํ ใหเม็ดเลือดแดงมีขนาดเลก็ ลง เชน ภาวะขาดธาตุ เหล็ก จะทาํ ใหม คี า MCV ต่าํ ไดเชนเดียวกัน

Thalassemia screening test2. One tube osmotic fragility test (OFT)• วัดปรมิ าณการแตกของเมด็ เลือดแดงใน hypotonic saline solution (0.36% NaCl)• เม็ดเลือดแดงปกติ จะแตกหมด แตเ ม็ดเลือดแดงของผปู วย หรือผูท่ีเปนพาหะ จะแตกไมหมด• ไมสามารถแยกธาลัสซเี มียออกจากภาวะโลหิตจางจากการธาตเุ หล็กไดเชน กนั

Thalassemia screening test3. DCIP precipitation test• ใชท ดสอบ Hb ผิดปกติชนิดตา งๆ• Hb E ทาํ ปฏกิ ิรยิ ากบั DCIP reagent ไดง า ยและเร็วกวา Hb ชนดิ อ่ืน ถกู ออกซิไดซไ ดเปน โกลบินสายเดี่ยวที่มีหมู sulfhydryl (-SH) เกิดเปนตะกอน• Hb H, Hb Bart’s อาจทําใหข ุนเล็กนอ ยได

สงิ่ ทตี่ อ งทาํ วนั นี้

Thalassemia screening test1. DCIP precipitation testKKU-DCIP-Clear Reagent Kit - KKU-DCIP reagent 2 ml - Clearing solution

Thalassemia screening test 1. DCIP precipitation test1. ใช automatic pipette ดดู เลอื ด 20 μl ใสใ น KKU-DCIP reagent 2 ml2. ผสมโดยพลกิ กลับไปมา 2-3 รอบใหเขากัน3. แชใ น water bath ที่ 37°C นาน 15 นาที4. เติม clearing solution 20 μl แลว ทงิ้ ไว 3 นาที จึงอานผล

Thalassemia screening test1. DCIP precipitation test ผลบวก สารละลายขุน ผลลบ สารละลายใส

Thalassemia screening test1. DCIP precipitation test Positive• Sensitivity ตอ Hb E 100%• Hb H, Hb Bart’s อาจทาํ ใหข นุ เล็กนอ ยได

Thalassemia screening test2. Complete blood count (CBC)ภาวะซดี (anemia)• Hb ระดบั ฮโี มโกลบนิ ในเลอื ด (12-18 g/dL)• Hct % of packed red cell volume in whole blood (37-52 %)ขนาดของเมด็ เลือดแดง• MCV (mean corpuscular volume)

Thalassemia screening test 3. One tube osmotic fragility test (OFT)1. ใช automatic pipette ดดู เลอื ด 20 μl ใสใ นหลอดทดลองซงึ่ บรรจุ 0.36% NaCl solution 5 ml2. ปด ดว ยพาราฟน ผสมโดยพลกิ กลบั ไปมา 2-3 รอบใหเ ขา กนั3. ต้งั ทงิ้ ไวท ีอ่ ณุ หภมู หิ อ ง 5 นาที แลว อา นผล

Thalassemia screening test3. One tube osmotic fragility test (CFT) ผลบวก สารละลายขนุ สว นใหญของเมด็ เลอื ดแดงไมแตก ผลลบ สารละลายใสสแี ดง เมด็ เลอื ดแดงแตกหมด

Thalassemia screening test 3. One tube osmotic fragility test (OFT) Positive• ผูปวยโรค thalassemia และ homozygous Hb E ใหผลบวก 100%• β-thalassemia trait ใหผ ลบวก 96-100%• α-thalassemia 1 trait ใหผลบวก 93-97%• มผี ลบวกลวงกบั คนปกติ 5%• ไมส ามารถแยกจากภาวะอ่ืนท่เี มด็ เลือดแดงมีการตดิ สจี างเชน เดยี วกับ โรคธาลสั ซเี มยี เชน ภาวะซดี จากการขาดธาตเุ หลก็

Thalassemia screening test MCV + DCIPDCIP positive MCV < 80 fL MCV > 80 fL DCIP negative DCIP negative แยกจากภาวะโลหติ จาง normal จากการขาดธาตเุ หลก็Hb typing

Thalassemia screening test OF + DCIPDCIP positive OF positive OF negative DCIP negative DCIP negative แยกจากภาวะโลหติ จาง normal จากการขาดธาตเุ หลก็Hb typing

Thalassemia screening test• บันทึกผลในคมู ือปฏิบตั ิการ และใบรายชอ่ื ประจําหอ ง• ตอบคาํ ถามทา ยบทและอภปิ รายกลมุ ยอ ย