วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 41 Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objectives: This participatory action research aimed to study process and result of the development of a safety food system from the agriculturist network in Sikhio district, Nakhon Ratchasima Province. Method: Thirty two participants were purposely recruited as representatives from government, private, community leaders and agriculturist network sectors. The instruments consisted of in-depth interview, questionnaires and workshop. Quantitative data were analyzed by descriptive statistics and qualitative data were analyzed using content analysis. Result: The results showed that the process of developing a food safety system from an agriculturist network Consists of participation in 4 steps which were 1) studying situations and problem of the area, 2) planning, 3) operations and 4) monitoring and evaluation. Results of the safety food system development can be categorized into 3 groups; farmer, supplier and consumer. In Farmer they have to stick together to develop knowledge and skills in safety food production with support from the government. The product supplier group, they have to publicize of selling points and identity standards for products sold in the community. Consumer group, they have to enhance their knowledge and skills in nutrition and buying safety food. Keywords: developing safety food system, agriculturist 1. ความเป็็นมาและความสำ�ำ คัญั ของปััญหา (สำ�ำ นักั ส่่งเสริมิ และสนับั สนุุนอาหารปลอดภัยั , 2563) เมื่อ�่ ประชาชน อาหารเป็็นปััจจััยสำำ�คััญในการดำำ�รงชีีวิิตสำำ�หรัับมนุุษย์์ บริิโภคพืืชผัักที่่�ปนเปื้้�อนสารเคมีีตกค้้างอาจส่่งผลกระทบต่่อ และยัังเป็็นหนึ่่�งในปััจจััยหลัักที่่�กำำ�หนดภาวะด้้านสุุขภาพ สุุขภาพของผู้้�บริิโภคและผู้้�ผลิิตในประเทศ การปนเปื้้�อนของ (Health determinant) องค์์การอาหารและการเกษตรแห่่ง สารเคมีีในอาหารที่่�เป็็นปััจจััยหนึ่่�งที่่�ก่่อให้้เกิิดการสะสมและ สหประชาชาติิ (Food And Agricultural And Development เปลี่่�ยนแปลงของเซลล์์ในร่่างกาย (กองยุุทธศาสตร์์และ Economics Division, FAO) ได้้กำำ�หนดความหมายของความ แผนงาน,2560) และพบผู้้�ที่่�เจ็็บป่่วยเฉีียบพลัันจากพิิษของ มั่น� คงทางอาหาร (Food Security) ว่่าหมายถึึง ความสามารถใน สารเคมีี จำำ�นวนมากถึึงปีีละ 5,000-7,000 ราย สำำ�นัักงานหลััก การเข้้าถึึงอาหารที่่�มีีปริิมาณมากพอเพีียง (Sufficient) ประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิ (สปสช.) ได้้เปิิดเผยข้้อมููลสถานะ มีีความปลอดภััย (Safe) และ มีีโภชนาการที่่�พอเพีียงต่่อ สุุขภาพในช่่วง 3 ปีี (2559-2561) สารเคมีีกำำ�จััดศััตรููพืืช การเจริิญเติิบโต (Nutritious Food) (Agricultural And คร่่าชีีวิิตคนไทย 1,715 ราย เฉลี่่�ยเกืือบปีีละ 600 ราย D e v e l o p m e n t E c o n o m i c s D i v i s i o n , 2 0 1 3 ) มีีคนป่่วยจำำ�นวน 13,908 รายต่่อปีี กว่่า 4.6 พัันคนต่่อปีี แต่่ในสถานการณ์์ปััจจุุบััน WHO รายงานข้้อมููลด้้านความ สููญเสียี การรักั ษากว่่า 62.81 ล้้านบาท หรืือราว 22 ล้้านบาทต่่อปีี ปลอดภัยั ของอาหารระดับั โลก พบว่่า เกืือบ 1 ใน 10 ของผู้�้คน ต้้นเหตุุสำำ�คััญมาจากย่่าฆ่่าแมลงกลุ่่�มออร์์กาโนฟอสเฟตและ ทั่่�วโลกล้้มป่่วยหลัังจากรัับประทานอาหารที่่�มีีสารปนเปื้้�อน คาร์์บาเนต และในจำำ�นวนนี้้ม� ีีผู้้�เสีียชีีวิติ ถึึง 420,000 รายในแต่่ละปีี (WHO, การขัับเคลื่่�อนนโยบายอาหารปลอดภััยของประเทศ 2020) ไทยในปััจจุุบััน มีีการขัับเคลื่่�อนนโยบายระดัับประเทศ ดัังนี้้� สถานการณ์ค์ วามปลอดภัยั ด้้านอาหาร (Food Safety) 1) การบููรณาการงานระหว่่างภาคีตี ลอดห่่วงโซ่่อาหาร 2) การผลักั ของประเทศไทย พบว่่า ผักั และผลไม้้ที่ค�่ นไทยบริโิ ภคปริมิ าณสููง ดัันให้้มีีระบบควบคุุมอาหารปลอดภััยในระดัับภููมิิภาคและท้้อง จำ�ำ นวน 10 ชนิดิ ได้้แก่่ ผักั คะน้้า กวางตุ้ง� ผักั บุ้้ง� ตำ�ำ ลึึง ผักั กาดขาว ถิ่่�น 3) การวิิเคราะห์์ความเสี่่�ยงด้้านความปลอดภััยอาหาร พริิก ใบกะเพรา ใบโหระพา ถั่่�วฝัักยาว ขึ้้�นฉ่่าย และผลไม้้ 4) การฝึึกอบรมพััฒนาทรััพยากรบุุคคล และ 5) การพััฒนา 10 ชนิดิ ได้้แก่่ มะปราง ส้้มโอ สับั ปะรด ส้้ม มะม่่วง ฝรั่่ง� แอปเปิ้้ล� ระบบข้้อมููลอาหารปลอดภััยแห่่งชาติิ (จงกลนีี วิิทยารุ่่�งเรืืองศร แตงโม องุ่�น ชมพู่่� ลำำ�ไย และสาลี่� ไม่่ปลอดภััย คิิดเป็็นร้้อยละ และคณะ, 2556) อีกี ทั้้ง� กระทรวงสาธารณสุุขได้้กำ�ำ หนดนโยบาย 1.67 จากการเฝ้้าระวัังสุ่่�มตรวจตััวอย่่างอาหารหาสารเคมีีและ การดำำ�เนิินงานโรงพยาบาลอาหารปลอดภััย (Food Safety เชื้้�อจุุลิินทรีีย์์ก่่อโรค ณ สถานที่่�จำำ�หน่่ายอาหารทุุกจัังหวััด Hospital) โดยการประสานความร่่วมมืือกัับหน่่วยงานที่่� (National Food Safety Surveillance Plan) จำ�ำ นวน 866,710 เกี่ �ยวข้้อง ประกอบด้้วย กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตร ตััวอย่่างพบไม่่ปลอดภััย 36,563 ตััวอย่่าง คิิดเป็็นร้้อยละ 4.22 และสหกรณ์์ กระทรวงพาณิิชย์์ มหาวิิทยาลััย และบริิษััท ปีีที่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
42 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ประชารััฐรัักษ์์สามััคคีี เพื่่�อให้้โรงครััว และร้้านอาหารใน ปลอดสารเคมีีและยาฆ่่าแมลง ถููกต้้องตามหลัักโภชนาการ โรงพยาบาล ปรุุงอาหารจากผัักผลไม้้ปลอดสารพิิษ เพื่่�อสุุขภาพ ด้้วยการดำำ�เนินิ การ ตั้้�งแต่่ต้้นน้ำำ��จนถึึงปลายน้ำ�ำ� โดยนำำ�เข้้าสู่แ�่ ผน ของผู้�้ป่ว่ ยประชาชน และสร้้างรายได้้ให้้เกษตรกร ยุุทธศาสตร์์ชาติดิ ้้านสาธารณสุุขระยะ 20 ปี ี ตามนโยบายรัฐั บาล อำำ�เภอสีีคิ้้�ว จัังหวััดนครราชสีีมา เป็็นหนึ่่�งในอำำ�เภอ ที่่�จะนำำ�ประเทศไทยก้้าวสู่่� Thailand 4.0 ตั้้�งเป้้าหมาย ที่่�ดำำ�เนิินงานโรงพยาบาลอาหารปลอดภััย ได้้จััดให้้มีีสถานที่่�ให้้ ให้้ประชาชนสุุขภาพดีี เจ้้าหน้้าที่่�มีีความสุุข ระบบสุุขภาพยั่�งยืืน เกษตรกรนำ�ำ ผลผลิติ ทางการเกษตรไปวางจำ�ำ หน่่ายในโรงพยาบาล เชื่่�อมกัับแผนพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� 12 รัับซื้้�อผลผลิิตทางการเกษตร แต่่การดำำ�เนิินงานที่่�ผ่่านมายัังพบ พ.ศ. 2560-2564 ยุุทธศาสตร์์ที่่� 3 การสร้้างความเข้้มแข็็งทาง ปััญหาด้้านปริิมาณ ความเพีียงพอต่่อเนื่่�องของผลผลิิต ซึ่่�งกลุ่่�ม เศรษฐกิิจและแข่่งขัันได้้อย่่างยั่ �งยืืน ข้้อ 2. การเสริิมสร้้างและ เกษตรกรเครืือข่่ายในพื้้�นที่่�ยัังไม่่สามารถผลิิตวััตถุุดิิบที่่�ปลอดภััย พััฒนาขีีดความสามารถในการแข่่งขัันของภาคการผลิิตและ ให้้เพีียงพอต่่อความต้้องการของโรงพยาบาล จึึงมีีการผลัักดััน บริิการ ในข้้อ 2.1 การพัฒั นาภาคการเกษตรโดยเสริมิ สร้้างฐาน เรื่่�องอาหารปลอดภััยสู่่�การปฏิิบััติิในระดัับองค์์กรปกครอง การผลิิตภาคการเกษตรให้้เข้้มแข็ง็ และยั่�งยืืน ส่่วนท้้องถิ่น� โดยเน้้นการเชื่อ�่ มต่่อไปยังั ทุุกภาคส่่วนที่เ�่ กี่ย� วข้้องใน ห่่วงโซ่่อาหาร เพื่อ�่ ให้้ผู้้เ� กี่ย� วข้้องมีคี วามรู้�้ ความเข้้าใจในนโยบาย 2. วััตถุุประสงค์ก์ ารวิิจัยั และระบบคุุณภาพที่่�มีีผลกระทบต่่อการทำำ�งานด้้านอาหาร ปลอดภััย มีีผลทำำ�ให้้ผู้้�ประกอบการ ผู้้�ที่่�เกี่่�ยวข้้อง สามารถ 2.1 เพื่อ�่ ศึึกษากระบวนการพัฒั นาระบบอาหารปลอดภัยั สร้้างมาตรฐานอาหารปลอดภััยในโรงพยาบาล ให้้ผู้้�ป่่วยที่่�นอน จากเครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้�ว จังั หวััดนครราชสีีมา รัักษาตััวในโรงพยาบาลได้้บริิโภคอาหาร ผัักและผลไม้้ 2.2 เพื่อ�่ ศึึกษาผลการพัฒั นาระบบอาหารปลอดภัยั จาก เครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้ว� จัังหวัดั นครราชสีมี า 3. วิธิ ีีดำำ�เนินิ การวิิจัยั 3.1 กรอบแนวคิดิ ในการวิจิ ััย การวิิจััยเชิงิ ปฏิิบััติิการแบบมีสี ่่วนร่่วมนี้้ม� ีีกรอบแนวคิิดในการวิจิ ััย ดังั นี้้� การพัฒั นาระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่า่ ยเกษตรกร ปััจจััยนำำ�เข้้า (Input) กระบวนการ (Process) ผลลััพธ์์ ผลกระทบ สถานการณ์์ ปัญั หา จััดประชุุมเชิงิ ปฏิบิ ััติกิ าร (Output) (Outcome) 1. ผลผลิติ ทางการ อย่่างมีีส่่วนร่่วม 4 ครั้�ง ได้้ระบบอาหารปลอดภัยั - ผู้้�ผลิิต และผู้�้บริิโภค เกษตรปนเปื้อ�้ นสารเคมีี มีวี ััตถุุประสงค์์ ดังั นี้้� ที่ค่� รบวงจรตั้�งแต่่ต้้นน้ำ�ำ� สุุขภาพดีี ไม่่เจ็็บป่ว่ ย 2. เกษตรกรเจ็็บป่่วย ครั้้ง� ที่่� 1 เพื่่�อศึึกษา กลางน้ำ�ำ� และปลายน้ำ��ำ จากการบริิโภคผลผลิติ จากสััมผัสั สารเคมีี สถานการณ์์ปัญั หา และ ประกอบด้้วย ทางการเกษตรที่่�มีี 3. แหล่่งจำ�ำ หน่่ายสิินค้้า วางแผนพัฒั นาระบบ 1. ผู้ผ�้ ลิติ : มีกี ารรวมกลุ่ม�่ สารเคมีีตกค้้าง ทางการเกษตรมีกี าร อาหารปลอดภัยั ฯ ผลิิตอาหารที่่�ปลอดภััย จำำ�หน่่ายสินิ ค้้าที่�่ ครั้้�งที่่� 2 เพื่�่อยกร่่าง 2. การกระจายสิินค้้า: ไม่่ปลอดภััย ระบบอาหารปลอดภัยั ฯ มีคี วามเพีียงพอและ 4 . ผู้ ้ � บริ ิ โ ภ ค ใ น ชุุ ม ช น ครั้้ง� ที่่� 3 เพื่�่อพััฒนาร่่าง ปลอดภัยั ในชุุมชน เจ็บ็ ป่ว่ ยจากการ ระบบอาหารปลอดภัยั ฯ 3. ผู้บ�้ ริโิ ภค: บริิโภคผลผลิติ ทาง ครั้้ง� ที่่� 4 เพื่อ�่ เปิดิ เวทีี ปรัับพฤติกิ รรมการเลืือก การเกษตรที่่�มีี รับั ฟังั ความคิดิ เห็น็ ต่่อ ซื้�อ และบริิโภคทำ�ำ ให้้ สารเคมีีตกค้้าง ร่ างระบบอาหาร ได้้รับั อาหารที่่ป� ลอดภััย ปลอดภัยั ฯ สร้้างการสื่่�อสาร เรีียนรู้้� และพััฒนาอย่่างต่่อเนื่อ่� ง ภาพที่่� 1 กรอบแนวคิดิ ในการวิิจััยการพัฒั นาระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้ว� จัังหวััดนครราชสีมี า ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 43 Journal of Vongchavalitkul University 3.2 วิธิ ีกี ารดำ�ำ เนินิ การวิจิ ัยั มีรี ายละเอียี ดการดำ�ำ เนินิ การ 3.2.2 ขั้้�นตอนการดำำ�เนินิ การเก็็บข้้อมููล ดัังนี้้� การเก็็บรวบรวมข้้อมููลเชิิงปริิมาณ ใช้้แบบสอบถาม 3.2.1 รููปแบบการวิิจััย ขอบเขตการวิิจััย ประชากร ในการเก็็บข้้อมููลพื้้�นฐานของเกษตรกรที่่�ผู้้�วิิจััยสร้้างขึ้�นประกอบ และกลุ่�มตัวั อย่่าง ด้้วย 3 ส่่วน ได้้แก่่ รููปแบบการวิิจััย ส่่วนที่�่1 ข้้อมููลทั่่ว� ไป และการทำ�ำ การเกษตรของเกษตรกร เชิิงปริิมาณ เป็็นการศึึกษาการพรรณนาภาคตััดขวาง ส่่วนที่�่ 2 ความรู้้�เรื่�่องความเข้้าใจเกี่�ยวกับั ระบบเกษตร (Cross-sectional Descriptive study) ศึึกษาข้้อมููลทั่่�วไป อินิ ทรียี ์แ์ ละสิ่ง� แวดล้้อม จำ�ำ นวน 15 ข้้อ เป็น็ คำ�ำ ถามชนิดิ เลืือกตอบ และการทำ�ำ การเกษตรของเกษตรกร ถููก และผิดิ แปลผลเป็น็ 3 ระดัับ คืือ ระดัับสููง ปานกลาง และต่ำ�ำ� เชิิงคุุณภาพ เป็็นการศึึกษาเชิิงปฏิิบััติิการแบบมีี ส่่วนที่่� 3 การปฏิิบััติิตััวในขณะทำำ�งานของเกษตรกร ส่่วนร่่วม (Participatory Action Research) โดยทีีมวิิจััยเป็็น จำำ�นวน 15 ข้้อ เป็็นคำำ�ถามมาตราประมาณค่่า 3 ระดัับ ผู้้�กระตุ้้�นสนัับสนุุนให้้เกิิดการมีีส่่วนร่่วม เพื่่�อศึึกษารููปแบบ แปลผลเป็็น 3 ระดับั คืือ ระดัับสููง ปานกลาง และต่ำ�ำ� การเรีียนรู้้�ร่่วมกัันของการพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยจาก การเก็บ็ รวบรวมข้้อมููลเชิงิ คุุณภาพ เครืือข่่ายเกษตรกร การศึึกษาครั้�งนี้้�เน้้นการมีีส่่วนร่่วมของผู้้�เกี่ �ยวข้้องทุุก ขอบเขตการวิจิ ัยั ขั้น� ตอน โดยแบ่่งการศึึกษา ดัังนี้้� ศึึกษาในพื้้�นที่�่ 12 ตำ�ำ บลของอำำ�เภอสีีคิ้ว� เนื่่�องจากเป็น็ 1) ระยะเตรีียมการ มีีขั้้น� ตอน ดัังนี้้� อำำ�เภอที่่�มีีการดำำ�เนิินโครงการโรงพยาบาลอาหารปลอดภััยที่�จ่ ััด 1.1) ผู้ว�้ ิจิ ัยั ทำ�ำ หนังั สืือจากอธิกิ ารบดีี ถึึงนายอำ�ำ เภอสีคีิ้ว� ให้้เกษตรกรนำ�ำ ผลผลิิตด้้านการเกษตรส่่งขายให้้โรงพยาบาล เพื่่อ� ชี้แ� จงวัตั ถุุประสงค์์ และขออนุุญาตเก็็บข้้อมููลโครงการวิิจััย ประชากรและกลุ่�มตััวอย่่าง กลุ่่�มผู้้�ให้้ข้้อมููล คืือ 1.2) จััดทำำ�คำำ�สั่่�งคณะกรรมการพััฒนาระบบอาหาร ตัวั แทนเกษตรกรจาก 12 ตำ�ำ บล และ กลุ่ม�่ ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมในการพัฒั นา ปลอดภัยั อำำ�เภอสีีคิ้�ว ลงนามโดยนายอำำ�เภอสีีคิ้�ว เป็็นตััวแทนภาครััฐ เอกชน ผู้้�นำำ�ท้้องที่่� ท้้องถิ่่�น ได้้แก่่ 1.3) ลงพื้้�นที่่�วิิจััยชี้ �แจงวััตถุุ ประสงค์์ และสร้้างการ ตััวแทนจากโรงพยาบาล เกษตรอำำ�เภอ เกษตรตำำ�บล ปศุุสััตว์์ รัับรู้้�การดำำ�เนิินงานตามโครงการกัับกลุ่่�มผู้้�มีีส่่วนร่่วมในการ ผู้้�นำำ�ชุุมชน คุุณครูู พระสงฆ์์ นัักวิิชาการด้้านเกษตร พััฒนาระบบอาหารปลอดภัยั ฯ และประชาชนทั่่ว� ไป 2) ขั้้�นตอนการเก็็บข้้อมููล การศึึกษาครั้�งนี้้� ใช้้หลัักการประชุุมเชิงิ ปฏิบิ ััติิการแบบ การเลืือกและกำำ�หนดขนาดกลุ่�มตััวอย่่าง 1. กลุ่่�มผู้้�ให้้ข้้อมููลเชิิงปริิมาณ จำำ�นวน 60 คน มีีส่่วนร่่วม (Participative action research) และดััดแปลงขั้�น เป็็นเกษตรกรจาก 12 ตำำ�บล ของอำำ�เภอสีีคิ้้�ว ตำำ�บลละ 5 คน ตอนตามการดำำ�เนิินการสร้้างธรรมนููญสุุขภาพ 8 ขั้้�นตอน เลืือกตามคุุณสมบััติิ คืือ 1) มีีภููมิิลำำ�เนาอยู่่�ในอำำ�เภอสีีคิ้้�ว กรอบการจััดทำำ�อ้้างอิิง พระราชบััญญััติิสุุขภาพแห่่งชาติิ พ.ศ. 2) ทำ�ำ การเกษตรในพื้้น� ที่อ�่ ำ�ำ เภอสีคีิ้ว� ระยะเวลาไม่่น้้อยกว่่า 6 เดืือน 2550 และธรรมนููญว่่าด้้วยระบบสุุขภาพแห่่งชาติิ พ.ศ. 2552 3) ยิินดีใี นการให้้ข้้อมููลด้้วยความสมััครใจ ครอบคลุุมทุุกมิิติิ ได้้แก่่ ด้้านสุุขภาพ ด้้านเศรษฐกิิจ การเมืือง 2. กลุ่่�มผู้้�มีีส่่วนร่่วมในการพััฒนาระบบอาหาร การปกครอง สังั คม วัฒั นธรรม และสิ่ง� แวดล้้อม (ปรีดี า แต้้อารักั ษ์,์ ปลอดภััยฯ เลืือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) วัันรพีี สมณช้้างเผืือก, 2559) มีีขั้ �นตอน ประกอบด้้วยขั้ �นตอน จากภาคีีเครืือข่่าย ที่่�เป็็นตััวแทนภาครััฐ ได้้แก่่ ตััวแทน การร่่วมศึึกษาสถานการณ์์ปััญหาของพื้้�นที่่� การวางแผน จากโรงพยาบาล เกษตรอำำ�เภอ เกษตรตำำ�บล ปศุุสััตว์์ คุุณครูู การดำ�ำ เนินิ การ และการติดิ ตามประเมินิ ผล จัดั ประชุุมเชิงิ ปฏิบิ ัตั ิิ จำำ�นวน 13 คน ภาคเอกชน จำำ�นวน 2 คน ผู้้�นำำ�ท้้องที่่� การแบบมีสี ่่วนร่่วม จำำ�นวน 4 ครั้ง� ๆ ละ 5 ชม. ดังั นี้้� ท้้องถิ่น� จำ�ำ นวน 4 คน ได้้แก่่ พระสงฆ์ ์ จำ�ำ นวน 1 รููป กลุ่ม�่ เกษตรกร ครั้้�งที่่� 1 มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อศึึกษาสถานการณ์์ปััญหา และประชาชนทั่่�วไป จำำ�นวน 12 คน รวมทั้้�งสิ้้�น 32 คน ของพื้้�นที่่� และการวางแผนพััฒนาระบบอาหารปลอดภััย โดย ตามคุุณสมบััติิ ดัังนี้้� 1) ปฏิิบััติิงานด้้านอาหารปลอดภััย การจัดั ประชุุมผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมในการร่่วมแลกเปลี่ย� น และรับั รู้ข�้ ้้อมููล อาจในบทบาทของผู้�ผ้ ลิติ การกระจายสิินค้้า ผู้้�บริโิ ภค หรืือผู้้�นำำ� ระบบอาหารปลอดภััยชุุมชนตั้้�งแต่่การทำำ�การเกษตรของ ชุุมชนในเขตพื้้�นที่่�อำำ�เภอสีคีิ้�วไม่่น้้อยกว่่า 6 เดืือน 2) สมัคั รใจเข้้า เกษตรกร การตลาด และการบริิโภค วิิเคราะห์์ปััญหา สาเหตุุ ร่่วมเวทีีพััฒนาระบบอาหารปลอดภััย 3) สามารถเข้้าร่่วมเวทีีฯ ผลกระทบ จััดลำำ�ดัับความสำำ�คััญของปััญหา การรวบรวมสิ่ �งดีีๆ ได้้ทั้้ง� 4 ครั้�ง ที่�ม่ ีีอยู่ใ� นชุุมชน ทั้้�งด้้านวิิถีีชีีวิติ สังั คม ทรััพยากร รวมถึึงการร่่วม ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
44 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University กำำ�หนดภาพในอนาคตของระบบอาหารปลอดภััยของคนสีีคิ้้�ว 4. ผลการวิจิ ััย ณ ห้้องประชุุมอำำ�เภอสีีคิ้้�ว สิ่่�งที่่�ได้้จากการประชุุมคืือ 4.1 ข้้อมููลพื้้�นฐานของเกษตรกร สรุุปข้้อมููลการทำำ�การเกษตร การรวมกลุ่่�มของเกษตรกร 1) การทำ�ำ การเกษตรของเกษตรกร พบว่่ากลุ่ม�่ ตัวั อย่่าง ภาวะสุุขภาพเกษตรกร ปััญหาระบบอาหารปลอดภััยจาก ส่่วนใหญ่่เป็็นเพศชาย จำำ�นวน 39 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 68.4 เครืือข่่ายเกษตรกร และแผนการพััฒนาระบบอาหารปลอดภัยั อายุุ 50-59 ปีี จำำ�นวน 25 คน คิิดเป็็นร้้อยละ43.9 ครั้้�งที่่� 2 มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อยกร่่างระบบอาหาร สถานภาพเป็็นหัวั หน้้าครอบครััว จำ�ำ นวน 41 คน คิิดเป็็นร้้อยละ ปลอดภััยฯ โดยการเชิิญผู้้�มีีส่่วนร่่วมมาประชุุมเพื่่�อร่่วมยกร่่าง 71.9 ระดับั การศึึกษา ประถมศึึกษา จำ�ำ นวน 30 คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ ระบบอาหารปลอดภััยอำำ�เภอสีีคิ้้�ว สิ่่�งที่่�ได้้จากการประชุุมคืือ 52.7 ระยะเวลาที่่อ� ยู่อ� าศััยในพื้้น� ที่่� อยู่�ตั้ง� แต่่เกิดิ จำ�ำ นวน 29 คน ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกรฉบับั ยกร่่างที่�่ 1 คิดิ เป็น็ ร้้อยละ 50.9 เป็น็ สมาชิกิ กลุ่ม�่ /องค์ก์ ร ส่่วนใหญ่่เป็น็ สมาชิกิ ครั้้�งที่่� 3 มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อพััฒนาร่่างระบบอาหาร จำำ�นวน 29 คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ 50.9 ปลอดภัยั ฯ เป็น็ เวทีเี ชิญิ ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมมาช่่วยพัฒั นาให้้ระบบอาหาร 2) ข้้อมููลการทำำ�การเกษตรของเกษตรกร พบว่่า ปลอดภััยฯ มีีความครอบคลุุมตามสถานการณ์์ปััญหาสิ่ �งที่่�ได้้ การถืือครองที่่�ดิินส่่วนใหญ่่ ที่่�ดิินของตนเอง จำำ�นวน 44 คน จากการประชุุมคืือ ระบบอาหารปลอดภัยั จากเครืือข่่ายเกษตรกร คิิดเป็็นร้้อยละ 77.2 น้ำ�ำ�ที่ใ�่ ช้ใ้ นการเกษตรกรรมใช้้น้ำ�ำ�ฝน จำำ�นวน ฉบับั ร่่างที่�่ 2 ที่�ม่ ีคี วามสมบููรณ์ใ์ นเนื้้�อหามากขึ้น� 38 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 66.6 มีีปััญหาขาดแคลนน้ำำ�� จำำ�นวน 42 ครั้้�งที่่� 4 มีวี ััตถุุประสงค์เ์ พื่�่อเปิิดเวทีีรับั ฟังั ความคิิดเห็น็ คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ73.7 ไม่่ใช้้สารเคมีใี นการเกษตร จำ�ำ นวน 47 คน ต่่อร่่างระบบอาหารปลอดภัยั ฯ เป็น็ เวทีเี ชิญิ ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมในชุุมชน คิิดเป็็นร้้อยละ 82.5 ไม่่ใช้้ปุ๋ �ยหรืือสารต่่างๆ ที่่�เป็็นมิิตรต่่อ จำำ�นวน 100 คนที่�เ่ กี่�ยวข้้องและเป็็นตัวั แทนทั้้�ง 12 ตำ�ำ บลมารัับรู้�้ สิ่่�งแวดล้้อมจำำ�นวน 31 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 54.4 กู้้�เงิินเพื่่�อ และแสดงความคิิดเห็็นต่่อร่่างระบบอาหารปลอดภััยฯ การลงทุุนในการทำำ�การเกษตร จำำ�นวน 38 คน คิิดเป็็นร้้อยละ เป็็นการประเมิินระบบอาหารปลอดภััย จากนั้้�นทีีมผู้้�ยกร่่างจะ 66.7 ดัังตาราง 1 ปรับั แก้้ไขตามความคิดิ เห็น็ ของที่ป�่ ระชุุม สิ่่ง� ที่ไ�่ ด้้จากการประชุุมคืือ ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกรอำำ�เภอสีีคิ้ �วฉบัับ สมบููรณ์์ วิิธีีการพััฒนาคุุณภาพเครื่่�องมืือ ผู้้�วิิจััยได้้เสนอ เครื่�่องมืือให้้ผู้�้เชี่�ยวชาญ 3 ท่่าน พิิจารณาความถููกต้้องเหมาะสม ของเนื้้�อหาและแนวคำำ�ถาม และปรัับปรุุงเครื่่�องมืือตามข้้อเสนอ แนะ หลังั จากนั้้น� นำ�ำ แบบสอบถามไปทดสอบใช้้กัับกลุ่ม�่ เกษตรกร จำ�ำ นวน 30 คน ในอำ�ำ เภอใกล้้เคียี ง และคำ�ำ นวณหาค่่าความเชื่อ�่ มั่น� ได้้ค่่าค่่าความเชื่่�อมั่่�นด้้านความรู้้� และการปฏิิบััติิ เท่่ากัับ 0.78 และ 0.81 ตามลำำ�ดัับ การวิิเคราะห์์ข้อ้ มููล (Statistical analysis) ข้้อมููลเชิงิ ปริมิ าณวิิเคราะห์ด์ ้้วยสถิติ ิิเชิงิ พรรณนา ข้้อมููลเชิงิ คุุณภาพใช้ก้ าร วิิเคราะห์์เนื้้�อหา (Content Analysis) และการตีีความ (Inter pretation) ตรวจสอบข้้อมููลด้้วยวิธิ ีสี ะท้้อนข้้อมููลกับั ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วม และชุุมชนเพื่อ�่ ยืืนยันั ว่่าข้้อมููลมีคี วามครอบคลุุมตรงตามประเด็น็ ระยะเวลาในการดำำ�เนินิ การวิจิ ัยั ระหว่่างเดืือนมีนี าคม- เดืือนธันั วาคม 2562 รวมระยะเวลา 10 เดืือน 3.2.3 ข้้อพิิจารณาด้้านจริิยธรรม (The Ethical Consideration) งานวิิจััยนี้้�ได้้รัับการอนุุมััติิให้้ดำำ�เนิินการ โดยผ่่านการ พิิจารณาจากกรรมการจริิยธรรมการวิิจััยในมนุุษย์์ โรงพยาบาล มหาราชนครราชสีมี าแล้้ว ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 45 Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 1 จำ�ำ นวนและร้้อยละข้้อมููลการทำำ�การเกษตรของเกษตรกร จำำ�นวน (n=57) ร้้อยละ ข้อ้ มููลของเกษตรกร 44 77.2 การถืือครองที่ด�่ ิิน 13 22.8 ที่่�ดินิ ของตนเอง เช่่าที่่ด� ิิน 38 66.6 6 10.8 น้ำ�ำ� ที่่ใ� ช้้ในการเกษตรกรรม 13 23.2 น้ำำ��ฝน น้ำ��ำ ประปา/น้ำ��ำ บาดาล/น้ำ�ำ�ใต้้ดิิน 42 73.7 น้ำ�ำ�จากคลอง/บึึง/สระน้ำ�ำ� ธรรมชาติิ 15 26.3 ปัญั หาขาดแคลนน้ำ�ำ� 47 82.5 มีี 10 17.5 ไม่่มีี 31 54.4 การใช้้สารเคมีใี นการเกษตร 26 45.6 ไม่่ใช้้ ใช้้ 19 33.3 38 66.7 การใช้้ปุ๋�ยหรืือสารต่่างๆ ที่เ่� ป็น็ มิติ รต่่อสิ่ง� แวดล้้อม ไม่่ใช้้ ใช้้ การกู้เ�้ งินิ เพื่�่อการลงทุุนในการทำ�ำ การเกษตร ไม่่ใช่่ ใช่่ 1) ระดัับความรู้้� ความเข้้าใจเกี่่�ยวกัับระบบเกษตร 4.2 รููปแบบการพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยจาก อินิ ทรียี ์แ์ ละสิ่ง� แวดล้้อม และการปฏิบิ ัตั ิติ ัวั ของเกษตรกรจากการ เครืือข่่ายเกษตรกร ศึึกษา พบว่่า เกษตรกรมีรี ะดับั ความรู้้�ความเข้้าใจเกี่ย� วกัับระบบ กระบวนการพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยจาก เกษตรอิินทรียี ์แ์ ละสิ่ง� แวดล้้อมโดยรวมอยู่ใ� นระดับั สููง (X̅̅ =0.82, เครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้้�ว จัังหวััดนครราชสีีมา S.D.=0.34) โดยข้้อที่่�มีีคะแนนต่ำำ��สุุดคืือ การทำำ�ลายภาชนะที่่�ใส่่ ประกอบด้้วยขั้ �นตอนดัังต่่อไปนี้้� สารเคมีกี ำ�ำ จัดั ศัตั รููพืืชที่ใ�่ ช้ห้ มดแล้้วควรกำ�ำ จัดั โดยการเผากลางแจ้้ง 4.2.1 การศึกึ ษาสถานการณ์์ปัญั หาของพื้้น� ที่่� (X̅̅ =0.54, S.D.=0.50) รองลงมาคืือ สารเคมีีกำำ�จััดศััตรููพืืชเข้้าสู่่� คณะผู้้�วิิจััยได้้เชิิญประชุุมผู้้�มีีส่่วนร่่วม จำำ�นวน 32 คน ร่่างกายได้้ 3 ทาง คืือ หายใจ ปาก ผิวิ หนังั (X̅̅ =0.84, S.D.= 0.37) ประกอบด้้วย ตัวั แทนจากโรงพยาบาล เกษตรอำ�ำ เภอ เกษตรตำ�ำ บล ส่่วนการปฏิิบััติิตััว ในขณะทำำ�งานโดยรวมอยู่�ในระดัับปานกลาง ปศุุสััตว์์ คุุณครูู จำำ�นวน 13 คน ภาคเอกชน จำำ�นวน 2 คน (X̅̅ =2.00, S.D.= 0.67) ข้้อที่่�มีีการปฏิิบััติิเฉลี่่�ยต่ำำ��สุุดคืือ ผู้�น้ ำำ�ท้้องที่่ � ท้้องถิ่น� จำ�ำ นวน 4 คน ได้้แก่่ พระสงฆ์์ จำำ�นวน 1 รููป การดื่่�มเหล้้า/เบีียร์์/เครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ ในบริิเวณที่่�ทำำ�งาน กลุ่่�มเกษตรกร และประชาชนทั่่�วไป จำำ�นวน 12 คน (X̅̅ =1.16, S.D.= 0.50) ส่่วนข้้อที่่�มีีการปฏิิบััติิเฉลี่่�ยสููงสุุดคืือ สรุุปสถานการณ์์ ปััญหาระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่าย การล้้างมืือทุุกครั้ �งก่่อนพัักทานอาหารหรืือดื่่�มน้ำำ�� (X̅̅ =2.80, เกษตรกรได้้ ดัังนี้้� S.D.= 0.57) ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
46 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 1) สถาบันั การศึึกษาได้้สอนนักั เรียี นระดับั ประถมศึึกษา 9) กลุ่่�มเกษตรกรที่่�เป็็นปราชญ์์ชาวบ้้านมีีความรู้้� ให้้เรียี นรู้ก�้ ารทำ�ำ เกษตรอินิ ทรียี ์์ โดยนำ�ำ นักั เรียี นลงพื้้น� ที่ป�่ ฏิบิ ัตั ิจิ ริงิ ทัักษะการทำำ�น้ำำ��หมััก ปุ๋๋�ยไส้้เดืือน ใช้้ได้้ดีี 3 วัันเห็็นผล เมื่่อ� เด็็กได้้ปลููกผัักจะรัักถิ่�นเกิิด การสอนเด็ก็ โตจะสอนโดยให้้รับั สามารถทำำ�ได้้เอง เกิิดการพรวนดิินสามารถสอนกลุ่่�มผู้้�สนใจได้้ ผิิดชอบการทำำ�การเกษตรทุุกขั้ �นตอน ปฏิิบััติิจริิงจากแปลงผััก แต่่ยัังขาดระบบการเชื่�อ่ มโยงนำำ�ความรู้้ส� ู่�ก่ ลุ่ม�่ เกษตรกรที่่ส� นใจ การทำำ�ปุ๋๋�ยหมััก การสร้้างรายได้้ และให้้มีีการพััฒนาต่่อยอด 10) ทุุกวันั นี้้ก� ระแสรักั สุุขภาพ รักั สิ่ง� แวดล้้อมกำ�ำ ลังั เป็น็ ผลิิตภััณฑ์์ แต่่การเรีียนการสอนในบางสถานศึึกษายัังขาดความ ที่น�่ ิยิ มในสังั คม เกษตรกรควรถืือเป็น็ โอกาสดีใี นการทำ�ำ การเกษตร พร้้อม ประณีีต แต่่ภาพรวมของเกษตรกรอำำ�เภอสีีคิ้้�วยัังไม่่ให้้ความ 2) ในชุุมชนและตลาดนัดั มักั มีพี ่่อค้้ารถเร่่ต่่างถิ่น� มาขาย สำำ�คัญั กับั การทำ�ำ การเกษตรประณีีต เพื่�่อให้้สิ่่�งแวดล้้อมฟื้น้� ตััว อาหารที่ไ�่ ม่่ปลอดภัยั หากเจ้้าหน้้าที่ต�่ รวจพบสินิ ค้้าไม่่ได้้มาตรฐาน 11) ในอำ�ำ เภอสีีคิ้ว� มีกี ลุ่�่ม Young smart farmer กลุ่่�ม มีีระบบตัักเตืือน จึึงถืือว่่าเป็็นโอกาสดีีในการจััดระบบตลาดที่่� นี้้�ได้้รัับการอบรมเรื่่�องการทำำ�เกษตรปลอดภััย และเป็็นกลุ่่�มที่่�มีี จำำ�หน่่ายอาหารปลอดภััย และแนะนำำ�ให้้ซื้้�อผัักจากเกษตรกรที่่� ความสามารถด้้านเทคโนโลยีีที่่�จะนำำ�มาพััฒนาผลิิตภััณฑ์์เป็็น ขายพืืชผักั ปลอดภััยอำ�ำ เภอสีคีิ้�ว อย่่างดีีทั้้�งการผลิิต การตลาด ตลอดจนการรวมกลุ่่�มพััฒนา 3) พื้้น� ที่ท�่ ำ�ำ การเกษตรส่่วนใหญ่่อาศัยั แหล่่งน้ำ��ำ ธรรมชาติิ ยกระดัับมาตรฐานผลิิตภััณฑ์์ แต่่ยังั ขาดระบบการสนัับสนุุนจาก และไม่่อยู่ �ใกล้้แหล่่งน้ำำ�� เมื่่�อฝนทิ้้�งช่่วงจึึงมีีปััญหาขาดน้ำำ�� ส่่งผล หน่่วยงานที่�เ่ กี่ย� วข้้องอย่่างต่่อเนื่อ�่ ง ให้้การขายผลผลิติ ไม่่ต่่อเนื่�่อง 4.2.2 การวางแผน จากเวทีีการศึึกษาสถานการณ์์ 4) เกษตรกรมีีการรวมกลุ่่�มกัันบ้้างแต่่ยัังไม่่เข้้มแข็็ง ปัญั หา ได้้ข้้อสรุุปว่่ายังั พบปัญั หาทั้้ง� ด้้านผู้ผ�้ ลิติ การกระจายสินิ ค้้า เกษตรตำำ�บล เกษตรอำำ�เภอได้้จััดอบรมให้้ความรู้้� สำำ�รวจข้้อมููล และผู้บ�้ ริโิ ภคจึึงกำ�ำ หนดให้้ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมมาประชุุมเพื่อ�่ ร่่วมอภิปิ ราย การทำำ�เกษตรในแต่่ละตำำ�บลแต่่ก็็ขาดการพััฒนาอย่่างต่่อเนื่่�อง แสดงความคิิดเห็็นในการกำำ�หนดแนวทางการดำำ�เนิินงานของ จริิงจััง โรงพยาบาลสีีคิ้ �วได้้ดำำ�เนิินงานตามนโยบายโรงพยาบาล การพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยอำำ�เภอสีีคิ้้�ว ผลการประชุุมมีี อาหารปลอดภััย สนัับสนุุนให้้เกษตรกรนำำ�ผลผลิิตทางการ การกำำ�หนดเป้้าหมายร่่วมคืือ อำำ�เภอสีีคิ้้�วต้้องเป็็นอำำ�เภอที่่�มีี เกษตรไปวางขายประจำ�ำ ทุุกวันั พฤหัสั บดีี แต่่เกษตรกรยังั มีผี ลผลิติ ระบบอาหารปลอดภัยั โดยเน้้นอาหารประเภทพืืช ผักั ข้้าว การทำ�ำ ไปขายไม่่ต่่อเนื่่�อง เพราะปััญหาขาดแคลนน้ำำ��ในการทำำ�การ การเกษตรของเกษตรกรต้้องทำำ�การเกษตรปลอดภััย ลดการใช้้ เกษตร มีีเพีียงการรัับซื้้�อข้้าวปลอดสารพิิษจากเกษตรกรตำำ�บล สารเคมี ี กำำ�หนดกิิจกรรมที่�่ต้้องร่่วมกัันจััดทำ�ำ คืือ การร่่วมยกร่่าง หนองหญ้้าขาวเท่่านั้้น� ที่่�ดำ�ำ เนินิ การได้้อย่่างต่่อเนื่�อ่ งตลอดปีี มาตรฐานอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร การพััฒนา 5) การปลููกพืืชผักั บางชนิดิ เช่่น คะน้้า พริกิ ที่ใ�่ ช้้สารเคมีี ร่่างฯ และการจััดเวทีีรัับฟังั ความคิิดเห็น็ จากผู้้เ� กี่ย� วข้้องในชุุมชน สููงมากเนื่่�องจากเหตุุผลในเชิิงธุุรกิิจ เมื่่�อพืืชผัักงามจะได้้ราคาสููง 4.2.3 การดำ�ำ เนินิ การ มีกี ารเชิญิ ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วม เพื่อ�่ ยกร่่าง การปรัับเปลี่ �ยนพฤติิกรรมให้้เกษตรกรทำำ�การเกษตรปลอดภััย และพััฒนาร่่างระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร ทำำ�ได้้ช้้ามาก ขณะที่่�เกษตรกรส่่วนใหญ่่มีีความรู้้�เรื่่�อสารเคมีีแต่่ ผลการประชุุมได้้ร่่างระบบอาหารปลอดภััย แบ่่งเป็็น 3 กลุ่่�ม ยัังใช้้กัันอย่่างแพร่่หลายในการทำำ�การเกษตร คืือ กลุ่ม�่ เกษตรกรผู้ผ�้ ลิติ กลุ่ม�่ การกระจายสินิ ค้้า และกลุ่ม�่ ผู้บ�้ ริโิ ภค 6) ร้้านค้้าในชุุมชนรับั ทราบเรื่อ�่ งกฎหมายห้้ามจำ�ำ หน่่าย จากนั้้�นได้้มีีการจััดเวทีีรัับฟัังความคิิดเห็็นจากตััวแทนทุุกชุุมชน สารเคมีี แต่่ยังั มียี า สารเคมีี เช่่น พาราควอตวางขายหลังั ร้้านถุุงละ และกลุ่่�มผู้้�มีีส่่วนร่่วม เพื่่�อรัับฟััง และแสดงความคิิดเห็็นในการ 150 บาท ลููกค้้าชุุมชนจะรู้ด้� ีี กำำ�หนดกิิจกรรมตามระบบอาหารปลอดภััย ผลการประชุุมได้้ 7) โรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บล 15 แห่่ง ดููแล รายละเอีียดของกิิจกรรมแต่่ละกลุ่ม�่ ประกอบด้้วย สุุขภาพประชากรที่เ�่ จ็บ็ ป่ว่ ยจากอาหาร และการเกษตรที่ป�่ นเปื้อ�้ น 1) กลุ่่�มเกษตรกรผู้้�ผลิิตผลผลิิตทางการเกษตร สารเคมีี เช่่น อาหารเป็็นพิิษ และการเจ็็บป่่วยระบบผิิวหนััง ต้้องมีกี ารรวมกลุ่ม่� ในการทำำ�กิิจกรรม ดัังนี้้� ระบบไหลเวีียนเลืือด ได้้ส่่งตััวอย่่างผัักเพื่่�อตรวจหาสารตกค้้าง 1.1) พััฒนาความรู้้�ในการผลิิตอาหารปลอดภััย ปีีละ 1 ครั้�ง พบว่่ามีีความเสีียงทุุกคน โดยเฉพาะคนที่่�ชอบกิิน โดยใช้้ภููมิิปััญญาปราชญ์์ชาวบ้้าน หน่่วยงานภาครััฐ และเอกชน ผัักจะเสี่ย� งมากที่่�สุุด ที่เ�่ กี่�ยวข้้องสนัับสนุุนองค์์ความรู้ใ�้ หม่่ๆ 8) หน่่วยงานที่เ�่ กี่ย� วข้้องทั้้ง� เกษตรตำ�ำ บล เกษตรอำ�ำ เภอ 1.2) วิิเคราะห์์ปััญหาระบบการผลิิตอาหารปลอดภััย ได้้ประชาสัมั พันั ธ์ใ์ ห้้ประชาชนเลืือกซื้อ� พืืชผักั ที่ป�่ ลอดสารเคมีี แต่่ พร้้อมหาแนวทางแก้้ไขอย่่างเป็็นระบบ ในทางปฏิิบััติยิ ัังมีีพืืชผักั ในชุุมชนส่่วนน้้อยมากที่�่ปลอดสารเคมีี ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 47 Journal of Vongchavalitkul University 1.3) ส่่งเสริิมศัักยภาพ พััฒนาจริิยธรรมผู้้�ผลิิตอย่่าง 5. อภิิปรายผลและข้้อเสนอแนะ ต่่อเนื่อ่� ง 5.1 สรุุปและอภิิปรายผล 1.4) ให้้มีีการตรวจสุุขภาพเกษตรกรทุุกปีี การศึึกษาเรื่่�อง การพััฒนาระบบอาหารปลอดภััย 1.5) สร้้างกระบวนการมีีส่่วนร่่วมเพื่่�อให้้เกิิดการช่่วย อำ�ำ เภอสีีคิ้ว� ใช้ก้ ระบวนการประชุุมเชิงิ ปฏิิบััติกิ ารแบบมีสี ่่วนร่่วม เหลืือซึ่่�งกัันและกััน โดยหน่่วยงานภาครััฐสนัับสนุุนการตรวจ (Participatory Action Research) เริ่�มจากการแต่่งตั้ง� คณะทำ�ำ รับั รองมาตรฐานสินิ ค้้าเกษตรปลอดภััย งานด้้านเกษตรปลอดภััยระดัับอำำ�เภอที่่�ประกอบไปด้้วยกลุ่่�ม 1.6) พระภิิกษุุ และ/หรืือคณะทำำ�งานแต่่ละชุุมชนทำำ� ผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมในชุุมชน เช่่น เกษตรกร ผู้้น� ำำ�ท้้องที่่� ท้้องถิ่�น ตััวแทน หน้้าที่่�ให้้คำำ�แนะนำำ� ส่่งเสริิมการใช้้ปุ๋�ยอิินทรีีย์์ และสารชีีวภััณฑ์์ หน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่่�ยวข้้อง จากนั้้�นได้้จััดประชุุมกลุ่่�มผู้้�มีี อย่่างถููกต้้องตามหลัักวิชิ าการ ส่่วนร่่วมเพื่อ�่ ทบทวนข้้อมููลและสถานการณ์์ ร่่วมวิเิ คราะห์ป์ ัญั หา 1.7) วางแผนการผลิิตของสมาชิิกแต่่ละกลุ่่�มให้้ ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร การยกร่่าง สอดคล้้องกัับความต้้องการของตลาด ระบบอาหารปลอดภััย การจััดเวทีีประชาคมพิิจารณาร่่างฯ 1.8) นำำ�ผลผลิิตจากกลุ่่�มส่่งเข้้าขายที่่�โรงพยาบาล การปรับั ปรุุงร่่าง และประกาศใช้้ธรรมนููญระบบอาหารปลอดภัยั โรงเรียี น และตลาดชุุมชน จากเครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้้�ว ผลการศึึกษา พบว่่า 2) การจำำ�หน่่ายผลผลิิต ให้้ผู้�เ้ กี่�ยวข้้องดำ�ำ เนินิ การ ดังั นี้้� สถานการณ์์ ปััญหาของพื้้�นที่่�ด้้านระบบอาหารปลอดภััยจาก 2.1) กลุ่่�มผู้้�ผลิิตมีีฐานข้้อมููลปริิมาณผลผลิิต เครืือข่่ายเกษตรกร มีีดังั นี้้� เพื่�่อประสานกับั ตลาดรับั ซื้้�อ 1. เกษตรกรยัังคงมีีการใช้้สารเคมีใี นพืืชผักั 2.2) จััดหาตลาดกลางรัับซื้้�อและจำำ�หน่่ายผลผลิิตทาง 2. ขาดแหล่่งน้ำ�ำ�ในการทำำ�การเกษตร การเกษตรระดับั อำำ�เภอ 3. ขาดการรวมกลุ่่�มที่่�เข้้มแข็็งและการพััฒนากลุ่่�ม 2.3) มีีจุุดจำำ�หน่่ายสินิ ค้้า และอาหารปลอดภัยั อย่่างต่่อเนื่�่อง 2.4) ให้้มีีการนำำ�เรื่่�องจุุดจำำ�หน่่ายสิินค้้า และอาหาร 4. ขาดตลาดที่่ม� ีีระบบอาหารปลอดภััย ปลอดภััยเข้้าในวาระการประชุุมประจำำ�เดืือนอำำ�เภอสีีคิ้้�วเพื่่�อ 5. ร้้านค้้ายังั มีกี ารขายสารเคมีที ี่ผ�่ ิดิ กฎหมาย ประชาสัมั พัันธ์ผ์ ่่านทางการสื่่�อสารต่่างๆ 6. โรงพยาบาลสีีคิ้ �วรัับซื้้�อสิินค้้าจากเกษตรกรได้้เพีียง 2.5) เพิ่่�มมููลค่่าสิินค้้าโดยการแปรรููปผลผลิิตทางการ บางรายการ ไม่่เพีียงพอและต่่อเนื่่�อง เกษตร และพัฒั นาบรรจุุภัณั ฑ์ส์ ิินค้้าให้้ได้้มาตรฐาน มีีข้้อตกลงร่่วมในการจััดระบบอาหารปลอดภััยอำำ�เภอ 2.6) บริิษััทประชารััฐ: จััดทำำ�ระบบฐานข้้อมููลผู้้�ผลิิต สีีคิ้ว� แบ่่งตามกลุ่่�มโครงสร้้างที่่�มีคี วามเกี่�ยวข้้องเป็น็ 3 กลุ่�ม่ คืือ ผู้บ�้ ริโิ ภค จุุดจำ�ำ หน่่ายเพื่อ�่ การเชื่อ�่ มโยงเครืือข่่ายที่ม�่ ีปี ระสิทิ ธิภิ าพ 1. กลุ่่�มเกษตรกรต้้องมีีการรวมกลุ่่�มเพื่่�อแลกเปลี่ �ยน ทุุกกลุ่�่ม เรียี นรู้ใ� นลักั ษณะเพื่อ�่ นช่่วยเพื่อ�่ น พัฒั นาความรู้ � ทักั ษะในการผลิติ 2.7) พััฒนากลุ่่ม� ผู้�้ผลิติ เข้้าสู่่ร� ะบบสหกรณ์อ์ ำ�ำ เภอสีีคิ้ว� อาหารปลอดภััย โดยมีีหน่่วยงานภาครััฐสนัับสนุุนการพััฒนา 3) ผู้�้บริโิ ภค มีขี ้้อตกลงการปฏิิบััติ ิ ดังั นี้้� การตรวจรัับรองมาตรฐานสินิ ค้้าเกษตรปลอดภัยั 3.1) มีีความมั่่�นใจในสิินค้้าเกษตรของกลุ่่�ม โดยมีีตรา 2. การกระจายผลผลิิต ให้้ผู้้�เกี่่�ยวข้้องจััดระบบ รัับรองผลิติ ภัันฑ์์ ฐานข้้อมููลผู้ผ�้ ลิติ ผู้บ�้ ริโิ ภค จุุดจำ�ำ หน่่าย ประชาสัมั พันั ธ์เ์ พื่อ�่ การเชื่อ�่ ม 3.2) หน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องต้้องส่่งเสริิมให้้ความรู้้�เรื่่�อง โยงเครืือข่่ายระบบอาหารปลอดภััยที่่�มีีประสิิทธิิภาพทุุกกลุ่่�ม โภชนาการ การเลืือกซื้�ออาหารปลอดภััย พัฒั นาบรรจุุภััณฑ์์สิินค้้าให้้ได้้มาตรฐาน 3.3) รัับรู้�้แหล่่งจำำ�หน่่ายสินิ ค้้าปลอดภััยในพื้้น� ที่่� 3. ผู้้�บริิโภค มีีการพััฒนาความรู้้�เรื่่�องโภชนาการ การ 3.4) ให้้ความสำำ�คััญกัับป้้ายรัับรองมาตรฐาน clean เลืือกซื้�ออาหารจากแหล่่งจำำ�หน่่ายสิินค้้าปลอดภััย food good taste การดำำ�เนิินการทุุกขั้�นตอนโดยคณะกรรมการที่่�แต่่งตั้ �ง 4.2.4 การติิดตามประเมิินผล โดยการจััดเวทีีรัับฟััง จากผู้้�มีีส่่วนร่่วม เป็็นการร่่วมรัับรู้้�ข้้อมููลสถานการณ์์วิิเคราะห์์ ความคิิดเห็็นจากตััวแทนทุุกชุุมชน และกลุ่่�มผู้้�มีีส่่วนร่่วม ปััญหา ผลกระทบจากระบบอาหารปลอดภััย (WHO, 2012) เพื่่�อรัับฟััง และแสดงความคิิดเห็็นในการนำำ�ระบบอาหาร ร่่วมวางแผนการพััฒนาระบบอาหารปลอดภััย และจััดเวทีีให้้ ปลอดภััยไปใช้้ในการปฏิิบััติิ ผลการประชุุม มีีมติิยอมรัับระบบ ผู้้�เกี่่�ยวข้้องรัับฟัังและร่่วมแสดงความคิิดเห็็น เมื่่�อได้้ข้้อตกลง อาหารปลอดภััยตามข้้อเสนอ ร่่วมกัันแล้้วจึึงประกาศใช้้ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่าย ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
48 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University เกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้้�ว การจััดเวทีีให้้ผู้้�มีีส่่วนร่่วมได้้วิิเคราะห์์ ประชุุมทุุกครั้�ง ประกอบกัับโรงพยาบาลมีีนโยบายโรงพยาบาล ปัญั หา ผลกระทบด้้วยตนเอง ทำ�ำ ให้้เกิดิ ความรู้้ส� ึึกเป็็นเจ้้าของซึ่่�ง อาหารปลอดภััยที่�ก่ ำำ�ลังั ขับั เคลื่�่อน ทำ�ำ ให้้ผู้เ�้ ข้้าร่่วมจากหน่่วยงาน นำำ�ไปสู่่�การยอมรัับและเกิิดความร่่วมมืือร่่วมใจ (ชมนาด ด้้านสาธารณสุุขเข้้าร่่วมให้้ข้้อเสนอแนะอย่่างเข้้มแข็็งทุุกครั้ �ง พจนามาตร และคณะ, 2555) ร่่วมวางแผน ร่่วมดำำ�เนิินการ ประกอบกัับเกษตรกรมีีการรวมกลุ่่�มเป็็นทุุนเดิิมบ้้างอยู่ �แล้้ว และร่่วมรัับผลประโยชน์์ จากผลการศึึกษาเป็็นไปตามหลัักการ ส่่วนหนึ่ง�่ ได้้รับั การสนับั สนุุนงบประมาณจากสำ�ำ นักั งานสนับั สนุุน ของการจััดการระบบอาหารปลอดภัยั ซึ่ง�่ หมายถึึง ระบบการจััด การสร้้างเสริิมสุุขภาพ (สสส.) Node จัังหวััดนครราชสีีมา และ การให้้อาหารและสิินค้้าเกษตรที่่�นำำ�มาประกอบเป็็นอาหาร งบประมาณจากสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการสุุขภาพแห่่งชาติิ (สช.) สำำ�หรัับการบริิโภคมีีความปลอดภััย (สำำ�นัักงานเลขานุุการคณะ ผลที่่�ได้้จากการศึึกษานี้้� นายอำำ�เภอสีคีิ้�วได้้นำำ�สู่่�ที่่�ประชุุมหััวหน้้า กรรมการอาหารแห่่งชาติิ, 2555) ประกอบด้้วยสภาวะต่่างๆ ส่่วนราชการในอำ�ำ เภอเพื่อ�่ การขยายผลสู่ก�่ ารปฏิบิ ัตั ิทิ ันั ที ี จึึงมั่น� ใจ เริ่�มตั้ �งแต่่ 1) การผลิิต กระบวนการจััดเก็็บ เพื่่�อให้้ได้้ผลิิตภััณฑ์์ ได้้ว่่าระบบอาหารปลอดภััยอำำ�เภอสีีคิ้้�วจะมีีความเข้้มแข็็งและ ทั้้�งหมดที่�่ปลอดภััย เหมาะสมต่่อการบริิโภคของมนุุษย์์ ผู้�้ผลิิตใน พัฒั นาอย่่างต่่อเนื่อ�่ งทั้้ง� ในส่่วนของผู้ผ�้ ลิติ การตลาด และผู้บ�้ ริโิ ภค การศึึกษานี้้�ส่่วนใหญ่่คืือเกษตรกรที่่�เป็็นต้้นทางแหล่่งที่่�มาของ ด้้านข้้อจำำ�กััดของการศึึกษาครั้ �งนี้้�คืือ ข้้อจำำ�กััดด้้านเวลา อาหาร ประเทศไทยโดยหน่่วยงานภาครััฐได้้มีีการส่่งเสริิมการ และจำ�ำ นวนกลุ่ม�่ ผู้ร�้่่วมให้้ข้้อมููล เนื่อ�่ งจากผู้ม�้ ีสี ่่วนร่่วมมีภี ารกิจิ งาน ทำ�ำ เกษตรที่ป�่ ลอดภัยั มานาน แต่่จากข้้อมููลสภาพปัญั หาที่ป�่ รากฏ ประจำำ� ทำำ�ให้้การใช้้เวลาประชุุมปรึึกษาต้้องถููกปรัับลดเวลาลง ยัังมีีการตรวจพบพืืชผัักผลไม้้และเนื้้�อสััตว์์มีีสารเคมีีตกค้้างเกิิน ผลการศึึกษาที่่�ได้้จึึงเป็็นระบบอาหารปลอดภััยที่่�ต้้องการ มาตรฐาน มีกี ารอนุุญาตให้้ใช้้สารเคมีที ี่ป�่ ระเทศต่่างๆไม่่ให้้ใช้แ้ ล้้ว การพัฒั นาอย่่างต่่อเนื่อ�่ ง เพื่อ�่ ให้้เป็น็ ระบบอาหารปลอดภัยั ที่ม�่ ีคี วาม อาหารแปรรููปมีีวััตถุุเจืือปนอาหารและจุุลิินทรีีย์์เกิินมาตรฐาน ครบถ้้วนสมบููรณ์์ในเนื้้อ� หาสาระยิ่ง� ขึ้�น และมีีการลัักลอบใช้้สารเคมีีที่่�ไม่่ได้้รัับอนุุญาตให้้ใช้้ กล่่าวได้้ว่่า 5.2 ข้้อเสนอแนะ ประเทศไทยยัังมีีปััญหาอาหารไม่่ปลอดภััยอีีกมาก (จิินดา 1. คณะกรรมการระบบอาหารปลอดภััยที่�่แต่่งตั้ �งโดย หวัังวรวงศ์์ และคณะ, 2560) การเร่่งสร้้างความรู้้� ความเข้้าใจ นายอำำ�เภอควรมีีระบบติิดตามการดำำ�เนิินงานเพื่่�อพััฒนาอย่่าง สร้้างจิิตสำำ�นึึกในเรื่่�องเกษตรปลอดภััย เกษตรปลอดสาร ต่่อเนื่อ่� ง เกษตรอิินทรีีย์์ โรคและพิิษภััยจากสารเคมีีตกค้้างทุุกกระบวน 2. ทุุกหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องควรแบ่่งปัันข้้อมููลที่่� การผลิิตในกลุ่่�มเกษตรกรผู้้�ผลิิตจึึงเป็็นสิ่ �งจำำ�เป็็นเร่่งด่่วนในการ เกี่�ยวข้้องด้้านอาหารปลอดภััย เพื่�อ่ การพัฒั นาให้้ครบวงจรอย่่าง สร้้างความปลอดภัยั ในการผลิติ อาหาร นอกจากนี้้� การสร้้างกลุ่ม�่ รวดเร็ว็ เพื่อ�่ นช่่วยเพื่อ่� น กลุ่�่มเครืือข่่ายเกษตรกรรายใหม่่ กลุ่ม่� ยุุวเกษตร 3. ทุุกหน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องควรประชาสััมพัันธ์์สร้้าง ปลอดภัยั ในโรงเรียี น และกลุ่ม่� Young smart farmers เหล่่านี้้� การรัับรู้้�ระบบอาหารปลอดภััย สนัับสนุุนการดำำ�เนิินงานอย่่าง ก็เ็ ป็น็ ขยายเครืือข่่ายด้้านการผลิติ อาหารที่ป�่ ลอดภัยั 2) การกระจาย ต่่อเนื่่�อง อาหาร เมื่อ�่ เกษตรกรมีกี ารรวมกลุ่ม�่ พัฒั นาการผลิติ อาหารปลอด 4. เกษตรกรผู้้�ผลิิตต้้องมีีจริิยธรรมในการผลิิตตาม ภััยแล้้ว ขั้้�นตอนการกระจายสิินค้้านัับว่่าเป็็นขั้ �นตอนสำำ�คััญ ข้้อตกลงระบบอาหารปลอดภัยั และขยายเครืือข่่ายให้้ครอบคลุุม ควรมีีการกระจายสิินค้้า และการประชาสััมพัันธ์์สร้้างการรัับรู้้� ทั้้�ง 12 ตำ�ำ บล เพื่อ�่ ให้้ประชาชนในชุุมชนได้้เข้้าถึึงอาหารปลอดภัยั ได้้อย่่างทั่่ว� ถึึง 5. ควรมีีการบููรณาการในทุุกหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง มีีตลาด หรืือจุุดจำำ�หน่่ายที่่�ได้้มาตรฐาน ผ่่านการสุ่่�มตรวจสอบ ทั้้ง� ระดับั ชาติิ ภาค ท้้องถิ่น� โดยเฉพาะภาคราชการ เนื่อ�่ งจากงาน คุุณภาพจากผู้้�เชี่ �ยวชาญ 3) กลุ่่�มผู้้�บริิโภค ต้้องมีีความรู้้�ในการ ด้้านอาหารปลอดภััยเป็็นภารกิิจที่่�ต้้องเกี่่�ยวข้้องกัับหลาย เลืือกซื้�อผลิิตผลทางการเกษตรที่ม�่ ีีคุุณภาพ ปลอดภััย กระทรวง จึึงควรกำำ�หนดยุุทธศาสตร์์ให้้ชััดเจน เพื่่�อการวััดผล การศึึกษาครั้ �งนี้้� มีีจุุดแข็็งที่่�สำำ�คััญคืือ ผู้้�บริิหาร อย่่างจริิงจััง ต่่อเนื่�่อง ระดัับสููงของอำำ�เภอ โดยนายอำำ�เภอ เกษตรอำำ�เภอ ผู้้�อำำ�นวยกา รโรงพยาบาลสีีคิ้ �ว สาธารณสุุขอำำ�เภอ และหน่่วยงานอื่่�นๆ เห็็น ความสำ�ำ คัญั กับั การยกระดับั ระบบอาหารปลอดภัยั พร้้อมให้้การ สนับั สนุุนการดำำ�เนิินการอย่่างเต็็มศักั ยภาพ การประชุุม และจััด เวทีีทุุกครั้ �งนายอำำ�เภอเสนอให้้ใช้้สถานที่่�ห้้องประชุุมของที่่�ว่่า การอำำ�เภอ และหากไม่่มีีภารกิิจท่่านจะเป็็นประธานการจััด ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 49 Journal of Vongchavalitkul University 6. กิิตติกิ รรมประกาศ 2563 จาก https://www.nhso. go.th/FrontEnd/ คณะผู้้�วิิจััยขอขอบคุุณสำำ�นัักงานคณะกรรมการการ NewsInformationDetail.aspx?newsid=M อุุดมศึึกษา (สกอ.) ที่่�สนัับสนุุนทุุนโครงการงานวิิจััยในครั้ �งนี้้� jM5OQ== ขอขอบคุุณนายอำำ�เภอสีีคิ้้�ว เกษตรอำำ�เภอ สาธารณสุุขอำำ�เภอ 9. สำำ�นัักส่่งเสริิมและสนัับสนุุนอาหารปลอดภััย. (2563). ผู้้�อำำ�นวยการโรงพยาบาลสีีคิ้ �ว และหน่่วยงานอื่่�นๆ รวมถึึงกลุ่่�ม ข้้อมููลอาหารปลอดภััย. (ออนไลน์์). เข้้าถึึงเมื่่�อ 20 เกษตรกรที่่�อนุุเคราะห์์สถานที่่� และสละเวลาร่่วมกิิจกรรมการ มีีนาคม 2563 จาก https://www.foodsafety. ประชุุมและจััดเวทีีทุุกครั้ �ง ขอขอบคุุณผู้้�บริิหารมหาวิิทยาลััย moph. go.th/th/food-safety/general-detail. วงษ์์ชวลิิตกุุลที่่�สนัับสนุุนการดำำ�เนิินการวิิจััยจนสำำ�เร็็จลุุล่่วง php?id=169&pcid=325&pcpage=1&group ไปด้้วยดีี =1-019-003 10. Agricultural and Development Economics Division. (2006). Food Security. Policy Brief 2. (June, 7. เอกสารอ้้างอิงิ 2013). (Online). Available: http:// www.fao.org/ documents/card/en/c/e98f7ab9-6618-44ad- 1. กองยุุทธศาสตร์์และแผนงานสำำ�นัักงานปลััดกระทรวง 9731-fa5194c90681/ สาธารณสุุข. (2560). สถิิติิสาธารณสุุข พ.ศ. 2560. 11. WHO. (2012). Developing National Food Safety (ออนไลน์์). สืืบค้้นเมื่่�อเว็็บไซต์์ http://bps.moph. Policies and Legislation Fact 8 World Health go.th/new_bps Organization Regional Office for Africa, 2. จิินดา หวัังวรวงศ์์ และคณะ. (2560). แนวทางการจััดการ Brazzaville. (Online). Available: http://www. อาหารปลอดภััยที่่�ยั่่�งยืืน ด้้วยสััมมาอาชีีวะสำำ�หรัับ afro.who.int/en/clusters-a-programmes/hpr/ สัังคมไทย. วารสารบััณฑิิตศึึกษาปริิทรรศน์์, 13(1), food-safety-and-nutrition-fan.html 146-156. 12. WHO. (2020). Food safety. (Online). Retrieved 20 3. จงกลนีี วิิทยารุ่่�งเรืืองศรี,ี จุุฑามาศ กลิ่�นโซดา และวราลักั ษณ์์ March 2020. From: https://www.who.int/ ตัังคณะกุุล. (2556). การวิิเคราะห์์นโยบายอาหาร thailand/health-topics/food-safety. ปลอดภััยของกลุ่่�มประเทศในอาเซีียน. (ออนไลน์์). สืืบค้้นจาก http://kmfda.fda.moph. go.th/journal/ Chapter/3/19_134_C4_2.56.pdf 4. ชมนาด พจนามาตร, สมบููรณ์์ จัยั วััฒน์์, นงลักั ษณ์์ จันั ทร์์แก้้ว และคณะ. (2555). การพัฒั นาศักั ยภาพชุุมชน ในการ จัดั การหมู่บ� ้้านอาหารปลอดภัยั . วารสารพยาบาลสาร, 39(1), 35-45. 5. ปรีีดา แต้้อารัักษ์์, วัันรพีี สมณช้้างเผืือก. (2559). คู่่�มืือการแปลงธรรมนููญสุุขภาพตำำ�บลสู่�การปฏิิบััติิ. อุุดรธานี:ี โรงพิมิ พ์ศ์ ัักดิ์ศ� รีอี ัักษรการพิิมพ์.์ 6. ศููนย์์ข้้อมููลประเทศไทย. (2563). อำำ�เภอสีีคิ้้�ว. (ออนไลน์์). สืืบค้้นจากhttp://nakhonrat chasima.kapook.com /%E0%B8%AA%E0%B8%B5%E0%B8%84%E0 %B8%B4%E0%B9%89%E0%B8%A7 7. สำำ�นักั งานเลขานุุการคณะกรรมการอาหารแห่่งชาติ.ิ (2555). บนเส้้นทางการจััดการด้้านอาหาร เพื่่�อคนไทยทั้ง้� มวล. นนทบุุรีี : สำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา. 8. สำำ�นัักงานหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิ. (2563). ประชาสััมพัันธ์์. (ออนไลน์์). เข้้าถึึงเมื่่�อ 20 มีีนาคม ปีีที่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
50 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การรบั รคู้ วามเสย่ี งตอ่ สขุ ภาพและความปลอดภยั ในการท�ำ งาน ของพนกั งาอน�ำ ใเนภสอถเมาอื นงปจรงัะกหวอดับนกคจิ กรราารชราส้ นมี ซาอ่ มรถยนต์ Health Risk and Safety Perception among Workers in Automotive Repair Shops, Muang District, Nakhon Ratchasima Province Received : April 5, 2020 วิทิ ชย เพชรเลียี บ, ปรด. (Witchaya Phetliap, PH.D.)1* Revised : May 25, 2020 มะลิิ โพธิิพิิมพ์,์ ส.ด. (Mali Photipim, Dr.PH)2 Accepted : June 11, 2020 บทคัดั ย่่อ การวิิจััยครั้�งนี้้�เป็็นการศึึกษาเชิิงพรรณนามีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อศึึกษาการรัับรู้้�ความเสี่ �ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััย ในการทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดนครราชสีีมา จำำ�นวน 114 คน จาก 8 สถานประกอบการ คััดเลืือกกลุ่่�มตััวอย่่างโดยวิิธีีสุ่่�มอย่่างง่่าย เก็็บรวบรวมข้้อมููลโดยใช้้แบบสอบถาม สถิิติิที่่�ใช้้วิิเคราะห์์ข้้อมููล คืือ สถิิติิเชิิงพรรณนา ผลการศึึกษา พบว่่า กลุ่่�มตััวอย่่างทั้้�งหมดเป็็นเพศชาย ประกอบด้้วยช่่างทั่่�วไป ร้้อยละ 56.1 และช่่างพ่่นสีี ร้้อยละ 43.9 อายุุเฉลี่่�ย 33.96 ปีี สภาพปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภััยของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อม รถยนต์์ ส่่วนใหญ่่เป็็นปััญหาด้้านการยศาสตร์์ ด้้านเคมีี และด้้านกายภาพ (ความร้้อน เสีียง) กลุ่่�มตััวอย่่างส่่วนใหญ่่มีีพฤติิกรรม ความปลอดภััยในการทำ�ำ งานที่่�ปฏิิบัตั ิิเป็น็ ประจำ�ำ คืือ การเลืือกใช้้อุปกรณ์์ เครื่�อ่ งมืือที่ม�่ ีีความเหมาะสมกับั งานที่�่ปฏิิบัตั ิ ิ ร้้อยละ 79.8 การรัับรู้้�ความเสี่�ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยในการทำำ�งานของกลุ่่�มตััวอย่่าง พบว่่า ส่่วนใหญ่่มีีการรัับรู้้�ความเสี่�ยงอยู่�ในระดัับ ปานกลาง ร้้อยละ 53.5 ดัังนั้้�นหน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องควรตระหนัักถึึงความสำำ�คััญของปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยและความปลอดภััย และเสริิมสร้้างการรับั รู้้ค� วามเสี่�ยงจากการทำำ�ง่่านเพื่�่อคุุณภาพชีีวิติ ที่�่ดีีของพนัักงานในสถานประกอบการร้้านซ่่อมรถยนต์์ คำำ�สำ�ำ คัญั : อาชีวี อนามััยและความปลอดภัยั , การรับั รู้�ค้ วามเสี่ย� ง, พนัักงาน 1,2คณะสาธารณสุุขศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั วงษ์ช์ วลิิตกุุล จังั หวััดนครราชสีมี า (Faculty of Public Health, Vongchavalitkul University, Nakhon Ratchasima) *ผู้เ�้ ขีียนหลััก (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 51 Journal of Vongchavalitkul University Abstract The objective of this descriptive study was to examine health risk and safety perception among workers in automotive repair shops at Muang District, Nakhon Ratchasima Province. The samples were 114 workers of 8 automotive repair shops. The samples were recruited by using the simple random sampling method. A questionnaire was used for data collection. The statistics utilized for data analysis by descriptive statistics. The results showed that all the subjects were males comprising maintenance technicians (56.1 %) and spray painting workers (43.9 %) with an average age of 33.96 years. Occupational health and safety hazards in automotive repair shops consisted of ergonomic hazard, chemical hazard and physical hazard (heat, noise). Most of the workers selected equipment and tool appropriate with work (79.8 %). For safety behavior perception Most of the workers were at medium level of health risk perception (53.5 %). Therefore, related government agencies should recognize the importance of occupational health and safety problems and reinforce risk perception to leading to good quality of work life among workers in automotive repair shops. Keywords: occupational health and safety, risk perception, worker 1. ความเป็น็ มาและความสำ�ำ คัญั ของปััญหา ส่่งผลกระทบต่่อระบบสายตา ทำ�ำ ให้้สายตาสั้น� ปวดตา กล้้ามเนื้้อ� ปัจั จุุบันั สถานประกอบกิจิ การเคาะ พ่่นสียี านยนต์ม์ ีกี าร ตาอ่่อนล้้า การสััมผััสความร้้อนสููง ในขณะปฏิิบััติิงานใกล้้ห้้อง ขยายตััวมากขึ้้�นในหลายพื้้�นที่่�ทั่่�วประเทศ ส่่วนใหญ่่มีีความ อบสีีเป็็นเวลานาน เสีียงดัังจากการพ่่นสีีและเครื่่�องจัักร หนาแน่่นและกระจายตััวอยู่่�ในกรุุงเทพมหานครและเมืือง รวมถึึงกลิ่�นเหม็็น ไอระเหยของสารประกอบอิินทรียี ์์ระเหยง่ าย ขนาดใหญ่่ จัังหวััดนครราชสีีมาเป็็นจัังหวััดหนึ่่�งที่่�มีีสถาน และสารเคมีีต่่างๆ ที่่�ใช้้ในการปฏิิบััติิงาน เชื้�อโรคจากแมลงและ ประกอบการดังั กล่่าวเป็น็ จำ�ำ นวนมาก จากข้้อมููลการขึ้น� ทะเบียี น สััตว์์พาหะนำำ�โรค โดยเกิิดจากการจััดการของเสีียที่่�เกิิดจาก ของอู่่�กิิจการที่่�เกี่ �ยวกัับยานยนต์์ของกรมโรงงานอุุตสาหกรรม กระบวนการผลิิต และกิิจกรรมต่่างๆ ทำำ�ให้้เป็็นแหล่่งอาศััยของ มีีจำำ�นวนประมาณ 250 แห่่ง (กรมโรงงานอุุตสาหกรรม, 2559) สััตว์์หรืือแมลงนำำ�โรค ตลอดจนปััญหาทางการยศาสตร์์ที่่� โดยสถานประกอบ การประเภทอู่่�ซ่่อมรถยนต์์ เป็็นธุุรกิิจ เกี่ �ยวกัับท่่าทางการทำำ�งานที่่�ไม่่เหมาะสมก่่อให้้เกิิดปััญหาปวด บริกิ ารที่ใ�่ ห้้บริกิ ารแก่่ลููกค้้าทั่่ว� ไปโดยไม่่จำ�ำ กัดั ยี่ห� ้้อรถยนต์์ และคิดิ กล้้ามเนื้้�อในส่่วนต่่าง ๆ ของร่่างกาย ปััญหาอุุบััติิเหตุุและ อััตราค่่าบริิการต่ำำ��กว่่าค่่าบริิการของศููนย์์บริิการ ซึ่่�งให้้บริิการ การบาดเจ็บ็ จากการทำ�ำ งาน เป็น็ ต้้น (วิิภารัตั น์์ โพธิ์ข� ีี และคณะ, ครอบคลุุมถึึงการตรวจเช็็ค ซ่่อมเครื่่�องยนต์์ และให้้บริิการ 2555; ณััชชารีี อนงค์์รัักษ์์ และทััศน์์พงษ์ ์ ตัันติิปััญจพร, 2559; ในการบำ�ำ รุุงรักั ษารถยนต์์ เป็น็ ต้้น เนื่อ�่ งจากการซ่่อมบำ�ำ รุุงรถยนต์์ สุุรดา ถนอมรััตน์์ และคณะ, 2560; กมลชนก โอฬาริิ และคณะ, เป็็นกิิจกรรมที่่�ต้้องมีีอุุปกรณ์์เครื่่�องจัักรหนัักสำำ�หรัับดำำ�เนิินงาน 2562) ซึ่่�งที่่�ผ่่านมาการศึึกษาเชิิงพรรณนาในประเด็็นการรัับรู้้� จึึงเข้้าข่่ายเป็น็ โรงงานจำ�ำ พวกที่�่ 3 ประเภทที่่� 95 และเป็น็ กิจิ การ ความเสี่ �ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยของพนัักงานในสถาน ที่่�เป็็นอัันตรายต่่อสุุขภาพ ซึ่่�งการทำำ�งานในสถานประกอบการ ประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ยัังมีจี ำ�ำ กััด ดัังกล่่าว มีีการนำำ�เอาเครื่่�องจัักรมาใช้้ให้้บริิการแต่่หากพนัักงาน ด้้วยเหตุุนี้้� ผู้้�วิิจััยจึึงมีีความสนใจที่่�จะทำำ�การศึึกษา ขาดความรู้้�ความเข้้าใจถึึงวิิธีีป้้องกัันอัันตรายที่่�ถููกต้้องแล้้ว อาจ สภาพปัญั หาด้้านอาชีวี อนามัยั ความปลอดภัยั และสภาพแวดล้้อม ทำำ�ให้้เกิิดความไม่่ปลอดภััยในการทำำ�งานได้้และสภาพแวดล้้อม รวมถึึงการรัับรู้้�ความเสี่ �ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยในการ ในการทำำ�งาน เช่่น ความร้้อน แสงสว่่าง เสีียง สารเคมีี และฝุ่่�น ทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ ละออง ล้้วนเป็็นสาเหตุุสำำ�คััญของอัันตรายจากการทำำ�งาน ซึ่่�งผลการศึึกษาที่่�ได้้สามารถนำำ�มาเป็็นข้้อมููลพื้้�นฐานในการดููแล และหากไม่่มีกี ารบริหิ ารจัดั การความเสี่ย� งที่เ�่ หมาะสม อาจส่่งผล สุุขภาพและความปลอดภััยจากการทำำ�งาน เพื่่�อลดความเสี่ �ยง ให้้เกิิดความเสี่ �ยงในการสััมผััสสิ่่�งคุุกคามต่่อสุุขภาพแก่่ผู้้�ปฏิิบััติิ ตลอดจนสามารถนำำ�ข้้อมููลไปใช้้ในการวางแผนหาแนวทางใน งานได้้ (กรมอนามัยั , 2558; สุุรดา ถนอมรัตั น์์ และคณะ, 2560) การปรับั เปลี่ย� นพฤติกิ รรมสุุขภาพและพฤติกิ รรมความปลอดภัยั จากการทบทวนสิ่�งคุุกคามและผลกระทบต่่อสุุขภาพที่�่ ในการทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อม อาจเกิดิ ขึ้น� ต่่อพนักั งานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ รถยนต์์ต่่อไป ที่ผ�่ ่่านมา มักั เกี่ย� วข้้องกับั ปัญั หาด้้านอาชีวี อนามัยั ความปลอดภัยั และสภาพแวดล้้อมในการทำำ�งาน เช่่น พื้้�นที่่�ปฏิิบััติิงานมีี แสงสว่่างไม่่เพีียงพอหรืือมีีรัังสีีอิินฟาเรด รัังสีีอััลตราไวโอเลต ปีีที่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
52 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 2. วััตถุุประสงค์์การวิจิ ััย เวลาการทำำ�งาน รายได้้ อายุุงาน จำำ�นวน 7 ข้้อ 2.1 เพื่่�อศึึกษาสภาพปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความ ส่่วนที่�่ 2 แบบสอบถามสภาพปัญั หาด้้านอาชีีวอนามััย ปลอดภััยและสภาพแวดล้้อมในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อม ความปลอดภััยและสภาพแวดล้้อมในการทำำ�งาน ประกอบด้้วย รถยนต์์ อำำ�เภอเมืือง จังั หวััดนครราชสีีมา ข้้อมููลปััจจััย 4 ด้้าน ได้้แก่่ ด้้านกายภาพ ด้้านเคมีี ชีีวภาพ 2.2 เพื่่�อศึึกษาพฤติิกรรมความปลอดภััยในการทำ�ำ งาน และด้้านการยศาสตร์์ แบบมีี 2 ตััวเลืือก (มี/ี ไม่่มีี) ให้้เลืือกตอบ ของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ จำ�ำ นวน 10 ข้้อ อำ�ำ เภอเมืือง จัังหวััดนครราชสีมี า ส่่วนที่่� 3 แบบสอบถามอุุบััติิเหตุุจากการทำำ�งานและ 2.3 เพื่อ�่ ศึึกษาการรับั รู้ค�้ วามเสี่ย� งต่่อสุุขภาพและความ พฤติิกรรมความปลอดภััยในการทำ�ำ งาน จำ�ำ นวน 15 ข้้อ ลัักษณะ ปลอดภััยในการทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการ คำำ�ตอบพฤติิกรรมความปลอดภััยเป็็นแบบมาตราส่่วนประมาณ ร้้านซ่่อมรถยนต์์ อำำ�เภอเมืือง จัังหวัดั นครราชสีีมา ค่่า (Rating scale) 3 ระดัับ คืือ ปฏิิบััติิประจำำ� ปฏิิบััติิบางครั้�ง และไม่่ปฏิิบัตั ิิเลย ส่่วนที่่� 4 แบบสอบถามการรับั รู้้�ความเสี่�ยงต่่อสุุขภาพ 3. วิิธีีดำ�ำ เนินิ การวิจิ ัยั และความปลอดภััยในการทำำ�งาน เป็็นแบบวััดมีี 3 ตััวเลืือกให้้ เลืือกตอบ คืือ เห็็นด้้วย ไม่่แน่่ใจ ไม่่เห็็นด้้วย จำำ�นวน 10 ข้้อ การวิิจััยครั้ �งนี้้�เป็็นการศึึกษาเชิิงพรรณนาแบบภาค โดยเกณฑ์ก์ ารให้้คะแนน คืือ การรับั รู้ท�้ างบวก เห็น็ ด้้วย 3 คะแนน ตััดขวาง (Cross-sectional descriptive research) ไม่่แน่่ใจ 2 คะแนน และไม่่เห็น็ ด้้วย 1 คะแนน ส่่วนการรับั รู้ท�้ างลบ 3.1 ประชากรและกลุ่�มตััวอย่่าง เห็น็ ด้้วย 1 คะแนน ไม่่แน่่ใจ 2 คะแนน และไม่่เห็น็ ด้้วย 3 คะแนน ประชากร คืือ พนัักงานช่่างที่่�ปฏิิบััติิงานในสถาน ตามลำ�ำ ดับั การแปลผลใช้ค้ ะแนนเฉลี่่ย� เป็น็ เกณฑ์ ์ ตามแนวคิดิ ของ ประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ เขตอำำ�เภอเมืือง Best (1977) โดยแบ่่งเป็็น 3 ระดัับ คืือ การรัับรู้้�ระดัับดีี จังั หวัดั นครราชสีมี า เนื่อ�่ งจากไม่่ทราบจำ�ำ นวนประชากรที่แ�่ ท้้จริงิ (คะแนนเฉลี่่ย� 2.34 - 3.00) การรับั รู้ร�้ ะดับั ปานกลาง (คะแนนเฉลี่่ย� จึึงคำำ�นวณกลุ่่�มตััวอย่่างจากสููตรของ Cochran (1977) 1.67 - 2.33) และการรัับรู้้�ระดัับต่ำ�ำ� (คะแนนเฉลี่่�ย 1.00 - 1.66) ได้้ขนาดตััวอย่่างเท่่ากัับ 114 คน ทำำ�การสุ่่�มสถานประกอบ 3.3 การพิิทัักษ์์สิทิ ธิ์ข� องกลุ่�มตััวอย่า่ ง กิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ในแบบบััญชีีรายชื่่�อสถานประกอบการ การเก็็บรวบรวมข้้อมููลยึึดหลัักการพิิทัักษ์์สิิทธิิ ด้้วยวิธิ ีกี ารสุ่ม�่ อย่่างง่ายโดยการจับั ฉลาก หลังั จากนั้้น� ทำ�ำ การเก็บ็ กลุ่ม�่ ตัวั อย่่าง โดยมีกี ารชี้แ� จงวััตถุุประสงค์แ์ ละวิธิ ีดี ำำ�เนินิ การวิจิ ัยั รวบรวมข้้อมููลพนัักงานช่่างทุุกคนจากสถานประกอบการนั้้�น ๆ พร้้อมการลงนามยิินยอมเข้้าร่่วมโครงการวิจิ ััย กลุ่ม่� ตััวอย่่างสาม จนครบตามจำำ�นวนกลุ่่�มตััวอย่่าง มีีเกณฑ์์คััดเข้้า คืือ ารถปฏิเิ สธการเข้้าร่่วมวิจิ ัยั ได้้ตลอดเวลา โดยไม่่เกิดิ ผลกระทบใด สามารถสื่่�อสารภาษาไทยได้้ และทำ�ำ งานมาอย่่างน้้อย 1 ปีขีึ้�นไป ๆ ต่่ออาสาสมััคร งานวิิจััยนี้้�ผ่่านการรัับรองจากคณะกรรมการ 3.2 เครื่่�องมือื ที่่�ใช้ใ้ นการวิิจััย จริิยธรรมการวิิจััย โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีีมา เอกสาร เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััยครั้�งนี้้�เป็็นแบบสอบถาม รัับรองเลขที่่� 082/2018 ที่่�ผู้้�วิิจััยพััฒนาขึ้้�นจากการทบทวนเอกสารและงานวิิจััยที่่� 3.4 การวิิเคราะห์ข์ ้้อมููล เกี่ย� วข้้อง มีกี ารตรวจสอบความเที่ย�่ งตรงเชิงิ เนื้้อ� หาของเครื่อ�่ งมืือ วิิเคราะห์์ข้้อมููลโดยใช้้โปรแกรมสำำ�เร็็จรููปในการ จากผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิ จำำ�นวน 3 ท่่าน ได้้ค่่า Index of item วิิเคราะห์์ ด้้วยสถิิติิเชิิงพรรณนา ได้้แก่่ การแจกแจงความถี่ � objective congruence: IOC รายข้้ออยู่ �ในช่่วง 0.67-1.00 ร้้อยละ ค่่าเฉลี่่�ย และส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน โดยนำำ�เอาแบบสอบถามที่่�ผ่่านการตรวจสอบ และแก้้ไขจาก ผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิไปทดลองใช้้กัับกลุ่่�มที่่�มีีลัักษณะคล้้ายคลึึงกัับกลุ่่�ม ตััวอย่่างจำำ�นวน 30 ราย แล้้วนำำ�มาวิิเคราะห์์หาค่่าความเชื่่�อมั่่�น ในส่่วนของแบบสอบถามด้้านพฤติิกรรมความปลอดภััย และ 4. ผลการวิิจััย การรัับรู้้�ความเสี่ �ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััย โดยวิิธีีการ 4.1 ข้้อมููลทั่่�วไปกลุ่�มตัวั อย่า่ ง ของครอนบาช (Cronbach’s Method) ด้้วยการหาค่่าสัมั ประสิทิ ธิ์์� กลุ่่�มตััวอย่่างที่่�ศึึกษาเป็็นพนัักงานช่่างเพศชายทั้้�ง แอลฟ่า่ (Coefficient of Alpha) ได้้ค่่าความเชื่อ�่ มั่น� เท่่ากับั 0.87 หมด แบ่่งเป็็นช่่างเคาะ ประกอบ ปะผุุ เชื่�่อม (ช่่างทั่่�วไป) ร้้อยละ และ 0.71 ตามลำำ�ดัับ ซึ่่�งแบบสอบถามในการศึึกษาครั้ �งนี้้� 56.1 และช่่างพ่่นสีี ร้้อยละ 43.9 ทำ�ำ งาน 6 วััน/สัปั ดาห์ ์ ร้้อยละ ประกอบด้้วยข้้อมููล 4 ส่่วน ดังั นี้้� 100.0 มีเี วลาการทำ�ำ งาน 8 ชั่่ว� โมง/วันั มีอี ายุุเฉลี่่ย� 33.96 ± 9.47 ส่่วนที่่� 1 แบบสอบถามข้้อมููลทั่่�วไป มีีลัักษณะคำำ�ถาม ปีี ส่่วนใหญ่่จบการศึึกษาระดัับมััธยมศึึกษาตอนปลาย/ปวช. ให้้เลืือกตอบเป็็นคำำ�ถามปลายปิิด และแบบกรอกหรืือเติิม ร้้อยละ 39.5 มีีรายได้้อยู่�ในช่่วง 10,001-15,000 บาทต่่อเดืือน ข้้อมููลลงในช่่องว่่างที่่�กำำ�หนดเป็็นคำำ�ถามปลายเปิิด ซึ่่�งคำำ�ถาม ร้้อยละ 63.2 และกลุ่่�มตััวอย่่างมีีอายุุการทำำ�งานเฉลี่่�ย 3.68 ± ประกอบด้้วยข้้อมููลเพศ อายุุ ระดับั การศึึกษา ลัักษณะงานที่่ท� ำำ� 2.28 ปี ี ตามลำำ�ดัับ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 53 Journal of Vongchavalitkul University 4.2 สภาพปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภััย และไม่่มีีระบบมาตรฐาน เช่่น 5 ส ตามลำำ�ดัับ การศึึกษาปััญหา และสภาพแวดล้้อมในการทำำ�งาน ด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภััยและสภาพแวดล้้อมในการ ผลการประเมิินสภาพแวดล้้อมการทำำ�งาน พบว่่า ทำำ�งาน พบว่่า กลุ่่�มตััวอย่่างส่่วนใหญ่่มีีการทำำ�งานที่่�ต้้องยกของ สถานประกอบการทุุกแห่่งมีีรั้�ว/ขอบเขตชััดเจน มีีอุุปกรณ์์และ หนัักหรืืออยู่ �ในท่่าทางการทำำ�งานที่่�ไม่่เหมาะสม ร้้อยละ 59.6 เครื่่�องมืือหลัักที่่�ครบถ้้วน และประเด็็นที่่�ไม่่มีีในสถานประกอบ รองลงมา คืือ การทำำ�งานที่่�มีีการสััมผััสสารเคมีี ร้้อยละ 58.8 กิจิ การร้้านซ่่อมรถยนต์ ์ ส่่วนใหญ่่ ร้้อยละ 62.5 พบว่่า ไม่่มีอี ุุปกรณ์์ และการทำำ�งานที่่�มีีการสััมผััสแหล่่งความร้้อน ร้้อยละ 53.5 แจ้้งเหตุุเพลิิงไหม้้ ไม่่มีีการซ้้อมดัับเพลิิง ซ้้อมอพยพหนีีไฟ ตามลำำ�ดัับ (ตารางที่�่ 1) ตารางที่่� 1 สภาพปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภัยั และสภาพแวดล้้อมในการทำำ�งาน (n = 114) ปััจจัยั ด้้านอาชีวี อนามัยั ความปลอดภััยและสภาพแวดล้้อมในการทำำ�งาน จำำ�นวน (ร้้อยละ) (ตอบได้้มากกว่่า 1 ข้้อ) 1. มีกี ารทำำ�งานที่่ต� ้้องยกของหนักั หรืืออยู่�ในท่่าทางการทำำ�งานที่่�ไม่่เหมาะสม 68 (59.6) 2. มีีการทำำ�งานที่ส�่ ัมั ผััสสารเคมีี 67 (58.8) 3. มีกี ารทำ�ำ งานที่่ส� ััมผัสั แหล่่งความร้้อน 61 (53.5) 4. มีกี ารทำำ�งานที่่ส� ัมั ผััสเสีียงดัังมาก 46 (40.4) 5. มีีการทำำ�งานที่่�สััมผััสฝุ่่�นละออง 41 (35.9) 6. มีปี ััญหาความเครีียดจากการทำำ�งาน 27 (23.7) 7. มีีการทำ�ำ งานที่่ส� ัมั ผัสั แสงสว่่างที่่�จ้้าหรืือมีีแสงสว่่างที่ไ�่ ม่่เพีียงพอ 25 (21.9) 8. มีปี ััญหาสุุขภาพ/การเจ็บ็ ป่ว่ ยที่่�เกิิดขึ้น� จากการทำ�ำ งาน 13 (11.4) 9. มีกี ารทำ�ำ งานในสภาพชื้�นแฉะ มีนี ้ำำ�� ขังั 5 (4.4) 10. เคยถููกสััตว์์ทำำ�ร้้ายหรืือแมลงกัดั ต่่อยในขณะทำำ�งาน 2 (1.8) 4.3 อุบุ ัตั ิเิ หตุุและการบาดเจ็บ็ จากการทำ�ำ งาน อุุบัตั ิเิ หตุุที่พ�่ บมากรองลงมา คืือ สิ่่ง� ของหล่่นทับั เท้้า ร้้อยละ 37.3 กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างพนักั งานช่่างประสบอุุบัตั ิเิ หตุุหรืือบาดเจ็บ็ ซึ่่�งอุุบััติิเหตุุที่่�เกิิดขึ้้�นไม่่ถึึงขั้้�นต้้องหยุุดงาน ร้้อยละ 47.4 จากการทำำ�งานในรอบ 1 ปีีที่่�สำำ�รวจพบทั้้�งสิ้้�น 51 คน อุุบัตั ิเิ หตุุและการบาดเจ็บ็ อื่น�่ ๆ ได้้แก่่ วัตั ถุุกระเด็น็ เข้้าตา ร้้อยละ คิิดเป็็นร้้อยละ 44.7 ของกลุ่่�มตััวอย่่างทั้้�งหมด โดยลัักษณะของ 31.4 การลื่่�น หกล้้ม ร้้อยละ 25.5 สารเคมีีกระเด็็น/หกรด อุุบัตั ิเิ หตุุที่พ�่ บมากที่ส�่ ุุด คืือ เกิดิ จากสิ่ง� ของมีคี มตัดั บาด/ทิ่่ม� /แทง และถููกกระแทกจากของแข็ง็ ร้้อยละ 17.6 ไฟฟ้า้ ดููด ช็อ็ ต ร้้อยละ ร้้อยละ 52.9 ซึ่่�งอุุบััติิเหตุุที่่�เกิิดขึ้้�นจากสิ่่�งของมีีคมนี้้� 1.9 ตามลำ�ำ ดัับ (ตารางที่่� 2) มีรี ะดับั ความรุุนแรงเพีียงเล็็กน้้อย ไม่่ต้้องหยุุดงาน ร้้อยละ 44.4 ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
54 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 2 อุุบัตั ิเิ หตุุและการบาดเจ็บ็ จากการทำำ�งาน จำำ�แนกตามระดัับความรุุนแรง (n = 51) อุบุ ััติิเหตุุ/การบาดเจ็บ็ จากการทำำ�งาน ระดัับความรุนุ แรง รวม (ตอบได้้มากกว่่า 1 ข้อ้ ) เล็ก็ น้้อย ปานกลาง รุนุ แรง 27 (52.9) ไม่ต่ ้้องหยุุดงาน หยุดุ งาน 1-3 วันั หยุดุ งาน > 3 วััน 19 (37.3) 16 (31.4) จำำ�นวน จำำ�นวน จำำ�นวน 13 (25.5) (ร้้อยละ) (ร้้อยละ) (ร้้อยละ) 9 (17.6) 9 (17.6) สิ่�งของตัดั บาด ทิ่่ม� แทง 12 (44.4) 10 (37.0) 5 (18.5) 1 (1.9) สิ่ �งของหล่่นทัับเท้้า 9 (47.4) 7 (36.8) 3 (15.8) วััตถุุกระเด็น็ เข้้าตา 9 (56.3) 5 (31.3) 2 (12.5) ลื่�น่ หกล้้ม 8 (61.5) 2 (15.4) 3 (23.1) สารเคมีกี ระเด็็น/หกรด 7 (77.8) 2 (22.2) - ถููกกระแทกจากของแข็ง็ 3 (33.3) 5 (55.6) 1 (11.1) ไฟฟ้้าดููด ช็็อต - 1 (100.0) - 4.4 พฤติิกรรมความปลอดภััยในการทำำ�งาน ร้้อยละ 70.2 และพบว่่ากลุ่่�มตััวอย่่างไม่่มีีการสููบบุุหรี่�/ยาเส้้น กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างส่่วนใหญ่่มีพี ฤติกิ รรมความปลอดภัยั ขณะทำำ�งาน ร้้อยละ 77.2 ส่่วนพฤติิกรรมการสวมใส่่อุุปกรณ์์ ในการทำ�ำ งานเชิงิ บวกที่ป�่ ฏิบิ ัตั ิเิ ป็น็ ประจำ�ำ คืือ การเลืือกใช้้อุปกรณ์์ คุ้�มครองความปลอดภัยั ส่่วนบุุคคลขณะทำ�ำ งาน พบว่่า ส่่วนใหญ่่ เครื่่�องมืือที่่�มีีความเหมาะสมกัับงานที่่�ปฏิิบััติิ ร้้อยละ 79.8 มีีการสวมใส่่อุุปกรณ์์บางครั้�ง ร้้อยละ 58.8 ตามลำำ�ดัับ (ตาราง รองลงมา คืือ การแต่่งกายถููกต้้องเหมาะสมกัับลัักษณะงาน ที่่� 3) ตารางที่่� 3 พฤติิกรรมความปลอดภััยในการทำ�ำ งาน (n = 114) พฤติกิ รรมความปลอดภััยในการทำำ�งาน ปฏิบิ ััติิประจำ�ำ ปฏิบิ ัตั ิบิ างครั้้ง� ไม่่ปฏิบิ ััติิเลย จำ�ำ นวน (ร้้อยละ) จำำ�นวน (ร้้อยละ) จำ�ำ นวน (ร้้อยละ) 1. การเลืือกใช้้อุปกรณ์์ เครื่�่องมืือที่่ม� ีคี วามเหมาะสมกับั งานที่�ป่ ฏิบิ ัตั ิิ 91 (79.8) 23 (20.2) - 2. การแต่่งกายถููกต้้องเหมาะสมกับั ลักั ษณะงาน 80 (70.2) 31 (27.2) 3 (2.6) 3. การปฏิบิ ัตั ิงิ านตามขั้�นตอนการทำำ�งานอย่่างปลอดภััย 66 (57.9) 47 (41.2) 1 (0.9) 4. การตรวจสอบอุุปกรณ์์ เครื่อ� งมืือ เครื่อ� งจักั ร ให้้พร้้อมสำ�ำ หรับั ทำ�ำ งาน 58 (50.9) 52 (45.6) 4 (3.5) 5. การแจ้้งให้้หัวั หน้้างานทราบทันั ทีเี มื่อ�่ พบเห็น็ สิ่ง� ที่อ�่ าจเป็น็ อันั ตราย 44 (38.6) 57 (50.0) 13 (11.4) ในการทำ�ำ งาน 6. การสวมใส่่อุุปกรณ์ค์ุ้ม� ครองความปลอดภัยั ส่่วนบุุคคลขณะทำำ�งาน 33 (28.9) 67 (58.8) 14 (12.3) 7. การจััดสถานที่่�ทำำ�งานให้้สะอาดปลอดภััย/จััดวางอุุปกรณ์์ให้้เป็็น 31 (27.2) 56 (49.1) 27 (23.7) ระเบียี บ 8. การปฏิบิ ัตั ิงิ านด้้วยภาวะร่่างกายที่ไ�่ ม่่พร้้อม เช่่น ไม่่สบาย อ่่อนเพลียี 11 (9.7) 34 (29.8) 69 (60.5) หรืือดื่ม่� สุุรา 9. การซ่่อมแซมอุุปกรณ์์ เครื่อ�่ งมืือ เครื่อ�่ งจักั ร ที่ช�่ ำ�ำ รุุดทันั ทีี แม้้จะไม่่ใช่่ 10 (8.8) 37 (32.4) 67 (58.8) หน้้าที่่ข� องท่่าน 10. การสููบบุุหรี่�/ยาเส้้น ขณะทำ�ำ งาน 2 (1.8) 24 (21.0) 88 (77.2) ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 55 Journal of Vongchavalitkul University 4.5 การรับั รู้ค� วามเสี่ย� งต่อ่ สุขุ ภาพและความปลอดภัยั พนักั งานช่่างส่่วนใหญ่่ มีกี ารรับั รู้ค�้ วามเสี่ย� งอยู่ใ� นระดับั ปานกลาง ในการทำำ�งาน ร้้อยละ 53.5 และการรับั รู้ค�้ วามเสี่ย� งอยู่ใ� นระดับั ต่ำ��ำ ร้้อยละ 26.3 การวิิเคราะห์์ระดัับการรัับรู้้�ความเสี่�ยงต่่อสุุขภาพ ตามลำำ�ดัับ (ตารางที่�่ 4) และความปลอดภััยในการทำำ�งานของกลุ่่�มตััวอย่่าง พบว่่า ตารางที่่� 4 ระดับั การรับั รู้ค�้ วามเสี่ย� งต่่อสุุขภาพและความปลอดภัยั ในการทำำ�งาน (n = 114) ระดับั การรัับรู้�้ความเสี่ย� ง จำ�ำ นวน (ร้้อยละ) การรัับรู้ร้� ะดับั ต่ำ��ำ 30 (26.3) การรัับรู้้�ระดับั ปานกลาง 61 (53.5) การรัับรู้�ร้ ะดับั สููง 23 (20.2) 5. อภิิปรายผล เกิิดปัญั หาอาการปวด หรืือบาดเจ็็บของกล้้ามเนื้้�อส่่วนต่่าง ๆ ได้้ การศึึกษาสภาพแวดล้้อมการทำำ�งานในสถานประกอบ (ณัฐั ชฎา พิิมพาภรณ์์, 2557; ณัชั ชารีี อนงค์์รักั ษ์์ และทััศน์์พงษ์์ การร้้านซ่่อมรถยนต์์ พบว่่า สถานประกอบการส่่วนใหญ่่ไม่่มีี ตัันติิปััญจพร, 2559) ในส่่วนของการทำำ�งานที่่�ต้้องมีีการสััมผััส อุุปกรณ์์แจ้้งเหตุุเพลิิงไหม้้สอดคล้้องกัับการศึึกษาที่่�ผ่่านมา สารเคมีี จะเห็็นได้้ว่่าส่่วนใหญ่่จะเกิิดขึ้�นจากขั้�นตอนในการพ่่นสีี ที่่�พบว่่า สถานประกอบการส่่วนใหญ่่ไม่่มีีการติิดตั้ �งอุุปกรณ์์แจ้้ง ซึ่่�งสารเคมีีที่่�ผสมอยู่่�ในสีีส่่วนใหญ่่เป็็นสารประกอบอิินทรีีย์์ เหตุุเพลิิงไหม้้เช่่นเดีียวกััน (วิิภารััตน์์ โพธิ์�ขีี และคณะ, 2555) ระเหยง่ ายที่่�สามารถส่่งผลต่่อสุุขภาพร่่างกายของพนัักงานขณะ ซึ่่�งสถานประกอบการควรจััดให้้มีีและดำำ�เนิินการให้้เป็็นไปตาม ปฏิิบััติิงานได้้ และการทำำ�งานที่่�มีีการสััมผััสแหล่่งความร้้อนส่่วน มาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุุข และพบว่่าสถานประกอบ ใหญ่่จะเกิิดขึ้ �นกัับพนัักงานที่่�ทำำ�งานใกล้้ห้้องอบสีีที่่�มีีความร้้อน การส่่วนใหญ่่ไม่่มีีระบบ 5ส ในการดำำ�เนิินงาน โดยกิิจกรรม 5ส กระจายออกมา รวมถึึงความร้้อนจากสภาพแวดล้้อมภายใน เป็็นพื้้�นฐานในการจััดการด้้านความปลอดภััย เช่่น การมีีบอร์์ด สถานประกอบการ เป็น็ ต้้น ซึ่ง�่ จากผลการศึึกษาดังั กล่่าวสอดคล้้อง จััดเก็็บเครื่่�องมืือ มีีป้้ายชื่่�อบอกชั้้�นวางของและป้้ายชื่่�อ กับั การศึึกษาของณัฐั ชฎา พิมิ พาภรณ์์ (2557) ที่ศ�่ ึึกษาความเสี่ย� ง ผู้้�รัับผิิดชอบกำำ�หนดจุุดติิดตั้้�งเพื่่�อสะดวกในการหยิิบใช้้งาน ด้้านสุุขภาพจากการทำำ�งานของพนัักงานในอู่ �ซ่่อมรถยนต์์ ที่่�พบ เป็็นต้้น ซึ่่�งการดำำ�เนิินกิิจกรรม 5ส สามารถลดอุุบััติิเหตุุและทำำ� ปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภััยและสภาพ แวดล้้อม ให้้การทำำ�งานมีีความปลอดภััยมากขึ้ �น ในการทำำ�งานด้้านกายภาพ เคมีี และปััญหาท่่าทางการทำำ�งานที่�่ การศึึกษาประเด็็นสภาพปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยและ ไม่่เหมาะสม รวมถึึงการศึึกษาของกมลชนก โอฬาริิ และคณะ ความปลอดภัยั ในการทำ�ำ งาน พบว่่า ปัญั หาส่่วนใหญ่่ของพนักั งาน (2562) ที่่�ศึึกษาภาวะคุุกคามสุุขภาพจากการทำำ�งานของ เกี่่�ยวกัับการทำำ�งานที่่�ต้้องยกของหนัักหรืืออยู่่�ในท่่าทางการ พนักั งานในสถานประกอบการเคาะพ่่นสีรี ถยนต์์ ที่พ�่ บ การสัมั ผัสั ทำำ�งานที่่�ไม่่เหมาะสม การทำำ�งานที่ม�่ ีีการสััมผััสสารเคมีี และการ สิ่�งคุุกคามสุุขภาพจากการทำำ�งานทั้้ง� 4 ด้้าน ได้้แก่่ ด้้านกายภาพ ทำ�ำ งานที่�ม่ ีกี ารสัมั ผัสั แหล่่งความร้้อน ซึ่ง�่ จากกระบวนการทำ�ำ งาน ด้้านเคมี ี ด้้านการยศาสตร์์ และด้้านจิิตวิิทยาสังั คม เป็็นต้้น ในสถานประกอบการร้้านซ่่อมรถยนต์์ มีีขั้ �นตอนตั้้�งแต่่การรัับ ประเด็น็ พฤติิกรรมการทำำ�งานของกลุ่�ม่ ตััวอย่่าง พบว่่า รถยนต์์ การนำำ�รถยนต์์เข้้าสู่่ก� ารซ่่อมตััวถััง ทำ�ำ การเคาะ ดึึงตััวถังั พนักั งานส่่วนใหญ่่มีพี ฤติกิ รรมการทำำ�งานที่ท�่ ำ�ำ เป็น็ ประจำำ�ในส่่วน การเชื่่�อม การประกอบชิ้้�นส่่วน การตรวจสอบสภาพรููปทรงเมื่่�อ ของการเลืือกใช้้อุุปกรณ์์ เครื่่�องมืือที่่�มีีความเหมาะสมกัับงานที่่� ประกอบเรียี บร้้อยแล้้ว และการซ่่อมสีเี พื่่�อทำ�ำ การขััดสีเี ก่่า โป๊ว๊ สีี ปฏิิบััติิ การแต่่งกายถููกต้้องเหมาะสมกัับลัักษณะงาน และการ พ่่นสีีรองพื้้�น พ่่นสีีจริิง พ่่นสีีเคลืือบเงา ขััดเงา และเคลืือบสีี ไม่่สููบบุุหรี่/� ยาเส้้น ขณะทำำ�งาน ซึ่ง�่ การทำ�ำ งานที่ถ�่ ููกต้้องเหมาะสม เป็น็ ต้้น ซึ่ง�่ จากกระบวนการทำำ�งานดังั กล่่าวจะเห็น็ ได้้ว่่าพนักั งาน ตามกฎระเบีียบด้้านความปลอดภััยในการทำำ�งานจะส่่งผลดีีต่่อ ต้้องทำำ�งานอยู่�ในสภาพแวดล้้อม และสภาพการทำำ�งานที่่�มีีความ พนักั งาน และช่่วยลดปัญั หาและค่่าใช้้จ่ายด้้านความไม่่ปลอดภัยั เสี่่�ยงหลายด้้าน ได้้แก่่ ปััจจััยอัันตรายด้้านการยศาสตร์์ เช่่น ในการทำ�ำ งานให้้แก่่สถานประกอบการ จากผลการศึึกษาดังั กล่่าว การยกเคลื่่�อนย้้ายของที่่�มีีน้ำำ��หนัักมากไม่่ถููกวิิธีี ท่่าทางการ ใกล้้เคีียงกัับการศึึกษาที่่ผ� ่่านมาของณัฐั ชฎา พิมิ พาภรณ์์ (2557) ทำำ�งานที่่�ไม่่เหมาะสม ซึ่่�งลัักษณะการทำำ�งานดัังกล่่าว อาจก่่อให้้ ที่่�พบว่่าพนัักงานในอู่ �ซ่่อมรถยนต์์มีีการปฏิิบััติิตามกฎระเบีียบ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
56 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University และวิิธีีการทำำ�งานที่่�ปลอดภััยตลอดเวลา ร้้อยละ 80 และเร่่งป้อ้ งกันั ปัญั หาดังั กล่่าว โดยอาจจัดั โครงการหรืือกิิจกรรม และการศึึกษาของกมลชนก โอฬาริิ และคณะ (2562) ตรวจประเมินิ ความเสี่ย� งที่ม�่ ีผี ลกระทบต่่อสุุขภาพและสิ่ง� แวดล้้อม ที่่�พบพนัักงานในสถานประกอบการเคาะพ่่นสีีรถยนต์์มีีระดัับ ในสถานประกอบการเป็น็ ประจำำ�อย่่างน้้อยปีลี ะ 1 ครั้ง� เพื่�อ่ เป็็น พฤติิกรรมการทำำ�งานที่่�ปลอดภััยโดยรวมอยู่ �ในระดัับสููง เป็็นต้้น การเฝ้า้ ระวังั และติดิ ตามปััญหาอย่่างใกล้้ชิดิ อย่่างไรก็ต็ ามจากผลการศึึกษา พบประเด็น็ พฤติกิ รรมการทำำ�งาน 2) หน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องควรให้้การดููแลสุุขภาพ ของพนัักงานที่่�เป็็นพฤติิกรรมเสี่�ยงที่่�ทางสถานประกอบการควร และความปลอดภััยจากการทำำ�งาน เพื่่�อลดความเสี่ �ยง รวมทั้้�ง มีีการบริิหารจััดการด้้านความปลอดภััยอย่่างสม่ำำ��เสมอและ ควรนำำ�ข้้อมููลไปใช้้ในการวางแผนส่่งเสริิมการรัับรู้้�ในการปรัับ ต่่อเนื่่�องคืือ พฤติิกรรมการสวมใส่่อุุปกรณ์์คุ้้�มครองความ เปลี่ �ยนพฤติิกรรมสุุขภาพและพฤติิกรรมความปลอดภััยในการ ปลอดภััยส่่วนบุุคคล การจััดสถานที่่�ทำำ�งานให้้สะอาดปลอดภััย ทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ การวางอุุปกรณ์ใ์ ห้้เป็น็ ระเบียี บ ที่พ�่ บว่่า พนักั งานส่่วนใหญ่่มีกี าร ต่่อไป ปฏิิบััติิเพีียงบางครั้ �งเท่่านั้้�น ซึ่่�งลัักษณะการปฏิิบััติิดัังกล่่าว 5.2 ข้้อเสนอแนะในการวิจิ ัยั ครั้้ง� ต่อ่ ไป อาจก่่อให้้เกิดิ อันั ตราย และอุุบัตั ิเิ หตุุจากการทำ�ำ งานได้้ 1) การศึึกษาแนวทางหรืือรููปแบบการปรับั เปลี่ย� น การวิิเคราะห์์การรัับรู้้�ความเสี่�ยงต่่อสุุขภาพและความ พฤติิกรรมที่่�เหมาะสมในการทำำ�งานอย่่างปลอดภััยของพนัักงาน ปลอดภััยในการทำ�ำ งาน พบว่่า พนัักงานช่่างส่่วนใหญ่่ มีีการรัับรู้้� ในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ ความเสี่่�ยงอยู่่�ในระดัับปานกลาง ซึ่่�งการรัับรู้้�ความเสี่่�ยง 2) การศึึกษาปััจจััยที่่�มีีอิิทธิิพลต่่อการรัับรู้้�ความ จากการทำำ�งาน เป็็นการรัับรู้้�และเชื่่�อว่่าตนเองมีีโอกาสที่่�จะเกิิด เสี่ �ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยในการทำำ�งานของพนัักงาน อัันตราย อุุบััติิเหตุุจากการทำำ�งาน และรัับรู้้�ระดัับความรุุนแรงที่่� ในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ เพื่่�อจะทำำ�ให้้ทราบ จะเกิิดขึ้�นกัับสุุขภาพอนามััย ตามแนวคิิดการรัับรู้้�ความเสี่ �ยง 3 ประเด็็นที่่�ต้้องดำำ�เนิินการปรัับปรุุงแก้้ไข ทั้้�งนี้้�เพื่่�อลดความเสี่�ยง ด้้าน ได้้แก่่ การรัับรู้้�ด้้านสุุขภาพร่่างกาย การรัับรู้้�ด้้านสภาพ ต่่อสุุขภาพ และคุุณภาพชีวี ิติ ที่ด่� ีขี องแรงงานกลุ่�่มดังั กล่่าว การทำำ�งาน และการรัับรู้้�ด้้านเครื่่�องมืือ เครื่่�องจัักร เป็็นต้้น ซึ่่�งจากผลการศึึกษาดัังกล่่าวสอดคล้้องกัับการศึึกษาของสุุรดา 6. กิติ ติกิ รรมประกาศ ลััดลอย (2557) ที่่�ศึึกษาการรัับรู้้�ความปลอดภััยในการทำำ�งาน งานวิิจััยนี้้�ได้้รัับทุุนสนัับสนุุนจากมหาวิิทยาลััย ของพนัักงาน บริิษััทผลิิตภััณฑ์์พลาสติิก ที่่�พบว่่า การรัับรู้้�ความ วงษ์ช์ วลิติ กุุล ผู้ว�้ ิจิ ัยั ขอขอบพระคุุณกลุ่ม�่ ตัวั อย่่างทุุกท่่านที่เ�่ สียี สละ ปลอดภััยจากการทำำ�งานของพนัักงานด้้านการรัับรู้้�ด้้านสภาพ เวลาในการให้้ข้้อมููล การทำ�ำ งานอยู่ใ� นระดัับปานกลาง และใกล้้เคียี งกัับการศึึกษาของ วาณิิชา โขมพััฒน์์ และศุุภาภาส คำำ�โตนด (2559) ที่่�พบว่่า 7. เอกสารอ้้างอิิง พนัักงานปฏิิบััติิการในอุุตสาหกรรมอาหารและเครื่�อ่ งดื่ม�่ มีีระดัับ 1. กมลชนก โอฬาริิ, ธิิดารััตน์์ มณีีพัันธ์์, สุุรััตน์์สวดีี แซ่่แต้้, การรัับรู้้�ความเสี่ �ยงโดยรวมอยู่ �ในระดัับมาก เป็็นต้้น ซึ่่�งจากผล และ จิติ รวีี เชยชม. (2562). ภาวะคุุกคามสุุขภาพจาก การศึึกษาประเด็็นการรัับรู้้�ความเสี่ �ยงในหััวข้้อที่่�มีีการรัับรู้้�น้้อย การทำำ�งานและการใช้้อุุปกรณ์์ป้้องกัันอัันตรายส่่วน ถึึงปานกลาง ได้้แก่่ การทำำ�งานเมื่่�อสภาพร่่างกายไม่่ปกติิ เช่่น บุุคคลของคนงานในสถานประกอบการเคาะพ่่นสีี อ่่อนเพลียี มึึนเมา ไม่่สบาย เป็น็ สาเหตุุหนึ่�่งที่�ท่ ำำ�ให้้เกิิดอุุบัตั ิิเหตุุ รถยนต์์ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดสงขลา. การประชุุม และการเรีียนรู้้�วิิธีีการทำำ�งานตามคู่่�มืือความปลอดภััยอย่่าง หาดใหญ่่วิิชาการระดัับชาติิและนานาชาติิ ครั้�งที่่� 10. ละเอียี ด ทำ�ำ ให้้ปฏิบิ ัตั ิงิ านได้้อย่่างปลอดภัยั รวมถึึงการบำ�ำ รุุงรักั ษา 12 กรกฎาคม 2562. เครื่อ�่ งมืือ เครื่อ�่ งจักั ร และอุุปกรณ์ต์ ่่าง ๆ เป็น็ หน้้าที่ข�่ องช่่างซ่่อม 2. กรมอนามััย กระทรวงสาธารณสุุข. (2558). คู่่�มืือประเมิิน บำำ�รุุงเท่่านั้้�น เป็็นต้้น ซึ่่�งประเด็็นการรัับรู้้�ความเสี่่�ยงเหล่่านี้้� ความเสี่่�ยงด้้านอนามััยสิ่ �งแวดล้้อมเพื่่�อควบคุุมกิิจการ ควรมีีการส่่งเสริิมความรู้�้ ความเข้้าใจ เพื่่�อสร้้างทัศั นคติทิ ี่�ถ่ ููกต้้อง ที่่�เป็็นอัันตรายต่่อสุุขภาพตามพระราชบััญญััติิการ ในการปฏิิบััติิงานที่ป�่ ลอดภััยต่่อไป สาธารณสุุข พ.ศ. 2535. นนทบุุรีี: โรงพิิมพ์์ องค์์การ 5.1 ข้อ้ เสนอแนะจากผลการศึกึ ษา 1) ปััญหาด้้านอาชีีวอนามััยความปลอดภััย และ สงเคราะห์์ทหารผ่่านศึึก. สภาพแวดล้้อมในสถานประกอบกิิจการร้้านซ่่อมรถยนต์์ ถืือเป็็นปััญหาที่�ส่ ำำ�คััญ ดังั นั้้น� หน่่วยงานที่่�เกี่ย� วข้้องควรตระหนักั ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
3. กรมโรงงานอุุตสาหกรรม กระทรวงอุุตสาหกรรม. (2559). วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 57 สถิิติิสะสมจำำ�นวนโรงงานที่่�ได้้รัับอนุุญาตให้้ประกอบ กิิจการ ตามพ.ร.บ.โรงงาน พ.ศ. 2535 จำำ�แนกตาม Journal of Vongchavalitkul University ประเภท รายจำำ�พวก ณ สิ้้�นปีี 2559. เข้้าถึึงได้้จาก ปีีที่่� 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 http://www.diw.go.th/hawk/content.php? Vol. 33 No.1 January-June 2020 mode=spss59 4. ณััชชารีี อนงค์์รัักษ์์, และ ทััศน์์พงษ์์ ตัันติิปััญจพร. (2559). ปัจั จัยั คุุกคามสุุขภาพจากการทำ�ำ งานและภาวะสุุขภาพ ตามความเสี่่�ยงของคนงานในสถานประกอบการ เคาะพ่่นสีีรถยนต์์ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดพิิษณุุโลก. วารสารควบคุุมโรค, 42(3), 255-268. 5. ณัฐั ชฎา พิมิ พาภรณ์.์ (2557). การศึึกษาความเสี่ย� งด้้านสุุขภาพ จากการทำำ�งานของพนักั งานในอู่ซ� ่่อมรถยนต์.์ วารสาร วิิชาการสมาคมสถาบัันอุุดมศึึกษาเอกชนแห่่ง ประเทศไทย, 20(1), 70-80. 6. วาณิิชา โขมพัฒั น์์, และ ศุุภาภาส คำ�ำ โตนด. (2559). การรัับรู้�้ ความเสี่่�ยง และพฤติิกรรมด้้านความปลอดภััยของ พนัักงานปฏิิบััติิการสายการผลิิตในอุุตสาหกรรม อาหารและเครื่่�องดื่่�ม เขตกรุุงเทพมหานคร. วารสาร ความปลอดภััยและสุุขภาพ, 9(3), 6-13. 7. วิิภารััตน์์ โพธิ์ �ขีี, สุุภาพร บััวเลิิง, และ สุุนิิสา ชายเกลี้ �ยง. (2555). ผลการสำำ�รวจด้้านอาชีีวอนามััยและความ ปลอดภััยในการทำ�ำ งานของสถานประกอบกิจิ การร้้าน ซ่่อมรถยนต์์ในเทศบาลนครขอนแก่่น. วารสารวิิจััย คณะสาธารณสุุขศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยขอนแก่น่ , 5(3), 77-86. 8. สุุรดา ถนอมรััตน์์, ชวพรพรรณ จัันทร์์ประสิิทธิ์์�, และ ธานีี แก้้วธรรมานุุกููล. (2560). ปััจจััยคุุกคามสุุขภาพจาก การทำำ�งานและภาวะสุุขภาพตามความเสี่่�ยงของ คนงานเคาะพ่่นสีีรถยนต์์. พยาบาลสาร, 44(4), 118-133. 9. สุุรดา ลัดั ลอย. (2557). การศึกึ ษาการรัับรู้�ความปลอดภััยต่่อ พฤติิกรรมความปลอดภััยในการทำำ�งานของพนัักงาน กรณีีศึึกษา บริิษััทผลิิตภััณฑ์์พลาสติิก เขตจัังหวััด สมุุทรปราการ. วิิทยาศาสตรมหาบััณฑิิต สาขาวิิชา การจัดั การสิ่ง� แวดล้้อมและความปลอดภัยั มหาวิทิ ยาลัยั หััวเฉีียวเฉลิิมพระเกีียรติ.ิ 10. Best, J. W. (1977). Research in Education. (3rd ed.). New Jersey: Prentice hall Inc. 11. Cochran, W. G. (1977). Sampling Techniques. (3rd ed.). New York: John Wiley & Sons Inc.
58 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การพฒั นาหนงั สอื พอ็ กเกต็ บกุ๊ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส ์ เรอ่ื ง “เคลด็ ลบั ธรุ กจิ ปลากดั เงนิ ลา้ นโดยใชก้ ลยทุ ธช์ อ่ งทางการตลาดแบบหลากหลาย” The Development of Electronic Pocket Book Titled “Business Tips of Fighting Fish Millionaire By Using OMNI Channel Marketing Strategy” Received : March 30, 2020 กนกพัชั ร กอประเสริฐิ , บธ.ด. (Kanokpatch Koprasert, D.B.A.)1* Revised : June 15, 2020 ณัฐั พศุุตม์์ ภััทธิิราสินิ สิริ ิ,ิ บธ.ด. (Natpasuth Patthirasinsiri, D.B.A.)2 Accepted : June 23, 2020 นิิตยา งามยิ่�งยง, บธ.ม. (Nittaya Ngamyingyong, M.B.A.)3 จิริ วัฒั น์์ คงคา, บ.ธ. (Jirawat Kongka, B.A.)4 บทคัดยอ่ วััตถุุประสงค์์: การศึึกษาวิิจััยนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อ 1) พััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจ ปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” 2) ศึึกษาประสิิทธิิภาพหนัังสืือ พ๊๊อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่�อ่ ง “เคล็ด็ ลับั ธุุรกิิจปลากััดเงินิ ล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” วิิธีีการ: เครื่่�องมืือในการพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็ต็ บุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์ ์ คืือ แบบสััมภาษณ์์แบบมีีโครงสร้้างและกลุ่่�มผู้้�ให้้ข้้อมููล ซึ่่�งเป็็นกลุ่่�มผู้้�เชี่�ยวชาญทางด้้านเนื้้�อหาจำำ�นวน 3 คน และผู้้�เชี่�ยวชาญทางด้้านเทคโนโลยีีและสื่่�อดิิจิิตอลจำำ�นวน 3 คน เครื่่�องมืือใน การประเมิินประสิิทธิิภาพหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ คืือ แบบสอบถามออนไลน์์ กลุ่่�มตััวอย่่างคืือประชาชนทั่่�วไป คำำ�นวณ ขนาดกลุ่่ม� ตัวั อย่่างโดยใช้้สููตรของ Roscoe ได้้กลุ่ม�่ ตััวอย่่างจำำ�นวน 400 คน ใช้้วิิธีีเลืือกกลุ่�ม่ ตััวอย่่างแบบสะดวก ผลการศึึกษา: การพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทาง การตลาดแบบหลากหลาย” โดยใช้โ้ ปรแกรม Canva ได้้ผลผลิติ เป็น็ หนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ใ์ นรููปแบบของมัลั ติมิ ีเี ดียี ภาพถ่่าย (Image) เสีียงบรรยาย (Sound) ภาพเคลื่่�อนไหว 2 มิิติิ 3 มิิติิ ( 2D-3D Animation) วีีดิิทััศน์์ (Video) โดยเนื้้�อหาประกอบด้้วย 9 ส่่วน เป็็นรายละเอีียดเกี่ �ยวกัับการเป็็นสตาร์์ทอััพ (startup) เคล็็ดลัับการขาย ช่่องทางการขายออนไลน์์และออฟไลน์์ กลยุุทธ์์ช่่องทาง การตลาดแบบหลากหลาย (OMNI Channel) และเทคนิคิ การขายลููกค้้าต่่างประเทศ การประเมินิ ประสิทิ ธิภิ าพหนังั สืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�ก อิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ 5 ด้้าน โดยแบบสอบถามออนไลน์์ ผลการประเมินิ ได้้คะแนนเฉลี่่ย� ในระดับั ดีมี าก 3 ด้้าน คืือ 1) ด้้านการเรียี นรู้ข�้ องผู้ใ�้ ช้้ 2) ด้้านเนื้้�อหาสาระ และ 3) ด้้านการใช้้ภาษา (X̅̅ = 4.59, 4.54, 4.51 ตามลำำ�ดัับ) และคะแนนอยู่ �ในระดัับดีี 2 ด้้าน คืือ 1) ด้้านการนำำ�ไปใช้ป้ ระโยชน์์ 2) ด้้านประสิทิ ธิภิ าพและประสิิทธิิผล (X̅̅ = 4.47, 4.15 ตามลำ�ำ ดัับ) คำ�ำ สำำ�คััญ: หนัังสืือพ็็อกเก็ต็ บุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิิกส์์, ธุุรกิจิ ปลากัดั , กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย 1,3อาจารย์ป์ ระจำ�ำ สาขาธุุรกิิจระหว่่างประเทศ คณะวิิทยาการจััดการ มหาวิทิ ยาลััยราชภัฏั นครปฐม (Lecturer, International Business Department, Faculty of Management Science, Nakhon Pathom Rajabhat University) 2เลขาธิิการ สมาคมนักั วิจิ ััยแห่่งประเทศไทย (Secretary General the Association of Researcher of Thailand) 4นักั ศึึกษาสาขาธุุรกิิจระหว่่างประเทศ คณะวิิทยาการจััดการ มหาวิทิ ยาลััยราชภัฏั นครปฐม (Student, International Business Department, Faculty of Management Science, Nakhon Pathom Rajabhat University) *ผู้เ้� ขียี นหลััก (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 59 Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objectives: The research study aimed to 1) develop an electronic pocket book titled “Business Tips of Fighting Fish Millionaire Using a Variety of Marketing Channel Strategies” and 2) study efficiency of the electronic pocket book. Method: The research tool were a structured interview and informants for development of the electronic pocket book, and an online questionnaire for evaluating efficiency of the electronic pocket book. The Informant group consisted of three content experts and three experts in technology and digital media. Sample were 400 general people calculated by using Roscoe formula. Convenient sampling was applied. Results: The result of the development of an electronic pocket book titled “Business Tips of Fighting Fish Millionaire Using a Variety of Marketing Channel Strategies” using Canva development of multimedia e-book format displayed in the form of photos (Image), narration (sound), animation, 2D, 3D, and VHS (video). The content consisted of 9 sections in startup, fighting fish business, selling through online and offline, and selling strategies for fighting fish using a variety of channels (OMNI Channel). Assessment of efficiency of the developed electronic pocket book using online questionnaire under 5 feature elements revealed that the mean scores of three elements were at very good levels. They were 1) customers’ learning, 2) content of the developed pocket book and 3) language usage (X̅ = 4.59, 4.54, 4.51 respectively). Similarly, mean scores of another two elements were at good levels, 1) utilization performance and 2) effectiveness (X̅ = 4.47, 4.15 respectively). Keyword: Electronic Pocket Book, Bettas Fise Business, OMNI Channel Marketing Strategy 1. ความเป็็นมาและความสำำ�คัญั ของปััญหา อิิเล็็กทรอนิิกส์์สามารถแสดงผลในรููปแบบสื่่�ออิิเล็็กทรอนิิกส์์ เป็็นแฟ้้มข้้อมููลคอมพิิวเตอร์์ที่่�สามารถอ่่านผ่่านทางหน้้าจอ การก้้าวเข้้าสู่่�ศตวรรษที่่� 21 เทคโนโลยีีและนวััตกรรม คอมพิิวเตอร์์หรืือโทรศััพท์์เคลื่่�อนที่่� ทั้้�งในระบบออฟไลน์์ ได้้พััฒนาไปอย่่างก้้าวกระโดด สิ่่�งแวดล้้อมมีีการเปลี่ �ยนแปลง และออนไลน์์ โดยคุุณลัักษณะของหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ แบบพลวััตรความรู้้�ใหม่่เกิิดขึ้้�นทุุกวัันทำำ�ให้้ต้้องมีีการเรีียนรู้้� สามารถเชื่่�อมโยงสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์ และโต้้ตอบกัับผู้้�อ่่านได้้ พััฒนาทัักษะความสามารถใหม่่อยู่�ตลอดเวลา (Luengpol and สามารถแทรกภาพ เสีียง ภาพเคลื่่�อนไหวและสามารถสั่ �งพิิมพ์์ Nakphan, 2013) ด้้วยสาเหตุุนี้้�ส่่งผลให้้ทุุกคนต้้องตระหนัักถึึง เอกสารที่่�ต้้องการออกทางเครื่่�องพิิมพ์์ได้้ อีีกประการหนึ่่�งที่่� การเพิ่่�มพููนความรู้้�ผ่่านการอ่่านหนัังสืือรวมถึึงการเปลี่ �ยนแปลง สำำ�คััญ คืือ หนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์สามารถปรัับปรุุงข้้อมููลให้้ ของเทคโนโลยีีทางการศึึกษาและการเรีียนรู้้�ที่่�สนัับสนุุนให้้เกิิด ทัันสมััยได้้ตลอดเวลาที่่�ต้้องการโดยไม่่มีีข้้อจำำ�กััดในเรื่่�อง การเรีียนรู้้�เพื่่�อพััฒนาศัักยภาพให้้กับั ตนเองในการใช้เ้ วลาว่่างให้้ ของสถานที่่�และเวลาซึ่่�งคุุณสมบััติิเหล่่านี้้�จะไม่่มีีในหนัังสืือ เกิิดประโยชน์์สููงสุุดนัับเป็็นสิ่ �งที่่�จำำ�เป็็นในการขัับเคลื่่�อนประเทศ ธรรมดาทั่่�วไป (Treepuech, 2011) นอกจากนี้้�หนัังสืือ (Klaisung, 2012) จากการสำำ�รวจของสำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ยัังสามารถออกแบบพััฒนาเป็็นหนัังสืืออ่่าน การอ่่านหนังั สืือของคนไทยอายุุตั้้ง� แต่่ 6 ปีขีึ้น� ไป อ่่านหนังั สืือลดลง นอกเวลา ที่เ�่ รียี กว่่า “พ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�ก” ที่ม�่ ีกี ารเรียี บเรียี งเนื้้อ� หาให้้สั้้น� จากร้้อยละ 69.1 ในปีี 2558 และคนไทยอ่่านหนังั สืือลดลงเกืือบ กระชัับ สร้้างความน่่าสนใจ เรีียงร้้อยลำำ�ดัับเนื้้�อหาให้้สอดคล้้อง ทุุกวััน (สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ, 2558, หน้้า 6) ซึ่่�งเกิิดจาก กัับความต้้องการของผู้้�อ่่าน มีีการอธิิบายเนื้้�อหาให้้เข้้าใจง่่ายขึ้ �น หลายสาเหตุุนับั ตั้้ง� แต่่การขาดแคลนหนังั สืือที่ด�่ ีี หนังั สืือขาดความ พร้้อมกัับมีีภาพและเสีียงที่่�สร้้างความสนุุกเพลิิดเพลิินไม่่น่่าเบื่่�อ น่่าสนใจและไม่่ทัันสมััย ในปััจจุุบัันมีีการเปลี่ �ยนแปลงรููปแบบ สามารถเรีียนรู้้�ได้้ด้้วยตนเองสนองหลัักด้้านจิิตวิิทยาของมนุุษย์์ การศึึกษาและการอ่่านไปมากโดยเฉพาะการนำำ�องค์์ความรู้้�เดิิม สอดแทรกเนื้้�อหาผสานสื่่�อรููปแบบอื่่�นๆ เพื่่�อสร้้างความเข้้าใจ ผสานกัับเทคโนโลยีีมาสร้้างรููปแบบเป็็นหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ เป็น็ บทความที่ผ�่ ู้อ�้ ่่านพึึงพอใจ (รตีี งามนิยิ ม, 2558) จากประเด็น็ (e-Books) เป็็นสื่่�อการเรีียนรู้้�หนึ่่�งที่่�จะทำำ�ให้้ผู้้�อ่่านเกิิดความ ที่่�กล่่าวมาข้้างต้้น รวมถึึงผู้้�วิิจััยได้้ทำำ�การวิิจััยที่่�ผ่่านมา เรื่่�อง สนใจในการแสวงหาความรู้้�ด้้วยตนเองเนื่่�องจากหนัังสืือ ปีีที่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
60 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การพััฒนาบริิษััทส่่งออกจำำ�ลองแบบมีีส่่วนร่่วมสำำ�หรัับผู้้�เพาะ อิิเล็็กทรอนิิกส์์มีีหลายรููปแบบ เช่่น อีีบุ๊�ก (E-book), อีีพัับ เลี้ �ยงปลาสวยงามของประเทศไทย ซึ่่�งพบองค์์ความรู้้�ที่่�ได้้จาก (e-Pub), อีแี ม็ก็ กาซีนี (e-Magazine), ดิจิ ิิทัลั แม็ก็ กาซีนี (Digital กระบวนการดำำ�เนิินงานวิิจััยเกี่่�ยวกัับกระบวนการพััฒนา Magazine), ดีพี ีีเอส (DPS: Digital Publishing Suite) เป็น็ ต้้น ผู้้�ประกอบการค้้าปลากััดที่่�สามารถสร้้างรายได้้ให้้กัับเกษตรกร อีีบุ๊�ก (e-Book) มีี 2 รููปแบบ คืือ พีีดีีเอฟไฟล์์ (PDF: Portable และประชาชนทั่่ว� ไป รวมถึึงองค์์ความรู้�ใ้ นการสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มให้้ Document Format) ที่่�มัักนำำ�เอางานที่่�ตีีพิิมพ์์จริิง ทำำ�เป็็นไฟล์์ กัับผลิิตภััณฑ์์โดยใช้้กลยุุทธ์์การตลาดแบบหลากหลายช่่องทาง พีีดีีเอฟแล้้วส่่งออกเป็็นหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ซึ่่�งมีีข้้อจำำ�กััด เรียี กว่่า OMNI Channel เป็น็ การผสานช่่องทางการตลาดแบบ ในการนำำ�เสนอในด้้านปฏิิสััมพัันธ์์กัับผู้้�ใช้้ รููปแบบตััวอัักษร ออนไลน์์และออฟไลน์์ในรููปแบบการค้้าปลีีกที่่�ให้้บริิการโดยตรง สามารถปรัับข้้อความให้้ใหญ่่เล็็กได้้เฉพาะในส่่วนของข้้อความ กับั ผู้บ�้ ริโิ ภคคนสุุดท้้ายเป็น็ การเชื่อ�่ มโยงในทุุกช่่องทางเข้้าด้้วยกันั และ 2) หนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์แบบสื่่�อประสม (Multimedia) เพื่่�อสร้้างประสบการณ์์ที่่�ดีีแก่่ผู้้�บริิโภคผ่่านช่่องทางการขายที่่� เน้้นเสนอข้้อมููลเนื้้�อหาสาระในลัักษณะแบบสื่่�อผสมระหว่่างสื่่�อ เป็็นไปได้้ เช่่น มืือถืือ คอมพิิวเตอร์์ หน้้าร้้านค้้าจริิง โทรทััศน์์ ภาพนิ่่�งและภาพเคลื่่�อนไหวกัับสื่่�อประเภทเสีียงในลัักษณะต่่างๆ จดหมายอิิเล็็กทรอนิิกส์์ และแค็็ตตาล็็อก เป็็นต้้น (Kersmark ผนวกกัับศัักยภาพของคอมพิิวเตอร์์ (Bhirakit, 2012) จากการ and Staflund, 2015) จากงานวิิจััยได้้มีีการสกััดความรู้้�โดยใช้้ ศึึกษาโปรแกรมที่�ส่ ามารถนำ�ำ มาสร้้างหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ เช่่น แนวทางการจัดั การองค์์ความรู้้� (Knowledge Management : Flip Album, Flipping Book, Sesk Top Author, HelpNDoc, KM) ที่่�พร้้อมนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ได้้จริิงแต่่องค์์ความรู้้�ที่่�ได้้ขาด I Love Library, Flipbook Soft, Canva (Klaisung, 2012) การเผยแพร่่และนำ�ำ เสนอต่่อสาธารณะชนทั่่ว� ไป ด้้วยเหตุุนี้้จ� ึึงเกิดิ โดยหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ม์ ีคี วามสามารถด้้านปฏิสิ ัมั พันั ธ์ก์ ับั ผู้ใ�้ ช้้ แนวคิิดการพััฒนางานวิิจััยที่่�นำำ�องค์์ความรู้้�ที่่�ได้้จากงานวิิจััย (Interactive) ได้้หลากหลายรองรัับวีีดิิทััศน์์ (Video) ออดิิโอ ดัังกล่่าว มาเผยแพร่่ให้้กัับบุุคคลที่่�สนใจ นัักเรีียน นัักศึึกษา (Audio) แสดงผลสวยงามให้้สามารถตอบสนองกับั ความต้้องการ และประชาชนทั่่�วไป โดยการพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก ของผู้�้อ่่านได้้อย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพ (Bhirakit, 2012) ดัังนั้้�นผู้้ว� ิิจััย อิิเล็็กทรอนิิกส์์ที่่�มีีรููปแบบการเรีียบเรีียงเนื้้�อหาที่่�เข้้าใจง่่าย ได้้ใช้้แนวคิิดกระบวนการผลิิตหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ตาม สร้้างความน่่าสนใจและดึึงดููดด้้วยการใช้้ภาพและเสีียงเป็็น แบบจำำ�ลองเอดดี้ � (ADDIE Model) โดยหลัักการออกแบบของ สื่่�อแบบประสม (Multimedia) ส่่งเสริิมการเรีียนรู้้�ทำำ�ให้้เกิิด ADDIE model เป็น็ กระบวนการพัฒั นารููปแบบการพัฒั นาหนังั สืือ ประสิิทธิิภาพในการอ่่านมากยิ่ �งขึ้ �น เกิิดประโยชน์์ ในวงกว้้าง อิิเล็็กทรอนิิกส์์เป็็น 5 ขั้้�น ประกอบด้้วย การวิิเคราะห์์ กัับประชาชนทั่่�วไปเป็็นสื่่�อที่่�ช่่วยส่่งเสริิมการเป็็นผู้้�ประกอบการ การออกแบบ การพััฒนา การนำำ�ไปใช้้ และการประเมิินผล ต่่อไป ซึ่่�งแต่่ละขั้้�นตอนเป็็นแนวทางที่่�มีีลัักษณะที่่�ยืืดหยุ่่�นเพื่่�อให้้ สามารถนำำ�ไปสร้้างเป็็นเครื่่�องมืือได้้อย่่างเหมาะสม (Shibley et 2. วัตั ถุุประสงค์์ในการวิจิ ััย al., 2011) บทความนี้้�นำำ�เสนอรููปแบบการสร้้างหนัังสืือ อิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ต์ ามแบบจำ�ำ ลองเอดดี้� (ADDIE Model) โดยผู้ว�้ ิจิ ัยั 2.1 เพื่่�อพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ ได้้ต่่อยอดองค์์ความรู้�้เดิิมเพิ่่�มอีีก 4 องค์ป์ ระกอบ คืือ ฮาร์ด์ แวร์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการ ซอฟแวร์์ เนื้้�อหา และบุุคคล ซึ่่�งส่่งผลให้้ได้้กรอบแนวคิิดใหม่่ ตลาดแบบหลากหลาย” เป็็นการบููรณาการขอบเขตความรู้้�ที่่�ขยายผลให้้มีีประสิิทธิิภาพ 2.2 เพื่่�อศึึกษาประสิิทธิิภาพของหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก และประสิิทธิิผลในการพััฒนาหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ที่่�สามารถ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้าน โดยใช้้ ประยุุกต์ใ์ ช้้ในทางปฏิิบััติจิ ริิง ดัังแสดงในภาพ 1 กลยุุทธ์ช์ ่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” 3. การทบทวนวรรณกรรม แนวคิิด ทฤษฏีี และงานวิจิ ััย ที่่เ� กี่�ยวข้อ้ ง จากการทบทวนงานวิจิ ัยั ที่ผ�่ ่่านมาพบว่่า การศึึกษางาน วิิจััยที่่�เกี่่�ยวข้้องด้้านการพััฒนาหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์มีีน้้อย เนื่่�องจากเป็็นองค์์ความรู้้�ใหม่่ที่่�บางคนยัังไม่่เข้้าใจบริิบท เกี่�ยวกับั หนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ (Bhirakit, 2012) สำ�ำ หรัับหนัังสืือ ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
ผู้อ่านได้อย่างมีประสิทธิภาพ (Bhirakit, 2012) อิเล็กทรอนิกส์ที่สามารถประยุกต์ใช้ในทางปฏิบัติ ดังนั้นผู้วิจัยได้ใช้แนวคิดกระบวนการผลิตหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ตามแบบจําลองเอดด้ี (ADDIE จรงิ ดงั แสดงใวนาภราสพาร1มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 61 Journal of Vongchavalitkul University Design Hardware Software Evaluation Development Content Human Implement Analyze ท่ีมา: ดที่ดั่�มแาป: ดลัดังแแปบลบงจแําบลบจอภำงำ�าหลพนอภทงงั าหส่ีพ1นอื ัทังีอ่ก่ส�ืิเื1รอลออก็กิบิเรทล็อแก็รบนทอแวรนนคอกิ วนดิ สิคิกิใ์ขดินส์อใ์ขกนงอากเงรอาเวรอดจิวดดิิจัยดัี้ี้ยั (� S(Shhibiblleeyy,, eett aall.,.,22001111) ) 4. เครื่่�องมืือที่่ใ� ช้้ในการวิจิ ัยั กลยุุทธ์ช์่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” และศึึกษาประสิทิ ธิภิ าพ 4. เคร่อืเคงรืม่่�ออืงมืทือีใ่ทีช่่�ใช้ใ้้ในนการรวิวิจัิจัยแัยละเก็็บรวบรวมข้้อมููลครั้�งนี้้� หนลัังาสืกือหพ็ล็อากยเก็ก็ตบุ๊า๊�รกตอิรเิ ลว็ก็ จทสรออบนิขกิ ส้อ์์มูลในการศึกษาวิจัย คร้ังนี้เพื่อให้ข้อมูลมีความเท่ียงตรงและน่าเช่ือถือ ประกอบด้้วยเ ค รื่ อ ง มื อ ที่ ใ ช้ ใ น ก า ร วิ จั ย แ ล ะ เ ก็ บ การตรวจด้้สานอพืบ้้�นขที่้อ่� มศึึูลกษเชาิงวิคิจััยุณที่ภจ�่ ัาังหพวผััดู้วนิจคัยรใปชฐ้หมลักการ รวบรวม4ข.1อ้ มเคลู รืค่อ� รงมั้งืืนอที้ี่ปใ�่ ชร้ใ้ ะนกอารบวิดจิ ัยัว้ เยชิงิ คุุณภาพ คืือ การสังั เกต สามเส้า (ปTรrะiaชnากguรแlaลtะiกoลnุ่่�ม)ตัวั อย่่าง และแบบสััม1ภ.าษเคณร์์แ่ือบงบมมือีีโทค่ีใรชง้ใสรน้้กางาซึร่่�งวนิจำำ�ัยข้้เอชมิงููคลมุณาภสัังาเพคราะห์์ กล2ุ่่ม� . ตัแวั อบย่บ่างสแอบ่่บงเปถ็น็ าม2อกอลุ่ม�่ น คไืืลอน์ (Google แคลือะจักดั ากรลุ่สม�่ ังเปเ็กน็ ตคแวาลมะคแิดิ บในบแสตั่ม่ลภะปาษระณเด์แ็น็ บหบนัมงั สีโืืคออริเงิ ลส็ก็ รท้ารงอนิกิ ส์์ Form) ใ1ช.้ในผู้้�ทกรางรคศุุณึกวษุุฒาิิปใรนะกสาริทพธััฒิภนาพาหหนันังังสืืสอือ พพ็็อ็อกกเก็็ตบุ๊๊�ก ตซาึ่งมนหําลัขกั ้กอามรูลวิมจิ ัยัาสโดังยเคเลืรือากะเหนื้้์แอ� หลาะเจคัดล็ด็กลลัับุ่มธุเุรปก็ินิจคปวลาามกัดัคเิดงินิ ล้้าน อเิกเิ ล็ต็ก็ บทุ๊กรออเินลิกิ ็กส์ท์ แรบอ่่งนอิกอสก์เเป็ร็น่ือง2 “กเลุค่�ม่ ลย่่็ดอลย บั คืืธอุรกิจปลากดั โดในยใแช้ก้ตล่ลยุุะทธป์ช์ ่ร่อะงทเดาง็นกหารนตัลงาสดือแอบิบเลห็กลาทกรหอลานยิกกสาร์ตตารมวจสอบ เงินล้าน1โ.ด1ยกใลุช่่�ม้กผู้ล้�ทยรงุทคุุธณ์ชวุ่อุฒิงิทีท่่�มีาีคงวกามาเรชี่ต�ยลวชาาดญแด้บ้านบเนื้้�อหา ขสน้่หก้่าอาัมดลมเูชเืเัูก่สล่�งอ้้ใกาินถนืืา(อกลTรา้าrวกiรนaิจศาึnึโัรยกgดตษuยโราlดaวใวิชtยจิจiัoส้กเัยลnอคลือ)บรยัข้ ก�งุ้ท้นีเอ้้ธน�เมพ์ูชืื้อู่่�อล่อหเใชงหิา้ิง้ทขเ้คคุ้าอุณลงมูกภ็ดูลาามลีพรีคับตผวูธ้าล้�วุริมิจากัเัยดทิจี่ใแ่�ยปช้บง้หลตบลารัักงแกลาะร เหกลษาตกรหกรลทีา่่�ทยำำ�”กตารรเวพจาสะอเลี้บ�ยคงแวลาะมทเำทำ�ธุ่ียุรงกิ(ิจRปeลliาaกัbัดilสitวyย)งามใน 4.2 แบบสอบถามออนไลน์์ (Google Form) ใช้้ใน จัังหวััดนครปฐม เกณฑ์์ในการคััดเลืือก 1) ผู้้�ที่่�มีีความรู้้�เกี่�ยวกัับ การศึึกษาประสิิทธิิภาพหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ การเลี้้�ยงและการทำำ�ธุุรกิิจปลากััดสวยงามไม่่น้้อยกว่่า 2 ปีี เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการ 2) สมััครใจในการเข้้าร่่วมงานวิจิ ััยตลอดระยะเวลาในการดำำ�เนินิ ตลาดแบบหลากหลาย” ตรวจสอบความเที่่�ยง (Reliability) การวิจิ ััย ใช้้วิิธีเี ลืือกกลุ่�่มตััวอย่่างแบบเจาะจง จำำ�นวน 3 คน ของแบบสอบถามออนไลน์์โดยนำำ�ไปทดสอบกับั กลุ่่�มเป้้าหมายที่�่ 1.2 กลุ่่�มผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิที่่�มีีความเชี่่�ยวชาญด้้าน ใกล้้เคียี งกัับกลุ่ม�่ ตััวอย่่าง จำำ�นวน 30 คน จากนั้้�นวิิเคราะห์์หาค่่า เทคโนโลยีีสารสนเทศและสื่่�อดิิจิิตอล กลุ่่�มนัักวิิชาการและ ด้้วยวิิธีีสััมประสิิทธิ์์�สหสััมพัันธ์์ของคอนบาร์์ด (Cronbach’s อาจารย์ใ์ นมหาวิทิ ยาลัยั ด้้านเทคโนโลยีแี ละสื่อ�่ ดิจิ ิติ อลในจังั หวัดั Alpha Coefficient) ผลปรากฏว่่า มีีค่่าเท่่ากับั 0.836 แสดงว่่า นครปฐม เกณฑ์ใ์ นการคัดั เลืือก 1) ผู้ท�้ ี่ม�่ ีคี ุุณวุุฒิทิ างด้้านเทคโนโลยีี แบบสอบถามมีคี วามเที่ย�่ งตรงสููง สารสนเทศและสื่่�อดิิจิิตอลระดัับปริิญญาโทหรืือปริิญญาเอก 4.3 สร้้างหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์โ์ ดยใช้โ้ ปรแกรม Canva 2) ผู้ท�้ ี่ม�่ ีคี วามรู้แ� ละประสบการณ์ด์ ้้านวารสารหรืือด้้านภาษาศาสตร์์ และโปรแกรม Photoshop ไม่่น้้อยกว่่า 3 ปีี 3) สมััครใจในการเข้้าร่่วมงานวิิจััยตลอดระยะ เวลาในการดำำ�เนิินการวิิจััย ใช้้วิิธีีเลืือกกลุ่่�มตััวอย่่างแบบเจาะจง จำ�ำ นวน 3 คน 2. กลุ่่�มตััวอย่่างที่่�ใช้้ในการประเมิินประสิิทธิิภาพของ 5. วิิธีีดำำ�เนิินการวิิจัยั หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััด เงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” 5.1 ขอบเขตการศึึกษา คืือ ประชาชนทั่่�วไป เก็็บข้้อมููลโดยใช้้แบบสอบถามออนไลน์์ การวิิจััยครั้ �งนี้้�เป็็นการศึึกษาโดยการใช้้การวิิจััย (Google Form) การกำ�ำ หนดขนาดประชากรแบบไม่่ทราบขนาด เชิงิ คุุณภาพและเชิงิ ปริมิ าณ ผู้ว�้ ิจิ ัยั ได้้กำ�ำ หนดขอบเขตการวิจิ ัยั ดังั นี้้� ประชากรที่แ�่ น่่นอน โดยการคำ�ำ นวณ ได้้กำ�ำ หนดระดับั ความเชื่อ�่ มั่น� ด้้านเนื้้�อหา เป็็นการพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก อิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้ ปีีที่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
62 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ร้้อยละ 95 การคำำ�นวณขนาดกลุ่่�มตััวอย่่างโดยใช้้สููตรของ 2. การออกแบบการดำำ�เนิินเรื่่�อง (Flow Chart) เพื่่�อ Roscoe (Roscoe, 1969, pp. 156-157) ได้้ จำำ�นวน 400 คน กำำ�หนดขั้�นตอนการเข้้าสู่ส�่ ่่วนต่่างๆ ของหนังั สืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ ใช้้วิธิ ีเี ลืือกกลุ่ม�่ ตัวั อย่่างอย่่างง่ายโดยมีเี กณฑ์ใ์ นการคัดั เลืือก ดังั นี้้� 3. การเขีียนบทดำำ�เนิินเรื่่�อง (Storyboard) การเขีียน (1) คนไทย ช่่วงอายุุ ระหว่่าง 15-60 ปีี (2) สามารถพููด อ่่าน เรื่่�องราวประกอบเนื้้อ� หา แบ่่งออกเป็็น เฟรมย่่อยเรียี งตามลำ�ำ ดัับ สื่่�อสารภาษาไทยเข้้าใจ ระยะเวลาในการดำำ�เนิินการวิิจััย 1 ปีี ตั้้�งแต่่เฟรมที่่� 1 จนถึึงเฟรมสุุดท้้าย ประกอบด้้วย ข้้อความ ระหว่่างเดืือนมีีนาคม 2562 ถึึง เดืือนมีีนาคม 2563 ลัักษณะของภาพและเงื่่�อนไขต่่างๆ โดยยึึดหลัักข้้อมููลที่่�ได้้จาก 2.1 การพิิทักั ษ์ส์ ิทิ ธิ์์ก� ลุ่ม�่ ตัวั อย่่าง ผู้ว�้ ิจิ ัยั พิทิ ักั ษ์ส์ ิทิ ธิ์์ข� อง การวิเิ คราะห์เ์ นื้้อ� หาที่่�ผ่่านมาเป็น็ หลััก กลุ่่�มตััวอย่่าง โดยก่่อนเริ่ �มเก็็บข้้อมููลผู้้�วิิจััยอธิิบายชี้้�แจง 4. การเลืือกใช้้โปรแกรมหลััก Canva และโปรแกรม วััตถุุประสงค์์และขั้ �นตอนในการวิิจััย รายละเอีียดในการวิิจััย ตกแต่่งในการสร้้างเนื้้อ� หาใช้้ในการสร้้างหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ ประโยชน์์ที่่�ได้้รัับของงานวิิจััย วิิธีีการขั้้�นตอน ระยะเวลา 5. การสร้้างหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ในขั้้�นนี้้�จะใช้้ ในการศึึกษาวิิจััย ความสมััครใจของกลุ่่�มตััวอย่่างในการเข้้าร่่วม โปรแกรมคอมพิวิ เตอร์์ Canva ตามขั้น� ตอนที่่ด� ำำ�เนิินการมาแล้้ว การวิิจััย สิิทธิิการปฏิิเสธ การเข้้าร่่วมหรืือไม่่เข้้าร่่วมโครงการ ทั้้ง� หมด คืือ การดำำ�เนินิ เรื่่อ� ง (Flow Chart) และบทดำ�ำ เนินิ เรื่�่อง วิจิ ัยั ได้้ตามความสมัคั รใจ และสามารถออกจากการวิจิ ัยั ได้้ตลอด (Storyboard) เวลา โดยไม่่มีีผลกระทบใดๆ ข้้อมููลที่่�ได้้ผู้้�วิิจััยจะนำำ�เสนอใน 6. การวััดประสิิทธิิภาพหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์โดย ภาพรวม ไม่่สามารถระบุุถึึงตััวผู้้�ตอบแบบสอบถามได้้ หากมีี วิิธีีการประเมิินคุุณภาพจากผู้้�เชี่่�ยวชาญทางด้้านเนื้้�อหาและ ข้้อสงสััยสามารถสอบถามผู้้�วิจิ ััยได้้ตลอดเวลา ผู้้�เชี่�ยวชาญทางด้้านเทคโนโลยีี หลัังจากนั้้�นแก้้ไขตามคำำ�แนะนำำ� ผู้้�วิิจััยได้้ทำำ�การทบทวนวรรณกรรมและเอกสาร ของผู้้�เชี่ �ยวชาญแล้้วไปทดลองใช้้กัับประชาชนทั่่�วไปโดยใช้้แบบ งานวิิจััยที่่�ผ่่านมาเพื่่�อทำำ�การวิิเคราะห์์และสัังเคราะห์์กรอบ สอบถาม ประกอบด้้วย ด้้านความสามารถในการใช้้งานในภาพ แนวคิิดงานวิิจััยตอบวััตถุุประสงค์์งานวิิจััย โดยมีีขั้ �นตอนการ รวม ด้้านความสามารถในการใช้้งานแยกเป็็นรายประเด็็น ออกแบบและพัฒั นาหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ 6 ขั้้น� ตอน ดังั ต่่อไปนี้้� ด้้านเนื้้�อเรื่่�อง-สาระ ด้้านการใช้้ภาษาด้้านการจััดภาพประกอบ 1. การวิิเคราะห์์เนื้้�อหาตามวััตถุุประสงค์์เป็็นการ ด้้านการนำำ�ไปใช้ป้ ระโยชน์์ โดยกำำ�หนดเกณฑ์ก์ ารตัดั สินิ ประเมินิ ทบทวนแนวคิิด สำ�ำ รวจข้้อมููลจากเอกสารงานวิิจััยที่�ผ่ ่่านมาและ หนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิิกส์ไ์ ว้้ 5 ระดัับ ของ Lickert Scale (Likert, ข้้อมููลจากเอกสารเว็็บไซต์์ที่่�เกี่ �ยวกัับหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์และ 1932, pp. 1-55 อ้้างใน จตุุพล ยงศร, 2558, หน้้า 44) อธิบิ าย การประกอบธุุรกิิจปลากััด กระบวนการสร้้างหนัังสืืออิเิ ล็็กทรอนิกิ ส์์ ดังั แสดง ในภาพ 2 สำ�ำ รวจปััจจัยั สำ�ำ คััญและหาข้อ้ สรุุป (Discovery Workshop) จัดั ทำ�ำ แผนผังั โครงสร้้างข้้อมููล (Flow Chart) จััดเตรียี มและพัฒั นาเนื้้อ� หา จััดทำำ� Storyboard และ จััดทำ�ำ โปรแกรมและฟัังก์ช์ ััน (Content Development) ออกแบบหน้้าแสดงผล การใช้ง้ าน (Story boarding and Design) (Programming) ผสานเนื้้อ� หาการออกแบบและโปรแกรม (Execution) การตรวจสอบและประเมิินผล (Texting and Evaluation) ดููแลและพัฒั นาอย่่างต่่อเนื่่�อง (CAI Development) ภาพ 2 กระบวนการจััดทำำ�และพัฒั นาหนัังสืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิิกส์์ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 63 Journal of Vongchavalitkul University 6. ผลการวิจิ ัยั ส่่วนที่่� 3 เคล็็ดลัับขายปลากััดออนไลน์์ผ่่าน www. Aquabid.com เว็็บไซต์์ประมููลปลากัดั ระดับั โลก 6.1 ผลการวิจิ ัยั ตามวัตั ถุปุ ระสงค์ท์ี่่� 1 พบว่่า การพัฒั นา ส่่วนที่่� 4 เคล็็ดลัับขายปลากััดออนไลน์์ผ่่านช่่องทาง หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััด Facebook.com สร้้างเงินิ ล้้านแบบปัังปััง เงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” ซึ่่�ง ส่่วนที่่� 5 เพิ่่�มยอดขายปลากััดออนไลน์์ได้้อีีกหลาย ผู้้�วิิจััยได้้พััฒนาหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์โดยใช้้โปรแกรม Canva เท่่าตัวั ผ่่านช่่องทาง Instragram ที่่�สามารถใช้้รูปแบบมััลติิมีีเดีียหลายชนิิดลงไป เช่่น ภาพถ่่าย ส่่วนที่่� 6 การขายออฟไลน์์ด้้วยวิิธีีออกบููธ ณ จุุดขาย (Image) เสีียงบรรยาย (Sound) ภาพเคลื่่�อนไหว 2 มิิติิ 3 มิิติิ หรืืองานแสดงสินิ ค้้าถึึงเก่่าแต่่ก็็ยังั เก๋า๋ (2D-3D Animation) วีีดิทิ ััศน์์ (Video) โดยเนื้้�อหาประกอบด้้วย ส่่วนที่่� 7 สููตรสำำ�เร็็จกลยุุทธ์์การขายปลากััดแบบ 9 ส่่วน ซึ่่�งประกอบด้้วย หลากหลายช่่องทาง (OMNI Channel) ส่่วนที่่� 1 ก้้าวแรกสู่่�การเป็็นสตาร์์ทอััพ (Startup) ส่่วนที่่� 8 เทคนิิคการขายปลากััดสำำ�หรัับลููกค้้าต่่าง ธุุรกิิจปลากัดั เงิินล้้าน ประเทศง่ ายนิิดเดีียว และส่่วนที่่� 9 เล่่าเรื่่�องชวนคุุยฮวงจุ้�ยเสริิม ส่่วนที่่� 2 สููตรสำำ�เร็็จเคล็็ดลัับตลาดออนไลน์์สำำ�หรัับ ดวงในการเลี้ �ยงปลากััดไม่่เชื่่�ออย่่าลบหลู่ � รายละเอีียดดัังแสดง สตาร์ท์ อัพั ธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้าน ในภาพ 3 – 13 ภาพ 3 หน้้าปก ภาพ 4 สารบััญ ภาพ 5 Part 1 ภาพ 6 Part 2 ภาพ 7 Part 3 ภาพ 8 Part 4 ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
64 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ภาพ 9 Part 5 ภาพ 10 Part 6 ภาพ 11 Part 7 ภาพ 12 Part 8 ภาพ 13 Part 9 ผลการวิิจััยเกี่ �ยวกัับด้้านเทคโนโลยีีและเนื้้�อหาที่่�นำำ�มา หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์มีีความครบถ้้วนสมบููรณ์์ ใช้ใ้ นการพัฒั นาหนังั สืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เรื่อ� ง “เคล็ด็ ลับั ของเนื้้�อหาเข้้าใจง่่ายและมีีความโดดเด่่นทัันสมััย น่่าสนใจ ธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบ เพิ่่�มประสิิทธิิภาพในการอ่่าน ข้้อจำำ�กััดเนื้้�อหามีีลัักษณะเฉพาะ หลากหลาย” จากกลุ่่�มผู้้�เชี่ �ยวชาญด้้านเนื้้�อหา จำำ�นวน 3 คน อาจเหมาะสมกัับกลุ่่�มเป้้าหมายบางกลุ่ม�่ เท่่านั้้น� และกลุ่่�มผู้้�เชี่่�ยวชาญด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศและวิิชาการ 6.2 ผลการวิจิ ัยั ตามวัตั ถุปุ ระสงค์ท์ี่่� 2 พบว่่า การศึึกษา จำำ�นวน 3 คน พบว่่า จากการทดลองใช้้งานให้้ความคิิดเห็็นว่่า ประสิิทธิิภาพของหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง เทคโนโลยีีและโปรแกรมที่่�นำำ�มาใช้้มีีความทัันสมััยมีีฟัังก์์ชัันที่่� “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาด สามารถดึึงดููดด้้วยรููปแบบของมััลติิมีีเดีียที่่�หลากหลาย เช่่น แบบหลากหลาย” ข้้อมููลเก็็บจากประชาชนทั่่�วไป จำำ�นวน ภาพเคลื่่�อนไหว วีีดีีโอ ภาพสวยงาม มีีข้้อจำำ�กััดของขีีดความ 400 คน โดยใช้้แบบสอบถามออนไลน์์ (Google Form) สามารถหน่่วยความจำำ�หรืือสััญญาณโทรศััพท์์มีีผลต่่อการใช้้งาน การศึึกษาประสิิทธิภิ าพซึ่่�งมีรี ะดับั ความเชื่่�อมั่�น ร้้อยละ 95 และ โทรศัพั ท์เ์ คลื่อ�่ นที่่แ� ละคอมพิวิ เตอร์ท์ ี่่ไ� ม่่สามารถรองรัับโปรแกรม ได้้ทำำ�การเก็็บข้้อมููลการศึึกษาประสิิทธิิภาพของหนัังสืือ มััลติิมีีเดีีย หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์เป็็นสิ่ �งใหม่่และ โดยแบ่่งการประเมินิ ออกเป็็น 2 ด้้าน ได้้แก่่ ไม่่คุ้้น� เคยกับั การใช้ใ้ นการอ่่านหนังั สืือพ็อ็ กเก็็ตบุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ 1) ด้้านความสามารถในการใช้้งานในภาพรวม ผ่่านโทรศััพท์์เคลื่่�อนที่่�หรืือคอมพิิวเตอร์์ สำำ�หรัับด้้านเนื้้�อหาใน 2) ด้้านความสามารถในการใช้ง้ านแยกเป็น็ รายประเด็น็ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 65 Journal of Vongchavalitkul University ประกอบด้้วย ด้้านประสิทิ ธิภิ าพและประสิทิ ธิผิ ล ด้้านเนื้้อ� หาสาระ ประมาณค่่า (Rating Scale) โดยมีรี ายละเอียี ดดังั นี้้� ด้้านการใช้้ภาษา ด้้านการเรีียนรู้้�ของผู้้�ใช้้ และด้้านการนำำ�ไป ผลการประเมิินในภาพรวมพบว่่า การใช้้งานหนัังสืือ ใช้้ประโยชน์์ เมื่่�อได้้ข้้อมููลจากแบบประเมิินจากกลุ่่�มตััวอย่่าง พ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ จากผู้้�ใช้้จำำ�นวน 400 คน เรียี บร้้อยแล้้ว จึึงนำ�ำ ผลที่ไ�่ ด้้มาวิเิ คราะห์ใ์ นรููปของความถี่ � ร้้อยละ ภาพรวมอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.43, S.D. = 0.436) และค่่าเฉลี่่ย� ซึ่ง�่ ข้้อมููลที่ไ�่ ด้้จากแบบประเมินิ เป็น็ ข้้อมููลในรููปแบบ รายละเอีียดดังั แสดงในตาราง 1 ตาราง 1 ผลการประเมิินความสามารถในการใช้ง้ านหนัังสืือพ็อ็ กเก็็ตบุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ฯ ในภาพรวม องค์์ประกอบ X̅ S.D. แปลผล ดีี 1) ด้้านประสิทิ ธิภิ าพและประสิทิ ธิิผล 4.15 0.443 ดีมี าก 2) ด้้านเนื้้อ� หาสาระ 4.54 0.461 ดีีมาก ดีมี าก 3) ด้้านการใช้ภ้ าษา 4.51 0.420 ดีี 4) ด้้านการเรียี นรู้ข้� องผู้้ใ� ช้้ 4.59 0.407 ดีี 5) ด้้านการนำ�ำ ไปใช้ป้ ระโยชน์์ 4.47 0.500 ค่า่ เฉลี่่ย� โดยรวม 4.43 0.436 จากตาราง 1 แสดงผลลััพธ์์ค่่าเฉลี่่�ยของการศึึกษา การนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ที่่�แตกต่่างของข้้อมููลสููงสุุดในทุุกด้้านการ ประสิิทธิิภาพของหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ พบว่่า แสดงความคิิดเห็็น มีีทั้้�งที่่�พึึงพอใจและไม่่พึึงพอใจ ในเวลา ค่่าเฉลี่่�ยการประเมิินความสามารถในการใช้้งานหนัังสืือ เดีียวกัันคำำ�ตอบไม่่เป็็นไปในทิิศทางเดีียวกััน ถััดมาค่่าเบี่่�ยงเบน พ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ภ์ าพรวม ผลการประเมินิ อยู่ใ� นระดับั ดีี มาตรฐานด้้านเนื้้�อหาสาระ (S.D. = 0.461) อธิิบายการกระจาย (X̅̅ = 4.43) เมื่่�อแยกเป็็นรายประเด็็น พบว่่า องค์์ประกอบที่่� ของข้้อมููลมีีลัักษณะกระจายตััวมีีความแตกต่่างของการแสดง มีีค่่าเฉลี่่�ยสููงสุุด คืือ ด้้านการเรีียนรู้้�ของผู้้�ใช้้ ผลการประเมิินอยู่ � ความคิิดเห็็นในด้้านเนื้้�อหาสาระในเวลาเดีียวกััน ลำำ�ดัับถััดมาค่่า ในระดับั ดีมี าก (X̅̅ = 4.59) รองลงมาคืือ ด้้านเนื้้อ� หาสาระ และ เบี่่�ยงเบนมาตรฐานด้้านประสิิทธิิภาพและประสิิทธิิผล ด้้านการใช้้ภาษา ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.54 ด้้านการใช้้ภาษา และด้้านการเรีียนรู้้�ของผู้้�ใช้้ (S.D. = 0.443, และ 4.51) รองลงมาคืือ ด้้านการนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ และด้้าน 0.420 และ 0.407) แสดงถึึงค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐานที่่�มีีคะแนน ประสิิทธิิภาพและประสิิทธิิผล ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีี เกาะกลุ่ม�่ กันั ในระดับั ที่่�ดีแี ละยอมรับั ผลตอบรับั ที่�ด่ ีแี ละแทบไม่่มีี (X̅̅ = 4.47 และ 4.15) ตามลำ�ำ ดัับ ผลตอบรัับในเชิงิ ลบ การกระจายข้้อมููลเป็น็ ไปในทิศิ ทางเดียี วกันั เมื่่�อพิิจารณาส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน (Standard การวิิเคราะห์์ค่่าเฉลี่่�ยเพีียงอย่่างเดีียวอาจก่่อให้้เกิิด Deviation : S.D.) เพื่่�อให้้ผลลััพธ์์ที่่�ได้้ออกมาแสดงถึึงการ ความคลาดเคลื่่�อนได้้ เนื่่�องจากค่่าเฉลี่่�ยที่่�ดีีกว่่าไม่่ได้้เป็็นตััวแปร กระจายของข้้อมููล พบว่่า ค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐานด้้านการนำำ�ไป ที่่�บ่่งบอกว่่ามีีคุุณภาพที่่�ดีีกว่่าเสมอไป ดัังนั้้�น เมื่่�อพิิจารณา ใช้้ประโยชน์์ (S.D. = 0.500) จึึงส่่งผลให้้ผลลััพธ์์ค่่าเฉลี่่�ยที่่�ต่ำำ�� ลงไปในข้้อคำำ�ถามขององค์์ประกอบแยกเป็็นรายประเด็็น ส่่งผลถึึงคุุณภาพของข้้อมููล คืือ กลุ่�่มตััวอย่่างมีคี วามคิิดเห็น็ ด้้าน มีรี ายละเอียี ดดังั แสดงในตาราง 2 ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
66 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ตาราง 2 ผลการประเมินิ ความสามารถในการใช้ง้ านหนังั สืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็ก็ ทรอนิิกส์์ฯ แยกเป็็นรายประเด็็น องค์ป์ ระกอบ X̅ S.D. แปล ด้้านประสิทิ ธิิภาพและประสิทิ ธิผิ ล ดีี ดีี 1) ความถููกต้้องของเนื้้อ� หา 4.18 .567 ดีี ดีี 2) ผลลััพธ์ถ์ ููกต้้องตรงตามความต้้องการของผู้้ใ� ช้้ 4.16 .464 ดีี ดีี 3) ความง่ายในการใช้ง้ าน 4.10 .546 ดีี 4) ความเหมาะสมในการใช้ภ้ าษาไทย 4.00 .590 ดีี ดีมี าก 5) ดึึงดููดความสนใจตั้้�งแต่่ต้้นจนจบ 4.20 .522 ดีมี าก ดีี ค่่าเฉลี่่ย� โดยรวม 4.15 .443 ดีมี าก ด้้านเนื้้อ� หาสาระ 4.49 .546 ดีี 6) เนื้้�อหาเหมาะกัับวััยและประสบการณ์์ของผู้อ้� ่่าน ดีีมาก 7) ความยาวของเนื้้อ� หามีคี วามเหมาะสม 4.39 .616 ดีมี าก ดีี 8) เนื้้�อหามีีความสััมพัันธ์ก์ ัับชื่่อ� เรื่�่อง 4.52 .575 ดีมี าก 9) เนื้้อ� หามีีความถููกต้้องตรงกัับความเป็็นจริิง 4.59 .575 ดีี 10) เนื้้�อหาสามารถเสริิมสร้้างความรู้้�ให้้กับั ผู้้�อ่่าน 4.44 .584 ดีีมาก ดีี 11) ความสมบููรณ์ข์ องเนื้้อ� หา 4.59 .538 ดีีมาก 12) มีีการอ้้างอิิงถึึงแหล่่งข้้อมููล 4.49 .581 ดีมี าก ค่่าเฉลี่่�ยโดยรวม 4.54 .461 ดีีมาก ดีีมาก ด้้านการใช้้ภาษา ดีีมาก ดีีมาก 13) ภาษาที่่�ใช้้มีีความชัดั เจนเข้้าใจง่่าย 4.54 .544 ดีีมาก ดีีมาก 14) ตัวั อักั ษรมีีความเป็็นระเบียี บ 4.39 .637 ดีีมาก 15) ใช้ร้ ะดับั ภาษาอย่่างเหมาะสมสอดคล้้องกับั รููปแบบและการนำ�ำ เสนอ 4.63 .511 16) การสะกดคำ�ำ มีคี วามถููกต้้องชัดั เจน 4.46 .499 17) ขนาดตััวอักั ษรมีีความเหมาะสมและมีีความชััดเจน 4.56 .498 18) ชื่่อ� เรื่�อ่ งมีคี วามสอดคล้้องกับั เนื้้อ� เรื่่อ� ง 4.47 .526 19) ชื่่�อเนื้้�อหาในแต่่ละตอนมีคี วามเหมาะสมกับั เนื้้อ� หา 4.54 .525 ค่่าเฉลี่่�ยโดยรวม 4.51 .420 ด้้านการเรียี นรู้�้ของผู้ใ�้ ช้้ 20) มีคี วามเพลิดิ เพลิินในการอ่่านหนังั สืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�กอิเิ ล็็กทรอนิกิ ส์ฯ์ 4.69 .465 21) มีคี วามมั่�นใจในตนเองสำ�ำ หรัับการเรีียนรู้ม�้ ากขึ้�น 4.60 .491 22) ผู้้�ใช้้สามารถนำ�ำ ความรู้ด้� ้้านต่่างๆ ไปใช้ใ้ นการแก้้ไขปััญหา 4.58 .495 23) ผู้้�ใช้้สามารถจดจำ�ำ เนื้้�อหา และเก็บ็ ความรู้้�ไว้้ได้้ 4.64 .480 24) ภาพประกอบมีีความสััมพันั ธ์ก์ ับั เนื้้อ� หาในแต่่ละตอน 4.51 .501 25) ภาพประกอบช่่วยให้้ผู้้�ใช้้เข้้าใจเนื้้อ� หาดีีขึ้น� 4.59 .538 ค่่าเฉลี่่�ยโดยรวม 4.59 .407 ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 67 Journal of Vongchavalitkul University ตาราง 2 ผลการประเมินิ ความสามารถในการใช้ง้ านหนัังสืือพ็อ็ กเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์ฯ์ แยกเป็็นรายประเด็น็ (ต่่อ) องค์ป์ ระกอบ X̅ S.D. แปล ดีี ด้้านการนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ ดีี ดีี 26) ความรู้จ�้ ากหนัังสืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�คอิเิ ล็็กทรอนิิกส์ฯ์ สามารถนำ�ำ ไปใช้ป้ 4.48 .641 ระโยชน์ใ์ นการปฏิบิ ัตั ิิงานได้้ 27) เนื้้อ� หาในหนังั สืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�คอิเิ ล็็กทรอนิิกส์์ฯ 4.49 .564 ช่่วยให้้เกิิดความรู้ส้� ึึกคล้้อยตาม และอยากเรียี นรู้�้เพิ่่�มเติิม ค่่าเฉลี่่ย� โดยรวม 4.47 .500 จากตาราง 2 แสดงผลค่่าเฉลี่่�ย (X̅̅ ) และ ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.49, S.D. = 0.581) ส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) การประเมิินความสามารถ เนื้้�อหาสามารถเสริิมสร้้างความรู้้�ให้้กัับผู้้�อ่่าน ผลการประเมิิน ในการใช้้งานหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ แยกเป็็น อยู่�ในระดับั ดีี (X̅̅ = 4.44, S.D. = 0.584) และความยาวของเนื้้อ� หา รายประเด็น็ พบว่่า มีีความเหมาะสม ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.39, ด้้านประสิิทธิิภาพและประสิิทธิิผลภาพรวม S.D. = 0.616) หากพิิจารณาส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.15, S.D. = 0.443) ค่่าการกระจายตััวของข้้อมููลที่่�สููงที่่�สุุดจากทุุกประเด็็น คืือ ค่่าเบี่่ย� งเบนมาตรฐานมีคี ่่าต่ำ��ำ แสดงถึึงการเกาะกลุ่ม�่ ของชุุดข้้อมููล ความยาวของเนื้้�อหามีคี วามเหมาะสม (S.D. = 0.616) แสดงถึึง ที่่�แสดงความคิิดเห็็นเป็็นไปในทิิศทางเดีียวกัันว่่าหนัังสืือ ผู้้�ใช้้แต่่ละคนมีีความคิิดเห็็นที่่�แตกต่่างกัันมากเนื่่�องจากเนื้้�อหา พ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ มีีประสิิทธิิภาพดีี เมื่่�อวิิเคราะห์์ และรายละเอีียดมากส่่งผลให้้เนื้้�อหามีีความยาวมากทำ�ำ ให้้ผู้้�อ่่าน ค่่าเฉลี่่�ยและค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐานรายประเด็็น พบว่่า ดึึงดููดใจ ขาดความสนใจในเนื้้�อหา ตั้้�งแต่่ต้้นจนจบ ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.20, ด้้านการใช้้ภาษาภาพรวม ผลการประเมิินอยู่่�ใน S.D. = 0.522) ความถููกต้้องของเนื้้�อหา ผลการประเมิินอยู่ �ใน ระดัับดีมี าก (X̅̅ = 4.51, S.D. = 0.420) ค่่าเบี่่ย� งเบนมาตรฐานมีี ระดับั ดีี (X̅̅ = 4.18, S.D. = 0.567) ผลลัพั ธ์ถ์ ููกต้้องตรงความต้้องการ ค่่าต่ำำ��แสดงถึึงการเกาะกลุ่่�มของชุุดข้้อมููลที่่�แสดงความคิิดเห็็น ของผู้ใ�้ ช้้ ผลการประเมินิ อยู่ใ� นระดับั ดีี (X̅̅ = 4.16, S.D. = 0.464) เป็็นไปในทิิศทางเดีียวกัันว่่าหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ ความง่ายในการใช้้งาน ผลการประเมินิ อยู่ใ� นระดัับดีี (X̅̅ = 4.10, ภาพรวมมีคี วามสมบููรณ์ด์ ีี เมื่อ�่ วิเิ คราะห์ค์ ่่าเฉลี่่ย� และค่่าเบี่่ย� งเบน S.D. = 0.546) และความเหมาะสมในการใช้้ภาษาไทย มาตรฐานรายประเด็็น พบว่่า ใช้้ระดัับภาษาอย่่างเหมาะสม ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.00, S.D. = 0.590) สอดคล้้องกัับรููปแบบและการนำำ�เสนอ ผลการประเมิิน หากพิิจารณาส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐานที่่�ใช้้ในการอธิิบายการ อยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.63, S.D. = 0.511) ขนาดตััวอัักษร กระจายตััวของข้้อมููลแสดงถึึงผู้้�ใช้้แต่่ละคนมีีความคิิดเห็็น มีีความเหมาะสมและมีีความชััดเจน ผลการประเมิินอยู่่�ใน ที่่�แตกต่่างกัันมีีทั้้�งเห็็นด้้วยในการใช้้ภาษาไทยกัับไม่่เห็็นด้้วยกัับ ระดัับดีมี าก (X̅̅ = 4.56, S.D. = 0.498) ภาษาที่�ใ่ ช้้มีคี วามชััดเจน การใช้้ภาษาไทย เข้้าใจง่่าย ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.54, ด้้านเนื้้�อหาสาระภาพรวม ผลการประเมิินอยู่่�ใน S.D. = 0.544) ชื่อ�่ เนื้้อ� หาในแต่่ละตอนมีคี วามเหมาะสมกับั เนื้้อ� หา ระดับั ดีมี าก (X̅̅ = 4.54, S.D. = 0.461) ค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.54, S.D. = 0.525) มีีค่่าต่ำำ��แสดงถึึงการเกาะกลุ่่�มของชุุดข้้อมููลที่่�แสดงความคิิดเห็็น ชื่่�อเรื่่�องมีีความสอดคล้้องกัับเนื้้�อเรื่่�อง ผลการประเมิินอยู่ �ใน เป็็นไปในทิิศทางเดีียวกัันว่่าหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ ระดับั ดีี(X̅̅ =4.47,S.D.=0.526)การสะกดคำ�ำ มีคี วามถููกต้้องชัดั เจน ภาพรวมมีเี นื้้อ� หาสาระที่ด�่ ีี เมื่อ�่ วิเิ คราะห์ค์ ่่าเฉลี่่ย� และค่่าเบี่่ย� งเบน ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.46, S.D. = 0.499) มาตรฐานรายประเด็็น พบว่่า เนื้้�อหามีีความถููกต้้องตรงความ และตััวอัักษรมีีความเป็็นระเบีียบ ผลการประเมิินอยู่�ในระดัับดีี เป็น็ จริงิ ผลการประเมินิ อยู่ใ� นระดับั ดีมี าก (X̅̅ = 4.59, S.D. = 0.575) (X̅̅ = 4.39, S.D. = 0.637) หากพิจิ ารณาส่่วนเบี่่ย� งเบนมาตรฐาน ความสมบููรณ์์ของเนื้้�อหา ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีีมาก สัมั พันั ธ์ก์ ับั ค่่าการกระจายตัวั ของข้้อมููลที่ส�่ ููงที่ส�่ ุุดจากทุุกประเด็น็ (X̅̅ = 4.59, S.D. = 0.538) เนื้้�อหามีีความสััมพัันธ์์กัับชื่่�อเรื่่�อง คืือ ตััวอัักษรมีีความเป็็นระเบีียบ (S.D. = 0.637) แสดงถึึงการ ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.52, S.D. = 0.575) กระจายข้้อมููลที่่�แตกต่่างกััน มีีทั้้�งผู้้�ใช้้ที่่�มีีความคิิดเห็็นเกี่ �ยวกัับ เนื้้อ� หาเหมาะกับั วัยั และประสบการณ์ข์ องผู้อ�้ ่่าน ผลการประเมินิ ความเป็น็ ระเบียี บของตัวั อักั ษรที่ช�่ อบและไม่่ชอบในเวลาเดียี วกันั อยู่�ในระดับั ดีี (X̅̅ = 4.49, S.D. = 0.546) การอ้้างอิงิ แหล่่งข้้อมููล ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
68 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ด้้านการเรีียนรู้้�ของผู้้�ใช้้ภาพรวม ผลการประเมิิน ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” ผู้ว�้ ิจิ ัยั สามารถนำ�ำ ประเด็น็ ต่่างๆ ระดับั ดีมี าก (X̅̅ = 4.59, S.D. = 0.407) ค่่าเบี่่ย� งเบนมาตรฐานมีี มาอภิิปรายผล ดัังนี้้� ค่่าต่ำ�ำ� แสดงถึึงการเกาะกลุ่ม�่ ของชุุดข้้อมููลที่่แ� สดงความคิิดเห็็นใน 1. การอภิปิ รายผลการวิจิ ัยั ด้้านเทคโนโลยีที ี่น�่ ำ�ำ มาใช้ใ้ น ทิิศทางเดีียวกัันว่่า ด้้านการเรีียนรู้้�ผู้้�ใช้้หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก การพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ ดีี เมื่่�อวิิเคราะห์์ค่่าเฉลี่่�ยและค่่าเบี่่�ยงเบน ธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบ มาตรฐานรายประเด็็น พบว่่า มีีความเพลิิดเพลิินในการอ่่าน หลากหลาย” เกี่ย� วกับั เทคโนโลยีแี ละโปรแกรมที่น�่ ำ�ำ มาใช้้มีคี วาม หนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ ผลการประเมิินอยู่่�ใน ทัันสมััยมีีฟัังก์์ชัันที่่�สามารถดึึงดููดและกระตุ้้�นความสนใจของ ระดับั ดีมี าก (X̅̅ = 4.69, S.D. = 0.465) ผู้ใ�้ ช้้สามารถจดจำ�ำ เนื้้อ� หา ผู้อ�้่่านด้้วยรููปแบบของมัลั ติมิ ีเี ดียี ที่ห�่ ลากหลาย เช่่น ภาพเคลื่อ�่ นไหว และเก็็บความรู้้�ไว้้ได้้ ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีีมาก วีีดีีโอ ภาพสวยงาม สอดคล้้องกัับ Luengpol and Nakphan (X̅̅ = 4.64, S.D. = 0.480) มีีความมั่่�นใจในตนเองสำำ�หรัับการ (2013, pp. 114-119) กล่่าวว่่า เทคโนโลยีขี องหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เรีียนรู้้�มากขึ้ �น ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.60, ช่่วยกระตุ้้�นความสนใจและการรัับรู้้�ได้้จากหลายประสาท S.D. = 0.491) ภาพประกอบช่่วยให้้ผู้้�ใช้้เข้้าใจเนื้้�อหาดีีขึ้้�น สััมผััสของผู้้�อ่่านไปพร้้อมๆ กัันเป็็นสื่่�อที่่�มีีประสิิทธิิภาพ และ ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.59, S.D. = 0.538) Klaisung (2012) มีีความคิิดเห็็นในทิิศทางเดีียวกัันว่่าการนำำ� ผู้ใ�้ ช้้สามารถนำ�ำ ความรู้ด�้ ้้านต่่างๆ ไปใช้ใ้ นการแก้้ไขปัญั หา ผลการ เทคโนโลยีีมาใช้้ในการพััฒนาหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์มีีบทบาท ประเมิินอยู่่�ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.58, S.D. = 0.495) ในการพััฒนาการเรีียน ส่่งเสริิมการเรีียนรู้้�เป็็นสิ่ �งสำำ�คััญสำำ�หรัับ และภาพประกอบมีีความสััมพัันธ์์กัับเนื้้�อหาในแต่่ละตอน ผู้้�เรีียนยุุคดิิจิิทััล และ Treepuech (2011, pp. 253-261) ผลการประเมิินอยู่ �ในระดัับดีีมาก (X̅̅ = 4.51, S.D. = 0.501) กล่่าวว่่า เทคโนโลยีสี ารสนเทศถููกนำ�ำ มาเป็น็ เครื่อ�่ งมืือช่่วยในการ หากพิิจารณาส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐานสััมพัันธ์์กัับค่่าการกระจาย พััฒนาหนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์เพื่่�อใช้้ในการจััดการเรีียนการสอน ตััวของข้้อมููลที่�่สููงที่่ส� ุุดจากทุุกประเด็็น คืือ ภาพประกอบช่่วยให้้ และการศึึกษามากขึ้�น รวมถึึงช่่องทางในการเข้้าถึึงแหล่่งความรู้้� ผู้้�ใช้้เข้้าใจเนื้้�อหาดีีขึ้ �น (S.D. = 0.538) แสดงถึึงผู้้�ใช้้แต่่ละคน ต่่างๆ โดยนำำ�มาประยุุกต์์ใช้้ในด้้านวิิชาการและรููปแบบอื่่�นๆ มีีความคิิดเห็็นที่่�แตกต่่างกัันในเวลาเดีียวกัันเนื่่�องจากการจััด ที่ส�่ ่่งเสริมิ การเรียี นรู้ไ�้ ด้้ตลอดเวลา ข้้อจำ�ำ กัดั ของขีดี ความสามารถ รููปแบบรููปภาพมีีความหลากหลายและเป็็นรููปแบบมััลติิมีีเดีีย หน่่วยความจำำ�หรืือสัญั ญาณโทรศัพั ท์์มีผี ลต่่อการใช้้งานโทรศัพั ท์์ ลักั ษณะแปลกแตกต่่างจากความคุ้�นชินิ เดิิม เคลื่อ�่ นที่แ�่ ละคอมพิวิ เตอร์ท์ ี่ไ�่ ม่่สามารถรองรับั โปรแกรมมัลั ติมิ ีเี ดียี ด้้านการนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ภาพรวม ผลการประเมิิน ที่่�ใช้้กัับหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์เป็็นสิ่่�งใหม่่และ อยู่�ในระดับั ดีี (X̅̅ = 4.47, S.D. = 0.500) ค่่าเบี่่ย� งเบนมาตรฐาน ไม่่คุ้้น� เคยกับั การใช้ใ้ นการอ่่านหนังั สืือพ็อ็ กเก็็ตบุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ มีีค่่าต่ำำ��แสดงถึึงการเกาะกลุ่่�มของชุุดข้้อมููลที่่�แสดงความคิิดเห็็น ผ่่านโทรศััพท์์เคลื่่�อนที่่�หรืือคอมพิิวเตอร์์ สอดคล้้องกัับบทความ เป็น็ ไปในทิศิ ทางเดียี วกันั ว่่า ด้้านการนำ�ำ ไปใช้ป้ ระโยชน์ภ์ าพรวมดีี ของ Gottfredson (2013) กล่่าวว่่า หนัังสืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ เมื่่�อวิิเคราะห์์ค่่าเฉลี่่�ยและค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐานรายประเด็็น เป็น็ เพียี งอุุปกรณ์เ์ สริมิ การเรียี นรู้ไ�้ ม่่ใช่่อุุปกรณ์ห์ ลักั ในการเรียี นรู้�้ พบว่่า เนื้้อ� หาในหนังั สืือพ็็อกเก็ต็ บุ๊๊�คอิิเล็ก็ ทรอนิิกส์ฯ์ ช่่วยให้้เกิดิ ใช้้เพื่่�อทบทวนความรู้้�ก่่อนและหลัังเรีียนเนื่่�องจากข้้อจำำ�กััด ความรู้ส�้ ึึกคล้้อยตามและอยากเรียี นรู้เ�้ พิ่่ม� เติมิ ผลการประเมินิ อยู่� ของอุุปกรณ์์ประกอบการใช้้งานมีปี ระสิิทธิิภาพแตกต่่างกันั ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.49, S.D. = 0.564) และความรู้้�จากหนัังสืือ 2. การอภิิปรายผลการวิิจััยด้้านเนื้้�อหาในหนัังสืือ พ็็อกเก็็ตบุ๊๊�คอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ สามารถนำำ�ไปใช้้ประโยชน์์ในการ พ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์มีีความครบถ้้วนสมบููรณ์์ของเนื้้�อหา ปฏิิบััติิงานได้้ ผลการประเมิินอยู่่�ในระดัับดีี (X̅̅ = 4.48, เข้้าใจง่่ายและมีีความโดดเด่่นทัันสมััย น่่าสนใจ เพิ่่�ม S.D. = 0.641) หากพิจิ ารณาส่่วนเบี่่�ยงเบนมาตรฐานสััมพัันธ์์กัับ ประสิิทธิิภาพในการอ่่าน สอดคล้้องกัับ Klaisung (2012) ค่่าการกระจายตััวของข้้อมููลที่่�สููงที่่�สุุดจากทุุกประเด็็น คืือ กล่่าวว่่า การออกแบบหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ค์ วรมีกี ารเรียี บเรียี ง ความรู้จ้� ากหนังั สืือพ็อ็ กเก็ต็ บุ๊๊�กอิิเล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ฯ สามารถนำ�ำ ไปใช้้ เนื้้�อหาจากง่ ายไปหายากทำำ�ให้้ผู้้�อ่่านเกิิดความเพลิิดเพลิินสร้้าง ประโยชน์์ในการปฏิิบััติิงานได้้ (S.D. = 0.641) แสดงถึึงผู้้�ใช้้ แรงจููงใจโดยมีเี นื้้อ� หาที่่ท� ัันสมัยั สอดคล้้องกัับบริบิ ทในปััจจุุบันั แต่่ละคนมีคี วามคิดิ เห็น็ ที่แ�่ ตกต่่างกันั เนื่อ�่ งจากผู้ใ�้ ช้้มีปี ระสบการณ์์ 3. การศึึกษาประสิิทธิิภาพของหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก ในการใช้ห้ นังั สืืออิเิ ล็็กทรอนิิกส์์ค่่อนข้้างน้้อย อิิเล็็กทรอนิิกส์์ เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้าน โดยใช้้ กลยุุทธ์์ช่่องทางการตลาดแบบหลากหลาย” จากการประเมิิน 7. อภิิปรายผลและข้้อเสนอแนะ ของประชาชนทั่่�วไป จำำ�นวน 400 คน จากการศึึกษา ประสิิทธิิภาพการใช้้งานหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ 7.1 อภิิปรายผล ภาพรวมอยู่ใ� นระดับั ดีี หากศึึกษาประสิทิ ธิภิ าพรายด้้านที่ม�่ ีผี ลการ จากผลการวิิจััยการพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�ก ประเมิินระดัับดีีมาก คืือ ด้้านการเรีียนรู้้�ของผู้้�ใช้้ (X̅̅ = 4.59, อิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เรื่อ� ง “เคล็ด็ ลับั ธุุรกิจิ ปลากัดั เงินิ ล้้านโดยใช้ก้ ลยุุทธ์์ ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 69 Journal of Vongchavalitkul University S.D. = 0.407) ด้้านเนื้้�อหาสาระ (X̅̅ = 4.54, S.D. = 0.461) และด้้านการใช้้ภาษา (X̅̅ = 4.51, S.D. = 0.420) ซึ่ง�่ เกิดิ จาก 2. รตีี งามนิิยม. (2558). แนวทางการสร้้างหนัังสืือนิิทานภาพ กระบวนการพััฒนาหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ฯ สำ�ำ หรัับเด็ก็ ปฐมวััย. วิทิ ยานิพิ นธ์ศ์ ิลิ ปศาสตรมหาบัญั ฑิติ จากการวิเิ คราะห์์ การออกแบบ การพัฒั นา การนำ�ำ ไปใช้้ และการ วิทิ ยาลััยนวััตกรรม มหาวิทิ ยาลััยธรรมศาสตร์์. ประเมิินผลซึ่่�งสอดคล้้องกัับกระบวนการพััฒนาหนัังสืือ 3. สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2558). การสำำ�รวจการอ่่านของ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ตามแบบจำำ�ลองของเอดดี้้� (ADDIE Model) ประชากร พ.ศ. 2558. กรุุงเทพฯ: สำ�ำ นักั งานสถิติ ิแิ ห่่งชาติ.ิ (Shibley et al., 2011, pp. 80-85) ซึ่่�งส่่งผลให้้เกิิด 4. Bhirakit, K. (2012). Digital Publishing: How well do ประสิทิ ธิภิ าพของผู้ใ�้ ช้อ้ ย่่างชัดั เจน โดยเนื้้อ� หาที่ผ�่ ่่านการวิเิ คราะห์์ you know?. [Online]. Available: http:// ให้้มีีความครอบคลุุมสมบููรณ์์มุ่่�งตอบสนองความต้้องการ thumbsup.in.th/ 2011/08/how-do-you-know- ของผู้้�อ่่านได้้เป็็นอย่่างดีี รวมถึึงการใช้้เทคโนโลยีีมััลติิมีีเดีีย digital-publishing/ แบบผสมผสาน เช่่น ภาพเคลื่่�อนไหว ภาพนิ่่�งที่่�มีีความคมชััด 5. Gottfredson, C. (2013). Benefits & Applications of การใช้้ภาษาที่่�เข้้าใจง่่ายช่่วยลดระยะเวลาในการอ่่านและการทำำ� Mobile Learning. Retrieved 2nd, April, [Online]. ความเข้้าใจ สะดวกในการใช้้งาน ซึ่ง่� สอดคล้้องกัับการศึึกษาของ Available: http://www.upsidelearning.com/ Bhirakit, (2012) ด้้านการพัฒั นาประสิทิ ธิภิ าพหนังั สืืออิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ benefitsapplications-mobile-learning.asp ที่่�มุ่่�งเน้้นการตอบสนองของผู้้�อ่่านได้้ง่่ายในการทำำ�ความเข้้าใจ 6. Kersmark, M., and Staflund, L. (2015). Omni-Channel รวมถึึงสามารถนำ�ำ ไปใช้้ประโยชน์ไ์ ด้้จริิง Retailing Blurring the Lines between Online 7.2 ข้้อเสนอแนะ 1. ด้้านนโยบาย หน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้อง เช่่น กระทรวง and Offline. Business School Jonkoping เกษตรและสหกรณ์ ์ สำ�ำ นักั งานประมงจังั หวัดั นครปฐม สำ�ำ นักั งาน University, viewed 20 November 2015, http:// พาณิชิ ย์จ์ ังั หวัดั นครปฐม หอการค้้าจังั หวัดั นครปฐม และสถาบันั handelsradet.se/wp-content/uploads/2016 การศึึกษานำำ�ผลการวิิจััยหนัังสืือพ็็อกเก็็ตบุ๊๊�กอิิเล็็กทรอนิิกส์์ /07/Omni-channel-retailing.pdf เรื่่�อง “เคล็็ดลัับธุุรกิิจปลากััดเงิินล้้านโดยใช้้กลยุุทธ์์ช่่องทาง 7. Klaisung, J. (2012). From Desktop Publishing to การตลาดแบบหลากหลาย” เผยแพร่่องค์์ความรู้้�ให้้เกษตรหรืือ E-book for Promoting eager to Know of ประชาชนทั่่�วไป รวมถึึงการนำำ�ไปใช้้ในการจััดทำำ�แผนการพััฒนา Learners in Digital Era. Bangkok: Chulalongkorn สู่่�การนำำ�ไปปฏิบิ ััติจิ ริงิ ในการสร้้างอาชีีพที่่�ยั่�งยืืนต่่อไป University Press. 2. ด้้านการพััฒนาชุุมชนท้้องถิ่่�นทำำ�การยกระดัับ 8. Likert, R. (1932). A Technique for the Measurement รายได้้ให้้กัับเกษตรกรสามารถพััฒนาศัักยภาพตนเองสู่่�การ of Attitudes. Archives of Psychology, 140: 1–55. เป็็นผู้้�ประกอบการสมััยใหม่่ที่่�สามารถพััฒนาช่่องทางการตลาด 9. Luengpol, N., and Nakphan, W. (2013). The Preparation ทั้้�งออนไลน์แ์ ละออฟไลน์์ for Smart Classroom Project, Rangsit University. 3. เผยแพร่่องค์์ความรู้้�การพััฒนาช่่องทางการตลาด Strengthening Learning Quality: Bridging ออนไลน์์และออฟไลน์์ผสมผสานกัันให้้เกิิดการเชื่่�อมโยงแบบ Engineering and Education 2013. (114-119). หลากหลายช่่องทางที่่�สามารถนำำ�ไปประยุุกต์์ใช้้กัับสิินค้้าเกษตร Impact muangthong thani. และประมงก่่อให้้เกิิดการเรีียนรู้้�ที่่�สามารถนำำ�ไปใช้้จริิงให้้เกิิด 10. Roscoe, J. T. (1969). Fundamental Research Statistics ประโยชน์์สููงสุุดสำำ�หรัับเกษตรกร ชุุมชนท้้องถิ่ �นและประชาชน for the Behavioral Sciences. New York: Holt ทั่่ว� ไปเป็น็ วงกว้้างต่่อไป Rinehart and Winston, Inc. 8. เอกสารอ้้างอิิง 11. Shibley, I., Amaral, K. E., Shank, J. D., and Shibley, 1. จตุุพล ยงศร. (2558). การพััฒนารููปแบบการบริิการทาง L. R. (2011). Designing a Blended Course: Using วิิชาการของสถาบัันอุุดมศึึกษาเพื่่�อส่่งเสริิมและ ADDIE to Guide Instructional Design. Journal of สนัับสนุุนการยกระดัับการพััฒนาการเรีียนรู้้�ของ College Science Teaching, (40): 80-85. จัังหวััด. วารสารวิิชาการอุุตสาหกรรมศึึกษา คณะ 12. Treepuech, W. (2011). Blended Learning Model for ศึึกษาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยศรีีนคริินทรวิิโรฒ, 9(2), Higher Education. Strengthening Learning 39 - 51. Quality: Bridging Engineering and Education 2011. (253-261). Impact muangthong thani. ปีีที่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
70 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การบ�ำ บดั น�ำ้ ทง้ิ ทม่ี โี ลหะหนกั ปนเปอ้ื น โดยใชก้ ระบวนการบ�ำ บดั น�ำ้ เสยี แบบหลายขน้ั ตอน Treatment of Wastewater Contaminated with Heavy Metals Using the Multi-stage Wastewater Treatment Process Received : March 9, 2020 ประยงค์์ กีีรติอิ ุุไร, วศ.ด. (Prayong Keeratiurai, D.Eng.)1* Revised : May 7, 2020 วรวิทิ ย์์ แสงวุุธ, วศ.บ. (Worawit Sangwut, B.Eng.)2 Accepted : June 11, 2020 ธัญั ญรัตั น์์ ทุุตา, วศ.บ. (Tunyarat Tuta, B.Eng.)3 บทคัดยอ่ วััตถุุประสงค์์: งานวิิจััยนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อพััฒนาวิิธีีการที่่�เหมาะสมในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียที่่�เกิิดจากห้้องปฏิิบััติิการ สิ่ง� แวดล้้อม มหาวิทิ ยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล วิิธีีการ: ดำำ�เนิินการโดยใช้้ชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอน ซึ่่�งประกอบด้้วยระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย 4 ชุุด ต่่อเนื่่�องกัันคืือ ชุุดที่่� 1 เป็็นบ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่างด้้วย NaOH จนได้้ pH = 7-8.8 และบ่่อตกตะกอน ชุุดที่่� 2 เป็น็ ระบบโปรยกรอง โดยใช้้หินิ ขนาด 3⁄4 นิ้้ว� ร่่วมกับั ทรายหยาบที่ม�่ ีสี ัมั ประสิทิ ธิ์์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 เป็น็ สารกรอง มีปี ริมิ าตรรวม 0.3 m3 ชุุดที่่� 3 เป็็นพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��ประดิิษฐ์์ โดยใช้้ต้้นธููปฤาษีี มีีพื้้�นที่่� 0.88 m2 และชุุดสุุดท้้ายเป็็นบ่่อชีีวภาพปริิมาตร 0.52 m3 ซึ่ง�่ ใช้ป้ ลาหมอและปลาดุุก เป็น็ ตัวั บ่่งชี้ค� ุุณภาพน้ำ��ำ โดยใช้ร้ ะยะเวลาเก็บ็ กักั 12 วันั และทำ�ำ การวิเิ คราะห์พ์ ารามิเิ ตอร์์ 9 ตัวั ได้้แก่่ COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag, และ Cr เพื่่�อใช้้ประเมิินประสิิทธิิภาพของระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย จากการนำำ�น้ำำ��เสีียเข้้าระบบบำำ�บััด แบบกะ ตั้้ง� แต่่บ่่อแรกจนกระทั่่ง� น้ำ�ำ� ไหลออกจากระบบของบ่่อสุุดท้้าย ผลการศึกึ ษา: พบว่่าประสิทิ ธิภิ าพของการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แปรผันั ตรงกับั ระยะเวลาเก็บ็ กักั โดยที่ช�่ ุุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนมีปี ระสิทิ ธิภิ าพในการกำ�ำ จัดั COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag และ Cr เท่่ากับั 81.25%, 90.09%, 97.94%, 97.36%, 100%, 100%, 99.91%, 100% และ 100% ตามลำำ�ดัับ ซึ่่�งพารามิิเตอร์ท์ ุุกตััวหลัังการบำ�ำ บััดมีีค่่าคุุณสมบััติิเป็็นไปตาม ค่่ามาตรฐานน้ำ�ำ� ทิ้้ง� ที่่�ระบายออกจากโรงงานอุุตสาหกรรม คำำ�สำำ�คัญั : การบำ�ำ บัดั น้ำำ��เสียี แบบหลายขั้น� ตอน, โลหะหนักั , ห้้องปฏิบิ ััติิการสิ่�งแวดล้้อม 1อาจารย์ป์ ระจำำ�หลัักสููตรการจัดั การงานวิิศวกรรม คณะวิิศวกรรมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั วงษ์์ชวลิติ กุุล (Lecturer, Engineering Management Program, Faculty of Engineering, Vongchavalitkul University) 2วิศิ วกร เทศบาลตำ�ำ บลวัังสมบููรณ์์ อำำ�เภอวัังสมบููรณ์์ จัังหวััดสระแก้้ว (Engineer, Wang Sombun Subdistrict Municipality, Wang Sombun District, Sa Kaeo Province) 3นัักศึึกษา สาขาวิิชาวิศิ วกรรมโยธา คณะวิิศวกรรมศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั วงษ์ช์ วลิิตกุุล (Student, Civil Engineering Program, Faculty of Engineering, Vongchavalitkul University) *ผู้้�เขียี นหลััก (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 71 Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objective: The objective of this research was to develop the appropriate wastewater treatment methods for wastewater from the environmental laboratory in Vongchavalitkul University. Methods: This research was carried out using multi-stage process for wastewater treatment. Four units of wastewater treatment were set up consecutively. The first unit was the acid-alkaline conditioning tank which adjusted PH of wastewater to the value ranging between 7 and 8.8. The second unit was the trickling filter with the volume of 0.3 m3, consisting of ¾ inch gravel and coarse sand with the uniformity coefficient of 2.53. The third unit was the artificial cattail wetland with the area of 0.88 m2. The last unit was the biological pond with the volume of 0.52 m3 in which there were tilapias and catfish used as the water quality indicator. The hydraulic retention time was 12 days. In this research, nine parameters, including COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag and Cr, were analyzed and then used to evaluate the efficiency of the multi-stage process. The batch treatment system was used to import wastewater. The evaluation was conducted throughout the system. Results: The efficiencies of wastewater treatment varied directly as hydraulic retention times. The removal efficiencies of COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag and Cr were 81.25%, 90.09%, 97.94%, 97.36%, 100%, 100%, 99.91%, 100% and 100%, respectively. The values corresponding to the standard of effluent discharged from industrial plants were obtained for all parameters. Keywords: multi-stage wastewater treatment, heavy metal, environmental laboratory 1. ความเป็็นมาและความสำ�ำ คัญั ของปััญหา จะก่่อให้้เกิดิ น้ำ��ำ เสียี ที่ม�่ ีโี ลหะหนักั ปะปนอยู่ � น้ำ��ำ เสียี ที่เ�่ กิดิ ขึ้น� นี้้เ� ป็น็ ห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ ารสิ่ง� แวดล้้อมของมหาวิทิ ยาลัยั วงษ์ช์ วลิติ กุุล ของเสีียอัันตรายและต้้องใช้้วิิธีีการกำำ�จััดด้้วยวิิธีีพิิเศษ ซึ่่�งมีี มีีภารกิิจหลัักโดยจะใช้้ในการเรีียนการสอนรายวิิชาปฏิิบััติิการที่่� ราคาแพง ปััจจุุบันั มหาวิทิ ยาลัยั ฯ ใช้้วิธิ ีีการว่่าจ้้าง ให้้บริษิ ัทั จาก เกี่ �ยวกัับการวิิเคราะห์์คุุณภาพน้ำำ�� ของคณะสาธารณสุุขศาสตร์์ ภายนอกมาเก็็บน้ำำ��เสีียออกไปกำำ�จััด ซึ่่�งมีีราคาสููงและเนื่่�องจาก โดยจะเน้้นที่ก�่ ารวิเิ คราะห์์ค่่า COD, BOD, DO, TS, TDS และSS น้ำำ��เสีียมีีปริิมาณน้้อย บริิษััทจึึงไม่่ค่่อยเข้้ามาเก็็บน้ำำ��เสีีย ทำำ�ให้้ เป็็นหลััก ส่่วนการวิิเคราะห์์กลุ่่�มไนโตรเจนเช่่น แอมโมเนีีย, เกิิดการกองภาชนะเก็็บน้ำำ��เสีียหรืือถัังเก็็บน้ำำ��เสีียไว้้ภายในห้้อง ไนเตรท และTKN นั้้�น ยังั ไม่่สามารถปฏิบิ ัตั ิจิ ริิงได้้ นอกจากนี้้�ยััง ปฏิบิ ัตั ิกิ ารและในอาคาร เพื่อ�่ รอกำ�ำ จัดั เป็น็ จำ�ำ นวนมาก ซึ่ง�่ บางครั้ง� มีกี ารบริกิ ารทางวิชิ าการ อาทิริ ับั ทดสอบตรวจหาค่่าพารามิเิ ตอร์์ เกิดิ การรั่ว� ซึึม และแตกของถังั ที่บ�่ รรจุุน้ำ��ำ เสียี ทำ�ำ ให้้น้ำ��ำ เสียี ไหลนอง บางชนิิดเกี่่�ยวกัับคุุณภาพน้ำำ��ในน้ำำ��เสีียหรืือในน้ำำ��ประปาหรืือ ออกมาส่่งผลกระทบเป็็นพิิษกัับนัักศึึกษาและผู้้�ใช้้อาคาร คุุณภาพน้ำ��ำ จากแหล่่งน้ำ��ำ ต่่างๆ เป็น็ ต้้น ซึ่ง�่ จากการทดสอบตรวจหา รวมทั้้ง� ผู้ใ�้ ช้้ห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ าร โดยสีแี ละลักั ษณะของน้ำ�ำ�เสียี จากห้้อง ค่่าพารามิิเตอร์์ต่่างๆ ในการวิิเคราะห์์คุุณภาพน้ำำ�� และการเรีียน ปฏิบิ ัตั ิกิ ารสิ่ง� แวดล้้อมนี้้�แสดงดัังภาพที่่� 1 การสอนวิชิ าปฏิิบััติิการที่�เ่ กี่�ยวกับั การตรวจวิิเคราะห์ค์ ุุณภาพน้ำำ�� ภาพที่่� 1 สีีและลัักษณะของน้ำำ��เสีียจากห้้องปฏิิบัตั ิกิ ารสิ่ง� แวดล้้อม ปีีที่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
72 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University น้ำำ��เสีียจากห้้องปฏิิบััติิการสิ่ �งแวดล้้อมที่่�เกิิดจากการ ชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอนและเพื่่�อให้้ วิเิ คราะห์พ์ ารามิเิ ตอร์์สำ�ำ คัญั ของน้ำ��ำ เสียี คืือ BOD, COD และ TKN มหาวิิทยาลััยฯ มีีศัักยภาพในการจััดการน้ำำ��เสีียดัังกล่่าวได้้เอง จะมีโี ลหะหนักั ปะปนอยู่ใ� นน้ำ��ำ เสียี ซึ่ง�่ ประกอบไปด้้วย แมงกานีสี ซึ่ง�่ น้ำ��ำ เสียี ที่ผ�่ ่่านการบำ�ำ บัดั แล้้วจากระบบบำ�ำ บัดั ที่ส�่ ร้้างขึ้น� นี้้ � จะต้้อง (Mn) เกิดิ จากการวิเิ คราะห์์ BOD ส่่วนปรอท (Hg), โครเมียี ม (Cr) มีีคุุณภาพน้ำำ��เป็็นไปตามเกณฑ์์มาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งอุุตสาหกรรมของ และเงินิ (Ag) เกิดิ จากการวิเิ คราะห์์ COD ในขณะที่ท�่ องแดง (Cu) กรมควบคุุมมลพิษิ (กรมควบคุุมมลพิษิ , 2559) ซึ่่�งเกิิดจากการวิิเคราะห์์ TKN (กิิตติิศัักดิ์์� หนููสุุรา และคณะ, 2561). การบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ซึ่ง�่ มีอี งค์ป์ ระกอบของโลหะหนักั ปนเปื้อ�้ น 2. วัตั ถุุประสงค์์การวิจิ ััย อยู่น� ั้้�นสามารถทำำ�ได้้ในหลายวิิธีี เช่่น การใช้้สารดููดซัับต่่างๆ และ งานวิิจััยนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์หลัักเพื่่�อกำำ�จััดโลหะหนััก การบำำ�บัดั โลหะหนัักโดยวิิธีีการตกตะกอนทางเคมีีซึ่่�งเป็็นวิิธีที ี่่�ไม่่ ในน้ำำ��เสีีย 4 ชนิิดคืือปรอท (Hg), เงิิน (Ag), โครเมีียม (Cr)และ ซัับซ้้อนและควบคุุมง่่าย อีีกทั้้�งยัังมีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััด แมงกานีสี (Mn) และวัตั ถุุประสงค์ร์ องเพื่อ�่ ประเมินิ ประสิทิ ธิภิ าพ โลหะหนัักได้้บางส่่วน โดยน้ำำ��เสีียที่่�มีีโลหะหนัักไม่่มากและผ่่าน ในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมของชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบ การบำำ�บััดแล้้วจะมีีความเข้้มข้้นของโลหะหนัักผ่่านเกณฑ์์ตาม หลายขั้ �นตอน โดยที่่�พารามิิเตอร์์ทุุกตััวผ่่านเกณฑ์์มาตรฐาน มาตรฐานควบคุุมการระบายน้ำำ��ทิ้้�งจากโรงงานอุุตสาหกรรม น้ำำ�� ทิ้้ง� อุุตสาหกรรม (สุุชาดา ไชยสวัสั ดิ์์แ� ละคณะ, 2544) สุุชาดา ไชยสวัสั ดิ์์แ� ละคณะ (2544) ยังั ได้้กล่่าวไว้้อีกี ว่่า 3. ขอบเขตการศึึกษา น้ำ��ำ เสียี จากการวิิเคราะห์์ COD เป็็นของเสีียอัันตรายซึ่่�งประกอบ 3.1 น้ำ��ำ เสียี ที่ใ�่ ช้ใ้ นการศึึกษาครั้ง� นี้้จ� ะเป็น็ น้ำ��ำ เสียี จากห้้อง ด้้วยโลหะหนัักและสารพิิษในปริิมาณสููง หากถููกปล่่อยทิ้้�ง ปฏิบิ ัตั ิกิ ารสิ่ง� แวดล้้อมของมหาวิทิ ยาลัยั วงษ์ช์ วลิติ กุุล น้ำ��ำ เสียี ก่่อน ปนเปื้้�อนสู่่�แหล่่งน้ำำ��ในชุุมชน จะก่่อให้้เกิิดมลพิิษต่่อสิ่ �งแวดล้้อม เข้้าสู่่�กระบวนการบำำ�บััดแบบหลายขั้�นตอนนี้้� จะถููกเจืือจางด้้วย และสัังคมโดยรวม จึึงได้้พััฒนาวิิธีีการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียจากการ น้ำำ��ประปา 15 เท่่าของปริิมาตรน้ำ��ำ เสีียที่เ่� ข้้าสู่่�ระบบบำำ�บัดั น้ำ�ำ� เสีีย วิิเคราะห์์ COD โดยทำำ�การเจืือจางน้ำำ��เสีีย 5, 8 และ 10 เท่่า โดยน้ำำ��เสีียจะถููกป้้อนเข้้าสู่่�บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ต่่อจากนั้้น� จึึงปรับั pH ให้้ได้้ประมาณ 7.0 – 7.5 โดยใช้้สารละลาย ในขั้น� ตอนแรกแบบกะ (batch) หลังั จากนั้้น� จึึงไหลอย่่างต่่อเนื่อ�่ ง NaOH 10 - 40% ตั้้�งทิ้้ง� ไว้้ให้้ตกตะกอน และจึึงกรองโดยวิธิ ีกี าร ผ่่านบ่่อตกตะกอนของระบบตกตะกอนทางเคมีี (ระบบที่่� 1) ใช้้กระดาษกรอง กรองตะกอนผ่่านตััวกรองประมาณ 10 เท่่า แล้้วจึึงไหลผ่่านระบบโปรยกรอง (ระบบที่�่ 2) และไหลผ่่านพื้้�นที่�่ แล้้วจึึงนำำ�สารละลายที่่�ผ่่านกระดาษกรองมาได้้ มาผ่่าน ชุ่่ม� น้ำ�ำ�ประดิษิ ฐ์์ (ระบบที่่� 3) รวมทั้้ง� ไหลผ่่านบ่่อชีวี ภาพ (ระบบที่�่ ทรายกรองอีกี ครั้ง� หนึ่ง�่ พบว่่า น้ำ��ำ เสียี ดังั กล่่าวสามารถทิ้้ง� ลงท่่อน้ำ��ำ 4) ซึ่่�งเป็็นระบบหรืือขั้้�นตอนสุุดท้้ายของการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ในห้้องปฏิิบััติิการได้้ เพราะค่่าของ pH, TDS, Ag, Cr และ Hg ที่�ท่ ำ�ำ การศึึกษา ตามลำ�ำ ดัับ จะต่ำ��ำ กว่่าค่่ามาตรฐานน้ำ��ำ ทิ้้ง� อุุตสาหกรรม 3.2 สารเคมีีที่่�ใช้้ในการปรัับสภาพความเป็็นกรด- Metcalf and Eddy (2004) และประยงค์์ กีีรติิอุุไร ด่่างให้้อยู่ใ� นช่่วง pH = 6-9 ได้้แก่่ ปููนขาว (CaO) (Tayim, HA., (2555) กล่่าวไว้้ว่่าวิิธีีการจััดการน้ำำ��เสีียควรเลืือกวิิธีีที่่�เหมาะสม and Al-Yazouri, AH., 2005) และ โซเดียี มไฮดรอกไซด์์ (NaOH) ตามแต่่ลัักษณะของน้ำำ��เสีีย น้ำำ��เสีียส่่วนใหญ่่จะต้้องการวิิธีีการ (สุุชาดา ไชยสวัสั ดิ์์แ� ละคณะ, 2544) จััดการมากกว่่าหนึ่่�งวิิธีี โดยเฉพาะวิิธีีการกำำ�จััดโลหะหนัักที่่� 3.3 การศึึกษาการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ที่ม�่ ีโี ลหะหนักั ปนเปื้อ�้ นนี้้� ปนเปื้้�อนในน้ำำ��เสีีย อาทิิวิิธีีทางกายภาพเช่่นการกรองร่่วมกัับวิิธีี การดููดซัับโลหะหนัักจะใช้้วิิธีีทางชีีวภาพ (biosorption of ทางเคมีีโดยการใช้้สารเคมีีผสมในน้ำำ��เสีียทำำ�ให้้เป็็นกลางและ heavy metals) (กรมวิิทยาศาสตร์์บริิการ, 2553) ตกตะกอนแยกเอามลสารต่่างๆ ออกจากน้ำำ��เสีีย และวิิธีีทาง โดยการเริ่ �มต้้นระบบ (start-up) จะใช้้มวลชีีวภาพจากกาก ชีวี ภาพ ซึ่ง�่ เทคนิคิ ที่�น่ ิยิ มใช้เ้ ช่่นระบบโปรยกรอง หรืือพื้้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ตะกอนกััมมัันต์์ (activated sludge) ประเภทที่่�มีีจุุลิินทรีีย์์รวม ประดิิษฐ์์ โดยอาศััยจุุลชีีพ หรืือจุุลิินทรีีย์์ ที่่�จะทำำ�การดููดซัับ หลายชนิิด (Mix culture) จากระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีียทางชีีวภาพ ย่่อยสลายและเปลี่่�ยนสารอิินทรีีย์์ต่่างๆ ไปเป็็นก๊๊าซลอยขึ้้�น แบบเติิมอากาศ (aerobic system) (Alluri, HK., et al., 2007) สู่�่อากาศ โดยสารกรองที่่�ใช้้ในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียในระบบโปรยกรองได้้แก่่ จากประเด็็นปััญหา หลัักการเหตุุผลและงานวิิจััยที่่� ซัังข้้างโพดโดยใช้้ปริิมาตร 0.3 m3 เทีียบกัับ หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว เกี่ �ยวข้้องดัังที่่�กล่่าว จึึงเกิิดเป็็นที่่�มาของการทำำ�งานวิิจััยเรื่่�องนี้้� ร่่วมกัับทรายหยาบที่่�มีีค่่าสััมประสิิทธิ์์�ความสม่ำำ��เสมอ = 2.53 เพื่่�อการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียและการกำำ�จััดโลหะหนัักในน้ำำ��เสีีย โดยใช้้ โดยมีีปริิมาตรรวม 0.3 m3 เช่่นกันั ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 73 Journal of Vongchavalitkul University 3.4 การวิิจััยนี้้�จะดำำ�เนิินการศึึกษาทั้้�งหมด 6 สภาวะ ในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียดีีที่่�สุุดเป็็นสภาวะที่่�นำำ�มาศึึกษาการกำำ�จััด โดยการปรัับเปลี่ �ยนสารเคมีีเพื่่�อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง โลหะหนััก และชนิิดของสารกรองในระบบโปรยกรอง รวมทั้้�งทดลอง ปรัับเปลี่ �ยนระยะเวลาเก็็บกััก (Hydraulic retention times; 4. วิธิ ีีดำ�ำ เนินิ งานวิิจััย HRTs) ในแต่่ละระบบที่ใ�่ ช้ใ้ นการศึึกษาของชุุดระบบรวม 4 ระบบ คืือ 1 วััน, 2 วััน, และ 3 วััน ซึ่ง�่ ในสภาวะที่่� 1 และ 4 จะใช้เ้ วลา คณะผู้้�วิิจััยได้้ทำำ�การศึึกษาวิิธีีการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียจาก ในการเดินิ กระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ทั้้ง� 4 ระบบรวมทั้้ง� สิ้น� 4 วันั ห้้องปฏิิบััติิการสิ่่�งแวดล้้อม มหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล ซึ่่�งมีี ส่่วนในสภาวะที่่� 2 และ 5 จะใช้้เวลาในการเดิินกระบวนการ โลหะหนัักเป็็นองค์์ประกอบปนเปื้้�อนในน้ำ�ำ� เสีีย ด้้วยวิิธีีการสร้้าง บำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมทั้้�งสิ้ �น 8 วััน และในสภาวะที่่� 3 และ 6 จะใช้้ ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 8 ใบ 4 ระบบ ระบบละ 2 ใบ และติิดตั้้�ง เวลาในการเดินิ กระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ�ำ�เสียี รวมทั้้�งสิ้�น 12 วััน เครื่อ�่ งสููบน้ำ�ำ� อุุปกรณ์ป์ ระกอบต่่างๆ และท่่อพีีวีีซีี โดยวางระดับั 3.5 พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��ประดิิษฐ์์ที่่�ใช้้ในการศึึกษามีีขนาด ของแนวท่่อทำำ�ให้้น้ำำ��ไหลจากสููงไปต่ำำ��และควบคุุมการไหลและ 0.88 m2 โดยใช้้พืืชเป็็นต้้นธููปฤาษีี ระยะเวลาเก็็บกััก (วััน) ด้้วยประตููน้ำำ��เพื่่�อทำำ�ให้้น้ำำ��เสีียไหลผ่่าน 3.6 บ่่อชีีวภาพที่่�ใช้้มีีขนาด 0.52 m3 โดยใช้้ปลาดุุก ระบบทั้้�ง 4 ชุุดต่่อเนื่่�องกัันด้้วยแรงดึึงดููดของโลก โดยน้ำำ�� และปลาหมอ บ่่งชี้ค� ุุณภาพน้ำ�ำ�หลัังการบำ�ำ บััด ที่่�ไหลไม่่เกิิดการไหลลััดหรืือไหลข้้ามระบบดัังแสดงใน 3.7 เนื่่�องจากการวิิเคราะห์์พารามิิเตอร์์ในแต่่ละชนิิด ภาพที่่� 2 ซึ่่�งชุุดระบบของกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบ ของโลหะหนััก มีีความยุ่่�งยาก ราคาแพง และห้้องปฏิิบััติิการ หลายขั้้�นตอนนี้้�ประกอบด้้วย ระบบที่่� 1. ระบบตกตะกอน สิ่่�งแวดล้้อมของมหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล ยัังไม่่สามารถ ทางเคมีี ประกอบด้้วยบ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง วิิเคราะห์์ได้้เอง จึึงมีีความจำำ�เป็็นต้้องจ้้างและส่่งน้ำำ��เสีียออกไป จำำ�นวน 1 ใบและถัังตกตะกอนอีีก 1 ใบ ระบบที่่� 2. วิิเคราะห์์ที่่�ห้้องปฏิิบััติิการภายนอกมหาวิิทยาลััยฯ ดัังนั้้�นการ ระบบโปรยกรอง ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยถัังปฏิิกรณ์์ ประเมิินประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด ปรอท (Hg), เงิิน (Ag), ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างผ่่านสารกรองด้้วยการใช้้ โครเมีียม (Cr), แมงกานีีส (Mn) จะประเมิินประสิิทธิิภาพการ เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััวสปริิงเกอร์์ บำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบรวมชุุด ด้้วยการวิิเคราะห์์ค่่าพารามิิเตอร์์ของ ส่่วนถังั ปฏิิกรณ์์ใบที่�่ 2 จะให้้น้ำำ��ไหลผ่่านสารกรองจากล่่างขึ้น� บน โลหะหนัักชนิิดต่่างๆ ที่่�ทำำ�การศึึกษาในน้ำำ��เสีียก่่อนเข้้าชุุดของ ระบบที่�่ 3. ระบบพื้้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์์ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย และวิิเคราะห์ค์ ่่าพารามิิเตอร์์ของโลหะหนััก โดยใช้้ต้นธููปฤๅษีีในการบำำ�บััดน้ำ�ำ� เสีีย (กรมควบคุุมมลพิิษ, 2555 ในน้ำ��ำ เสียี ที่�ผ่ ่่านชุุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำำ�� เสีียในขั้�นตอนสุุดท้้าย และพรสุุดา ผานุุการณ์์ และกนกพร บุุญส่่ง, 2548) และระบบที่่� 3.8 เปรีียบเทีียบประสิิทธิิภาพของการกำำ�จััด ซีีโอดีี 4. ระบบบ่่อชีีวภาพ ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ ซึ่่�งใช้้ปลาดุุก (COD), บีีโอดีี (BOD), ของแข็ง็ ทั้้ง� หมด (TS), ของแข็็งแขวนลอย และปลาหมอเป็็นดััชนีีช่่วยบ่่งชี้ �คุุณภาพน้ำำ��และบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย (SS), ของแข็็งที่ล�่ ะลายน้ำ��ำ (TDS) จากกระบวนการบำ�ำ บััดน้ำ�ำ�เสียี (มั่่�นสิิน ตััณฑุุลเวศน์์ และไพพรรณ พรประภา, 2544) โดยมีี แบบรวมชุุด ของสภาวะที่�่ 1-6 แล้้วเลืือกสภาวะที่ม�่ ีปี ระสิทิ ธิภิ าพ รายละเอีียดของการดำำ�เนิินงานวิิจัยั ดังั นี้้� ภาพที่่� 2 แบบจำำ�ลองชุุดกระบวนการบำำ�บัดั น้ำ�ำ�เสีียแบบหลายขั้น� ตอน ปีีที่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
74 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 4.1 ระเบียี บวิิธีวี ิิจััย วันั และ 3 วัันตามลำ�ำ ดับั ดังั แสดงรายละเอียี ดในตารางที่่� 1 และ งานวิิจััยนี้้�ศึึกษาเกี่่�ยวกัับการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียและการ แผนผัังการดำำ�เนินิ การศึึกษาในรููปที่่� 3 กำำ�จััดโลหะหนัักในน้ำำ��เสีีย โดยกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบ ส่่วนในสภาวะที่�่ 4 - 6 จะใช้้ NaOH เป็น็ สารก่่อตะกอน หลายขั้้�นตอน ซึ่่�งกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียที่่�ทำำ�การศึึกษา ในระบบตกตะกอนทางเคมีี และใช้้หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�วร่่วมกัับ จะมีอี ยู่ด� ้้วยกันั 6 สภาวะคืือ ทรายหยาบเป็็นสารกรองในระบบโปรยกรอง ในขณะที่่�ระบบ ในสภาวะที่่� 1 - 3 จะใช้้ปููนขาว (CaO) เป็็นสารก่่อ พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��ประดิิษฐ์์ จะใช้้ต้้นธููปฤๅษีีในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ตะกอนในระบบตกตะกอนทางเคมีี และใช้้ซัังข้้าวโพดเป็็น และระบบบ่่อชีีวภาพจะใช้ป้ ลาดุุกกับั ปลาหมอเป็น็ ดัชั นีีช่่วยบ่่งชี้� สารกรองในระบบโปรยกรอง ในขณะที่่�ระบบพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ�� คุุณภาพน้ำำ��และบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ซึ่่�งในแต่่ละระบบของการ ประดิิษฐ์์ จะใช้้ต้้นธููปฤๅษีีในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียและระบบ บำำ�บััดน้ำำ��เสีียทั้้�ง 4 ระบบของสภาวะที่่� 4 - 6 นี้้� จะศึึกษา บ่่อชีีวภาพจะใช้้ปลาดุุกกัับปลาหมอเป็็นดััชนีีช่่วยบ่่งชี้ �คุุณภาพ เปรีียบเทีียบประสิิทธิิภาพของการกำำ�จััดซีีโอดีี (COD), บีีโอดีี น้ำำ��และบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ซึ่่�งในแต่่ละระบบของการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย (BOD), ของแข็็งทั้้�งหมด (TS), ของแข็็งแขวนลอย (SS), ทั้้�ง 4 ระบบนี้้ � จะศึึกษาเปรีียบเทีียบประสิิทธิิภาพของการกำำ�จัดั ของแข็็งที่่�ละลายน้ำำ�� (TDS) ตามระยะเวลาเก็็บกััก (HRT) ซีีโอดีี (COD), บีีโอดีี (BOD), ของแข็็งทั้้�งหมด (TS), ในแต่่ละระบบเท่่ากัับ 1 วััน, 2 วัันและ 3 วััน ตาม ของแข็็งแขวนลอย (SS), ของแข็็งที่่�ละลายน้ำำ�� (TDS) ลำำ�ดัับเช่่นเดีียวกัันกัับในสภาวะที่่� 1-3 ดัังแสดงในตารางที่่� 1 ตามระยะเวลาเก็็บกััก (HRT) ในแต่่ละระบบเท่่ากัับ 1 วััน, 2 และแผนผัังการดำ�ำ เนิินการศึึกษาในภาพที่่� 3 ตารางที่่� 1 ระบบต่่างๆ ในสภาวะที่่� 1-6 ของกระบวนการบำ�ำ บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้น� ตอนที่่ท� ำ�ำ การศึึกษา สภาวะต่่างๆ ที่่� ระบบต่า่ งๆ ในกระบวนการบำำ�บััดน้ำ�ำ�เสียี แบบหลายขั้้น� ตอน ระยะเวลาเก็บ็ กักั ทำ�ำ การศึึกษา (HRTs; วััน) ระบบที่่� 1 (ระบบตก บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ใช้้ปููนขาวเป็็นสารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอน 1 วััน ตะกอนทางเคมีี) + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอนอีกี 1 ใบ ทางเคมีี ปรัับ pH = 6-9 ระบบที่่� 2 (ระบบโปรย ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้ - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 1 วันั กรอง) + ซัังข้้าวโพดเป็็นสารกรองในระบบ ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว 1 วันั โปรยกรอง ปริมิ าตรรวม 0.3 m3 สปริงิ เกอร์์ สภาวะที่่� 1 - ส่่วนถังั ปฏิิกรณ์์ใบที่�่ 2 จะให้้น้ำ��ำ ไหลจากล่่างขึ้น� บน (ระยะเวลาเก็บ็ ระบบที่่� 3 (ระบบพื้้น� ที่�่ ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้ต้ ้้นธููปฤๅษีี มีพีื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี กักั รวม 4 วันั ) ชุ่ม่� น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์)์ + ระบบที่่� 4 (ระบบบ่่อ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบแรก ใช้ป้ ลาดุุก 1 วััน ชีีวภาพ) 0.52 m3 ซึ่่ง� ใช้ป้ ลาเป็็นดัชั นีีช่่วยบ่ง่ ชี้้� - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุุณภาพน้ำำ�� ระบบที่่� 1 (ระบบ บ่่อปรับั สภาพความเป็น็ กรด-ด่่าง ใช้้ปููนขาวเป็น็ สารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอนทาง 2 วันั ตกตะกอนทางเคมี)ี + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอนอีกี 1 ใบ เคมีี ปรัับ pH = 6-9 ระบบที่่� 2 (ระบบโปรย ถังั ปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้ - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 2 วันั กรอง) + ซังั ข้้าวโพดเป็็นสารกรองในระบบ ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว 2 วััน โปรยกรอง ปริิมาตรรวม 0.3 m3 สปริงิ เกอร์์ สภาวะที่่� 2 - ส่่วนถัังปฏิิกรณ์์ใบที่�่ 2 จะให้้น้ำ��ำ ไหลจากล่่างขึ้น� บน (ระยะเวลาเก็บ็ ระบบที่่� 3 (ระบบพื้้น� ที่�่ ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้ต้ ้้นธููปฤๅษีี มีพีื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี กักั รวม 8 วััน) ชุ่�ม่ น้ำ��ำ ประดิิษฐ์)์ + ระบบที่่� 4 (ระบบบ่่อ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถังั ปฏิกิ รณ์์ใบแรก ใช้้ปลาดุุก 2 วันั ชีวี ภาพ) 0.52 m3 ซึ่�ง่ ใช้ป้ ลาเป็็นดัชั นีีช่่วยบ่ง่ ชี้้� - ถังั ปฏิิกรณ์ใ์ บที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุุณภาพน้ำำ�� ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 75 Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 1 ระบบต่่างๆ ในสภาวะที่่� 1-6 ของกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ�ำ�เสีียแบบหลายขั้�นตอนที่่�ทำ�ำ การศึึกษา (ต่่อ) สภาวะต่่างๆ ที่่� ระบบต่า่ งๆ ในกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ�ำ�เสีียแบบหลายขั้้น� ตอน ระยะเวลาเก็บ็ กักั ทำ�ำ การศึึกษา (HRTs; วััน) ระบบที่่� 1 (ระบบตก บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ใช้้ปููนขาวเป็น็ สารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอนทาง 3 วันั ตะกอนทางเคมี)ี + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอนอีกี 1 ใบ เคมีี ปรัับ pH = 6-9 ระบบที่่� 2 (ระบบโปรย ถังั ปฏิกิ รณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้ - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 3 วันั กรอง) + ซัังข้้าวโพดเป็็นสารกรองในระบบ ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว 3 วััน โปรยกรอง ปริิมาตรรวม 0.3 m3 สปริิงเกอร์์ สภาวะที่่� 3 - ส่่วนถังั ปฏิิกรณ์ใ์ บที่�่ 2 จะให้้น้ำ��ำ ไหลจากล่่างขึ้น� บน (ระยะเวลาเก็บ็ ระบบที่่� 3 (ระบบพื้้น� ที่�่ ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้ต้ ้้นธููปฤๅษี ี มีพีื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี กัักรวม 12 วันั ) ชุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิิษฐ์์) + ระบบที่่� 4 (ระบบบ่่อ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถังั ปฏิิกรณ์์ใบแรก ใช้ป้ ลาดุุก 3 วันั ชีีวภาพ) 0.52 m3 ซึ่ง่� ใช้ป้ ลาเป็็นดัชั นีชี ่ว่ ยบ่ง่ ชี้้� - ถังั ปฏิกิ รณ์ใ์ บที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุณุ ภาพน้ำำ�� ระบบที่่� 1 (ระบบตก บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ใช้้ NaOH เป็็นสารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอน 1 วััน ตะกอนทางเคมี)ี + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอนอีกี 1 ใบ ทางเคมีี ปรัับ pH = 6-9 ระบบที่่� 2 (ระบบโปรย ถัังปฏิกิ รณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้หินิ - ถัังปฏิิกรณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 1 วันั กรอง) + ขนาด 3⁄4 นิ้้ว� และทรายหยาบที่่�มีี ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว 1 วันั ค่า่ สัมั ประสิทิ ธิ์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 สปริงิ เกอร์์ ผ่่านหิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว สภาวะที่่� 4 เป็็นสารกรองในระบบโปรยกรอง - ส่่วนถัังปฏิิกรณ์ใ์ บที่�่ 2 จะให้้น้ำ�ำ� ไหลจากล่่างขึ้น� บน (ระยะเวลาเก็บ็ ปริมิ าตรรวม 0.3 m3 ผ่่านทรายหยาบ กักั รวม 4 วััน) ระบบที่่� 3 (ระบบพื้้น� ที่�่ ใช้้ถัังปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้ต้นธููปฤๅษี ี มีพี ื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ชุ่�ม่ น้ำ��ำ ประดิิษฐ์์) + ระบบที่่� 4 (ระบบ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถังั ปฏิิกรณ์์ใบแรก ใช้ป้ ลาดุุก 1 วันั บ่่อชีีวภาพ) 0.52 m3 ซึ่ง่� ใช้้ปลาเป็็นดัชั นีชี ่ว่ ยบ่ง่ ชี้้� - ถังั ปฏิิกรณ์์ใบที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุณุ ภาพน้ำำ�� ระบบที่่� 1 (ระบบตก บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ใช้้ NaOH เป็น็ สารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอน 2 วันั ตะกอนทางเคมี)ี + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอนอีกี 1 ใบ ทางเคมีี ปรัับ pH = 6-9 ระบบที่่� 2 (ระบบโปรย ถัังปฏิกิ รณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้หิิน - ถัังปฏิิกรณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 2 วััน กรอง) + ขนาด 3⁄4 นิ้้�วและทรายหยาบที่่ม� ีี ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว 2 วันั ค่า่ สัมั ประสิทิ ธิ์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 สปริงิ เกอร์์ ผ่่านหิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว สภาวะที่่� 5 เป็็นสารกรองในระบบโปรยกรอง - ส่่วนถัังปฏิกิ รณ์ใ์ บที่�่ 2 จะให้้น้ำ�ำ� ไหลจากล่่างขึ้น� บน (ระยะเวลาเก็บ็ ปริมิ าตรรวม 0.3 m3 ผ่า่ นทรายหยาบ กักั รวม 8 วันั ) ระบบที่่� 3 (ระบบ ใช้้ถังั ปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้ต้ ้้นธููปฤๅษี ี มีพีื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี พื้้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์)์ + ระบบที่่� 4 (ระบบบ่่อ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถังั ปฏิกิ รณ์์ใบแรก ใช้ป้ ลาดุุก 2 วันั ชีีวภาพ) 0.52 m3 ซึ่ง�่ ใช้ป้ ลาเป็็นดัชั นีชี ่ว่ ยบ่ง่ ชี้้� - ถังั ปฏิกิ รณ์์ใบที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุณุ ภาพน้ำำ�� ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
76 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 1 ระบบต่่างๆ ในสภาวะที่่� 1-6 ของกระบวนการบำ�ำ บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้น� ตอนที่่ท� ำ�ำ การศึึกษา (ต่่อ) สภาวะต่่างๆ ที่่� ระบบต่า่ งๆ ในกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสียี แบบหลายขั้้น� ตอน ระยะเวลาเก็บ็ กักั ทำ�ำ การศึึกษา (HRTs; วััน) สภาวะที่่� 6 ระบบที่่� 1 (ระบบ บ่่อปรับั สภาพความเป็็นกรด-ด่่าง ใช้้ NaOH เป็็นสารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอน 3 วันั (ระยะเวลาเก็บ็ ตกตะกอนทางเคมีี) + จำ�ำ นวน 1 ใบและถังั ตกตะกอน ทางเคมีี ปรัับ pH = 6-9 กัักรวม 12 วััน) อีีก 1 ใบ ระบบที่่� 2 (ระบบ ถังั ปฏิิกรณ์์จำำ�นวน 2 ใบ โดยใช้้หินิ - ถัังปฏิกิ รณ์์ใบแรกให้้น้ำำ��ไหลจากบนลงล่่างด้้วยการ 3 วััน โปรยกรอง) + ขนาด 3⁄4 นิ้้�วและทรายหยาบที่่ม� ีี ใช้้เครื่่�องสููบน้ำำ��และพ่่นน้ำำ��ให้้เป็็นละอองฝอยด้้วยหััว ค่า่ สัมั ประสิทิ ธิ์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 สปริิงเกอร์์ ผ่า่ นหินิ ขนาด 3⁄4 นิ้้�ว เป็็นสารกรองในระบบโปรยกรอง - ส่่วนถัังปฏิิกรณ์ใ์ บที่�่ 2 จะให้้น้ำ�ำ� ไหลจากล่่างขึ้น� บน ปริมิ าตรรวม 0.3 m3 ผ่า่ นทรายหยาบ ระบบที่่� 3 (ระบบ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์์จำ�ำ นวน 2 ใบ โดยใช้ต้ ้้นธููปฤๅษีี มีพีื้้น� ที่�่ 0.88 m2 ในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี 3 วันั พื้้�นที่่�ชุ่ม่� น้ำ�ำ� ประดิษิ ฐ์)์ + ระบบที่่� 4 (ระบบ ใช้้ถังั ปฏิกิ รณ์จ์ ำ�ำ นวน 2 ใบ ปริมิ าตรรวม - ถัังปฏิิกรณ์์ใบแรก ใช้้ปลาดุุก 3 วััน บ่่อชีีวภาพ) 0.52 m3 ซึ่ง่� ใช้้ปลาเป็็นดัชั นีชี ่่วยบ่ง่ ชี้้� - ถังั ปฏิกิ รณ์ใ์ บที่�่ 2 ใช้้ปลาหมอ คุณุ ภาพน้ำำ�� แผนผัังการดำำ�เนินิ การศึึกษา สภาวะ 1 - 3 ทำ�ำ การศึึกษาทั้้ง� หมด 6 สภาวะที่�่ สภาวะ 4 - 6 HRT 1, 2 และ 3 วััน และเจืือจางด้้วยน้ำำ�� 15 เท่่า ปรับั pH = 8-9 โดยใช้้ ปููนขาว ปรัับ pH = 8-9 โดยใช้้ NaOH ระบบโปรยกอง โดยใช้้ ชัังข้้าวโพดปริิมาตร ระบบโปรยกอง โดยใช้้ หิิน 3⁄4 และทรายหยาบ 0.3 m3 ที่ม�่ ีี สปส. ความสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 โดยมีปี ริิมาตรรวม 0.3 m3 ระบบพื้้�นที่ช่� ุ่่�มน้ำำ��ประดิิษฐ์์ 0.88 m2 โดยใช้้ ต้้นธููปฤาษีี บ่่อชีีวภาพ ปริิมาตร 0.52 m3 โดยใช้้ ปลุุกดุุกและปลาหมอ ภาพที่่� 3 แผนผังั การดำำ�เนินิ การศึึกษา ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 77 Journal of Vongchavalitkul University 4.2 วิิธีีการเก็บ็ ข้้อมููลและการวิิเคราะห์์ประสิิทธิิภาพ วิิเคราะห์์ในห้้องปฏิิบััติิการ (American Public Health 4.2.1 การเก็็บตััวอย่่างน้ำำ��เสีียและการวิิเคราะห์์ Association; American Water Works Association; Water คุณุ ภาพน้ำำ��เสียี Environment Federation, 2012) ผู้ว�้ ิจิ ัยั ได้้รวบรวมน้ำ��ำ เสียี จากห้้อง ปฏิบิ ัตั ิกิ ารสิ่ง� แวดล้้อม การศึึกษาครั้�งนี้้�ได้้ทำำ�การวิิเคราะห์์พารามิิเตอร์์ของน้ำ�ำ� ซึ่่�งอยู่ �ในภาชนะกัักเก็็บ และนำำ�น้ำำ��เสีียนี้้�เข้้าสู่่�กระบวนการบำำ�บััด เสีียด้้วยวิิธีีมาตรฐาน (standard method) ทั้้�งสิ้้�น 9 น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนนี้้ด� ้้วยวิธิ ีกี ารแบบกะ (batch) หลังั จาก ตััวโดยแบ่่งเป็็น 2 กลุ่่�ม ซึ่่�งกลุ่่�มแรกจากทุุกกระบวนการของ นั้้�นจะปล่่อยให้้น้ำำ��เสีียไหลอย่่างต่่อเนื่่�องผ่่าน ระบบตกตะกอน การบำำ�บััดน้ำำ��เสีียทั้้�ง 4 ระบบ และ 6 สภาวะที่่�ทำำ�การศึึกษา ทางเคมีี (บ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง และบ่่อตกตะกอน) ตามระยะเวลาเก็็บกััก (HRT) ในแต่่ละระบบเท่่ากัับ 1 วััน, 2 ระบบโปรยกรอง พื้้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์์ และบ่่อชีวี ภาพ ตามลำ�ำ ดับั วัันและ 3 วััน ได้้แก่่ COD, BOD, ของแข็็งทั้้�งหมด (TS), การเก็บ็ ตัวั อย่่างน้ำ��ำ เสียี เพื่อ�่ วิเิ คราะห์์คุุณภาพน้ำ��ำ จะเริ่ม� ของแข็็งละลายน้ำำ��ทั้้�งหมด (TDS) และของแข็็งแขวนลอย (SS) จากการเก็็บตััวอย่่างน้ำำ��เสีียก่่อนเข้้าชุุดของกระบวนการบำำ�บััด ส่่วนกลุ่ม�่ ที่�่ 2 จะเป็น็ โลหะหนักั ชนิดิ ต่่างๆ ได้้แก่่ ปรอท (Hg), เงินิ น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนซึ่ง�่ อยู่ใ� นภาชนะกักั เก็บ็ และน้ำ��ำ เสียี ที่ไ�่ หล (Ag), โครเมีียม (Cr), แมงกานีีส (Mn) จากน้ำำ��เสีียก่่อนเข้้าชุุด ผ่่านระบบต่่างๆ ทุุกระบบของชุุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ�ำ� เสีียแบบ ของระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย (ก่่อนเข้้าบ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด หลายขั้น� ตอนนี้้� โดยการจ้้วงตักั (Grab Sampling) ในถังั ปฏิกิ รณ์์ และด่่าง) และจากน้ำำ��เสีียที่่�ผ่่านชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียใน ที่่�ระดัับความลึึกประมาณครึ่่�งหนึ่่�งของถัังปฏิิกรณ์์ที่่�ต้้องการ ขั้น� ตอนสุุดท้้าย (บ่่อชีวี ภาพ) โดยเลืือกจากสภาวะที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษา สุ่ม�่ เก็บ็ ตัวั อย่่างนั้้น� ด้้วยอุุปกรณ์แ์ ละภาชนะ ตักั ตัวั อย่่างน้ำ��ำ เสียี ใส่่ ที่่�มีีประสิิทธิิภาพการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมดีีที่่�สุุด วิิธีีการวิิเคราะห์์ ขวดแก้้วสีีชา หยดน้ำำ��กรดซััลฟููริิก (H2SO4) ประมาณ 2-3 หยด พารามิิเตอร์์คุุณภาพน้ำำ��เสีียด้้วยวิิธีีมาตรฐานสามารถแสดง และเก็็บรัักษาในตู้้�เย็็นควบคุุมอุุณหภููมิิประมาณ 4-10 ดังั ในตารางที่่� 2 องศาเซลเซีียส เพื่่�อเก็็บรัักษาสภาพตััวอย่่างน้ำำ��เสีียก่่อนส่่ง ตารางที่่� 2 พารามิเิ ตอร์ข์ องน้ำ��ำ เสียี ที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษาและวิธิ ีกี ารวิเิ คราะห์์ (American Public Health Association; American Water Works Association; Water Environment Federation, 2012) กลุ่�มที่่� พารามิเิ ตอร์์ วิิธีีการวิิเคราะห์์ หมายเหตุุ ซีโี อดีี (COD) Close Reflux and Titrimetric จากตัวั อย่่างน้ำ��ำ เสียี ก่่อนเข้้าชุุดระบบบำ�ำ บัดั Method น้ำ��ำ เสีียแบบหลายขั้�นตอนและที่่ผ� ่่าน 1 บีีโอดีี (BOD) กระบวนการของการบำำ�บััดน้ำ�ำ� เสียี ของแข็็งทั้้�งหมด (TS) Dilution Method ทั้้ง� 4 ระบบ และ 6 สภาวะที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษา Gravimetric Method ที่่ร� ะยะเวลาเก็็บกััก (HRT) ในแต่่ละระบบ ของแข็ง็ ละลายน้ำ�ำ�ทั้้�งหมด (TDS) Gravimetric Method เท่่ากับั 1 วััน, 2 วันั และ 3 วััน Gravimetric Method ของแข็็งแขวนลอย (SS) ปรอท (Hg) In-house Method TI-C00-101, จากน้ำ�ำ� เสียี ก่่อนเข้้าบ่่อปรัับสภาพความ เงินิ (Ag) Part 3112B; Emission เป็็นกรด-ด่่าง และจากน้ำำ��เสีียที่่�ผ่่านบ่่อ 2 Spectrometer (ICP-OES) ชีวี ภาพ โดยเลืือกจากสภาวะที่่�ทำ�ำ การ ศึึกษาที่่ม� ีปี ระสิทิ ธิภิ าพการบำ�ำ บััดน้ำำ�� เสียี In-house Method TI-C00-117, รวมดีีที่�่สุุด Part 3120B; Emission Spectrometer (ICP-OES) โครเมียี ม (Cr) In-house Method TI-C00-100, แมงกานีสี (Mn) Part 3120B; Emission Spectrometer (ICP-OES) ปีีที่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
78 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 4.2.2 การวิิเคราะห์์ประสิทิ ธิิภาพ ปฏิิบััติิการ และนำำ�มาเปรีียบเทีียบกัับมาตรฐานควบคุุมการ เมื่่�อทำำ�การนำำ�ตััวอย่่างน้ำำ��เสีีย ทั้้�งก่่อนและหลัังผ่่าน ระบายน้ำ��ำ ทิ้้ง� จากโรงงานอุุตสาหกรรม จากนั้้น� ก็จ็ ะทำ�ำ การวิเิ คราะห์์ กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียไปวิิเคราะห์์หาค่่าพารามิิเตอร์์ในห้้อง ประสิิทธิิภาพของกระบวนการบำำ�บัดั น้ำำ��เสีียด้้วยสมการ ประสิทิ ธิิภาพการบำ�ำ บัดั น้ำ�ำ� เสียี (%) = (คุุณภาพน้ำ�ำ�เสีียก่่อนเข้้าระบบ-คุุณภาพน้ำ�ำ�เสียี หลัังผ่่านระบบ) ×100 คุุณภาพน้ำำ��เสียี ก่่อนเข้้าระบบ โดยการวิิเคราะห์์ประสิิทธิิภาพของระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ค่่าพารามิิเตอร์์ต่่างๆ ของน้ำำ��เสีียก่่อนเข้้ากระบวนการบำำ�บััด จะทำำ�การวิิเคราะห์์จากค่่าพารามิิเตอร์์ของคุุณภาพน้ำำ�� ได้้แก่่ น้ำำ��เสีีย จากห้้องปฏิิบััติิการด้้วยวิิธีีมาตรฐาน (standard COD, BOD, ของแข็็งทั้้�งหมด (TS), ของแข็็งละลายน้ำำ��ทั้้�งหมด method) พบว่่า ค่่า COD, BOD, TS, TDS และ SS มีีค่่าเกิิน (TDS), ของแข็็งแขวนลอย (SS) ในทุุกกระบวนการของการ เกณฑ์์มาตรฐานน้ำ�ำ� ทิ้้�งอุุตสาหกรรมทั้้�งสิ้�น ดัังนั้้�นน้ำำ��เสีียจากห้้อง บำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ทั้้ง� 4 ระบบ และ 6 สภาวะที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษาตามระยะ ปฏิบิ ััติกิ ารสิ่ง� แวดล้้อมนี้้� จะต้้องถููกทำ�ำ การบำำ�บััดให้้ได้้ตามเกณฑ์์ เวลาเก็บ็ กักั (HRT) ในแต่่ละระบบเท่่ากับั 1 วันั , 2 วันั และ 3 วันั มาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งอุุตสาหกรรมเสีียก่่อน จึึงจะสามารถปล่่อยทิ้้�ง ส่่วนการวิิเคราะห์์ประสิิทธิิภาพของระบบกำำ�จััดโลหะหนัักชนิิด ออกสู่่�แหล่่งน้ำำ��ธรรมชาติิได้้ ซึ่่�งผลจากการทดสอบกระบวน ต่่างๆ ได้้แก่่ ปรอท (Hg), เงินิ (Ag), โครเมียี ม (Cr), แมงกานีสี (Mn) การบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี รวมพบว่่า กระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลาย นั้้�นเนื่่�องจากการวิิเคราะห์์พารามิิเตอร์์ในแต่่ละชนิิดของโลหะ ขั้ �นตอนที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้�มีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดคุุณสมบััติิ หนััก มีีความยุ่่�งยาก ราคาแพง และห้้องปฏิิบััติิการสิ่�งแวดล้้อม ของน้ำำ��เสีียกลุ่่�มที่่�เป็็นของแข็็งทั้้�งหมด (TS, SS และ TDS) ของมหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล ยัังไม่่สามารถวิิเคราะห์์ได้้เอง ได้้ดีีกว่่ากลุ่่�มที่่�เป็็นคุุณสมบััติิทางเคมีีของน้ำำ��เสีีย (COD และ ผู้้�วิิจััยจึึงมีีความจำำ�เป็็นต้้องจ้้างวิิเคราะห์์พารามิิเตอร์์ของโลหะ BOD) ซึ่่�งกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอนมีี หนักั ทั้้ง� 4 ตัวั จากห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ ารเอกชนภายนอกมหาวิิทยาลัยั ฯ ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดของแข็็งแขวนลอย (SS) ได้้ดีีที่่�สุุด ดังั นั้้�นการประเมิินประสิทิ ธิิภาพในการกำ�ำ จััดโลหะหนัักทั้้ง� 4 ตััว เมื่่�อเทีียบกัับประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดพารามิิเตอร์์ของน้ำำ��เสีีย นี้้�จะประเมิินประสิิทธิิภาพแบบรวมชุุด ด้้วยการวิิเคราะห์์ ตััวอื่่�นๆ ที่่�ทำำ�การศึึกษา โดยประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด ค่่าพารามิเิ ตอร์ข์ องโลหะหนักั ชนิดิ ต่่างๆ ที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษาในน้ำ��ำ เสียี ของแข็็งแขวนลอย (SS) นี้้�อยู่่�ในช่่วง 98.25%-100.00%, ก่่อนเข้้าชุุดของระบบบำำ�บััดน้ำ��ำ เสียี (ก่่อนเข้้าบ่่อปรับั สภาพความ ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดของแข็็งทั้้�งหมด (TS) อยู่่�ในช่่วง เป็น็ กรดและด่่าง) และวิเิ คราะห์์ค่่าพารามิเิ ตอร์ข์ องโลหะหนักั ใน 93.96%-97.94% และประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดของแข็็ง น้ำำ��เสีียที่่�ผ่่านชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียในขั้ �นตอนสุุดท้้าย ละลายน้ำำ��ทั้้�งหมด (TDS) อยู่่�ในช่่วง 92.77%-97.36% (บ่่อชีีวภาพ) เพื่่�อให้้สอดคล้้องกัับการเก็็บตััวอย่่างน้ำำ��และ ในขณะที่่�ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด BOD อยู่ �ในช่่วง 83.02%- การวิิเคราะห์ค์ ุุณภาพน้ำ��ำ จากห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ าร 92.67% และประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด COD อยู่่�ในช่่วง 73.44%-98.13% ดังั แสดงในตารางที่�่ 3 5. ผลการวิจิ ัยั และอภิิปรายผลการวิจิ ััย และผลการศึึกษายัังพบอีีกว่่า สภาวะที่่� 1-2 5.1 การประเมินิ ประสิทิ ธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำ�ำ� เสีียรวม ที่ร�่ ะยะเวลาเก็บ็ กักั รวม 4 วันั และ 8 วันั น้ำ��ำ เสียี ที่ผ�่ ่่านกระบวนการ การประเมิินประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวม บำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนทั้้ง� 4 ระบบโดยใช้้ปููนขาว (CaO) ของสภาวะ 1-6 ที่่�ทำำ�การศึึกษาและที่่�ระยะเวลาเก็็บกััก (HRT) เป็็นสารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอนทางเคมีี และระบบ ในแต่่ละระบบเดียี วกันั คืือ 1 วันั , 2 วันั และ 3 วันั ของกระบวนการ โปรยกรองใช้้ซังั ข้้าวโพด มีปี ระสิทิ ธิภิ าพในการบำำ�บัดั น้ำำ��เสีียรวม บำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี รวมทั้้ง� 4 ระบบ โดยใช้้ผลการวิเิ คราะห์พ์ ารามิเิ ตอร์์ ดีีกว่่ากระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอนในสภาวะ COD, BOD, ของแข็็งทั้้�งหมด (TS), ของแข็็งละลายน้ำำ��ทั้้�งหมด ที่่� 4-5 ซึ่่�งใช้้ NaOH เป็็นสารก่่อตะกอน และระบบโปรยกรอง (TDS), ของแข็ง็ แขวนลอย (SS) จากน้ำ��ำ เสียี ก่่อนเข้้าชุุดของระบบ ใช้้หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว ร่่วมกัับทรายหยาบที่่�มีีค่่าสััมประสิิทธิ์์�ความ บำำ�บััดน้ำำ��เสีีย (ก่่อนเข้้าบ่่อปรัับสภาพความเป็็นกรด-ด่่าง) และ สม่ำ�ำ� เสมอ 2.53 จากน้ำำ��เสีียที่่ผ� ่่านชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียในขั้�นตอนสุุดท้้าย แต่่ในขณะที่�่ ที่ร�่ ะยะเวลาเก็บ็ กักั รวม 12 วันั ของสภาวะ (บ่่อชีีวภาพ) แสดงไว้้ในตารางที่่� 3 โดยผลจากการวิิเคราะห์์ ที่�่ 6 นั้้น� น้ำ��ำ เสียี ที่ผ�่ ่่านกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอน ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 79 Journal of Vongchavalitkul University ทั้้ง� 4 ระบบโดยใช้้ NaOH เป็น็ สารก่่อตะกอนในระบบตกตะกอน ในสภาวะที่�่ 1–3 ซึ่ง�่ ใช้้ปููนขาว (CaO) เป็น็ สารก่่อตะกอนในระบบ ทางเคมีี และระบบโปรยกรองโดยใช้้หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว ตกตะกอนทางเคมีี และระบบโปรยกรองใช้้ซัังข้้าวโพด ร่่วมกับั ทรายหยาบ มีปี ระสิทิ ธิภิ าพในการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี รวมดีที ี่ส�่ ุุด ดัังแสดงในตารางที่่� 3 และดีีกว่่ากระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอน ตารางที่่� 3 การเปรียี บเทียี บผลการวิเิ คราะห์พ์ ารามิเิ ตอร์จ์ ากห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ ารและประสิทิ ธิภิ าพการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี รวมของกระบวนการ บำำ�บััดน้ำ�ำ�เสีียแบบหลายขั้�นตอน (ทั้้ง� 4 ระบบ) ระหว่่างสภาวะที่�่ 1-3 กับั สภาวะที่�่ 4-6 ที่�ท่ ำำ�การศึึกษา สภาวะที่่� ระยะเวลาการ COD BOD TS TDS SS ทำ�ำ การศึึกษา เก็บ็ กัักรวม mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L (HRTs: วันั ) [%eff.รวม] [%eff.รวม] [%eff.รวม] [%eff.รวม] [%eff.รวม] 256.0* 116.0* 13086* 10231* 2855* น้ำ��ำ เสีียก่่อนเข้้าระบบ สภาวะที่�่ 1 4 วันั 24.00 14.67 630 606 24 [90.63%] [87.35%] [95.19%] [94.08%] [99.16%] สภาวะที่�่ 2 8 วันั 4.80 8.50 336 303 33 [98.13%] [92.67%] [97.43%] [97.04%] [98.84%] สภาวะที่�่ 3 12 วััน 64.0 13.0 790 740 50 [75.00%] [88.79%] [93.96%] [92.77%] [98.25%] สภาวะที่่� 4 4 วััน 68.0 19.7 660 630 30 [73.44%] [83.02%] [94.96%] [93.84%] [98.95%] สภาวะที่่� 5 8 วััน 44.0 18.3 410 380 30 [82.81%] [84.22%] [96.87%] [96.29%] [98.95%] สภาวะที่่� 6 12 วันั 48.0 11.5 270 270 0 [81.25%] [90.09%] [97.94%] [97.36%] [100.00%] หมายเหตุุ: *ไม่่ผ่่านเกณฑ์์มาตรฐานน้ำ�ำ� ทิ้้�งจากโรงงานอุุตสาหกรรม นอกจากนี้้ต� ารางที่�่ 3 ยังั สามารถพบได้้อีกี ว่่าประสิทิ ธิภิ าพ โดยใช้้พืืชเป็็นต้้นธููปฤาษีีในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ซึ่่�งควบคุุมอััตรา ในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมจะแปรผัันตรงกัับระยะเวลาการเก็็บกััก การไหลของน้ำำ��เสีียให้้ใช้้เวลาในการเดิินระบบที่่� 3 นี้้�อีีก 3 วััน โดยยิ่ �งระยะเวลากัักเก็็บนานขึ้ �นแนวโน้้มของประสิิทธิิภาพใน หลังั จากนั้้น� จึึงเปิดิ วาล์ว์ ให้้น้ำ��ำ ไหลไปยังั ระบบที่�่ 4 ระบบบ่่อชีวี ภาพ การบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมก็็จะยิ่ �งดีีขึ้ �น ดัังนั้้�นจากผลการศึึกษานี้้�จึึง มีีปริิมาตร 0.52 m3 โดยใช้้ปลาดุุกและปลาหมอเป็็นดััชนีีบ่่งชี้ � สามารถพบได้้ว่่า ในสภาวะที่่� 6 มีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััด คุุณภาพน้ำำ��และบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ปล่่อยน้ำำ��เสีียทิ้้�งไว้้ในระบบที่่� 4 นี้้� น้ำำ��เสีียรวมดีีที่่�สุุด ซึ่่�งมีีระยะเวลาการเก็็บกัักน้ำำ��เสีียในแต่่ละ อีีก 3 วััน รวมใช้ร้ ะยะเวลาในการเดิินกระบวนการบำำ�บััดน้ำ��ำ เสียี ระบบเท่่ากัับ 3 วััน โดยใช้้ NaOH เป็็นสารก่่อตะกอนปรับั pH ผ่่านระบบต่่างๆ ทั้้�ง 4 ระบบที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้�ทั้้�งสิ้ �น 12 วััน ของน้ำำ��เสีียให้้ได้้เท่่ากัับ 7-8.8 และทิ้้�งน้ำำ��เสีียไว้้ในระบบที่่� 1 มีปี ระสิทิ ธิิภาพในการบำำ�บัดั น้ำำ��เสีียรวมดีีที่่�สุุด ให้้ตกตะกอน 3 วััน หลัังจากนั้้�นก็็จะเปิิดวาล์์วให้้น้ำำ��ไหลไปยััง นอกจากนี้้�เมื่่�อพิิจารณาจากค่่าความชัันของกราฟ ระบบที่่� 2 ระบบโปรยกรองโดยใช้้หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว ร่่วมกัับ ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างเปอร์เ์ ซ็น็ ต์ป์ ระสิทิ ธิภิ าพในการกำ�ำ จัดั COD, ทรายหยาบที่ม�่ ีสี ัมั ประสิทิ ธิ์์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 โดยมีปี ริมิ าตร BOD, TS, SS และ TDS กัับระยะเวลาเก็็บกัักน้ำำ��เสีียในระบบ รวม 0.3 m3 ซึ่่�งควบคุุมอััตราการไหลของน้ำำ��เสีียให้้ใช้้เวลา ดัังแสดงในกราฟรููปที่่� 4 ซึ่่�งเกิิดจากชุุดข้้อมููลทั้้�งสิ้้�น 10 ชุุด ในการเดินิ ระบบที่�่ 2 นี้้อ� ีกี 3 วััน หลังั จากนั้้�นก็็จะเปิิดวาล์ว์ ให้้น้ำ�ำ� ข้้อมููลโดยแบ่่งเป็น็ 2 กลุ่ม�่ คืือในสภาวะที่�่ 1-3 จำ�ำ นวน 5 ชุุดข้้อมููล ไหลไปยังั ระบบที่�่ 3 ระบบพื้้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์ท์ ี่ม�่ ีขี นาด 0.88 m2 ฝั่่�งซ้้ายมืือของกราฟและในสภาวะที่่� 4-6 อีีก 5 ชุุดข้้อมููล ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
80 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ฝั่่�งขวามืือของกราฟ ซึ่่�งสามารถสัังเกตได้้จากสััญลัักษณ์์ที่่�ใช้้ แสดงว่่าระยะเวลาเก็็บกัักจะแปรผัันตรงกัับประสิิทธิิภาพใน โดยเส้้นกราฟและเส้้นกรอบสี่่�เหลี่ �ยมของเปอร์์เซ็็นต์์การกำำ�จััด การบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย โดยยิ่ �งระยะเวลาเก็็บกัักน้ำำ��เสีียนานมากขึ้ �น พารามิิเตอร์์น้ำำ��เสีียต่่างๆ สมการในรููปของสมการเส้้นตรง กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอนที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้� y = mx + c และค่่าความสััมพัันธ์์ของประสิิทธิิภาพในการ ก็็จะมีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียได้้ดีีขึ้�น ดัังนั้้�นจากกราฟ กำำ�จััดพารามิิเตอร์์น้ำำ��เสีียต่่างๆ ตามระยะเวลาเก็็บกััก (R2) จะมีี ในรููปที่่� 4 จึึงแสดงให้้เห็็นได้้ว่่า สภาวะที่่� 6 เป็็นสภาวะ ลัักษณะของเส้้นสััญลัักษณ์์เดีียวกััน โดยที่่�ตััวแปร y ในสมการ ที่่�มีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียดีีที่่�สุุด โดยมีีระยะ เส้้นตรงหมายถึึงประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดพารามิิเตอร์์คุุณภาพ เวลาในการเก็็บกักั น้ำ��ำ เสียี รวมทุุกระบบเท่่ากับั 12 วััน น้ำำ��เสีีย (%) และตััวแปร x หมายถึึงระยะเวลาเก็็บกััก (วััน) 5.2 การกำ�ำ จััดโลหะหนัักในน้ำ��ำ เสีีย ในขณะที่่� R2 คืือค่่าที่่�ใช้้บ่่งชี้ �ความเหมาะสมของสมการเส้้นตรง การกำ�ำ จัดั โลหะหนักั ในน้ำ��ำ เสียี ที่เ�่ กิดิ จากห้้องปฏิบิ ัตั ิกิ าร หรืือเรียี กว่่าสััมประสิทิ ธิ์์ข� องการตััดสิินใจ ค่่า R2 สููงๆ เข้้าใกล้้ 1 สิ่ �งแวดล้้อมด้้วยกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอน แสดงถึึงความสอดคล้้องกัันที่่�จะใช้้สมการเส้้นตรงมาอธิิบาย ซึ่่�งในการศึึกษานี้้�จะใช้้ชุุดระบบของกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ความสััมพัันธ์์ของประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดพารามิิเตอร์์น้ำำ��เสีีย 4 ขั้้น� ตอน ได้้แก่่ ระบบตกตะกอนทางเคมีี (บ่่อปรัับสภาพความ ต่่างๆ ตามระยะเวลาเก็็บกััก ดัังนั้้�นจากรููปที่่� 4 สภาวะที่่� 4-6 เป็็นกรด-ด่่าง และบ่่อตกตะกอน) ระบบโปรยกรอง พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ�� จึึงมีีความเหมาะสมที่่�จะใช้้สมการเส้้นตรงอธิิบายความสััมพัันธ์์ ประดิิษฐ์์ และบ่่อชีีวภาพ ซึ่่�งจากผลการศึึกษาดัังที่่�ได้้กล่่าวมา ดัังกล่่าวมากกว่่าสภาวะที่่� 1-3 ซึ่่�งการวิิเคราะห์์เปอร์์เซ็็นต์์ แล้้วแสดงให้้เห็็นว่่า ประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมจะ ประสิทิ ธิิภาพในการกำ�ำ จัดั พารามิเิ ตอร์ค์ ุุณภาพของน้ำ��ำ เสียี ได้้แก่่ แปรผัันตรงกัับระยะเวลาการเก็็บกััก โดยยิ่ �งระยะเวลากัักเก็็บ SS TS TDS BOD และ COD ตามลำำ�ดัับที่่�แต่่ละระยะเวลาการ นานขึ้ �นแนวโน้้มของประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมก็็จะ เก็็บกัักน้ำำ��เสีีย 4 วััน 8 วััน และ 12 วััน ค่่าของพารามิิเตอร์์ ยิ่่�งดีีขึ้้�น ดัังนั้้�นเมื่่�อพิิจารณาที่่�ระยะเวลาการเก็็บกัักรวม คุุณภาพน้ำำ��เสีียดัังกล่่าวในแต่่ละชุุดข้้อมููลและแต่่ละระยะเวลา 12 วัันเปรีียบเทีียบกััน ระหว่่างสภาวะที่่� 3 กัับสภาวะที่่� 6 เก็็บกัักน้ำำ��เสีีย จะถููกวิิเคราะห์์ในห้้องปฏิิบััติิการซ้ำำ�� 3 รอบตาม จะพบว่่าสภาวะที่่� 6 มีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมดีี วิิธีีมาตรฐานดัังที่่�ได้้กล่่าวไว้้แล้้วในตารางที่่� 2 ทั้้�งจากน้ำำ��เสีีย ที่่�สุุด โดยเฉพาะเปอร์์เซ็็นต์์ประสิิทธิิภาพของการกำำ�จััดค่่า ก่่อนเข้้าสู่่�ระบบและน้ำำ��เสีียที่่�ออกจากระบบ เพื่่�อเปรีียบเทีียบ พารามิิเตอร์์กลุ่่�มที่่�เป็็นของแข็็งได้้แก่่ TS, SS และ TDS เท่่ากัับ แนวโน้้มของประสิทิ ธิภิ าพของการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี จากกระบวนการ 97.94%, 100.00% และ 97.36% ตามลำ�ำ ดับั ดังั แสดงในตารางที่�่ 4 บำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอนที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้� กราฟรููปที่่� 4 และจากกราฟในภาพที่่� 4 จะสามารถพบได้้ว่่าค่่าความชัันของ แสดงให้้เห็น็ ว่่า สภาวะที่�่ 4-6 ตามชุุดข้้อมููลฝั่่ง� ขวามืือของกราฟ สมการของพารามิิเตอร์์ในสภาวะที่่� 4 - 6 มีีค่่ามากกว่่าค่่า มีีแนวโน้้มของประสิิทธิิภาพของการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียดีีกว่่าสภาวะ ความชันั ของสมการของพารามิเิ ตอร์์ในสภาวะที่่� 1 - 3 ที่่� 1-3 ตามชุุดข้้อมููลฝั่่�งซ้้ายมืือของกราฟ โดยสามารถสัังเกตได้้ ดัังนั้้�นการศึึกษาประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดโลหะหนััก จากค่่าความชัันของเส้้นกราฟหรืือค่่าความชััน (m) จากสมการ ในน้ำำ��เสีียจึึงได้้วิิเคราะห์์ค่่าพารามิิเตอร์์ของโลหะหนัักจาก เส้้นตรงในรููป y = mx + c ที่่�เปอร์์เซ็็นต์์ประสิิทธิิภาพใน ตััวอย่่างน้ำำ��เสีียก่่อนเข้้าชุุดของระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย (ก่่อนเข้้าบ่่อ การกำำ�จััดพารามิิเตอร์์คุุณภาพของน้ำำ��เสีียคู่่�เดีียวกัันตาม ปรับั สภาพความเป็น็ กรด-ด่่าง) และวิเิ คราะห์์ค่่าพารามิเิ ตอร์ข์ อง ระยะเวลาเก็็บกัักน้ำำ��เสีีย 4 วััน 8 วััน และ 12 วััน โดยที่่� โลหะหนัักในตััวอย่่างน้ำำ��เสีียที่่�ผ่่านชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ระยะเวลาการเก็บ็ กักั น้ำ��ำ เสียี 12 วันั (สภาวะที่6�่ ) จะมีปี ระสิทิ ธิภิ าพ ในขั้�นตอนสุุดท้้าย (บ่่อชีวี ภาพ) ของสภาวะที่่� 6 ได้้ผลการศึึกษา ในการกำำ�จััด SS ดีีที่่�สุุดเท่่ากัับ 100% และมีีประสิิทธิิภาพ ดังั แสดงในตารางที่่� 5 รองลงมาในการกำำ�จััด TS เท่่ากัับ 97.94% และ TDS เท่่ากัับ 97.36% ตามลำำ�ดัับ ในขณะที่่�ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด COD จะต่ำ��ำ ที่ส�่ ุุดเพียี ง 81.25% และนอกจากนี้้เ� มื่อ�่ พิจิ ารณาเปรียี บเทียี บ ผลของระยะเวลาเก็บ็ กักั น้ำ��ำ เสียี ต่่อประสิทิ ธิภิ าพในการกำ�ำ จัดั SS, TS, TDS, BOD และ COD โดยสามารถสัังเกตได้้จากค่่า R2 และค่่าความชััน (m) จากสมการเส้้นตรงพบว่่า ในสภาวะที่�่ 4-6 มีคี ่่า R2 มากกว่่า 0.6 ซึ่ง�่ แสดงถึึงความน่่าเชื่อ�่ ถืือของความสัมั พันั ธ์์ ของข้้อมููลและค่่าความชัันเป็็นบวกทั้้�งหมดในทุุกพารามิิเตอร์์ ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
ประสิทธิภาพในการ ํกาจัด COD BOD TS SS TDS (%) 100.00% วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 81 (%กาํ จัด SS สภาวะ1-3) y = -0.0011x + 0.9966 Journal of Vongchavalitkul University R² = 0.9715 (%กําจดั SS สภาวะ4-6) 95.00% y = 0.0013x + 0.9825 (%กาํ จัด TS สภาวะ1-3) y = -0.0015x + 0.9676 R² = 0.75 R² = 0.1222 (%กาํ จดั TS สภาวะ4-6) y = 0.0037x + 0.9361 90.00% (%กําจดั TDS สภาวะ1-3) R² = 0.9742 y = -0.0016x + 0.9594 (%กาํ จัด TDS สภาวะ4-6) R² = 0.0897 y = 0.0044x + 0.9231 85.00% R² = 0.9513 (%กําจดั BOD สภาวะ1-3) (%กําจดั BOD สภาวะ4-6) y = 0.0018x + 0.8816 y = 0.0088x + 0.7871 R² = 0.0685 R² = 0.873 80.00% (%กําจดั COD สภาวะ4-6) (%กาํ จัด COD สภาวะ1-3) y = 0.0098x + 0.7136 y = -0.0195x + 1.0355 R² = 0.4386 R² = 0.605 75.00% 70.00% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 ระยะเวลาเก็บกัก (วัน) ภาพภาทพี่ 4ที่่� ก4ากราปรรปะรเะมเมินินิ ปปรระะสสิทิ ิทธธิิภิภาาพพใในนกกาารรบำบ�ำ ําบับัดดัน้ำน�ำ�เํ้าสีเียสรียวรมวทีม่่�ดีทีที่ดี่�ส่ ุุทีด่ีสุด ตารางที่่� 4 การเปรียี บเทียี บค่่าพารามิเิ ตอร์ก์ ลุ่ม�่ ที่เ�่ ป็น็ ของแข็ง็ (TS, SS และ TDS) ที่ร�่ ะยะเวลาการเก็บ็ กักั รวม 12 วันั ระหว่่างสภาวะ ที่่� 3ต กัาับร าสงภทาวี่ 4ะทีก่�่ 6ารทีเ่ป�่ทำรำ�กียาบรเศทึึกียษบาค่าพารามเิ ตอร์กล่มุ ทเี่ ปน็ ของแขง็ (TS, SS และTDS) ท่ีระยะเวลาการเก็บกกั สภราววมะท1ี่่ท�2ำ�ำ วกันารศะึึกหษว่างสภราะวยะะทเวี่ ล3ากาบั รเสก็ภ็บากัวักะรทวมี่ 6 ทีท่ ําการปศรกึ ะษสิาทิ ธิิภาพการกำำ�จัดั ของแข็็งทั้้ง� หมดในน้ำ�ำ� เสีีย (%) สภาวะทีท่ ําการศึกษา ระ(HยะRเTวsล:าวกัันาร)เก็บกกั รวม 9973ปT..9999รS46ะ73%%สT..99ิทS46ธ%%ภิ าพการกาํ จ1ดั90ข18900.อS82.00Sง.S52.แ00S%5%ข0%ง็%ทัง้ หมดในน้ําเ99ส9927Tีย27..T73D..(7376DS%%%67S%%) 1122(H ววััR11นัันT22sวว:ันนั วัน) สสภภาาสสววะะภภททาาีี่่วว��่่ 36ะะทที่ี่ 3 6 ตารตางาทรี่่�า5ง ทผลี่ ว5ิเิ คผรลาวะิเหค์ค์ร่่าาพะาหรค์ าา่มิพิเตาอรรา์์โมลเิหตะอหรนั์โกัลหไดะ้้แหก่น่ Hักgไ,ดA้แgก,่ CHrgแ, ลAะg,MCnrใแนลตัะวั อMย่่าnงนใ้ำนำ��เตสีวัียอย่างน้าํ เสีย โลหโละหะนัหักนในกั นใ้ำนำ��นเส้ําียีเสจียาจกาก นน้ำำ�� ํ้าเเสสีียกก่่อนเขข้้้าาบบ่่อปรรับั สภาพคววาามม นา้ํ น้เำส��ำ เียสีหียลหังลผังั ่าผน่า่ รนะบระบบบบ่อบช่่อีวชภีวีาพภาพ ห้้อหงปอ้ งฏิปบิ ัฏตั ิิบิกัตากิรสาิ่รง� สแิ่งวแดวล้ด้อลม้อม เเปป็็นน็ กกรด-ดด่า่ งและบบ่่อตกตะกกออนน เปงิรินอปเโ(ทงAค รนิ รg(อHเ)(ทมAgีย)g(มH) g()Cr) 22000..8.8..969110705565677*****mmmmmggggg/////LLLLL <NN<0ooN.tt0o0DD0.t02eeD05ttee2emcc5tettgeemc/ddtLge/dL โครเแมีมยี งมกา(Cนrีส) (Mn) 707.617.451**mmgg//LL NoNtoDteDtectetecdted แมหงกมานยีเีสห (ตM:ุ *nไม) ่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานนา้ํ ทิง้ จากโรงงานอตุ 7ส7าห1.ก4ร1ร*มmg/L Not Detected หมายเหตุุ: *ไม่่ผ่่านเกณฑ์ม์ าตรฐานน้ำ�ำ� ทิ้้ง� จากโรงงานอุุตสาหกรรม ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
82 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ผลการวิิเคราะห์จ์ ากตารางที่�่ 5 พบว่่าน้ำำ��เสีียจากห้้อง สภาวะที่�่ 6 ที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษานี้้ � มีปี ระสิทิ ธิภิ าพในการกำ�ำ จัดั โลหะหนักั ปฏิิบััติิการสิ่�งแวดล้้อมก่่อนการบำำ�บััดมีีค่่าโลหะหนัักทั้้�ง 4 ชนิิด ดีีที่่�สุุด ซึ่่�งสััมพัันธ์์กัับความสามารถของกระบวนการบำำ�บััด ได้้แก่่ Hg, Ag, Cr และ Mn เกิินกว่่าเกณฑ์์มาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งที่่� น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนนี้้ใ� นการกำ�ำ จัดั พารามิเิ ตอร์ข์ องน้ำ��ำ เสียี ใน ระบายออกจากโรงงานอุุตสาหกรรมตามที่่�กฎหมายกำำ�หนด กลุ่่�มที่่�เป็็นของแข็็งทั้้�งหมด (TS) และของแข็็งที่่�สามารถ ทั้้ง� หมด แต่่เมื่อ�่ นำ�ำ น้ำ��ำ เสียี ดังั กล่่าวมาบำ�ำ บัดั ตามกระบวนการบำ�ำ บัดั ละลายน้ำำ��ได้้ (TDS) ที่่�เหลืือเพีียง 270 mg/L ในขณะที่่�ของ น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนด้้วยสภาวะที่�่ 6 ที่ท�่ ำ�ำ การศึึกษาแล้้วพบว่่า แข็ง็ แขวนลอย (SS) ไม่่พบเลย โดยมีผี ลการวิเิ คราะห์ป์ ระสิทิ ธิภิ าพ น้ำ��ำ เสียี ดังั กล่่าวหลังั การบำ�ำ บัดั แล้้วมีคี ่่าพารามิเิ ตอร์ข์ องโลหะหนักั ในการกำำ�จััดโลหะหนััก ดัังแสดงในตารางที่�่ 6 ซึ่�ง่ แสดงให้้เห็น็ ว่่า ผ่่านเกณฑ์ม์ าตรฐานน้ำ��ำ ทิ้้ง� ที่ส�่ ามารถระบายน้ำ��ำ เสียี ออกสู่แ�่ หล่่งน้ำ��ำ การกำำ�จััดโลหะหนัักในน้ำำ�� เสีียของสภาวะที่�่ 6 ด้้วยกระบวนการ ธรรมชาติิได้้ บำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอนนี้้�สามารถกำำ�จััดโลหะหนัักทั้้�ง นอกจากนี้้�ผลการศึึกษายัังสามารถคาดการณ์์ได้้ว่่า 4 ชนิดิ ได้้ โดยมีปี ระสิทิ ธิภิ าพในการกำำ�จััดโลหะหนักั ได้้มากกว่่า ประสิิทธิิภาพการกำำ�จััดโลหะหนััก ได้้แก่่ Hg, Ag, Cr และ Mn 99.9 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ ในน้ำ��ำ เสียี ด้้วยชุุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอนใน ตารางที่่� 6 ประสิทิ ธิิภาพการกำ�ำ จัดั โลหะหนักั ได้้แก่่ Hg, Ag, Cr และ Mn ในน้ำ�ำ�เสียี ด้้วยชุุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้�นตอน โลหะหนัักในน้ำ�ำ� เสียี จากห้้องปฏิิบััติกิ ารสิ่ง� แวดล้้อม ประสิิทธิิภาพการบำำ�บััดน้ำำ��เสียี (%) (Hg) Mercury 99.91 (Ag) Silver 100 (Cr) Chromium 100 (Mn) Manganese 100 6. สรุปุ และอภิปิ รายผลการศึึกษา 12 วััน มีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดโลหะหนัักดีีที่่�สุุด ซึ่่�งผลการ ศึึกษาจากการนำำ�น้ำำ��เสีียเข้้าระบบบำำ�บััดแบบกะ โดยใช้้ชุุด 6.1 สรุปุ ผลการศึกึ ษา กระบวนการบำำ�บััดน้ำ�ำ�เสียี ทางเคมีี ทางกายภาพและทางชีีวภาพ การบำำ�บััดน้ำำ��เสีียจากห้้องปฏิิบััติิการสิ่่�งแวดล้้อมที่่� แบบหลายขั้้�นตอน ตั้้�งแต่่บ่่อแรกจนกระทั่่�งน้ำำ��ไหลออกจาก ปนเปื้้�อนโลหะหนััก โดยกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลาย ระบบของบ่่อสุุดท้้ายพบว่่า ประสิิทธิิภาพของการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย ขั้น� ตอนนี้้ม� ีวี ัตั ถุุประสงค์ห์ ลักั เพื่อ�่ กำ�ำ จัดั โลหะหนักั ในน้ำ��ำ เสียี 4 ชนิดิ แปรผัันตรงกัับระยะเวลาเก็็บกััก มีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด คืือปรอท (Hg), เงิิน (Ag), โครเมีียม (Cr)และ แมงกานีีส (Mn) COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag และ Cr เท่่ากับั 81.25%, และประเมิินประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียรวมของชุุด 90.09%, 97.94%, 97.36%, 100%, 100%, 99.91%, 100% กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอน ให้้ผ่่านเกณฑ์์ และ 100% ตามลำำ�ดัับ ซึ่่�งพารามิิเตอร์์ทุุกตััวหลัังการบำำ�บััด มาตรฐานน้ำ��ำ ทิ้้ง� อุุตสาหกรรม โดยใช้้ชุดกระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี มีีค่่าคุุณสมบััติิเป็็นไปตามค่่ามาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งที่่�ระบายออกจาก ทางเคมีี ทางกายภาพและทางชีีวภาพแบบหลายขั้้�นตอน โรงงานอุุตสาหกรรม ซึ่�่งประกอบด้้วยระบบบำำ�บัดั น้ำ�ำ�เสียี 4 ชุุดต่่อเนื่่�องกัันคืือ ชุุดที่�่ 1 สมการเชิิงเส้้นที่่�ได้้จากผลการศึึกษาในกราฟรููปที่่� 4 กระบวนการตกตะกอนทางเคมีีเป็็นบ่่อปรัับสภาพความเป็็น สรุุปและอภิิปรายผลได้้ว่่า ค่่าความชัันของเส้้นกราฟหรืือค่่า กรด-ด่่างด้้วย NaOH จนได้้ pH = 7-8.8 และบ่่อตกตะกอน ความชััน (m) จากสมการเส้้นตรงในรููป y = mx + c ชุุดที่่� 2 เป็็นระบบโปรยกรอง โดยใช้้หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว ร่่วมกัับ ที่่�เปอร์์เซ็็นต์์ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดพารามิิเตอร์์คุุณภาพของ ทรายหยาบที่ม�่ ีสี ัมั ประสิทิ ธิ์์ค� วามสม่ำ��ำ เสมอ = 2.53 เป็น็ สารกรอง น้ำำ��เสีียคู่ �เดีียวกัันตามระยะเวลาเก็บ็ กัักน้ำำ��เสีีย 4 วััน 8 วััน และ มีีปริิมาตรรวม 0.3 m3 ชุุดที่่� 3 เป็็นพื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��ประดิิษฐ์์ 12 วันั ในสภาวะที่�่ 4-6 ตามชุุดข้้อมููลฝั่่ง� ขวามืือของกราฟ มีแี นวโน้้ม โดยใช้้ต้นธููปฤาษี ี มีพี ื้้น� ที่�่ 0.88 m2 และชุุดสุุดท้้ายเป็น็ บ่่อชีวี ภาพ ของประสิิทธิิภาพของการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียดีีกว่่าสภาวะที่่� 1-3 ปริิมาตร 0.52 m3 ซึ่่�งใช้้ปลาหมอและปลาดุุก เป็็นตััวบ่่งชี้้� ตามชุุดข้้อมููลฝั่่�งซ้้ายมืือของกราฟ โดยสามารถสัังเกตได้้จาก คุุณภาพน้ำำ��และบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย โดยใช้้ระยะเวลาเก็็บกัักรวมทั้้�งสิ้�น ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 83 Journal of Vongchavalitkul University ค่่าความชัันของสมการของคู่่�พารามิิเตอร์์เดีียวกัันในสภาวะ ในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียและเป็็นตััวบ่่งชี้�คุุณภาพน้ำำ�� ตามลำำ�ดัับ โดย ที่่� 4 - 6 มีีค่่ามากกว่่าค่่าความชัันของสมการของคู่�พารามิิเตอร์์ ชุุดระบบของกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียนี้้�จะสอดคล้้องกัับงาน เดีียวกัันในสภาวะที่่� 1 - 3 ซึ่่�งในสภาวะที่่� 6 ที่่�มีีระยะเวลา ของกรมวิทิ ยาศาสตร์บ์ ริกิ าร กระทรวง วิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี การเก็็บกัักน้ำำ��เสีีย 12 วััน จะมีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด SS (2553) ซึ่่�งได้้กล่่าวไว้้ว่่าวิิธีีการกำำ�จััดโลหะหนัักที่่�ปนเปื้้�อนใน ดีีที่่�สุุดเท่่ากัับ 100% และมีีประสิิทธิิภาพรองลงมาในการกำำ�จััด น้ำำ��เสีียของโรงงานอุุตสาหกรรมมีี 3 วิิธีี คืือ วิิธีีทางกายภาพ TS เท่่ากัับ 97.94% และ TDS เท่่ากัับ 97.36% ตามลำำ�ดัับ วิิธีีทางเคมีี และวิิธีีทางชีีวภาพ โดยขึ้ �นอยู่ �กัับปััจจััยหลายอย่่าง ในขณะที่่�ประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด COD จะต่ำำ��ที่่�สุุดเพีียง อาทิิ ความเป็น็ กรด-ด่่างของน้ำ��ำ เสียี , ความเข้้มข้้นและสถานะการ 81.25% และนอกจากนี้้�เมื่่�อพิิจารณาเปรีียบเทีียบค่่าความชััน ออกซิิเดชั่ �นของโลหะหนััก, เทคโนโลยีีและกลไกของการบำำ�บััด (m) จากสมการเส้้นตรงพบว่่า ในสภาวะที่่� 4-6 มีีค่่าความชััน น้ำ�ำ�เสียี ที่ม่� ีีโลหะหนัักปนเปื้�อ้ น ซึ่�ง่ เทคนิคิ ที่่�นิยิ มใช้ใ้ นปัจั จุุบัันและ เป็็นบวกทั้้�งหมดในทุุกพารามิิเตอร์์ แสดงว่่าระยะเวลาเก็บ็ กัักน้ำำ�� สอดคล้้องกัับงานการศึึกษานี้้�คืือการกรอง (filtration) เสีียจะแปรผัันตรงกัับประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย โดยยิ่ �ง และการตกตะกอนด้้วยวิธิ ีที างเคมีี (chemical precipitation) ระยะเวลาเก็็บกัักน้ำำ��เสีียนานมากขึ้�น กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีีย เนื่่�องจากน้ำำ��เสีียจากห้้องปฏิิบััติิการสิ่ �งแวดล้้อมนี้้�มีี แบบหลายขั้ �นตอนที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้�ก็็จะมีีประสิิทธิิภาพในการ ปริิมาณมากและเกิิดขึ้้�นเป็็นประจำำ�ทุุกปีีการศึึกษา ดัังนั้้�น บำำ�บััดน้ำ�ำ� เสียี ได้้ดีขีึ้น� การบำำ�บััดน้ำำ��เสีียโดยการดููดซัับทางชีีวภาพ (biosorption) และจากเส้้นกราฟในรููปที่�่ 4 สามารถสรุุปได้้ว่่า สภาวะที่�่ 6 จะมีปี ระสิทิ ธิภิ าพมากกว่่าวิธิ ีกี ารบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี โดยการสะสมสาร ที่่�มีีระยะเวลาในการเก็็บกัักน้ำำ��เสีียรวมทุุกระบบเท่่ากัับ 12 วััน พิิษในสิ่�งมีีชีีวิิต (bioaccumulation) และผลการศึึกษานี้้�ยัังพบ เป็็นสภาวะที่่�มีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียดีีที่่�สุุด ดัังนั้้�น ว่่าค่่าของโลหะหนัักที่่�ทำำ�การศึึกษาก่่อนการบำำ�บััดนั้้�น ยัังไม่่ผ่่าน การศึึกษาประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดโลหะหนัักในน้ำำ��เสีียจึึงได้้ เกณฑ์ม์ าตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งจากโรงงานอุุตสาหกรรมโดย Mn, Hg, Ag วิเิ คราะห์์ค่่าพารามิเิ ตอร์ข์ องโลหะหนักั จากตัวั อย่่างน้ำ��ำ เสียี ที่ผ่� ่่าน และ Cr ซึ่ง�่ ปนเปื้อ�้ นอยู่ใ� นน้ำ��ำ เสียี มีคี ่่าความเข้้มข้้นเท่่ากับั 771.41 ชุุดกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียในขั้ �นตอนสุุดท้้ายของสภาวะที่่� 6 mg/L, 2.816 mg/L, 0.906 mg/L และ 0.675 mg/L ตามลำ�ำ ดับั เปรียี บเทียี บกับั ตัวั อย่่างน้ำ��ำ เสียี ก่่อนเข้้าชุุดของระบบบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ซึ่่�งเกลืือของโลหะหนัักส่่วนใหญ่่ละลายน้ำำ��ได้้เป็็นสารละลายที่่� ที่่�ทำำ�การศึึกษา ซึ่่�งพบว่่ากระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลาย ไม่่สามารถแยกด้้วยวิธิ ีที างกายภาพธรรมดาได้้ โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� ขั้้�นตอนนี้้�มีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััดโลหะหนัักทุุกตััวที่่� เมื่่�อสารละลายมีีไอออนของโลหะหนัักละลายอยู่� 1-100 mg/L ทำำ�การศึึกษา โดยค่่าของโลหะหนัักที่่�ผ่่านการบำำ�บััดอยู่�ในเกณฑ์์ (กรมวิิทยาศาสตร์บ์ ริิการ, 2553) โดยทั่่ว� ไปวิิธีที างกายภาพและ มาตรฐานน้ำำ�� ทิ้้ง� อุุตสาหกรรมทุุกตัวั วิิธีีทางเคมีี จะมีีข้้อเสีียคืือ ไม่่สามารถกำำ�จััดโลหะหนัักออกจาก 6.2 อภิปิ รายผลการศึึกษา น้ำำ��เสีียได้้อย่่างสมบููรณ์์ ซึ่่�งต้้องใช้้ตััวทำำ�ปฏิิกิิริิยาและพลัังงาน กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอนของ จำำ�นวนมาก ดัังนั้้�นการใช้้เทคโนโลยีีดููดซัับทางชีีวภาพโดยใช้้ การศึึกษาวิิจััยนี้้� มีีประสิิทธิิภาพในการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียที่่�ปนเปื้้�อน มวลชีวี ภาพธรรมชาติใิ นการดููดซับั และทำ�ำ ให้้โลหะหนักั ไม่่เคลื่อ�่ นที่�่ โลหะหนัักให้้เป็็นไปตามค่่ามาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งที่่�ระบายออกจาก ในสารละลายเป็็นกระบวนการกำำ�จััดโลหะหนัักที่่�ประหยััด โรงงานอุุตสาหกรรม ซึ่ง�่ กระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอน และเป็น็ มิติ รกับั สิ่่ง� แวดล้้อม ซึ่ง�่ จุุลินิ ทรียี ์ ์ ต้้นธููปฤาษีี รวมทั้้ง� ปลาหมอ ที่่�ทำำ�การศึึกษานี้้�ประกอบด้้วยวิิธีีการตกตะกอนทางเคมีีโดยใช้้ และปลาดุุกที่่�การศึึกษานี้้�เลืือกใช้้สามารถดููดซัับโลหะหนััก ระบบบำ�ำ บััดน้ำ��ำ เสียี ชุุดที่่� 1 เป็น็ บ่่อปรับั สภาพความเป็น็ กรด-ด่่าง ได้้ทั้้ง� ทางตรงและทางอ้้อม ทางตรงโดยการสะสมสารพิษิ ในสิ่�งมีี และบ่่อตกตะกอน, วิิธีีทางชีีวภาพเป็็นระบบโปรยกรองโดยใช้้ ชีีวิิต ในขณะที่่�ทางอ้้อมโดยการดููดซัับทางชีีวภาพกัับเซลล์์ของ หิินขนาด 3⁄4 นิ้้�ว ร่่วมกัับมวลชีีวภาพจากกากตะกอนกััมมัันต์์ จุุลิินทรีีย์์ ซึ่่�งจะเห็็นได้้จากผลการศึึกษาของการวิิเคราะห์์ ประเภทที่่�มีีจุุลิินทรีีย์์รวมหลายชนิิด (Mix culture) จากระบบ ค่่าพารามิิเตอร์์โลหะหนักั ทั้้ง� 4 ชนิดิ ในตััวอย่่างน้ำ�ำ�เสียี ที่่ผ� ่่านการ บำำ�บััดน้ำำ��เสีียทางชีีวภาพแบบเติิมอากาศ (aerobic system) บำำ�บััดด้้วยกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้้�นตอนนี้้� ในการดููดซัับโลหะหนััก (biosorption of heavy metals) โดย Mn, Ag และ Cr มีีค่่าน้้อยมากจนไม่่สามารถตรวจพบได้้ และวิิธีีทางกายภาพโดยใช้้ทรายหยาบที่่�มีีสััมประสิิทธิ์์�ความ ในขณะที่่� Hg มีีค่่าน้้อยกว่่า 0.0025 mg/L ซึ่่�งผ่่านเกณฑ์์ สม่ำำ��เสมอ = 2.53 เป็็นสารกรองในระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีียชุุดที่่� 2 มาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งจากโรงงานอุุตสาหกรรมและสามารถปล่่อย และในระบบบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี ชุุดที่�่ 3 และชุุดที่�่ 4 จะใช้้วิธิ ีที างชีวี ภาพ น้ำ�ำ�เสียี ที่ผ�่ ่่านการบำำ�บััดแล้้วนี้้�ออกสู่่แ� หล่่งน้ำ�ำ�ธรรมชาติิได้้ คืือการใช้้พื้น� ที่ช�่ ุ่ม�่ น้ำ��ำ ประดิษิ ฐ์ร์ ่่วมกับั การใช้ป้ ลาหมอและปลาดุุก ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
84 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ผลของการศึึกษาจากงานวิิจััยนี้้�ยัังสนัับสนุุนคำำ�กล่่าว กระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอนมีีประสิิทธิิภาพใน ของ Metcalf and Eddy (2004) และประยงค์ ์ กีรี ติิอุุไร (2555) การกำำ�จััด COD, BOD, TS, TDS, SS, Mn, Hg, Ag และ Cr ที่่�กล่่าวไว้้ว่่าวิิธีีการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียควรเลืือกวิิธีีที่่�เหมาะสมตามแต่่ ได้้ตามเกณฑ์์มาตรฐานน้ำำ��ทิ้้�งตามที่่�กรมควบคุุมมลพิิษแนะนำำ� ลัักษณะของน้ำำ��เสีีย ซึ่่�งน้ำำ��เสีียส่่วนใหญ่่จะต้้องการวิิธีีการบำำ�บััด (กรมควบคุุมมลพิิษ, 2559) มากกว่่าหนึ่่�งวิิธีี โดยเฉพาะน้ำำ��เสีียที่่�ปนเปื้้�อนด้้วยโลหะหนััก หลายชนิดิ นอกจากนี้้� Hussein, H., et al. (2004) ได้้ทำ�ำ การศึึกษา 7. กิิตติิกรรมประกาศ การดููดซัับโลหะหนัักจากน้ำำ��เสีียด้้วยแบคทีีเรีียพบว่่าการดููดซัับ โลหะหนัักหลายชนิิดในระบบน้ำำ��ทิ้้�งด้้วยแบคทีีเรีียจะมีีประสิิทธิิ งานวิิจััยเรื่่�องการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียที่่�ปนเปื้้�อนโลหะหนััก ภาพต่ำำ��กว่่าระบบที่่�มีีโลหะหนัักอยู่ �เพีียงชนิิดเดีียว ดัังนั้้�นจึึงมีี โดยกระบวนการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียแบบหลายขั้ �นตอน ได้้รัับความ ความจำ�ำ เป็น็ ที่ต�่ ้้องใช้ก้ ระบวนการบำ�ำ บัดั น้ำ��ำ เสียี แบบหลายขั้น� ตอน ช่่วยเหลืืออย่่างสููงจาก อาจารย์์ในสาขาวิิชาวิิศวกรรมโยธา เพื่่�อให้้ระบบบำำ�บััดน้ำำ��เสีียมีีประสิิทธิิภาพในการกำำ�จััด มหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล ที่่�ได้้กรุุณาให้้คำำ�ปรึึกษา แนะนำำ�และ โลหะหนัักหลายชนิิดที่่�ปนเปื้้�อนในน้ำำ��เสีียได้้ รวมทั้้�งสามารถ ตรวจสอบการวิิจััย ผู้้�วิิจััยขอขอบคุุณคณะวิิศวกรรมศาสตร์์ กำำ�จััดพารามิิเตอร์์อื่่�นๆ ที่่�บ่่งชี้้�คุุณภาพของน้ำำ��เสีียได้้อย่่างมีี และคณะสาธารณสุุขศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล ประสิิทธิิภาพอีีกด้้วย ซึ่่�งจากผลการศึึกษานี้้�สามารถสรุุปได้้ว่่า เป็น็ อย่่างสููง ที่�่สนัับสนุุนอุุปกรณ์์ และสถานที่่� ในการทำำ�วิจิ ััยนี้้� 8. เอกสารอ้้างอิงิ 6. พรสุุดา ผานุุการณ์์ และกนกพร บุุญส่่ง. (2548). ผลของความ เข้้มข้้นของโลหะหนัักต่่อประสิิทธิิภาพการบำำ�บััดของ 1. กรมควบคุุมมลพิษิ . (2555). ระบบบำ�ำ บััดน้ำ��ำ เสีียแบบบึงึ ประดิษิ ฐ์.์ พื้้�นที่่�ชุ่่�มน้ำำ��เทีียมโกงกางใบใหญ่่. In 31st Congress [ออนไลน์]์ สืืบค้้น 24 มิถิ ุุนายน 2561, จาก: https:// on Science and Technology of Thailand, 2548 www.pcd.go.th 18-20 October 2548; Suranaree University of 2. กรมควบคุุมมลพิิษ. (2559). มาตรฐานควบคุุมการระบายน้ำำ�� Technology. 3 หน้้า. ทิ้้�งจากโรงงานอุุตสาหกรรม นิิคมอุุตสาหกรรมและ 7. มั่่�นสิิน ตััณฑุุลเวศน์์ และไพพรรณ พรประภา. (2544). เขตประกอบการอุุตสาหกรรม. [ออนไลน์์] สืืบค้้น การจััดการคุุณภาพน้ำ��ำ และการบำ�ำ บััดน้ำ��ำ เสีียในบ่อ่ เลี้ย� ง 24 มิถิ ุุนายน 2561, จาก: https://www. pcd.go.th/ ปลา และสััตว์์น้ำำ��อื่่�นๆ เล่่ม 1 การจััดการคุุณภาพน้ำำ�� info_serv/reg_std_water04.html พิิมพ์์ครั้ �งที่่� 4 ภาควิิชาวิิศวกรรมสิ่่�งแวดล้้อม 3. กรมวิิทยาศาสตร์์บริิการ. (2553). IR2-การดููดซัับโลหะหนััก คณะวิิศวกรรมศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิทิ ยาลัยั โดยวิิธีีทางชีีวภาพ. สำำ�นัักหอสมุุดและศููนย์ส์ ารสนเทศ 8. สุุชาดา ไชยสวัสั ดิ์์,� กิติ ติศิ ักั ดิ์� หนููสุุรา, วราภรณ์์ เมธาวิริ ิยิ ะศิลิ ป์,์ วิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี กระทรวงวิิทยาศาสตร์์ สรเสกข์์ กุุลมััย, ชาญชััย จิิตติิพัันธ์์พรณีี. (2544). และเทคโนโลยี.ี [ออนไลน์]์ สืืบค้้น 20 กุุมภาพันั ธ์์ 2563, การพััฒนาวิธิ ีีการบำ�ำ บััดของเสีียจากการวิเิ คราะห์์ COD จาก: https://www.siweb.dss.go.th ภายในห้อ้ งปฏิบิ ััติกิ าร. การประชุุมวิชิ าการวิทิ ยาศาสตร์์ 4. กิติ ติศิ ักั ดิ์� หนููสุุรา, สุุชาดา ไชยสวัสั ดิ์์,� วราภรณ์์ เมธาวิริ ิยิ ะศิลิ ป์,์ และเทคโนโลยีีแห่่งประเทศไทย ครั้ �งที่่� 27, 16–18 สรเสกข์์ กุุลมััย และสิิทธิิชััย ฉัันท์์เฉลิิมพร. (2561). ตุุลาคม 2544, หาดใหญ่่, จ.สงขลา, หน้้า 667 การพััฒนาการบำำ�บััดน้ำำ��เสีียภายในห้้องปฏิิบััติิการ : 9. Alluri, H. K., et al. (2007). Biosorption: An eco- น้ำำ��เสีียจากการวิิเคราะห์์สิ่ �งแวดล้้อม. ศููนย์์ปฏิิบััติิการ friendly alternative for heavy metal removal. ด้้านสิ่ง� แวดล้้อม ความปลอดภัยั และสุุขภาพ. [ออนไลน์]์ African Journal of Biotechnology, 6(25), สืืบค้้น 24 มิิถุุนายน 2561, จาก: https://www. 2924-31. kmutt.ac.th/rippc/onsitel.htm 5. ประยงค์ ์ กีรี ติอิ ุุไร. (2555). การประปาและวิศิ วกรรมสุุขาภิบิ าล. มหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิติ กุุล. นครราชสีีมา. 177 หน้้า ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 85 Journal of Vongchavalitkul University 10. American Public Health Association.; American 12. Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering Water Works Association.; Water Environment Treatment and Reuse. (5th ed.). NY: McGraw-Hill. Federation. (2012). Standard methods for the 1819p. examination of water and wastewater. 13. Tayim, H. A., and Al-Yazouri, A. H. (2005). Industrial National government publication: English: wastewater treatment using local natural soil (22nd ed.). Washington. D.C. in Abu Dhabi, U.A.E. American Journal of 11. Hussein, H., et al. (2004). Biosorption of heavy Environmental Sciences, 1(3), 190-193. metals from wastewater using Pseudomonas sp. Electronic Journal of Biotechnology, 7(1), 38-40. ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
86 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University แบบฟอรม์ ส่งบทความเพื่อตพี ิมพ์ในวารสารมหาวทิ ยาลยั วงษช์ วลติ กลุ วนั ท.่ี ...........เดือน..............................พ.ศ. .................... ขา้ พเจ้า (นาย/นาง/นางสาว)........................................................................................................................................ (Mr./Mrs./Miss).......................................................................................................................................................... ขอส่ง r บทความวจิ ยั r บทความวชิ าการ r บทความปริทัศน์ ชื่อเร่ือง (ภาษาไทย) ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ชื่อเร่อื ง (ภาษาองั กฤษ) ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ต�ำแหน่งทางวิชาการ............................................................................................................................................................................ ประวตั กิ ารศึกษา ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ท่อี ยู่ ............................................................................................................................................................................................................. ....................................................................หมายเลขโทรศัพท์............................................................ สถานที่ท�ำงาน ................................................................................................................................................................................ หมายเลขโทรศพั ท.์ ...........................................อเี มล.............................................หมายเลขโทรศพั ท์มือถอื ........................................ ประวัติการท�ำงาน ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ต�ำแหน่งหน้าท่ีปัจจุบนั ......................................................................................................................................................................... ขา้ พเจ้าขอรบั รองวา่ บทความนเ้ี ปน็ ผลงานของขา้ พเจ้าทไ่ี มเ่ คยตพี มิ พใ์ นวารสารใดมากอ่ น และขา้ พเจ้ายนิ ยอมให้ตพี มิ พล์ งในวารสาร มหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลติ กุล ภายใต้การพจิ ารณาของกองบรรณาธกิ าร (ลงนาม).............................................................. (.........................................................................) ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษชวลิตกุล 87 Journal of Vongchavalitkul University ใบสมคั รสมาชกิ วารสารมหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลิตกุล ข�าพเจัา� (นาย/นาง/นางสู่าว) ............................................................................................................................................................... ที่�อี ย้� (สู่ำาหรับัสู่ง� วารสู่าร) ...............หม ้� ............ ซึ่อย ...............................ถนน ................................แขวง/ติำาบัลุ่ ................................. เขติ/อาำ เภอ..............................................จัังหวดั ..................................................... รหัสู่ไปรษณีย์ ..................................................... โที่รศัพที่์ ................................................................................อเี มลุ่ ...................................................................................................... กรณีเป็นนิสู่ิติ/นกั ศ่กษา กรณ่ ากรอกข�อม้ลุ่เพมิ� เติมิ ดังน�ี ระดับัการศก่ ษา .....................................................เลุ่ขประจัำาติวั .............................................................. ช้น�ั ปี .................................. สู่าขาวิช้า/ภาควชิ ้า ..................................................................... สู่ถานศก่ ษา ...................................................................................... โที่รศพั ที่ ์.............................................................................อเี มลุ่ ........................................................................................................ มีคำว�มประสำงคำข์ ้อสำมัคำรเป็นำสำม�ช้กิ วารสู่ารมหาวิที่ยาลุ่ัยวงษ์ช้วลุ่ติ ิก่ลุ่........ปี (1 ปี 2 ฉับัับั 400 บัาที่ สู่าำ หรับัสู่ถาบัันการศ่กษา) เริม� ติ�ังแติฉ� ับับั ัที่ ี� .................................................. วารสู่ารมหาวิที่ยาลุ่ยั วงษ์ช้วลุ่ิติก่ลุ่........ป ี (1 ป ี 2 ฉับับั ั 400 บัาที่ สู่าำ หรบั ับัค่ คลุ่ที่�วั ไป) เริม� ติ�งั แติฉ� ับับั ัที่ ี� .................................................. วารสู่ารมหาวิที่ยาลุ่ยั วงษ์ช้วลุ่ติ ิก่ลุ่........ปี (1 ป ี 2 ฉับัับั 300 บัาที่ สู่ำาหรับันักศก่ ษา) เริ�มติง�ั แติฉ� ับัับัที่ �ี .................................................. พรอ� มน�ีไดส� ู่�ง เงินสู่ด............................................บัาที่ (ติัวอกั ษร ........................................................................................) โอนเงินผู้า� นบัญั ช้ีธีนาคารกร่งไที่ย สู่าขาถนนมิติรภาพ ช้่อ� บััญช้ ี “มหาวิที่ยาลุ่ัยวงษ์ช้วลุ่ิติก่ลุ่” บัญั ช้อี อมที่รัพย์เลุ่ขที่�ี 306-1-60114-7 ใบัสู่าำ คญั รบั ัเงนิ มารับัเอง ออกใบัสู่าำ คัญรับัเงนิ ในนาม จััดสู่�งติามที่�อี ยด�้ �านบัน ออกใบัสู่ำาคัญรับัเงนิ ในนาม ลุ่งช้�อ่ ......................................................ผู้�้สู่มัคร ( ......................................................) ................ / ................./ ................ ______________________________________________________________________________________________ โปรดสู่�งใบัสู่มคั ร พร�อมหลุ่ักฐานการช้าำ ระเงนิ ผู้า� นที่าง Email: [email protected] หรอ่ ที่ี� สู่าำ นกั งานวิจัยั แลุ่ะบัรกิ ารวชิ ้าการ มหาวิที่ยาลุ่ัยวงษ์ช้วลุ่ิติกล่ ุ่ 84 หม ้� 4 ถนนมติ ิรภาพ-หนองคาย ติำาบัลุ่บั�านเกาะ อาำ เภอเมอ่ ง จังั หวัดนครราช้สู่ีมา 30000 โที่รศัพที่ ์ 0 4400 9711 ติอ� 233 โที่รสู่าร 0 4400 9712 ปท ่ี 33 ฉบับที่ 1 มกราคม-มถิ นุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
88 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ขอบเขตของวารสาร (Scopes) วารสารมหาวิทิ ยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุลเป็็นวารสารที่�ด่ ำำ�เนินิ การจัดั ทำำ�ขึ้้�นมาเพื่�่อรองรับั การเผยแพร่่ ผลงานทางวิิชาการ งานวิจิ ััย วิิทยานิิพนธ์ ์ ด้้านสาขาวิิศวกรรมศาสตร์ ์ วิทิ ยาศาสตร์์สุุขภาพ สหวิิทยาการวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี) ค�ำแนะน�ำในการเตรยี มและการส่งตน้ ฉบบั การก�ำหนดระยะเวลาในการตีพมิ พ์วารสาร วารสารมหาวิิทยาลััยวงษ์์ชวลิิตกุุล มีีกำำ�หนดระยะเวลาการตีีพิิมพ์์ปีีการศึึกษาละ 2 ฉบัับ ได้้แก่่ ฉบัับแรกตั้�งแต่่เดืือน มกราคม - เดืือนมิถิ ุุนายน และฉบับั ที่ส่� องตั้ง� แต่่เดืือนกรกฎาคม – เดืือนธันั วาคม ผลงานที่จ่� ะลงตีพี ิมิ พ์ใ์ นวารสารจะต้้องไม่่เคยตีพี ิมิ พ์์ ที่�่ใดมาก่่อน โดยบทความภายนอกจะต้้องผ่่านการพิิจารณาจากผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิภายนอกหรืือผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิภายในที่�่เชี่�ยวชาญในสาขา ที่่�เกี่�ยวข้้องอย่่างน้้อย 2 คน และบทความภายในจะต้้องผ่่านการพิิจารณาจากผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิภายนอกที่่�เชี่�ยวชาญในสาขาที่่�เกี่�ยวข้้อง อย่่างน้้อย 2 คน ซึ่�่งเป็็นการพิิจารณาบทความแบบผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิและผู้้�เขีียนไม่่ทราบชื่�่อกัันและกััน (double-blind review) ผู้้�ประสงค์์จะส่่งบทความให้้กรอกรายละเอีียดในหนัังสืือนำำ�ส่่งบทความวิิจััย พร้้อมกัับส่่งต้้นฉบัับเอกสารบทความจำำ�นวน 2 ฉบัับ และ CD บทความวิชิ าการจำำ�นวน 1 แผ่่น ประเภทของบทความ 1. บทความวิจิ ััย หมายถึึง บทความที่่�นำำ�เสนอผลการวิจิ ัยั อย่่างเป็น็ ระบบ กล่่าวถึึงความเป็็นมาและความสำ�ำ คััญของปััญหา วััตถุุประสงค์์ การดำำ�เนิินการวิิจััย รวมถึึงบทความวิิจััยจากวิิทยานิิพนธ์์ภาคนิิพนธ์์ สารนิิพนธ์์ และการศึึกษาอิิสระทั้้�งในระดัับ ปริญิ ญาตรีีและระดับั บััณฑิิตศึึกษา 2. บทความวิชิ าการ เป็น็ บทความหรืืองานเขียี นซึ่ง�่ เป็น็ เรื่อ่� งที่น่� ่่าสนใจ เป็น็ ความรู้ใ�้ หม่่ ถ่่ายทอดความรู้�้ โดยมีแี นวความคิดิ วิธิ ีกี ารดำ�ำ เนินิ การ และบทสรุุปที่น�่ ่่าสนใจ การเรีียงลำำ�ดับั เนื้้อ� หา 1. ชื่อเร่ือง (Title) ต้องมีทงั้ ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ 2. ชื่อผู้เขียน (Author) และวฒุ กิ ารศึกษาของผู้เขียนแต่ละคน ต้องมีทง้ั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 3. บทคัดย่อภาษาไทย ความยาว 15-20 บรรทัด (300-350 ค�ำ) จะแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนแรกมีหัวข้อ ได้แก่ ชื่อเรอื่ งวจิ ยั และชื่อผู้วจิ ยั ส่วนที่สองให้สรปุ เนอ้ื หาของบทความทง้ั หมดใหเ้ ขา้ ใจวตั ถปุ ระสงคข์ องการท�ำวจิ ยั วธิ กี ารโดยยอ่ ผลท่ีได้จากการวิจยั 4. ค�ำส�ำคัญภาษาไทย ไม่เกิน 5 ค�ำ (ไม่ใช่วลี หรือ ประโยค) เปน็ การระบุค�ำส�ำคัญหลกั ในเน้ือเรือ่ งงานวจิ ัย ที่สามารถใช้ ในการสืบค้นหรืออ้างองิ ได้ 5. บทคดั ยอ่ ภาษาองั กฤษ แปลจากบทคัดยอ่ ภาษาไทย มีขนาดและเนื้อหาเหมือนกับบทคดั ยอ่ ภาษาไทย 6. ค�ำส�ำคัญภาษาอังกฤษ (Key words) แปลจากค�ำส�ำคัญภาษาไทย 7. สถานท่ี ท�ำงาน หรือสถานศกึ ษาของผู้เขยี นแต่ละคน ต้องมที ั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 8. ผู้เขียนหลัก (Correspondent author) และท่อี ยอู่ ีเมลผู้เขียนหลัก 9. บทน�ำ (Introduction) ช้ใี หเ้ หน็ ถงึ ความส�ำคญั ของเรือ่ งที่ท�ำ และขอบเขตของปัญหาวจิ ยั ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 89 Journal of Vongchavalitkul University 10. วัตถุประสงค์ (Objective) ระบุวตั ถุประสงค์การวจิ ยั หรือวัตถปุ ระสงค์เฉพาะทีน่ �ำเสนอในบทความวจิ ยั น้ี 11. วิธีด�ำเนินการ (Method) อธิบายวิธีการด�ำเนินการวิจัยในสาระส�ำคัญที่จ�ำเป็น เช่น กลุ่มตัวอย่าง เครื่องมือ วธิ กี ารเกบ็ ขอ้ มูล ผลการวจิ ยั /ขอ้ คน้ พบ (Result/Finding) แสดงผลทเ่ี กดิ ขนึ้ จากการวจิ ยั โดยตรง ซึ่งอาจมภี าพประกอบ แผนภูมิ ตาราง หรอื การสื่อในลกั ษณะอื่นๆ ทเี่ ข้าใจได้งา่ ย 12. อภปิ รายผล (Discussion) อภปิ รายปรากฏการณท์ เี่ กดิ จากผลการด�ำเนนิ งานใหเ้ หน็ เปน็ รปู ธรรมไดอ้ ยา่ งไร และอา้ งองิ ให้เหน็ วา่ ผลการวจิ ัยดงั กล่าวนั้นเหมือนหรือแตกต่างจากผลการวจิ ัยอ่ืนๆ และได้สร้างองค์ความร้ใู หมใ่ นส่วนใด 13. ข้อเสนอแนะ (Suggestion) แนะน�ำการไปใช้ และแนะน�ำเพอื่ น�ำไปต่อยอดการวิจยั 14. สรปุ (Conclusion) สรปุ ประเด็นข้างต้นทุกขอ้ ให้ได้ความกะทดั รดั ประมาณ 1 ยอ่ หนา้ 15. เอกสารอ้างองิ (References) ใช้ระบบการอ้างองิ ตามรูปแบบ APA (American Psychological Association) การพิมพ์ ขนาดตวั อกั ษร และความห่างระหว่างบรรทดั ผู้ประสงค์จะส่งบทความวิชาการต้องพิมพ์ต้นฉบับด้วยโปรแกรม Microsoft Word 2007 มีความยาวรวมทุกรายการ (ชื่อเร่อื ง – เอกสารอ้างอิง) จ�ำนวน 10-15 หนา้ (4,500 – 6,000 ค�ำ) ขนาดกระดาษ A4 ห่างจากขอบทุกด้าน 1 นวิ้ ใช้แบบอักษร TH SarabunPSK ทง้ั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ระยะห่างระหว่างบรรทดั 1 บรรทัด (Single Space) โดยมีรายละเอยี ดแต่ละ รายการดังต่อไปน้ี 1. ชื่อเร่อื ง (Title) ขนาดตวั อักษร 24 pt. ตวั หนา จัดไว้กลางหน้ากระดาษ 2. ชื่อผู้เขยี น (Author) และหวั ข้อ “บทคดั ยอ่ ” หรือ “Abstract” ขนาดตัวอกั ษร 16 pt. ตัวหนา จดั ไวก้ ลางหน้ากระดาษ 3. ค�ำส�ำคญั (Key words) และหัวขอ้ หลัก (Heading) ขนาดตัวอักษร 18 pt. ตวั หนา เน้อื หาของค�ำส�ำคัญ ขนาดตวั อกั ษร 16 pt. ตวั หนา จดั ชิดขอบกระดาษดา้ นซ้าย 4. ชื่อหวั ขอ้ รอง (Sub-heading) และชื่อตารางขนาด 16 pt. ตัวหนา ข้อความในตารางขนาดตัวอักษร 14 pt. จดั ไวก้ ลาง หนา้ กระดาษความหา่ งระหวา่ งข้อความ เมื่อสนิ้ สุดเนอ้ื หาแล้วข้นึ หวั ขอ้ หลกั เว้นวรรค 2 ตวั อักษร เนอ้ื หาบรรทดั ใหม่ ถัดจากหวั ขอ้ ใหเ้ วน้ วรรค 1 ตวั อักษร ตามปกติ การลงรายการเอกสารอ้างอิงในเน้ือเรื่องของบทความ (Citation) ใช้ตามหลักการอ้างอิงในเน้ือเรื่องของ APA (American Psychological Association) การอา้ งองิ ในเนอ้ื หา (In-text Citation) ของบทความ ใหใ้ ช้การอา้ งองิ แบบนามปี (Author-year) ปรากฏแทรกอยใู่ นเนอ้ื หา ของบทความ การส่งต้นฉบบั ผู้ประสงค์จะส่งบทความ สามารถส่งต้นฉบับพร้อมแนบไฟลข์ ้อมูลได้ที่ กองบรรณาธกิ ารวารสารมหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลติ กุล 84 หมู่ 4 ถนนมิตรภาพ-หนองคาย ต�ำบลบ้านเกาะ อ�ำเภอเมอื ง จงั หวดั นครราชสีมา 30000 ***ท้ังน้ี บทความวิจัย หรือผลงานวิจัย บทความวิชาการนั้น จะต้องไม่เคยเผยแพร่ในวารสารใดๆ มาก่อน สอบถามราย ละเอียดเพ่ิมเตมิ ได้ท่ี กองบรรณาธกิ าร หรือ นางสาวสุชาดา สนิทสิงห์ โทรศพั ท์ 0-4400-9711 ต่อส�ำนักวจิ ยั และบริการวชิ าการ (233) โทรสาร 044-009712 E – mail : [email protected] ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
90 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ข้อก�ำหนดในบวทาครวสาามรวมชิ าหกาวาริทหยราอืลบัยทวคงษวช์ามวลวิติจัยกทุลีล่ งตีพิมพ์ 1. เป็็นบทความวิิชาการหรืือบทความวิิจััยเป็็นภาษาไทยหรืือภาษาอัังกฤษในสาขาวิิศวกรรมศาสตร์์ วิิทยาศาสตร์์สุุขภาพ สหวิทิ ยาการวิิทยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี พร้้อมบทคัดั ย่่อภาษาไทยและภาษาอังั กฤษ 2. มคี วามยาวของต้นฉบบั ไมเ่ กนิ 15 หน้า กระดาษ A4 3. ใช้ระบบการอ้างองิ แบบนาม-ปี (Author-date) ตัวอกั ษรและรูปแบบการพิมพ์ ตัวั อักั ษร TH SarabunPSK 16 ดา้ นบน 1.5 น้วิ ดา้ นซ้าย 1.5 นิ้ว ด้านล่าง 1.5 นิ้ว ด้านขวา 1.0 นิว้ รายการ ลักษณะตวั อักษร รปู แบบอกั ษรการพมิ พ์ ขนาดตวั อักษร ชื่อบทความ หนา กลางหนา้ กระดาษ 24 ชื่อผู้แต่ง เอน ชิดขวา 16 บทคดั ย่อ หนา ชดิ ซ้าย 18 หวั ข้อแบ่งตอน หนา ชดิ ซ้าย 18 หวั ข้อยอ่ ย หนา ใช้หมายเลขก�ำกบั 16 บทความ ปกต ิ - 16 การเนน้ ความในบทความ หนา - 16 ขอ้ ความในตาราง ปกต ิ - 14 ข้อความอ้างอิง เอน - 14 เอกสารอา้ งองิ หนา ชดิ ซ้าย 18 ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
