วารสารสถาบันวิจัยญาณสังวร ปีที่ 10 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2562) เรื่อง กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่จังหวัดเลย

กระบวนการปรบั เปลยี่ นพฤติกรรมการสูบบหุ รข่ี องพระสงฆส์ ่กู ารเป็นต้นแบบปลอดบุหร่ี จงั หวัดเลย THE PROCESS OF SMOKING BEHAVIOR CHANGE OF MONKS TO BE LOEI SMOKE –FREE ROLE MODELS พระครูปริยัตสิ าทร1 PHRAKHRUPARIYATTISATORN1 ทำวิจัยเม่อื พ.ศ. 2562 บทคัดยอ่ การวิจัยครั้งนี้เป็นแบบผสมผสาน มีวัตถุประสงค์การวิจัย เพื่อ 1) ศึกษาสภาพพฤติกรรม การสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย2) ศึกษาความต้องการของพระสงฆ์ในเขต อำเภอเมืองเลย สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่ และ 3) ศึกษากระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการ สูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่จังหวัดเลย การดำเนินการออกเป็น 3 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 การสำรวจกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบ ปลอดบุหรี่ ระยะที่ 2 การประชุมกลุ่มย่อย ระยะที่ 3 การวิเคราะห์/สังเคราะห์ความคิดเกี่ยวกับ เกี่ยวกับกระบวนการปรับเปลย่ี นพฤตกิ รรมการสูบบหุ ร่ขี องพระสงฆส์ ่กู ารเป็นตน้ แบบปลอดบุหร่ี กลุม่ ตัวอย่างประกอบด้วย ประชากรผู้ให้ข้อมูลหลัก จำนวน 12 รูปผู้ให้ข้อมูลในการประชุมกลุ่มย่อย จำนวน 19 รูป/คน และกลุ่มตัวอย่างซึ่งเป็นตัวแทนของพระสงฆ์ จำนวน 322 รูป เครื่องมือที่ใช้ใน การวิจัย ได้แก่ (1) แบบสอบถามสภาพพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย (2) แบบสอบถามความต้องการของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลยสู่การเป็น ต้นแบบปลอดบุหรี่ และ (3) แบบสอบถามกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของ พระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่ จังหวัดเลย สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ประกอบด้วย (1) ข้อมูลเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา จับประเด็น ตีความ (2) ข้อมูลเชิงปริมาณ วเิ คราะห์ข้อมูลโดยใชส้ ถิตพิ ้ืนฐาน ไดแ้ ก่ ค่าความถ่รี อ้ ยละคา่ เฉลย่ี คา่ เบยี่ งเบนมาตรฐาน ผลการวิจยั พบวา่ 1) พระสงฆ์มสี ภาพพฤติกรรมการสูบบุหร่ีอยใู่ นระยะชั่งใจมากท่สี ดุ 1 อาจารย์ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลยั วิทยาเขตศรลี ้านช้าง

วารสารสถาบันวจิ ัยญาณสังวร ปที ี่ 10 ฉบบั ที่ 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2562) 13 2) ความต้องการของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลยสู่การเป็นต้นแบบปลอด บหุ ร่ีมีความต้องการอย่ใู นระดับมาก 3) กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอด บุหรี่ จังหวัดเลย ควรทำงานแบบบูรณาการร่วมกันขององค์กรภาครัฐ เอกชน และสำนักพุทธศาสนา และคณะสงฆ์ในพื้นที่ต้องแสดงออกถึงความตระหนักร่วมกันในการแก้ไขปัญหาและวางแผนร่วมกัน อย่างต่อเนื่อง โดยให้พระสงฆ์ที่เคยสูบมาเล่าประสบการณ์และเป็นพี่เลี้ยงให้พระสงฆ์และคนที่อยาก เลิกบหุ ร่ี, จัดทำธรรมนูญหา้ มจดั จำหน่ายเหล้า บหุ รใ่ี นบรเิ วณกิจกรรมงานบุญ งานประเพณีต่างๆ คำสำคัญ : 1. พฤตกิ รรมการสบู บุหรี่ 2. การปรับเปลีย่ นพฤติกรรมการสูบบุหร่ี ABSTRACT The objectives of the mixed-method research were 1) To study the smoking behavior of monks in Mueang Loei district, Loei province 2) To study the demand of monks to be smoke-free role models and 3) To study the process of smoking behavior change of monks to be Loei smoke-free role models. The research was divided into three phrases: the first phrase to survey on the process of smoking behavior change of monks to be Loei smoke-free role models, the second phrase to arrange small group discussion, and the third phrase to analyze/synthesize the ideas on the process of smoking behavior change of monks to be Loei smoke-free role models. The samples of the research were twelve key informants, nineteen informants in small group discussion, and 322 representatives of monks. The instruments of the research were (1) the questionnaire on the smoking behavior of monks in Mueang Loei district, Loei province, (2) the questionnaire on the demand of monks in Mueang Loei district, Loei province, to be Loei smoke-free role models, and (3) the questionnaire on the process of smoking behavior change of monks to be Loei smoke-free role models. The statistics used for data analysis were comprised of (1) the content analysis used to analyze, catch the main idea of, and interpret the qualitative data, and (2) the frequency distribution, the percentage, the mean, and the standard deviation used to analyze the quantitative data.

14 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) The research findings were as follows: (1) The smoking behavior of monks at the stage of contemplation was found to be at the highest level (2) The demand of monks in Mueang Loei district, Loei province, to be Loei smoke-free role models was found to be at a high level and (3) The process of smoking behavior change of monks to be Loei smoke-free role models should be engaged in the integration of the public sector, the private sector and the provincial Buddhism bureau. In addition, the council of local monks had to demonstrate their awareness to solve such a problem, to have a successive problem-solving plan by invited monks that used to smoke to share their successful experiences on reducing, abandoning and quitting smoking and to be escorts or coaches for monks and other smoking persons, and to cooperate on the covenant or any basic agreement not to allow alcohol drinks and cigarettes in the vicinity of merit-making activities or other traditions and festivals. Keywords: 1.Smoking Behavior 2. Smoking Behavior Change. 1. ความสำคญั และท่มี าของปญั หาท่ีทำการวิจัย การสูบบุหรี่นอกจากจะมีโทษต่อผู้สูบเองแล้ว ยังทำให้ผู้อื่นที่อยู่ในบรรยากาศของการสูบ บุหรี่รับเอาควันพิษเข้าไปด้วย (ญาณิทร์ ศรีทรงเมือง, 2549: 1) การสูบบุหรี่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ สิ้นเปลืองทางด้านเศรษฐกิจ ทำลายสิ่งแวดล้อม ก่อให้เกิดปัญหาทางสังคม และเป็นสาเหตุสำคญั ของ ปัญหาสาธารณสุขของโลก บุหรี่เป็นสาเหตุสำคัญอันดับสองของการเสียชีวิตของประชากรทั่วโลก ใน แตล่ ะปผี ไู้ ม่สูบบุหรห่ี ลายแสนคนตอ้ งเสียชีวิตด้วยโรคท่เี กิดจากการได้รับควันบหุ ร่มี ือสองหรือการได้รับ ควันบุหรี่ในสภาพแวดล้อม ในควันบุหรี่จะประกอบด้วยสารเคมีมากกว่า 4,000 ชนิด และมีสารพิษ อยา่ งนอ้ ย 250 ชนดิ ซ่งึ ในจำนวนน้ี มสี ารกอ่ มะเรง็ มากกวา่ 50 ชนดิ จากรายงานขององคก์ ารอนามัย โลก แจง้ ว่าขณะนีท้ ั่วโลกมผี สู้ บู บุหรี่ประมาณ 1,300 ล้านคน จำนวนบุหรที่ ี่สบู ต่อวันมมี ากกว่า 15,000 ล้านมวน โดยกวา่ คร่ึงหนึ่งหรือร้อยละ 54.5 ของผสู้ ูบบุหร่ที งั้ หมดอยู่ในเอเชยี รองลงมาคือ อัฟริกาและ ประเทศตะวันออกกลางมรี ้อยละ 11.8 ยุโรปตอนกลาง และยุโรปตะวันออกมีรอ้ ยละ10.8 ยุโรปตะวันตก มีร้อยละ 9.3 ลาตินอเมริกาและหมู่เกาะแคริบเบียนมีร้อยละ8.9 และอเมริกาเหนือมีร้อยละ 4.6 ผู้ที่ เสียชีวิตจากการสูบบุหรี่มีปีละประมาณ 5ล้านคน ในจำนวนนี้ประมาณครึ่งหนึ่งอยู่ในประเทศกำลัง พัฒนาและมีการคาดกันว่าในอีก 25 ปีข้างหน้า จำนวนผู้เสียชีวิตจากการสูบบุหรี่จะเพิ่มขึ้นเป็นปีละ ประมาณ 10 ล้านคนจากสถานการณ์การสูบบุหรที่ ่ัวโลกดังกล่าว จะทำใหค้ ร่ึงหน่ึงของผู้สูบบุหรี่ทั่วโลก ในขณะน้ี (ที่มีประมาณ 650 ล้านคน) เสียชีวิตจากการสูบบุหรี่ในอนาคต โดยครึ่งหนึ่งจะเสียชีวิตในช่วง

วารสารสถาบันวจิ ัยญาณสงั วร ปที ี่ 10 ฉบบั ท่ี 2 (กรกฎาคม - ธนั วาคม 2562) 15 วัยทำงาน ซึ่งเป็นการสูญเสียชีวิตก่อนวัยอันควรเป็นเวลาถึง 20-25 ปี (กิติศักดิ์ เมืองหนู, 2544: 1; อา้ งใน ญาณทิ ร์ ศรีทรงเมอื ง, 2549) จากโครงการ “3 ลา้ น 3 ปี เลกิ บุหร่ที ว่ั ไทย เทิดไทอ้ งค์ราชนั ” นำโดย 5 องค์กรหมออนามัย ได้แก่ มูลนิธิเครือข่ายหมออนามัย สมาคมหมออนามัย ชมรมสาธารณสุขแห่งประเทศไทย สมาคม วิชาชีพสาธารณสุข และชมรมอาสาสมัครสาธารณสุขแห่งประเทศไทย พบว่า จังหวัดที่มีผลการ ดำเนินงานชักชวนผู้สมัครใจเข้าร่วมโครงการฯ สูงสุด 5 จังหวัดได้แก่ จังหวัดเลย จำนวน 12,399 คน ทั้งนี้ จังหวัดเลย มี 14 อำเภอ ประชากรทั้งสิ้น 638,888คน เพศชาย 321,611 คน เพศหญิง 317,277 คน และ อสม.ทั้งจังหวัดมี 13,880 คน เป้าหมายท้าชวนคนเลิกบุหรี่ อสม. 1 คน ต่อ คนสมัคร 1 คน โดยจังหวัดเลยจึงกำหนดเป้าหมายมีผู้เลิกสูบปีแรกคือ 11,664 คน แต่ขณะนี้สามารถทำได้แล้วถึง 12,399 คน (Hfocus.org, 2017:online) และเมื่อจะกล่าวถึงบทบาทของการพัฒนาภาวะผู้นำที่มี จริยธรรม พระสงฆ์ถือว่ามีบทบาทสำคัญเพราะพระสงฆ์เป็นผู้นำทางด้านจิตใจยิ่งในสมัยโบราณด้วย แล้ว วัดหรือพระสงฆ์กลายเป็นศูนย์กลางของชุมชนไปในตัว วัดเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้ของชุมชน พระสงฆ์ถูกวางบทบาทให้เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณในการประกอบพิธีกรรมต่างๆ และเป็นที่พึ่งทางใจ ของบุคคลทั่วไป (พระครูสุนทรธรรมโกศล, 2584: online) และในปัจจุบันบทบาทของพระสงฆ์เริ่มมี ความเด่นชัดมากขึ้นเพราะสังคมไทยในปัจจุบันถามหาผู้นำที่มีคุณธรรม จริยธรรมเพื่อปกครองชุมชน และองค์กรให้เกิดความสงบสุขเพราะไม่ว่าสังคมหรือองค์กรถ้ามีผู้นำที่ประพฤติธรรม ผู้ตามก็จะ ประพฤติธรรมตาม มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตศรีล้านช้าง เป็นมหาวิทยาลัยทาง พระพุทธศาสนาที่ตั้งอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นสถาบันการศึกษาระดับอุดมศึกษาที่ตั้งอยู่ใน เขตพื้นที่ อำเภอเมือง จังหวัดเลย เป็นมหาวิทยาลัยทางพระพุทธศาสนา มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เป็น สถานศึกษาด้านพระพุทธศาสนาและวิชาการอื่นๆ วิจัย ส่งเสริม เผยแผ่และให้บริการวิชาการอ่ืน ควบคู่ไปกับวิชาการด้านพระพุทธศาสนา รวมทั้งทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม และจากพันธกิจของ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตศรีล้านช้างด้าน วิจัยและพัฒนางานวิชาการ เพื่อสร้าง องค์ความรู้ทางด้านวิชาการใหม่ๆ ให้สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจ สังคมของท้องถิ่นและประเทศ พร้อมทั้งเผยแผ่องค์ความรู้ในระบบเครือข่ายการเรียนรู้ที่ทนั สมยั และสร้างเสรมิ ให้บริการวิชาการแก่ สังคม ชุมชนและท้องถิ่น สามารถชี้นำสังคม จึงเป็นเรื่องจำเป็นและเป็นภารกิจสำคัญที่ทาง มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัยจะได้มีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาสงั คมท้องถิ่นและประเทศ ทั้งน้ี เพื่อปกป้องสิทธิของผู้ไม่สูบบุหรี่ภายในเขตพื้นที่มหาวิทยาลัย และเนื่องด้วยการสูบบุหรี่ในสถานท่ี ห้ามสูบ หรือสถานที่ปลอดบุหรี่ถือว่าเป็นความผิด ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองสุขภาพผู้ไม่สูบบุหร่ี พ.ศ. 2535 เป็นการดูแลผทู้ ยี่ ังสบู บุหรี่ โดยกำหนดพน้ื ท่ีสูบบุหรท่ี ี่มีมาตรฐาน ในพ้ืนที่มหาวิทยาลัยอีก

16 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) ทั้งดูแลผู้ที่ต้องการเลิกบุหรี่ ตลอดจนเสริมสร้างความตระหนักถึงผลเสียของการสูบบุหรี่ และพิษภัย ของบุหรี่ เพื่อสร้างให้ประชาชนในจังหวัดเกิดความตระหนัก รู้เท่าทันถึงโทษและพิษภัยของบุหรี่ ทั้ง ต่อตัวผู้สูบบุหรี่เอง และต่อผู้ที่ได้รับควันบุหรี่จากบุคคลอื่นที่สูบบุหรี่ ทั้งนี้เพื่อสร้างให้มหาวิทยาลัย มหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตศรีล้านช้าง เป็นมหาวิทยาลัยปลอดบุหรี่ โดยมีความจำเป็นที่ต้อง ทำการศึกษาการศกึ ษา กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบ ปลอดบุหรี่ จังหวัดเลย ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้องนำไปเป็นกรอบการ ดำเนินการพัฒนามหาวิทยาลัยให้เป็นเขตปลอดบุหรี่ เป็นมหาวิทยาลัยปลอดบุหรี่ได้อย่างมี ประสิทธิภาพต่อไป ผู้วิจัยและคณะในฐานะเป็นบุลากรทางการศึกษาของมหาวิทยาลัยมหามกุฏราช วิทยาลัย ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยสงฆ์ ในกำกับของรัฐจึงสนใจศึกษากระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่เพื่อผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้องนำไปเป็นกรอบ การดำเนินการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ จังหวัดเลย สู่การเป็นต้นแบบปลอด บหุ ร่ี ไดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพต่อไป 2. วัตถปุ ระสงคข์ องการวิจัย 2.1 เพ่อื ศึกษาสภาพพฤตกิ รรมการสบู บหุ ร่ขี องพระสงฆ์ ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย 2.2 เพื่อศึกษาความต้องการของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลยสู่การเป็น ตน้ แบบปลอดบุหร่ี 2.3 เพื่อศึกษากระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็น ตน้ แบบปลอดบุหรี่ จงั หวัดเลย 3. ประโยชนท์ ไ่ี ด้รบั จากการวจิ ัย 3.1 จะได้องค์ความรู้เกี่ยวกับการพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ สำหรบั ผู้บรหิ ารและผูท้ ่เี กี่ยวขอ้ งนำไปปรับปรุง และแกไ้ ขพฤตกิ รรมการสูบบหุ ร่ขี องพระสงฆ์ 3.2 จะได้ทราบถึงความต้องการของพระสงฆ์ จงั หวัดเลยสกู่ ารเป็นตน้ แบบปลอดบหุ ร่ีซ่ึงจะ เป็นประโยชน์สำหรับผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้องนำไปเป็นกรอบการดำเนินการปรับปรุง และแก้ไข พฤติกรรมการสบู บุหรี่ของพระสงฆไ์ ดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธิภาพ 3.3 ได้กระบวนการปรับเปล่ียนพฤตกิ รรมการสูบบุหรข่ี องพระสงฆส์ กู่ ารเป็นต้นแบบปลอด บุหรี่ จังหวัดเลย ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้องนำไปเป็นกรอบการดำเนินการ จงั หวัดเลยไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพตอ่ ไป

วารสารสถาบันวจิ ัยญาณสังวร ปที ี่ 10 ฉบบั ที่ 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2562) 17 4. วิธีการดำเนินการวิจยั 4.1 ประชากรเปา้ หมายและกลมุ่ ตัวอย่าง ผู้วิจัยได้กำหนดประชากรเป้าหมายและกลุ่มตัวอย่าง เพื่อเป็นผู้ให้ข้อมูลในขั้นตอนการ เก็บข้อมูล โดยแบง่ เป็น 3 กล่มุ ดงั น้ี ประชากรกลมุ่ ตัวอย่างซึง่ เป็นกลมุ่ ผูใ้ ห้ขอ้ มูล ประกอบด้วย 4.1.1 ประชากรผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key informants) ในพื้นที่จังหวัดเลย จำนวนทั้งสิ้น 12 รปู ได้แกพ่ ระสงฆ์ ประกอบด้วย เจา้ อาวาส ผู้ช่วยเจ้าอาวาส พระลกู วัด 4.1.2 ผู้ให้ข้อมลู ในการประชุมกลุ่มย่อย (Focus Group) ประกอบด้วย (1) พระสังฆาธิ การได้รับรางวัลดีเด่นที่ไม่สูบบุหรี่ในจังหวัดเลย รวมจำนวน 5 รูป, (2) เจ้าคณะจังหวัด (ธ) และรอง เจ้าคณะจังหวัด (ธ), เจ้าคณะจังหวัด และรองเจ้าคณะจังหวัด จำนวน 4 รูป และ (3) ผู้ให้ข้อมูลใน การร่วมประชุมกลมุ่ ยอ่ ย ผวู้ ิจัยไดเ้ ชญิ ผูใ้ หข้ ้อมลู จากหน่วยงานราชการท่ีเกี่ยวข้องกับการณรงค์การไม่ สูบบหุ รี่ จำนวน 10 คน 4.1.3 กลุ่มตัวอย่างซึ่งเป็นตัวแทนของพระสงฆ์ในจังหวัดเลย จำนวน 322 รูป (จาก ประชากรบ้านด่านซ้าย จำนวน 1,121 รูป บ้านนาเวียงจำนวน 316 รูป (เทศบาลตำบลด่านซ้าย, 2560) และบา้ นนาหอจำนวน 245 รูป (องค์การบรหิ ารส่วนตำบลนาหอ) รวมจำนวนท้ังสนิ้ 1,682 รปู (สำนัก พระพุทธศาสนา, 2012: online) ได้กำหนดขนาดกลุ่มตัวอย่างโดยวิธีการเปิดตารางสำเร็จของเกรจซี่ (Krejcie) และมอร์แกน (Morgan) ใชว้ ธิ ีการเลอื กกลุ่มตวั อยา่ งแบบบงั เอญิ ดงั แสดงในตาราง ตารางท่ี 1 แสดงจำนวนประชากรและกลุ่มตวั อยา่ งท่ีใช้ในการวิจัย ประชากร กลุ่มตัวอย่าง บา้ นดา่ นซา้ ย 1,121 215 บา้ นนาเวียง 316 60 บ้านนาหอ 245 47 รวม 1,682 322 4.2 เคร่ืองมอื ในการวจิ ัย ผู้วจิ ัยใชเ้ คร่ืองมือในการวจิ ยั ดังนี้ 4.2.1 การสัมภาษณ์ ผวู้ ิจัยใช้คำถามปลายเปิด (Open-ended question) 4.2.2 การประชมุ กลุม่ ยอ่ ย (Focus Group) 4.2.3 การใช้แบบสอบถาม (Questionnaire)

18 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) ตอนที่ 1 แบบสอบถามสภาพพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมือง เลย จังหวัดเลย ผู้วิจัยได้ดัดแปลงจากแบบวัดขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของ Di Clemente & others ลักษณะคำถามเป็นแบบสอบถามให้เลือกตอบ (Check-list) จำนวน 1 ข้อ จำแนกกลุ่ม ตัวอย่างตามขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการเลิกสูบบุหรี่ เป็น 5 กลุ่ม หรือ 5 ขั้นตอน ได้แก่ (1) ขั้นก่อนชั่งใจ (Pre contemplation) คือ ไม่เคยคิดเลิกสูบบุหรี่ในเวลา 6 เดือนที่ผ่านมา (2) ขั้น ชั่งใจ (Contemplation) คือ คิดเลิกสูบบุหรี่ในเวลา 6 เดือนข้างหน้า (3) ขั้นพร้อมปฏิบัติ (Preparation or Ready for action) คอื คดิ เลิกสูบบุหรภ่ี ายใน 30 วันข้างหน้า และกำลังวางแผนท่ี จะเลิกสูบบุหร่ี (4) ขั้นปฏิบัติ (Action) คือ เริ่มเลิกสูบบุหรี่แล้วเป็นเวลา 6 เดือนที่ผ่านมา และ (5) ข้ันคงไว้ซง่ึ การปฏบิ ัติ (Maintenance) คือ เลิกสบู บหุ รีแ่ ล้วเป็นเวลามากกว่า 6 เดอื น ตอนท่ี 2 แบบสอบถามความตอ้ งการของพระสงฆใ์ นเขตอำเภอเมืองเลย จงั หวัดเลย สู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่ เป็นแบบสอบถามมาตราส่วนประมาณค่า (Rating Scales) ประกอบด้วย (1) ความต้องการด้านการประชาสัมพันธ์ (2) ความต้องการด้านการศึกษา และ (3) ความต้องการด้านขอ้ หา้ ม ตอนที่ 3 แบบสอบถามกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่ การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่ จังหวัดเลย ผู้วิจัยดัดแปลงมาจากแบบวัดกระบวนการเปลี่ยนแปลง พฤติกรรมของ Prochaska & other ลักษณะคำถามเป็นแบบสอบถามมาตราส่วนประมาณค่า (Rating Scales) ประกอบด้วย (1) การกระตุ้นให้ตื่นตัว (Consciousness raising) (2) การระบาย อารมณ์ (Dramatic relief) (3) การประเมินตนเอง (Self reevaluation) การประเมินสิ่งแวดล้อม (Environmental reevaluation)(5) การเผชิญกับเงื่อนไขทางพฤติกรรม (Counter conditioning) (6) การประกาศอสิ รภาพตอ่ ตนเอง (Self liberation) (7) การควบคุมสง่ิ เร้า (Stimulus control) (8) ความสัมพันธ์แบบช่วยเหลือ (Helping relationship) (9) การเสริมแรงในการจัดการ (Reinforcement management) (10) การประกาศอสิ รภาพของสังคม (Social liberation) 4.2.4 สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ประกอบด้วย (1) ข้อมูลเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา จับประเด็น ตีความ (2) ข้อมูลเชิงปริมาณวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ พ้นื ฐาน ไดแ้ ก่ ค่าความถีร่ ้อยละค่าเฉลย่ี และคา่ เบ่ียงเบนมาตรฐาน 5. สรุปผลการวจิ ยั 5.1 สภาพพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่อยู่ในระยะชั่งใจ (Contemplation) ร้อยละ 25.95 และระยะพร้อมปฏิบัติ (Preparation) รอ้ ยละ 23.18

วารสารสถาบันวิจยั ญาณสังวร ปีที่ 10 ฉบบั ท่ี 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2562) 19 5.2 ความต้องการของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย สู่การเป็นต้นแบบปลอด บหุ ร่ี พบวา่ พระสงฆม์ ีความตอ้ งการสูก่ ารเปน็ ต้นแบบปลอดบุหร่เี มื่อแยกพจิ ารณาในแตล่ ะดา้ นพบว่า 5.2.1 ด้านประชาสัมพันธ์ พบว่า โดยรวมพระสงฆ์มีความต้องการระดับมากท่ีสุดตอ่ การ เป็นต้นแบบปลอดบุหรี่โดยเห็นว่าการดำเนินงานดังกล่าวควรได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานต่างๆ ในสังคมในการป้องกันการสูบบุหรี่ ไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และเห็นว่าควร ประชาสัมพันธ์ญาติโยมงดถวายบุหรี่แก่พระสงฆ์ เนื่องจากพระสงฆ์เป็นศูนย์รวมความเชื่อมั่นและ ศรัทธาในเรื่องศาสนาของประชาชน จึงควรมีความประพฤติที่ดี ไม่ติดสารเสพติด แม้ว่ามูลนิธิรณรงค์ เพื่อการไม่สูบบุหรี่จะพยายามหาแนวทางในการป้องกันการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ แต่ก็มีพระสงฆ์ จำนวนไม่น้อยที่ยังสูบบุหรี่อยู่ ถึงแม้ว่าจะร่วมรณรงค์แต่ก็ไม่สามารถเลิกสูบบุหรี่ได้อย่างจริงจังหรือ ถาวร 5.2.2 ด้านการศึกษา พบว่าโดยรวมพระสงฆ์มีความต้องการระดับมากที่สุดต่อการเป็น ต้นแบบปลอดบุหรี่ โดยเห็นว่าการปฏิบัติฝึกจิตสามารถสร้างกำลังใจในการเอาชนะบุหรี่ได้ การเลิก บุหรี่โดยการฝึกจิตปฏิบัติเป็นแรงจูงใจทางด้านสังคม หรือแรงจูงใจทุติยภูมิ เป็นแรงจูงใจที่ซับซ้อน มาก ซ่งึ เกดิ จากความต้องการทางด้านจติ ใจเปน็ ส่วนใหญ่ พระสงฆท์ ม่ี ีการศกึ ษาสูงย่อมมจี ิตสำนกึ และ ทราบโทษของบุหรี่เป็นอย่างดี พระสงฆ์มีความรู้ว่าบุหรี่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และทราบเป็นอยา่ งดี ว่าสารนิโคตินเป็นสารที่พบในบุหรี่มีผลในการก่อให้เกิดโรคมะเร็งปอด และทำให้มีกลิ่นปากมากกว่า ปกติ จะเห็นได้ว่าการสูบบุหรี่มิได้ให้ผลทางด้านบวกเลย แต่จะให้ผลด้านลบไม่ว่าจะเป็นด้าน บุคลิกภาพ ด้านภาพพจน์ที่ดี ด้านสุขภาพร่างกาย ด้านค่าใช้จ่าย สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นผลเสียที่เกิดจาก การสบู บุหรี่ พระสงฆส์ ่วนใหญม่ คี วามรสู้ กึ ดา้ นลบต่อการสบู บหุ รี่ 5.2.3 ดา้ นกฎและข้อห้าม พบวา่ โดยรวมพระสงฆ์มีความตอ้ งการระดบั ปานกลางต่อ การเป็นต้นแบบปลอดบหุ ร่ี โดยพระสงฆ์เหน็ วา่ เม่ือมีการจัดมหรสพขนึ้ ภายในวัดไมค่ วรมีบุหรี่เข้ามา เกีย่ วขอ้ ง เพราะเมอื่ มีการจดั งานมหรสพหรอื งานสมโภชตา่ งๆ ขน้ึ ภายในบรเิ วณวัด จะมรี ้านค้ามา ขายสินค้าตา่ งๆ รวมทงั้ บหุ รี่ด้วย ดังนั้นพระสงฆส์ ่วนใหญ่จึงเห็นวา่ ไมค่ วรจะจดั งานมหรสพทม่ี ีอบายมุข ขึน้ ท่ีวัด หรือแมแ้ ตง่ านรนื่ เริงทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความวนุ่ วาย และผดิ ศีลธรรมอนั ดแี กพ่ ระสงฆ์และศาสนา 5.3 กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอด บุหร่ี จังหวดั เลย โดยรวมทั้ง 10 ด้าน พบวา่ อยูใ่ นระดบั ปานกลาง ท้ังน้เี พราะกระบวนการปรับเปล่ียน พฤติกรรมการสูบบุหรี่ เป็นกิจกรรมที่สังเกตได้ และสังเกตไม่ได้ ซึ่งบุคคลใช้ในการปรับเปลี่ยน ความคิด ความรู้สึก หรือพฤติกรรม เพื่อเคลื่อนไปสูร่ ะยะต่อไป การเคลื่อนผ่านระยะในขั้นต้นเรียกวา่ earlier stage มี 3 ขนั้ ตอน ไดแ้ ก่ ข้ันไม่สนใจปญั หา ข้นั ชงั่ ใจ และขัน้ เตรยี มตวั ควรประยกุ ตด์ า้ นการ รับรู้ อารมณ์ และกระบวนการประเมิน ในการปรบั เปลี่ยนพฤติกรรม การที่บุคคลจะเคลื่อนไปสู่ระยะ

20 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) ต่อมา คอื ข้นั ลงมอื ปฏิบตั ิ และขัน้ กระทำต่อเนือ่ ง ควรเนน้ กระบวนการสร้างข้อตกลง สญั ญา การวาง เงื่อนไข การเผชญิ เหตุการณท์ ี่จะเกิดข้ึนในอนาคตโดยไม่สามารถคาดการณไ์ ด้ การควบคมุ สง่ิ แวดล้อม และการสนับสนนุ ช่วยเหลอื 6. อภปิ รายผลการวิจัย 6.1 สภาพพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย พบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่อยู่ในระยะชั่งใจ (Contemplation) และระยะพร้อมปฏิบัติ (Preparation) เนื่องจากทางหน่วยงานราชการมีการรณรงค์เพื่อให้วัดปลอดบุหรี่ และพระสงฆ์ควรเป็นแบบอย่างที่ดี แก่ประชาชนในสังคมรวมทั้งการสูบบุหรี่ยังถือว่าเป็นการผิดศีลด้วยแต่กลับพบว่าพระสงฆ์ส่วนใหญ่ เริ่มสูบบุหรี่มาตั้งแต่ก่อนบวชและสูบต่อเนื่องมาจนถึงในปัจจุบนั ที่ครองเพศบรรพชิตอยู่โดยได้บุหร่มี า จากซื้อเองและมผี ู้อื่นนำมาถวายให้ซึ่งการสูบบหุ รี่ดังกล่าวก่อให้เกิดความเจ็บป่วยด้วยโรคเรือ้ รังทำให้ ต้องนอนพักรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเวลานานก่อให้เกิดการสูญเสียทางเศรษฐกิจและทรัพยากร บุคคลที่มีคุณค่าในสังคม จึงเป็นผลให้พระสงฆ์มีการรับรู้ในเรื่องการส่งเสริมสุขภาพ อย่างไรก็ตาม นโยบายวัดปลอดบุหรี่ยังไม่มีระเบียบข้อบังคับหรือกำหนดกิจกรรมที่เป็นรูปธรรมชัดเจน ทำให้พบ กลมุ่ ตัวอยา่ งท่ีอยู่ในระยะกอ่ นชั่งใจ (Precontemplation) 6.2 ความต้องการของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย สู่การเป็นต้นแบบปลอด บุหรี่ พบว่าพระสงฆ์มีความต้องการสู่การเป็นต้นแบบปลอดบุหรี่ เนื่องจากพระสงฆ์เองได้ตระหนักใน บทบาทหรือสถานะของตนในสังคมว่าเป็นหนง่ึ ในพระรัตนตรัยทีค่ วรเคารพและกราบไหว้ เปน็ บคุ คลที่ เปรียบเสมือนตัวแทนของพระพุทธเจ้า จึงเป็นการไม่เหมาะสมที่จะพฤติกรรมที่ไม่ดีในการสูบบุหรี่ ซ่ึง กระทรวงสาธารณสุขได้ออกกฎหมาย บังคับใช้ใน พ.ศ. 2545 (ฉบับที่ 10) ที่กำหนดให้ศาสนสถาน เฉพาะบริเวณที่ประกอบศาสนกิจ เป็นสถานที่ปลอดบุหรี่ และพระสงฆ์ต้องไม่สูบบุหรี่ นอกจากน้ี มูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่กำหนดให้วัดเป็นเขตปลอดบุหรี่ด้วย โดยมุ่งเน้นและผลักดันให้วัด ดำเนินการจัดเขตปลอดบุหรี่อย่างจริงจังในบริเวณหรือสถานที่ที่มีการใช้ร่วมกัน และบริเวณที่ใช้ สำหรับประกอบพธิ กี รรมทางศาสนา เชน่ ศาลาสวนอภิธรรม ศาลาการเปรียญ ลานวดั เป็นต้น เพราะ กุญแจสำคัญทีช่ ่วยให้บรรลุตามวัตถุประสงค์ คือ การมีนโยบายเขตปลอดบุหรี่ที่เข้มแข็ง และกิจกรรม ที่ต่อเนื่องในการรณรงค์ ซึ่งกิจกรรมดังกล่าวได้รับความเห็นชอบจากพระสงฆ์ที่ต้องการเลิกสูบบุหรี่ อย่างจริงจงั นอกจากนี้ ความกดดันทางสังคมทำให้พระสงฆ์ต้องเลิกบุหรี่ ซึ่งทฤษฎีควบคุมทางสังคม (Social Control Theory) กล่าวว่าความยึดมั่นผูกพันต่อการกระทำที่สังคมยอมรับ หมายถึง การ มองเห็นประโยชน์ของการปฏิบัติตามบรรทัดฐานของสังคม และเห็นโทษของการมีพฤติกรรม

วารสารสถาบนั วจิ ยั ญาณสงั วร ปที ่ี 10 ฉบบั ที่ 2 (กรกฎาคม - ธนั วาคม 2562) 21 เบี่ยงเบนไปจากกฎเกณฑ์ของสังคม หากพระสงฆ์ยอมปฏิบัติตามกฎระเบียบของสงฆ์ และมีความมุ มานะปฏิบัติธรรมและรักษาศีล จะช่วยให้ได้รับความสำเร็จในทางธรรม ความยึดมั่นผูกพันอยู่กับการ กระทำที่สังคมยอมรับ จะช่วยเหนี่ยวรั้งไม่ให้กระทำผิดได้ ดังนั้น พระสงฆ์ท่ีสูบบุหรี่และติดบุหรี่จึงมี ความพยายามที่จะเลิกสูบบุหรี่เช่นกัน เนื่องจากในฐานะที่รู้บทบาทการเป็นพระสงฆ์ การเรียนรู้ถึง มาตรการป้องกันการสบู บุหร่ีของพระสงฆท์ ำใหส้ ามารถนำความรนู้ นั้ มาประเมนิ ผล วเิ คราะห์หาแนวทาง ในการสร้างมาตรการดังกล่าว ประกอบกับบุหรี่มีการข้ึนราคาแพง เก็บภาษีมากขึ้น ทำให้ยอดการซ้ือ บุหรี่ลดลง และการขึ้นภาษบี ุหรี่นี้ทำให้บุหร่ีมรี าคาแพง อาจมีผลให้ญาติโยมที่คิดจะถวายบุหรี่เปลี่ยน เป็นถวายปัจจัยอืน่ ทเี่ ป็นประโยชนแ์ ทน เมื่อเปรยี บเทยี บในราคาทีเ่ ทา่ กัน ประการสำคัญพระสงฆ์ส่วน ใหญ่ทราบเป็นอย่างดีวา่ การสูบบุหรที่ ำใหส้ ุขภาพร่างกายทรุดโทรมและเสยี่ งต่อการเป็นโรคร้าย จึงทำ ให้พระสงฆ์มคี วามตอ้ งการอย่างมากในการทจ่ี ะให้ความรว่ มมือสู่การเป็นต้นแบบปลอดบหุ ร่ี 6.3 กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การเป็นต้นแบบปลอด บหุ ร่ี จงั หวัดเลย โดยรวมทง้ั 10 ดา้ น พบว่าอย่ใู นระดบั ปานกลาง ท้งั น้เี พราะกระบวนการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมการสูบบุหรี่ เป็นกิจกรรมที่สังเกตได้ และสังเกตไม่ได้ ซึ่งบุคคลใช้ในการปรับเปลี่ยน ความคิด ความรู้สึก หรือพฤติกรรม เพื่อเคลื่อนไปสู่ระยะต่อไป การเคลื่อนผ่านระยะในขั้นต้นเรียกว่า earlier stage มี 3 ขน้ั ตอน ได้แก่ ขัน้ ไมส่ นใจปัญหา ขน้ั ช่ังใจ และข้นั เตรยี มตัว ควรประยุกตด์ ้านการ รับรู้ อารมณ์ และกระบวนการประเมิน ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การที่บุคคลจะเคลือ่ นไปสู่ระยะ ต่อมา คอื ข้ันลงมือปฏิบตั ิ และขนั้ กระทำตอ่ เน่อื ง ควรเนน้ กระบวนการสร้างขอ้ ตกลง สญั ญา การวาง เงอื่ นไข การเผชญิ เหตกุ ารณท์ จี่ ะเกิดขน้ึ ในอนาคตโดยไมส่ ามารถคาดการณ์ได้ การควบคมุ สิ่งแวดล้อม และการสนับสนุนช่วยเหลือ กระบวนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในการเลิกสูบบุหรี่ แบ่งเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ (1) กระบวนการเชิงประสบการณ์ (Experiential processes) จะใช้เมื่อบุคคลนั้นอยู่ในระยะแรก ตั้งแต่ ขั้นไม่สนใจปัญหาจนถึงขั้นชั่งใจ ประกอบด้วย การสร้างจิตสำนึกหรือการเพิ่มความตระหนักรู้ (Consciousness raising) การปลอดปลอ่ ยทางอารมณ์ (Dramatic relief) การทบทวนผลกระทบต่อ สิ่งแวดล้อม (Environmental reevaluation) การทบทวนผลกระทบต่อตนเอง (Self reevaluation) การปลดปล่อยทางสังคม (Social liberation) ซง่ึ เนน้ การสร้างแรงจูงใจ รับรูผ้ ลเสีย และอันตรายจาก การสูบบุหรี่ การปลูกจิตสำนึก ให้ข้อมูลชักจูงให้เกิดอารมณ์อยากเปลี่ยนพฤติกรรมด้วยวิธีการต่างๆ และ (2) กระบวนการเชิงพฤติกรรม (Behavioral processes) ใช้เมื่อบุคคลนั้นอยู่ในระยะพร้อมที่จะ เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม คือ อยู่ในระยะเตรียมตัวจนถึงขั้นดำรงการปฏิบัติตัว ประกอบด้วย การต้ัง เงื่อนไขตรงข้าม (Counter-Conditioning) ความสัมพันธ์แบบช่วยเหลือ (Helping Relationship) การให้การเสริมแรง (Reinforcement management) ความมีอิสระในตนเอง (Self-liberation)

22 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) และการควบคุมสิ่งเร้า (Stimulus control) ซึ่งเน้นวิธีการปฏิบัติตัวในการเลิกสูบบุหรี่ การหลีกเลี่ยง ปัจจัยกระตุ้นต่างๆ เมื่อพิจารณาเป็นรายด้านพบว่าด้านที่มีค่าเฉลี่ยมากที่สุด คือ ด้านการประกาศ อิสรภาพของสังคม รองลงมาคือ ด้านความสัมพันธ์แบบช่วยเหลือ และด้านที่มีค่าเฉลี่ยน้อยที่สุดคือ ด้านการควบคุมสิ่งเร้า ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่า การท่ีพระสงฆ์ประกาศให้สังคมได้รู้ถึงความตระหนัก ประโยชน์มาปฏิบัติแทนที่พฤติกรรมที่เป็นปัญหา การสนับสนุนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการเลิกสูบ บุหรี่ พระสงฆ์ที่สูบบุหรี่ส่วนใหญ่จะเลิกสูบบุหรี่เพราะรู้สึกว่าคนที่อยู่ในชุมชนต้องการให้เลิกสูบบุหรี่ ซง่ึ สามารถอภิปรายไดว้ ่า 6.3.1 ในปัจจุบันพบว่าพระสงฆ์ที่เรียนในระดับปริญญาส่วนมากมีความต้องการเลิก บุหรี่เนื่องจากปัญหาด้านสุขภาพ เมื่อไปตรวจสุขภาพทางอนามัย หรือโรงพยาบาลจะให้ยาเพื่อลด ความอยากบุหรี่ส่วนสามเณรในวัดผู้ปกครองยังไม่ทราบมาก่อนเลยว่าบุตรหลานของตนเองติดบุหรี่ และพระสายป่ายังมีพฤติกรรมการสูบบุหรี่อยู่มาก ส่วนหนึ่งคือเป็นผลพวงมาตั้งแต่เด็กที่ติดจากเพื่อน เพื่อนรุ่นพี่ ในด้านการประสานประสานความร่วมมือเพื่อการลด ละ เลิก พฤติกรรมการสูบบุหรี่ใน สถานศึกษาในเขตอำเภอเมืองเลย จังหวัดเลยของพระสงฆ์พบว่าได้ว่าทางสำนักพุทธศาสนาผู้กำกับ ดูแลเรื่องพระสงฆ์มีโครงการที่พระสงฆ์มีส่วนร่วมในการดำเนินการคือโครงการหมู่บ้านศีล 5 เท่านั้น และไม่มีความต่อเนื่อง และการเป็นตัวอย่างที่ดีของเจ้าอาวาสวัด นอกจากนี้ยังมีการสอบถามก่อนจะ รบั พระเณรเขา้ มาอยู่ในวดั วา่ สูบบหุ รีห่ รือไม่ ถ้าสบู จะไมร่ ับ สว่ นทางหนว่ ยงานโรงพยาบาลบอกว่าการ ติดป้ายห้ามสูบบุหรี่สามารถใช้เป็นสัญลักษณ์ที่ช่วยให้คนสูบบุหรี่น้อยลงได้ และในด้านปัญหา อุปสรรค ควรปรับปรุงอะไรบ้างและอยา่ งไรพบว่าดำเนินมาตรการตามกฎหมายในส่วนการจับปรับใน ที่ห้ามสูบไม่ดัง (ยกเว้นสรรพสามิตจับเป็นตันๆ)หัวหน้าสถานศึกษาต้องเข้มข้นเรื่องตัวชี้วัด ส่วนใน ดา้ นชุมชนพบว่าปัญหาท่ีสำคัญคือ (1) การทำเพื่อใหบ้ รรลุตัวชวี้ ัดถอื เปน็ จดุ อ่อน (2) ระบบราชการถือ เป็นจุดอ่อนอีกประการหนึ่งคือ ถ้าประเมินไม่ผ่านมีผลต่อคนทำและการสูบบุหรี่ในศาสนสถาน ต้องมี กฎหมายที่ชัดเจนพร้อมทั้งมีการบังคับใช้กฎหมายอย่างเข้มเข็ง เพราะการขายเหล้า บุหรี่ในศาสน สถานเปน็ เร่อื งผดิ กฎหมาย ทง้ั นี้การบังคบั ใชก้ ฎหมายเปน็ เรอ่ื งยาก เพราะความนับถอื พระ วธิ ีออกคือ การใชม้ ตหิ มูบ่ า้ นเป็นเกณฑใ์ นการบงั คับใช้ โดยเร่ิมจากผนู้ ำ และรา้ นขายของชำ ตามลำดับ 6.3.2 การวางแผนอนาคตการจัดการลด ละ เลิก การสูบบุหรี่ ของพระสงฆ์ ในเขต อำเภอเมืองเลย จังหวัดเลยพบว่า แนวทางในการแก้ไขพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์ คืออย่าให้ ท่านมเี วลาว่าง สถานศึกษาต้องเข้มงวด และผบู้ ริหารต้องเอาใจใส่อย่างจริงจังและในการประชุมคณะ สงฆ์ควรจะนำเรื่องนี้เข้าที่ประชุม และร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแก้ไขปัญหาและวางแผน ร่วมกัน สอดคล้องกับพระธรรมโกศาจารย์หรือหลวงพ่อปัญญานันทะภิกขุเจ้าอาวาสวัดชลประทาน รังสฤษฏ์ได้กล่าวให้โอวาทเนื่องในวันเข้าพรรษาว่าผู้มาบวชเป็นพระสงฆ์ควรเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับ

วารสารสถาบนั วิจยั ญาณสังวร ปที ี่ 10 ฉบบั ที่ 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2562) 23 ประชาชนด้วยการไม่สูบบุหรี่เพราะศีลข้อ 5 มีคำสอนว่า “สุราเมระยะมัชชะปมาทัฐถานาเวรมณี สิกขาปทังสมาธิยามิ” ซึ่งแปลได้ว่าข้าพเจ้าทั้งหลายรับข้อปฏิบัติในการงดเว้นจากการไม่ดื่มสุราเมรัย และสิ่งเสพติดซึ่งหมายรวมถึงบุหรี่ด้วยดังนั้นชาวบ้านไม่ควรเอาบุหรี่ไปถวายพระเพราะเป็นการทำให้ พระเปน็ โรคมะเรง็ ทีส่ ำคญั ถา้ เข้าวดั ต้องไม่สบู บุหร่ี” จากคำกลา่ วขา้ งต้นจะพบว่าบหุ รีน่ ั้นรวมอยู่ในศีล 5 ด้วยซึ่งหมายความว่าพระสงฆ์ที่สูบบุหรี่นั้นได้ทำผิดศีลข้อ 5 นี้ด้วยนอกจากนี้วัดยังเป็นสถานที่ทาง ศาสนาโดยตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขฉบับท่ี 19 เรื่องการกำหนดสถานที่สาธารณะให้เป็นพื้นท่ี ปลอดบุหรี่ได้ประกาศพื้นที่ปลอดบุหร่ี 100 เปอร์เซ็นต์จำนวน 21 ประเภทซึ่งรวมถึงวัดศาสนสถาน หรือสถานที่ประกอบศาสนกิจในนิกายหรือศาสนาอื่นๆ เฉพาะบริเวณประกอบศาสนกิจเช่น ในโบสถ์ มัสยิดและศาลาการเปรียญเป็นเขตห้ามสูบบุหรี่โดยเด็ดขาดส่วนนอกบริเวณที่ประกอบศาสนพิธีใน ภาพรวมก็กำหนดใหเ้ ปน็ เขตปลอดบุหร่ีแต่สามารถจัดเขตสำหรับสบู บหุ รี่เป็นการเฉพาะได้ ตามเงื่อนไข และมาตรฐานที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขประกาศกำหนดเช่นไม่อยู่บริเวณทางเข้าออก บรเิ วณท่รี บกวนผอู้ ื่นและบริเวณที่เห็นเดน่ ชัดเป็นต้นแตจ่ ากการศกึ ษาของมลู นิธิการรณรงค์เพ่ือไม่สูบ บุหรี่พบว่าพระภิกษแุ ละสามเณรเพียงร้อยละ 32.5 เทา่ น้ันท่ีทราบวา่ มีกฎหมายน้ี โดยเมื่อสอบถามถึง สถานทท่ี ีพ่ ระสูบบหุ รี่ร้อยละ 51.6 บอกวา่ สูบในกฏุ ิรอ้ ยละ 41.3 บอกวา่ สูบในเขตวดั 7. ข้อเสนอแนะ ควรใหผ้ เู้ คยสูบมาเล่าประสบการณ์และเปน็ พ่เี ลีย้ งให้คนอยากเลิกบหุ รแี่ ละควรทำงานแบบ บูรณาการรว่ มกัน โดยอาจจะทำพิธเี ปดิ ป้ายรณรงค์เรื่อง การลด ละ เลิก บุหรี่ ขององค์กรภาครฐั และ เอกชน เพื่อแสดงออกถึงความตระหนักร่วมกันสอดคล้องกับการรณรงค์ให้วัดเป็นเขตปลอดบุหรี่ จะ มุ่งเน้นในการผลักดันให้วัดดำเนินการจัดเขตปลอดบุหรี่อย่างจริงจังโดยเฉพาะในบริเวณหรือสถานทีท่ ่ี มีการใช้ร่วมกัน เช่น ศาลาสวดอภิธรรม ศาลาการเปรียญ ลานวัด และบริเวณที่ใช้สำหรับประกอบ พิธีกรรมทางศาสนา เปน็ ตน้ เพราะกญุ แจสำคญั ท่จี ะชว่ ยใหโ้ ครงการบรรลุตามวัตถปุ ระสงค์ คือ การมี นโยบายเขตปลอดบุหรี่ที่เข้มแข็ง และกิจกรรมที่ต่อเนื่องในการรณรงค์ดังน้ี (1) ตั้งบุคคลผู้รับผิดชอบ เจ้าอาวาสจัดประชุมเพื่อปรึกษาหารือผู้รับผิดชอบโครงการ ทั้งตัวแทนฝ่ายพระสงฆ์และฆราวาส คณะกรรมการวัดให้เป็นผู้ดำเนนิ โครงการอย่างจริงจงั และตอ่ เนื่อง (2) ประชาสมั พนั ธอ์ อกหนังสือเป็น ลายลักษณ์อักษรลงนามโดยเจ้าอาวาสวัด ประกาศประชาสัมพันธ์ตามจุดต่างๆ ทั่วบริเวณวัด เพื่อให้ รับทราบโดยทั่วกัน ทั้งนี้ตามประกาศแจ้งให้ทราบนั้นต้องระบุชัดเจนเกี่ยวกับกำหนดการในการ ดำเนินการอย่างจริงจัง วันเริ่มต้นปลอดบุหรี่ ซึ่งต้องใช้เวลาอย่างน้อย 1-2 เดือนติดป้ายวัดเป็นเขต ปลอดบุหร่ขี นาดใหญ่ไวต้ ามจดุ ต่างๆ ทีส่ ำคัญ เช่น บริเวณหน้าวดั ตรงประตูทางเข้าวดั ทุกดา้ น เป็นต้น ติดสติกเกอร์ห้ามสูบบุรี่ตามสถานที่ต่างๆ เช่น ศาลาสวดอภิธรรม ศาลาการเปรียญ หน้าห้องสมุด

24 Journal of Yanasangvorn Research Institute Vol.10 No.2 (July – December 2019) หน้าห้องน้ำ เป็นต้น ประกาศประชาสัมพันธ์เสียงตามสาย ขอความร่วมมือไม่สูบบุหรี่ในวัด เพื่อให้ ญาติโยมทราบนโยบายของวัดเนื่องในโอกาสวันสำคัญทางศาสนา (3) การให้ความรู้เรื่องพิษภัยของ บุหรี่เทศนาสอดแทรกเรื่องพิษภัยของบุหรี่เป็นธรรมทานอยู่เนืองๆ ให้ญาติโยม ลด ละ เลิกบุหรี่ เพ่ือ ไม่ให้ตั้งอยู่ในความประมาท เพราะถือว่าบุหรี่เป็นสิ่งเสพติดที่นำไปสู่สิ่งเสพติดชนิดอื่น และบั่นทอน สุขภาพถือเป็นการเบียดเบียนตนเองและผู้อื่น และให้ความรู้แก่ญาติโยมในการไม่ถวายบุหรี่แก่ พระสงฆ์ โดยจัดบอร์ดให้ความรู้เรื่องพิษภัยอันตรายของบุหรี่ ในโอกาสสำคัญ เช่น วัดงดสูบบุหรี่โลก (4) พระสงฆ์ไม่สูบบุหรี่ลด ละ เลิก บุหรี่ เพื่อเป็นแบบอย่างในการตั้งอยู่บนความไม่ประมาทแก่ญาติ โยมและ (5) เจ้าอาวาสจริงจังเจ้าอาวาส คือ กุญแจแห่งความสำเร็จในการเป็นแบบอย่างไม่สูบบุหร่ี ตลอดจนสนับสนุนการรณรงค์ไม่สูบบุหรี่อย่างเข้มแข็งจริงจัง และต่อเนื่อง ได้แก่ มีกฎระเบียบถือ ปฏบิ ตั อิ ย่างเครง่ ครัดและปฏบิ ตั ติ ามหลกั พระพุทธศาสนาอยา่ งเคร่งครดั 8. บรรณานุกรม / เอกสารอ้างองิ กิติศักด์ิ เมอื งหน.ู (2544).“ประสิทธผิ ลของโปรแกรมสุขศึกษาในการเลกิ บหุ ร่ีของผนู้ ำชุมชน อำเภอ เมือง จังหวัดพัทลุง”. วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต. สาขาวิชาสาธารณสุข ศาสตร.์ บณั ฑติ วทิ ยาลยั : มหาวิทยาลยั มหิดล. ญานทิ ร์ ศรีทรงเมอื ง. (2549).“ขนั้ ตอนการเปลยี่ นแปลงพฤติกรรมการเลกิ สูบบุหร่ีของพลทหารค่า ภาณรุ ังสี จังหวดั ราชบรุ ี. วิทยานพิ นธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบณั ฑิต. บณั ฑิตวทิ ยาลยั : มหาวิทยาลยั ศรนี คริน ทรวโิ รฒ. พระครสู ุนทรธรรมโกศล. (2548). การใชจ้ ติ วิทยาเพอื่ พฒั นาชมุ ชน, [online], Available form: http://www.thaicyberpoint.com/ford/blogid/193 [19 ธันวาคม 2560]. สำนักพระพุทธศาสนา. (2012). ทะเบียนวดั จงั หวัดเลย. [Online]. Available from: http://www.leionab.go.th [16 มิถุนายน 2560] Hfocus.org, 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรท่ี วั่ ไทย 8 เดือนแรกสมัครใจเลิกบหุ รกี่ ว่า 2 แสนคน จ.เลย อันดับ หน่ึง, [online], Available from: http://www.hfocus.org/content/2017/02/13343 [2017-02-15] 9. คำขอบคณุ คณะผู้วิจัยขอขอบคุณ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สำหรับ การดำเนินงานโครงงานวิจัยเรื่อง กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของพระสงฆ์สู่การ เป็นตน้ แบบปลอดบุหรี่ จังหวดั เลย ประจำปีงบประมาณ 2560 และขอขอบคณุ สถาบนั วจิ ยั ญาณสงั วร มหาวิทยาลยั มหามกฏุ ราชวิทยาลยั และมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลยั วิทยาเขตศรีลา้ นช้าง ทไ่ี ด้ อำนวยความสะดวกในการใชพ้ น้ื ที่และเครอื่ งมือต่าง ๆ สำหรบั การศกึ ษาวจิ ัย