ภาษาไทย

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๙๓ ๑. อนิ ทรวเิ ชยี รฉนั ท ๑๑ อินทรวเิ ชียรฉันท ๑๑ มีความหมายวา “ฉันทท ม่ี ลี ีลาดจุ สายฟาของพระอนิ ทร เปนฉันทท่ีนิยมแตงกันมากที่สุด มีลักษณะและจํานวนคําคลายกับกาพยยานี ๑๑ แตตาง กนั เพยี งท่วี าอินทรวเิ ชียรฉนั ทนม้ี ขี อบังคบั ครแุ ละลหุ ๑. อินทรวิเชยี รฉันท ๑๑ มลี ักษณะบงั คบั ของรอยกรอง ดงั น้ี บทท่ี ๑ (๑) ั ั ุ ั ั (๒) ุ ุ ั ุ ั ั ััุัั ุ ุ ั ุ ั ั (๓) ั ั ุ ั ั ุุัุั ั ั ั ุ ั ั ุุัุั ั ๔บทที่ ตวั อยางคําประพนั ธ พิศเสน สรีรรวั การเ ีขยน ยลเน้อื ก็เน้ือเตน กร็ ะริกระรวิ ไหว หติ โอเ ลอะหลง่ั ไป ทว่ั รางและทั้งตวั ระกะรอยเพราะรอยหวาย และหลงั ละลามโล- เพง ผาดอนาถใจ จาก สามคั คเี ภทคําฉันท - ชิต บรุ ทัต คณะและพยางค อินทรวิเชียรฉันทบทหน่ึงมี ๒ บาท เรียกบาทเอกและบาทโท แตละบาทมี ๒ วรรค วรรคแรกมี ๕ คํา วรรคหลงั มี ๖ คํา รวมเปน ๑๑ คาํ ในแตละบาท เทากับกาพยยานี สมั ผัส บงั คบั สมั ผัส ๓ แหง คอื ๑. คาํ สุดทายของวรรคแรกในบาทเอก สมั ผสั กบั คาํ ที่ ๓ ในวรรคหลัง ๒. คาํ สดุ ทา ยของวรรคหลงั ในบาทเอก สมั ผสั กบั คาํ สดุ ทา ยในวรรคแรกของบาทโท ๓. คาํ สดุ ทา ยของวรรคหลงั ในบาทโทสมั ผสั กบั คาํ สดุ ทา ยในวรรคหลงั ของบาทเอก ของฉนั ทบ ทตอไป คร-ุ ลหุ มกี ารเรยี ง ครุ ลหุ ตามทเ่ี ขยี นไวใ นแผน ถา จะดเู ฉพาะลหกุ จ็ ะเหน็ ไดว า อยทู ่ี คําท่ี ๓ ของวรรคแรกและคาํ ที่ ๑,๒,๔ ของวรรคหลงั เปนเชน น้ีทุกวรรคไป แตล ะบาทจะมี ครุ ๗ ลหุ ๔ อยใู นตําแหนงทแี่ นน อนไมเ ปล่ียนแปลง

๙๔ หนังสอื เรียนสาระความรูพ ้นื ฐาน ๒. ภุชงคประยาตฉันท ๑๒ มลี ักษณะบังคบั ของรอ ยกรอง ดังน้ี ภุชงประยาต หรอื ภชุ งคปยาต “ภุชงค” แปลวา งู หรอื นาค “ประยาต” แปลวาอาการหรืออาการเล้ือยของงู ภุชงคประยาต จึงแปลวา ฉันทที่มีลีลางดงามประดุจ อาการเลอ้ื ยของงู ผงั ภูมิ บาท ๑ ุ ยะ ั ุ ยะ ั ยุ ะั ั ุ ยะ ั๖ ๑ บท สมั ผสั ระหวา งบท บาท ๒ ั ั ั ๑ บท บาท ๑ บาท ๒ ุั ั ุ ั ั ุั ั ุ ั ั ุั ั ุ ั ั ุั ั ุ ั ั ุั ั ุ ั ั ุั ั ุ ั ั ๔บทท่ี ตวั อยาง นรินทรไ ทยมทิ อถอน มนัสไทยประณตไท การเขยี น มิผูกรักมภิ กั ด์ิบร มิพ่ึงบารมีบุญ ถลันจว งทะลวงจาํ้ บุรษุ นาํ อนงคหนนุ บรุ ุษรุกอนงคร นุ ประจญรวมประจญั บาญ ฉันทย อเกียรติชาวนครราชสีมา คณะและพยางค ภชุ งคประยาฉนั ท บทหนงึ่ มี ๒ บาท แตล ะบาทมี ๒ วรรค วรรค แรกและวรรคหลงั มจี าํ นวนคาํ เทา กนั คอื มวี รรคละ ๖ คาํ รวม ๒ วรรค เปน ๑๒ คาํ มากกวา อนิ ทรวเิ ชียรฉนั ท เพียง ๑ คาํ เทา นั้น สัมผสั บงั คับเหมือนอนิ ทรวิเชียรฉนั ท แตก ําหนดครุ ลหุ ตางกนั ไปเลก็ นอ ย สัมผัส บังคับสัมผัสตามผังดังท่ีโยงไวใหดู จึงเห็นไดวาบังคับสัมผัสเหมือน อินทรวิเชยี รฉนั ท บางแหง กวีอาจใชส มั ผัสอกั ษรได คร-ุ ลหุ มีการเรยี น ครุ ลหุ ตามทีเ่ ขียนไวใ นผัง ถา จะดูเฉพาะ ลหุ ก็จะเห็นไดว า อยทู ี่คาํ ที่ ๑ และคําท่ี ๔ ทกุ วรรค และเปน ระเบยี บเชนนไ้ี มเปลีย่ นแปลง ๕. ราย แบง เปน รายโบราณ รายสุขภาพ รา ยดัน้ และรายยาว รา ยยาวที่เรารจู กั ดี คือ รายยาว มหาเวสสันดรชาดก รายยาว คือรายไมมีกําหนดจํานวนคําในวรรคหน่ึงๆ วรรคทุกวรรคในรายอาจมี จํานวนคําแตกตางกัน คือมากบางนอยบาง ใชแตงขึ้นเปนบทเทศน เชน รายยาวมหา เวสสนั ดรชาดกเปน ตน และรา ยชนดิ นไี้ มต อ งอาศยั คาํ ประพนั ธช นดิ อน่ื เรอื่ งใดประพนั ธเ ปน รายยาว ก็ใหเปนรายยาวตลอดท้งั เร่อื ง

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๙๕ ตวั อยา ง อถ มหาสตฺโต ปางน้ันสมเด็จพระเวสสันดรอดุลดวงกษตั ริย ตรัสทอด พระเนตรเหน็ พระอคั รเรสถงึ วสิ ญั ญภี าพสลบลงวันนัน้ พระทยั ทา วเธอสาํ คญั วา พระนางเธอ วางวาย จัดเอาวารีมาโสรจสรงลงที่พระอุระพระมัทรี หวังวาจะใหชุมช่ืนฟนสมปฤดีคืนมา แหงนางพระยานน้ั แล(รายยาวมหาเวสสันดรชาดก กณั ฑม ทั รี) บัญญัติรายยาว คณะ คาํ ในวรรคหน่ึงๆ ไมจ าํ กัดจํานวนแนน อน วรรคหนง่ึ จะมีก่คี ํากไ็ ด สัมผสั คําสุดทา ยวรรคหนา สงสัมผสั ไปยงั คาํ ใดคาํ หนึง่ ในวรรคตอ ไปและสงรับกัน เชน น้ตี ลอดไปจนจบรา ย คาํ สรอย สดุ ทา ยบทรายยาว ลงดวยคําสรอย เชน นัน้ เถดิ นั้นแล นีเ้ ถดิ เปน ตน (คาํ ภาษาบาล)ี ๔บทที่ ๒.รา ยสภุ าพ มลี กั ษณะบังคับของรอ ยกรอง ดงั น้ี การเ ีขยน คณะและพยางค รา ยสภุ าพบทหนง่ึ ๆ มตี ง้ั แต ๕ วรรคขน้ึ ไป แตล ะวรรคมคี าํ ๕ คาํ จะแตง สกั กีว่ รรคกไ็ ด แตต อนตบตอ งจบดว ยโคลงสอง สัมผัส มสี มั ผัสสง ทายวรรค และมีสมั ผัสรับเปน เสยี งวรรณยกุ ตเดียวกนั ตรงคําท่ี ๑-๒-๓ คาํ ใดคาํ หนงึ่ จนถงึ ตอนทา ย พอจะจบกส็ ง สมั ผสั ไปยงั บาทตน ของโครงสองสขุ ภาพ ตอ จากน้ันกบ็ งั คับสัมผัสตามแบบของโคลงสองสุภาพ จงึ ถอื วา คบรายแตล ะบท สว นสัมผสั ในนั้นไมบังคับตรวจสอบอีกครงั้ มีทัง้ สัมผัสตรวจสอบอกี ครงั้ คาํ เอก-คําโท มบี ังคบั คําเอก คาํ โท เฉพาะทโี่ คลงสองสภุ าพตอนทายบทเทา นั้น คาํ สรอ ย รา งสขุ ภาพแตละบท มีคาํ สรอยไดเ พียง ๒ คํา คือสองคําสดุ ทา ยของบท ตอ จากคาํ สุดทายของโครงสองสภุ าพ

การเขยี น ๙๖ หนังสือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน ตวั อยา งรายสุภาพ ขา เการา ยอยา เอา อยา รักเหากวาผม อยา รกั ลมกวา นาํ้ อยา รักถา้ํ กวาเรอื น อยารักเดือนกวาตะวนั สบสิ่งสรรพโอวาท ผเู ปนปราชญพงึ สดับ ตรบั ตรองปฏิบัติ โดยอรรถอนั ถอ งถว น (โคลงสอง) แถลงเลศเหตุเลือกลวน เลิศอา งทางธรรม แลนา ฯ (สภุ าษิตพระรว ง) เร่อื งที่ ๓ มารยาทและนสิ ัยรักการเขยี น มารยาทในการเขียน ๑. ไมควรเขียนโดยปราศจากความรูเก่ียวกับเรื่องนั้นๆ เพราะอาจเกิดความ ผิดพลาด หากจะเขยี นก็ควรศึกษาคนควาใหเกดิ ความพรอ มเสียกอน ๔บทท่ี ๒. ไมเขียนเรือ่ งที่สง ผลกระทบตอ ความม่นั คงของชาตหิ รอื สถาบนั เบื้องสูง ๓. ไมเ ขยี นเพอ่ื มงุ เนน ทาํ ลายผอู น่ื หรอื เพอ่ื สรา งผลประโยชนใ หแ กต น พวกพอ งตน ๔. ไมเ ขยี นโดยใชอารมณส วนตัวเปน บรรทดั ฐาน ๕. ตอ งบอกแหลง ที่มาของขอ มูลเดิมเสมอ เพ่ือใหเ กยี รตเิ จา ของขอ มูลน้นั ๆ การสรางนสิ ัยรกั การเขยี น ในการเรมิ่ ตน ของการเขยี นอะไรกต็ าม ผเู ขยี นจะเขยี นไมอ อกถา ไมต งั้ เปา หมาย ในการเขยี นไวล ว งหนา วา จะเขยี นอะไร เขยี นทาํ ไม เพราะการเขยี นเรอ่ื ยเปอ ยไมท าํ ใหง านเขยี น นา อา นและถา ทาํ ใหง านชน้ิ นน้ั ไมม คี ณุ คา เทาท่ีควร งานเขียนที่มีคุณคาคืองานเขียนอยางมี จุดหมาย มีขอมูลขาวสารไรพรมแดนดังเชนในปจจุบัน การมีขอมูลมากยอมทําใหเปนผู ไดเปรียบผอู ื่นเปน อันมาก เพราะยุคปจ จบุ นั เปน ยคุ แหงการแขงขนั กนั ในทกุ ทางโดยเฉพาะ ในทางเศรษฐกิจ ใครมขี อ มูลมากจะเปน ผไู ดเปรยี บคูแ ขงขันอนื่ ๆ เพราะการนําขอ มูลมาใช ประโยชนไ ดเ รว็ กวานนั้ เอง การหมนั่ แสวงหาความรูเพ่อื สะสมขอ มลู ตา งๆ ใหตวั เองมากๆ จงึ เปน ความไดเ ปรยี บ และควรกระทาํ ใหเ ปน นสิ ยั ตดิ ตวั ไป เพราะการกระทาํ ใดๆ ถา ทาํ บอ ยๆ ทาํ เปนประจําในวันหนึ่งกจ็ ะกลายเปนนสิ ัยและความเคยชินทต่ี อ งทําตอ ไป การคนควารวบรวมขอมูลเปนกิจกรรมท่ีจะทําใหเกิดความสนุกสนานทางวิชาการ เพราะยง่ิ คน ควาก็จะย่ิงทาํ ส่ิงท่นี าสนใจมากขน้ึ ผทู ฝ่ี กตนใหเ ปน ผูใ ครรู ใครเรยี น ชอบแสวง หาความรูจะมีความสุขมากเม่ือไดศึกษาคนควาและไดพบส่ิงแปลกๆใหมๆ ในภาษาไทย หรอื ในความรูแขนงอ่นื ๆ บางคนเมอื่ คนควา แลวจะรวบรวมไวอยางเปน ระบบ สรปุ การสรางนิสัยรักการเขียนและการศึกษาคนควาตองเริ่มจากเปนผูหม่ันแสวงหา ความรู มีใจรักทจ่ี ะเขยี น เหน็ ประโยชนการเขียนและหมน่ั ฝกฝนการเขยี นบอยๆ

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๙๗ กิจกรรม กจิ กรรมท่ี ๑ ใหผ เู รียนตอบคําถามตอไปน้ี ๑. การเขียนอะไร มคี วามสําคญั อยา งไร ๒. การจะเขียนเพ่ือสง สารไดดีจะตอ งทําอยางไร กจิ กรรมที่ ๒ ๑. ใหผ เู รยี นศกึ ษารายละเอยี ดของจดหมายแตล ะประเภท ทง้ั รปู แบบคาํ ขนึ้ ตน คําลงทาย แบบฟอรม ฯลฯ จากจดหมายจรงิ ขององคก ร บริษทั และหนว ยราชการ แลว เขยี นรายงานเสนอ กศน.ท่ีสอนเพอ่ื ตรวจสอบและประเมินผลระหวา งภาค ๒. ใหวิเคราะหการเขียนจดหมายในยุคปจจุบันวามีการสื่อสารดวยวิธีอ่ืนอีก หรอื พรอมท้งั ยกตัวอยา งประกอบดวย กิจกรรมท่ี ๓ ใหผูเรียนหาโอกาสไปฟงการประชุมสาธารณะท่ีจัดขึ้นในชุมชน โดยอาจ นัดหมายไปพรอมกันเปนกลุม สังเกตวิธีการดําเนินการประชุม การพูดในที่ประชุม จดบันทึกส่ิงที่รับฟงจากท่ีประชุมแลวนํามาพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเพื่อนๆ เมื่อมีการพบกลุม กจิ กรรมที่ ๔ ใหผูเรียนเลือกจดบันทึกเหตุการณในชีวิตประจําวันโดยเร่ิมตั้งแตวันน้ีไปจน ส้ินสุดภาคเรียนพรอมจัดลงใหกับครู กศน. ตรวจ เพ่ือประเมินใหเปนผลงานระหวาง ภาคเรยี น กิจกรรม ๕ ใหผ เู ขยี นเลขไทยตง้ั แต ๑-o กิจกรรม ๖ ใหผ เู รยี นเขยี นบทรอ ยกรองประเภทใดประเภทหนง่ึ ทคี่ ดิ วา เพอื่ ถา ยทอดอารมณ ความรสู กึ แลว นาํ มาเสนอตอ กลุมหรอื ปด ปา ยประกาศใหเ พือ่ นๆ อานและตชิ ม

๙๘ หนังสอื เรียนสาระความรพู ้ืนฐาน กิจกรรม กิจกรรม ๗ ใหผ ูเรียนศกึ ษาบทรอ ยกรองประเภทตา งๆ ทไี่ ดรบั การยกยอ งหรือชนะการ ประกวด นาํ ไปอภิปรายรวมกบั ครูหรอื ผูเ รียน ในวนั พบกลุม กิจกรรม ๘ ใหผูเรียนแบงกลุมแลวรวบรวมตัวอยางบทรอยกรองที่แตงดวยคําประพันธ ทจี่ ับฉลากไดต อ ไปน้ี พรอ มทง้ั เขียนแผนภมู ิประกอบใหถกู ตอง และสงตวั แทนออก มาอธบิ ายในครั้งตอ ไปเม่ือพบกลมุ ๑. โคลงสส่ี ภุ าพ ๒. กลอนสุภาพ ๓. กาพยยานี ๑๑ ๔. รา ยสภุ าพ 

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๙๙ บทท่ี ๕ หลักการใชภ าษา สาระสาํ คญั การเขา ใจธรรมชาตแิ ละหลกั ภาษาไทย การเปลย่ี นแปลงของภาษาและพลงั ของภาษา จะชวยใหใชภาษาแสวงหาความรู เสริมสรางลักษณะนิสัย บุคลิกภาพ เกิดความภาคภูมิใจ และรักษาภาษาไทยไวเปนสมบตั ิของชาติ ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวัง เม่อื ศกึ ษาบทนจ้ี บคาดหวงั วาผูเรียนจะสามารถ ๑. เขาใจธรรมชาติของภาษา พลังของภาษา และลักษณะของภาษาไทย ๒. เขา ใจอิทธิพลของภาษาถิ่นและภาษาตา งประเทศท่ีมตี อภาษาไทย ๓. เขา ใจความหมายใชศพั ทบญั ญตั ิ คําสมาส คําสนธิและคําบาลี สันสฤต ๔. ใชคําราชาศพั ทและคําสุภาพไดเ หมาะสมกบั บคุ คล ๕. เขาใจและใชส าํ นวน คาํ พงั เพย สุภาษติ ๖. ใชพ จนานกุ รมและสารานกุ รมไดถูกตอ ง ขอบขายเนื้อหา เร่ืองที่ ๑ ธรรมชาตขิ องภาษา เรื่องท่ี ๒ ถอ ยคาํ สํานวน สุภาษิต คําพงั เพย เร่อื งที่ ๓ การใชพจนานุกรมและสารานุกรม เรื่องท่ี ๔ คําราชาศพั ท

หลกั การใชภ าษา ๑๐๐ หนงั สอื เรยี นสาระความรพู นื้ ฐาน เรอ่ื งที่ ๑ ธรรมชาติของภาษา ความหมายของภาษา ภาษา เปนคาํ ทีเ่ รายืนมาจากภาษา สันสกฤต ถาแปลตามความหมายของคาํ ศัพท ภาษา แปลวา ถอ ยคาํ หรอื คาํ พดู ทใ่ี ชพ ดู จากนั คาํ วา ภาษา ตามรากศพั ทเ ดมิ จงึ มคี วามหมาย แคบคอื หมายถึงคาํ พดู แตเ พยี งอยางเดียว ความหมายของภาษาตามความเขาใจของคนทวั่ ไป เปนความหมายทีก่ วาง คือ ภาษา หมายถงึ สอื่ ทกุ ชนดิ ทส่ี ามารถทาํ ความเขา ใจกนั ได เชน ภาษาพดู ใชเ สยี งเปน สอื่ ภาษา เขียนใชตัวอักษรเปนสื่อ ภาษาใบใชกริยาทาทางเปนส่ือ ภาษาคนตาบอดใชอักษรท่ีเปนจุด นนู เปน สอ่ื ตลอดทง้ั แสง สี และอาณตั สิ ญั ญาณตา งๆ ลว นเปน ภาษาตามความหมายนท้ี ง้ั สน้ิ ความหมายของภาษาตามหลกั วิชา ภาษา หมายถึง สัญลักษณท มี่ รี ะบบระเบียบ และมีแบบแผน ทําใหคนเราสื่อความหมายกันได ภาษา ตามความหมายน้ีจะตองมี ๕บทที่ สว นประกอบสําคัญคือ จะตองมี ระบบสญั ลกั ษณ + ความหมาย + ระบบการสรา งคํา + ระบบไวยากรณ ในภาษาไทยเรามีระบบสัญลักษณ ก็คือ สระ พยัญชนะและวรรณยุกต ระบบการสรางคํา ก็คือ การนาํ เอาพยัญชนะ สระ และวรรณยกุ ตม าประกอบกันเปนคาํ เชน พี่ นอง พอ แม ฯลฯ ระบบไวยากรณ หรือเราเรยี กวา การสรางประโยคคอื การนาํ คําตางๆ มาเรยี งกนั ใหส มั พนั ธก นั ใหเ กดิ ความหมายตา งๆ ซง่ึ เปน หนว ยใหญข นึ้ เมอ่ื นาํ สว นประกอบ ตางๆ สัมพันธกันแลวจะทําใหเกิดความหมาย ภาษาตองมีความหมาย ถาหากไมมีความ หมายกไ็ มเ รยี กวา เปน ภาษา ความสําคัญของภาษา ๑. ภาษาเปนเครื่องมือในการติดตอสื่อสาร ท่ีมนุษยใชสื่อความเขาใจกัน ถาย ทอดความรู ความคิด อารมณ ความรูส กึ ซึง่ กันและกัน ๒. ภาษาเปน เครอื่ งมอื ในการแสวงหาความรู ความคิดและความเพลดิ เพลนิ ๓. ภาษาเปน เครอ่ื งมอื ในการประกอบอาชพี และการปกครอง โดยมภี าษากลาง หรอื ภาษาราชการใชในการสือ่ สารทาํ ความเขาใจกันไดท ้งั ประเทศ ท่วั ทุกภาค ๔. ภาษาชว ยบนั ทกึ ถา ยทอดและจรรโลงวฒั นธรรมใหด าํ รงอยู เราใชภ าษาบนั ทกึ เรอ่ื งราวและเหตกุ ารณต า งๆ ในสังคม ตลอดทง้ั ความคิด ความเชือ่ ไวใหค นรุนหลงั ไดท ราบ และสบื ตอ อยางไมข าดสาย เม่ือทราบวาภาษามีความสําคัญอยางย่ิงสําหรับมนุษยและมนุษยก็ใชภาษาเพ่ือการ ดําเนินชีวิตประจําแตเราก็มีความรูเกี่ยวกับภาษากันไมมากนัก จึงขอกลาวถึงความรูเก่ียว กับภาษาใหศ กึ ษากนั ดังนี้

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๐๑ คอื ๑. ภาษาใชเ สยี งสอ่ื ความหมาย ในการใชเ สยี งเพอ่ื สอื่ ความหมายจะมี ๒ ลกั ษณะ ๑.๑ เสียงทีส่ มั พนั ธกับความหมาย หมายความวาฟง เสียงแลวเดาความหมาย ไดเ สียงเหลานม้ี กั จะเปนเสียงทเ่ี ลียนเสยี งธรรมชาติ เชน ครืน เปรยี้ ง โครม จกั ๆ หรอื เลียน เสียงสัตวรอง เชน กา อ่ึงอาง แพะ เจ๊ียบ ตกุ แก ๑.๒ เสยี งทไ่ี มส มั พนั ธก บั ความหมาย ในแตล ะ ภาษาจะมมี ากกวา เสยี งทส่ี มั พนั ธ กบั ความหมาย เพราะเสียงตางๆ จะมีความหมายวา อยา งไรน้นั ข้นึ อยกู ับขอ ตกลงกันของ คนทีใ่ ชภาษาน้ันๆ เชน ในภาษาไทยกาํ หนดความหมายของเสยี ง กิน วานาํ ของใสปากแลว เคยี้ วกลนื ลงคอ ภาษาอังกฤษใชเ สยี ง eat (อที๊ ) ในความหมายเดียวกันกบั เสียงกิน ๒. ภาษาจะเกดิ จากการรวมกนั ของหนว ยเลก็ ๆ จนเปนหนว ยที่ใหญข น้ึ หนวยในภาษา หมายถึง สว นประกอบของภาษาจะมเี สียงคาํ และประโยค ผใู ช ภาษาสามารถเพิ่มจํานวนคํา จํานวนประโยคขึ้นไดมากมาย เชน ในภาษาไทยเรามีเสียง พยญั ชนะ ๒๑ เสียง เสยี งสระ๒๔ เสยี ง เสียงวรรณยุกต ๕ เสียง ผูเรยี นลองคดิ ดูวาเม่ือเรา นาํ เสยี งพยญั ชนะ เสียงสระ เสยี งวรรณยกุ ตม าประกอบกันกจ็ ะไดค าํ มากมาย นําคํามาเรยี ง ๕บทที่ ตอกันก็จะไดวลี และประโยค เราจะสรางประโยคข้ึนไดมากมาย และหากเรานําประโยค ทส่ี รา งขน้ึ มาเรยี งตอ กนั โดยวธิ มี ารวมกนั มาซอ นกนั กจ็ ะทาํ ใหไ ดป ระโยคทย่ี าวออกไปเรอื่ ยๆ ห ัลกการใ ชภาษา ๓. ภาษามกี ารเปลยี่ นแปลง สาเหตขุ องการเปล่ยี นแปลง ๑. การพดู กันในชีวิตประจําวนั สาเหตุนีอ้ าจจะทาํ ใหเกดิ การกลมกลืนเสียง เชน เสียงเดิมวา อยา งนี้ กลายเปน อยา งงี้ มะมว งอกพรอ ง กลายเปน มะมว งอกรอ ง สามแสน กลายเปน สามเสน สูจนเยบ็ ตา กลายเปน สูจนยบิ ตา ๒. อทิ ธพิ ลของภาษาอน่ื จะเหน็ ภาษาองั กฤษมอี ทิ ธพิ ลในภาษาไทยมากทส่ี ดุ อยู ในขณะน้ี เชน มาสาย มักจะใชวามาเลท(late) คาํ ทักทายวา สวสั ดี จะใช ฮัลโล (ทางโทรศพั ท) หรอื เปน อทิ ธิพลทางดาน สํานวน เชน สาํ นวนที่นิยมพดู ในปจ จบุ ัน ดงั น้ี “ไดรับการตอนรับอยางอบอุน” นาจะพูดวา “ไดรับการตอนรับอยางดี” “จบั ไข” นา จะพดู วา “เปน ไข” นนั ทดิ า แกว บวั สาย จะมาในเพลง “เธอ” นา จะพดู วา นนั ทดิ า แกว บวั สาย จะมารองเพลง “เธอ” ๓. ความเปลี่ยนแปลงของสิง่ แวดลอม เมือ่ มคี วามเจรญิ ขึน้ ของเกา กเ็ ลิกใช ส่ิงใหมก็เขามาแทนที่ เชน การหุงขาวสมัยกอนการดงขาวแตปจจุบันใชหมอหุงขางไฟฟา คําวา ดงขาว ก็เลิกใชไปหรือบานเรือนสมัยกอ นจะใชไ มไผปูพน้ื จะเรยี กวา “ฟาก” ปจ จุบัน ใชกระเบอ้ื ง ใชป นู ปูแทนคาํ วา ฟากกเ็ ลกิ ใชไ ปนอกจากนี้ยงั มีคาํ อกี พวกท่เี รียกวา คําแสลง

หลกั การใชภ าษา ๑๐๒ หนังสอื เรียนสาระความรพู ื้นฐาน เปนคําท่ีมีอายุในการใชส้ันๆ จะนิยมใชเฉพาะวัยเฉพาะคนในแตละยุคสมัย เมื่อหมดสมัย หมดวัยนนั้ คาํ เหลา น้กี เ็ ลกิ ใชไป เชน กิ๊ก จา บ ตวั อยางคาํ แสลง เชน กระจอก ก๊กิ กอก เจาะแจะ ซา เวอ จาบ ฯลฯ ลักษณะเดนของภาษาไทย ๑. ภาษาไทยมตี ัวอักษรเปน ของตนเอง เปน ทท่ี ราบวา ภาษาไทยมตี วั อกั ษรมาตงั้ แตค รง้ั กรงุ สโุ ขทยั แลว ววิ ฒั นาการตาม ความเหมาะสมมาเร่อื ยๆ จนถึงปจ จุบนั โดยแบงเปน ๓ ลกั ษณะ คอื ๑. เสยี งแท มี ๒๔ เสยี ง ใชร ูปสระ ๓๒ รปู ๒. เสยี งแปรมี ๒๑ เสยี ง ใชร ูปพยญั ชนะ ๔๔ ตวั ๓. เสยี งดนตรีหรอื วรรณยกุ ตมี ๕ เสยี ง ใชร ปู วรรณยุกต ๔ รปู ๒. ภาษาไทยแทมีพยางคเดียวหรือเปนภาษาคําโดดและเปนคําท่ีมีอิสระใน ตัวเอง ไมต องเปล่ียนรูปคําเม่อื นําไปใชใ นประโยค เชน ๕ เปนคาํ ทมี่ ีพยางคเดียว สามารถฟงเขา ใจทนั ที คือ บทที่ คํากรยิ า กนิ นอน เดิน น่ัง ไป มา ฯลฯ คําเรยี กเครอื ญาติ พอ แม ลุง ปา นา อา ปู ยา ฯลฯ คาํ เรียกซือ่ สัตว นก หนู เปด ไก มา ชาง ฯลฯ คําเรียกชอ่ื สง่ิ ของ บา น เรอื น นา ไร เสอ้ื ผา มดี ฯลฯ คําเรยี กอวัยวะ ขา แขน ตนี มอื หู ตา ปาก ฯลฯ เปน คําอสิ ระไมเปลีย่ นแปลงรปู คําเม่ือนําไปใชใ นประโยค เชน ฉนั กนิ ขาว พอ ตีฉนั คําวา “ฉัน” จะเปนประธานหรอื กรรมของประโยคก็ตามยังคงใชร ปู เดมิ ไมเ ปลีย่ น แปลง ซึง่ ตางภาษาอังกฤษ ถา เปนประธานใช “I” แตเ ปน กรรมจะใช “ME” แทน เปนตน คําทกุ คําในภาษาไทยมีลกั ษณะเปนอสิ ระในตัวเอง ซ่งึ เปนลกั ษณะของภาษาคําโดด ๓. ภาษาไทยแทมีตัวสะกดตามตรา ซ่ึงในภาษไทยน้ันมีมาตราตะวสะกด ๘ มาตรา คอื แม กก ใช ก สะกด เชน นก ยาก มาก เดก็ แม กด ใช ด สะกด เชน ผิด คิด ราด อด แม กบ ใช บ สะกด เชน กบ พบ ดาบ รับ แม กง ใช ง สะกด เชน จง ขัง ลงิ กาง แม กน ใช น สะกด เชน ขน ทนั ปาน นอน แม กม ใช ม สะกด เชน ดม สม ยาม ตาม แม เกย ใช ย สะกด เชน ยาย ดา ย สาย เคย แม เกอว ใช ว สะกด เชน เรว็ หวิ ขาว หนาว

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๐๓ ๔. คาํ คาํ เดยี วกนั ในภาษาไทยทาํ หนา ทห่ี ลายหนา ทใ่ี นประโยคและมหี ลายความหมาย ๕บทท่ี ซง่ึ ในหลกั ภาษาไทยเรียกวา คาํ พองรปู พอ งเสียง เชน ห ัลกการใ ชภาษา ไกข ันยามเชา เขาเปนคนมีอารมณขัน เธอนาํ ขันไปตกั นํ้า ขนั ในประโยคท่ี ๑ เปน คํากรยิ าแสดงอาการของไก ขันในประโยคที่ ๒ หมายถึงเปนคนท่อี ารมณส นกุ สนาน ขนั ในประโยคท่ี ๓ หมายถงึ ภาชนะหรือสิ่งของ เธอจกั ตอก แตเ ขา ตอกตะปู ตอกคาํ แรกหมายถึง ส่งิ ของ ตอกคาํ ท่ี ๒ หมายถึง กริยาอาการ จะเห็นวาคําเดียวกันในภาษาไทยทําหนาที่หลายอยางในประโยคและมีความหมาย ไดหลายความหมาย ซง่ึ เปนลกั ษณะเดน อีกประการหน่ึงของภาษาไทย ๕. ภาษาไทยเปนภาษาเรียงคํา ถาเรียงคําสลับกันความหมายจะเปลี่ยนไปเชน หลอ นเปนนอ งเพื่อนไมใ ชเ พือ่ นนอ ง คาํ วา “นอ งเพอ่ื น” หมายถงึ นอ งของเพอ่ื น สว น “เพอ่ื นนอ ง” หมายถงึ เปน เพอ่ื นของนอ งเรา (เพ่ือนนอ งของเรา) โดยปกติ ประโยคในภาษาไทยจะเรยี งลาํ ดบั ประธาน กรยิ า และกรรม ซึ่งหมายถึง ผูทํา กรยิ าทที่ าํ และผูถูกกระทํา เชน แมวกัดหนู ถา จะมคี ําขยายจะตองเรยี งคาํ ขยายไวหลงั คําทีต่ องการขยาย เชน แมวดํากัดหนูอว น “ดาํ ” ขยายแมว และอวนขยายหนู แตถา จะมคี าํ ขยายกรยิ า คําขยายนน้ั จะอยหู ลงั กรรมหรืออยูทายประโยค เชน หมอู วนกินราํ ขาวอยา งรวดเร็ว คําวา อยา งรวดเรว็ ขยาย “กิน” และอยหู ลัง รําขาว ซึง่ เปนกรรม ๖. ภาษาไทยมคี าํ ตามหลังจํานวนนับ ซึ่งในภาษาไทยเรียกวา ลกั ษณะนาม เชน หนงั สือ ๒ เลม ไก ๑๐ ตวั ชาง ๒ เชือก แห ๒ ปาก รถยนต ๑ คัน คาํ วา เลม ตวั เชอื ก ปาก คนั เปน ลกั ษณะนามทบ่ี อกจาํ นวนนบั ของสง่ิ ของ ซง่ึ เปน ลกั ษณะเดน ของภาษาไทยอกี ประการหน่งึ

๑๐๔ หนังสอื เรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน ๗. ภาษาไทยเปน ภาษาดนตรี หมายถงึ มีการเปล่ยี นระดับเสยี งได หรอื เรียกกนั วา “วรรณยุกต” ทําใหภาษาไทยมลี ักษณะพเิ ศษ คอื ๗.๑ มคี าํ ใชม ากขน้ึ เชน เสอื เสอ่ื เสอ้ื หรอื ขาว ขา ว ขา ว เมอ่ื เตมิ วรรณยกุ ต ลง ไปในคาํ เดมิ ความหมายจะเปลี่ยนไปทนั ที ๗.๒ มคี วามไพเราะ จะสงั เกตไดว า คนไทยเปน คนเจา บทเจา กลอนมาแตโ บราณ แลว กเ็ พราะภาษาไทยมวี รรณยกุ ตสงู ตํ่าเหมอื นเสยี งดนตรี ที่เออ้ื ในการแตง คาํ ประพนั ธ เปน อยางดี เชน “ชะโดดกุ ระดโี่ ดด สลาดโลดยะหยอยหยอย กระเพื่อมน้ํากระพราํ่ พรอย กระฉอกฉานกระฉอนชล” จะเหน็ วา เสยี งของคาํ ในบทประพันธนท้ี ําใหเ กิดจนิ ตนาการหรอื ภาพพจนดงั เหมอื นกบั เหน็ ปลาตางๆ กระโดดขึน้ ลงในนา้ํ ทเ่ี ปน ละลอก ๗.๓ ภาษาไทยนยิ มความคลอ งจอง ไมว า จะเปน สาํ นวนหรอื คาํ พงั เพยในภาษา ไทยจะมีคาํ คลองจอง เปนทํานองส่ังสอนหรอื เปรียบเทยี บอยเู สมอ เชน ๕บทท่ี รกั ดหี ามจ่ัว รักชั่วหามเสา นํา้ มาปลากนิ มด นํา้ ลดมดกนิ ปลา หลกั การใชภ าษา ขาวยาก หมากแพง ๗.๔ คําในภาษาไทยเลียนแบบเสยี งธรรมชาติได เพราะเรามีเสียงวรรณยกุ ตให ใชถึง ๕ เสียง เชน เลียนเสยี งภาษาตางประเทศ เชน ฟุตบอล วอลเลยบ อล เปาฮื้อ เตา เจย้ี ว ฯลฯ เลยี นเสยี งธรรมขาติ เชน ฟา รอ งครืนๆ ฝนตกจกั้ ๆ ขา วเดือดคกั่ ๆ ระฆงั ดัง หงางหงาง ฯลฯ ๘. ภาษาไทยมคี ําพอ งเสียง พองรปู คาํ พอ งเสยี ง หมายถงึ คาํ ทม่ี เี สยี งเหมอื นแตค วามหมายและการเขยี นตา งกนั เชน การ หมายถึง กจิ งาน ธรุ ะ กาน หมายถงึ ตดั ใหเตยี น กาฬ หมายถงึ ดํา กาล หมายถึง เวลา การณ หมายถึง เหตุ กานต หมายถึง เปน ท่รี ัก กานท หมายถึง บทกลอน กาญจน หมายถงึ ทอง คาํ พองรูป หมายถงึ คาํ ที่รูปเหมอื นกนั แตออกเสียงและมคี วามหมายตางกนั เชน - เพลา อา น เพ-ลา แปลวา เวลา - เพลา อา น เพลา แปลวา เบาๆ หรือตกั - เรือโคลงเพราะโคลง อาน เรอื โคลงเพราะโค-ลง

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๐๕ ๙. ภาษาไทยมีการสรา งคาํ ๕บทที่ เปน ธรรมชาติของภาษาทกุ ภาษาท่ีจะมกี ารสรา งคาํ ใหมอยเู สมอ แตภ าษาไทยมี ห ัลกการใ ชภาษา การสรา งคํามากมายซงึ่ ตางกบั ภาษาอน่ื จงึ ทาํ ใหมคี ําใชใ นภาษาไทยเปนจาํ นวนมาก คือ ๙.๑ สรางคําจากการแปรเสียง เชน ชมุ -ชอมุ ๙.๒ สรา งคาํ จาการเปลยี่ นแปลงเสยี ง เชน วธิ -ี พธิ ี วหิ าร-พหิ าร ๙.๓ สรา งคาํ จากการประสมคาํ เชน ตู+เยน็ เปน ตเู ยน็ , พัด+ลม เปน พดั ลม ๙.๔ สรา งคําจากการเปล่ียนตําแหนงคาํ เชน ไกไ ข-ไขไ ก, เดินทาง-ทางเดนิ ๙.๕ สรา งคาํ จากการเปลยี่ นความเชน นยิ าม-เรอ่ื งทเี่ ลา ตอ ๆ กนั มา, นยิ าย-การ พูดเท็จ ๙.๖ สรา งคําจาการนาํ ภาษาอืน่ มาใช เชน กวยเต๋ยี ว เตา หู เสวย ฯลฯ ๙.๗ สรา งคําจากการคดิ ตั้งคําขึ้นใหม เชน โทรทัศน พฤติกรรม โลกาภิวัตน ๑๐. ภาษาไทยมคี าํ สรอ ยเสรมิ บทเพอ่ื ใชพ ดู ใหเ สยี งลนื่ และสะดวกปากหรอื ให เกดิ จงั หวะนา ฟง เพม่ิ ขน้ึ ซง่ึ ในหลกั ภาษาไทยเราเรยี กวา “คาํ สรอ ย หรอื คาํ อทุ านเสรมิ บท” เชน เรอ่ื งบาบอคอแตก ฉันไมชอบฟง ฉนั ไมเ ออออหอ หมกดวยหรอก ไมไปไมเ ปยกันละ คําแปลกๆ ที่ขีดเสนใตนั้นเปนคําสรอยเสริมบทเพราะใชพูดเสริมตอใหเสียงล่ืน สะดวกปากและนาฟง ซง่ึ เราเรยี กวา คําสรอ ยหรอื อทุ านเสรมิ บท จาก ๑ ถงึ ๑๐ ดงั กลาว เปน ลักษณะเดน ของภาษาไทย ซงึ่ จรงิ ๆ แลวยงั มอี ีกหลาย ประการ ซึ่งสามารถจะสังเกตจากการใชภ าษาไทยโดย ทัว่ ๆ ไปไดอ กี การยืมคําภาษาอ่ืนมาใชใ นภาษาไทย ภาษาไทยของเรามีภาษาอ่ืนเขามาปะปนอยูเปนจํานวนมาก เพราะเปนธรรมชาติ ของภาษาที่เปนเครื่องมือในการสื่อสาร ถายทอดความรูความคิดของมนุษยและภาษาเปน วัฒนธรรมอยางหน่ึง ซ่ึงสามารถหยิบยืมกันไดโดยมีสาเหตุจากอิทธิพลทางภูมิศาสตร คือ มีเขตแดนตดิ ตอ กันอิทธิพลทางประวัตศิ าสตรทีม่ ีการอพยพถน่ิ ท่อี ยู หรอื ยใู นเขตปกครอง ของประเทศอ่นื อิทธพิ ลทางดานศาสนาไทยเรามรการนับถือศาสนาพราหมณ ศาสนาพทุ ธ ศาสนาคริสต และอ่นื ๆ นอกจากนีอ้ ิทธิพลทางการศึกษา การคาขาย แลกเปล่ียนเทคโนโลยี จึงทําใหเรามกี ารยมื คาํ ภาษาอ่นื มาใชเปนจาํ นวนมาก เชน ๑. ภาษาบาลี สันสกฤต ไทยเรารับพุทธศาสนาลัทธิหายาน ซงึ่ ใชภาษาสันสกฤต เปนเครื่องมือมากอนและตอมาไดรับพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศมาอีกซ่ึงในภาษาบาลีเปน เครื่องมือในการเผยแพรไทยจึงรับภาษาบาลีสันสกฤตเขามาใชในภาษาไทยเปนจํานวนมาก เชน กตกิ า กตเวทิตา กตัญู เขต คณะ จารตี ญัตติ ทุจริต อารมณ โอวาท เกษยี ณ ทรมาน ภกิ ษุ ศาสดา สงเคราะห สัตว อุทิศ เปน ตน

หลกั การใชภ าษา ๑๐๖ หนังสอื เรียนสาระความรูพ ืน้ ฐาน ๒. ภาษาจีน ไทยกับจีนมคี วามสมั พนั ธก นั อยา งใกลชิดทางดานเชอื้ ชาติ ถิ่นทีอ่ ยู การติดตอคาขาย ปจจุบันมีคนจีนมากมายในประเทศไทยจึงมีการยืมและแลกเปล่ียนภาษา ซงึ่ กนั และกนั ภาษาจีนทไ่ี ทยยืมมาใชเ ปนภาษาพดู ไมใ ชภ าษาเขยี น คาํ ท่ีเรายืมจากภาษาจีน มมี ากมายตวั อยา งเชน กวยจ๊ับ ขมิ จับกัง เจง ซวย ซีอิ้ว ตวั๋ ทูช้ี บะหม่ี หาง ย่หี อ หวย บงุ กี้ อัง้ โล เกาเหลา แฮก ึ้น เปนตน ๓. ภาษาองั กฤษ ชาวองั กฤษ เขามาเก่ยี วขอ งกับชาวไทยตง้ั แตสมัยอยธุ ยา มกี าร คิดตอคาขาย และในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีการยกเลิกอํานาจศาลกงสุลใหแกไทย และภาษา องั กฤษเปนทย่ี อมรับกันทั่วโลกวาเปน ภาษาสากลท่ีสามารถใชสือ่ สารกนั ไดท วั่ โลก ประเทศ ไทยมกี ารสอนภาษาองั กฤษตงั้ แตป ระถมศกึ ษาจงึ ทาํ ใหเ รายมื คาํ ภาษาองั กฤษมาใชใ นลกั ษณะ คําทับศพั ทอ ยางแพรหลาย เชน โฮเตล ลอตเตอร่ี เปอรเ ซ็นต บอย โนต กอลฟ ลฟิ ท สวิตช เบียร ชอลก เบรก กอ ก เกม เชค็ แสตมป โบนสั เทคนิค เกรด ฟอรม แท็กซ่ี โซดา ปม คอลมั น เปนตน และปจ จบุ นั ยงั มภี าษาอนั เกิดจาการใชค อมพวิ เตอรจ ํานวนหน่ึง ๕ ๔. ภาษาเขมร อาจดว ยสาเหตคุ วามเปน เพอ่ื นบา นใกลเ คยี งและมกี ารตดิ ตอ กนั มา บทที่ ชานานปะปนอยใู นภาษาไทยบา ง โดยเฉพาะราชาศัพทแ ละในวรรณคดเี ชน บังคลั กรรไตร สงบ เสวย เสดจ็ ถนอม เปนตน กิจกรรม ๑. ใหผ เู รยี นสงั เกตและรวบรวม คาํ ภาษาไทยทยี่ มื มาจากภาษาบาลี สนั สกฤต ภาษาจนี ภาษาอังกฤษ และภาษาอนื่ ๆ และเราใชกันในการพดู คยุ และใชใ นการสือ่ สาร มวลชนแลว บันทึกไว เพอื่ นาํ ไปใชใ นการรายงานและการสอื่ สารตอ ไป ๒. แบง ผเู รยี นเปน ๒-๓ กลมุ ออกมาแขง กนั เขียนภาษาไทยแทบนกระดาษ กลุม ละ๑๕-๒๐ คาํ พรอมกับบอกขอ สงั เกตวา เหตผุ ลใดจึงคดิ วา เปนคําไทย การสรางคําขึ้นใชใ นภาษาไทย การสรางคําในภาษาไทยมีหลายวิธี ท้ังวิธีเปนของเราแทๆ และวิธีท่ีเรานํามาจาก ภาษาอน่ื วธิ ที เี่ ปน ของเราไดแ ก การผนั เสยี งวรรณยกุ ต การซาํ้ คาํ การซอ นคาํ และการประสม คํา เปน ตน สว นวิธที น่ี าํ มาจากภาษาอ่ืน เชน การสมาส สนธิ การเติมอุปสรรค การลงปจ จยั ดังจะไดกลาวโดยละเอียดตอไปน้ี ๑. การผันเสียงวรรณยุกต วิธีการนี้วรรณยุกตท่ีตางออกไปทําใหไดคําใหม เพมิ่ ขึน้ เชน เสอื เสือ่ เสือ้ นา นา นา นอง นอ ง นอง

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๐๗ ๒. การซ้ําคํา คือการสรางคําดวยการนําเอาคําท่ีมีเสียงและความเหมือนกันมาซํ้า ๕บทท่ี กันเพือ่ เปลี่ยนแปลงความหมายของคาํ แตกตางไปหลายลกั ษณะคอื ห ัลกการใ ชภาษา ๒.๑ ความหมายคงเดมิ เขากซ็ นเหมอื นเดก็ ทว่ั ๆ ไปลกู ยงั เลก็ อยา ใหน งั่ รมิ ๆ ไมป ลอดภยั ๒.๒ ความหมายเดน ชดั ขน้ึ หนกั ขนึ้ หรอื เฉพาะเจาะจงขน้ึ กวา ความหมายเดมิ สอนเทาไหรๆ ก็ไมเ ชือ่ กินอะไรๆ กไ็ มอ รอย บางคาํ ตอ งการเนน ความของคาํ ใหม ากทส่ี ดุ กจ็ ะซา้ํ ๓ คาํ ดว ยการเปลยี่ น วรรณยุกตข องคํากลาง เชน ดีดดี๊ ี บางบางบาง รอรอรอ หลอ ลอ หลอ เปน ตน ๒.๓ ความหมายแยกเปนสดั สวนหรอื แยกจาํ นวน เชน เกบ็ กวาดเปน หองๆไปนะ(ทีละหอง) พดู เปนเร่ืองๆ ไป (ทีละเรอ่ื ง) ๒.๔ ความหมายเปน พหพู จนเ มอื่ ซาํ้ คาํ แลว แสดงใหเ หน็ วา มจี าํ นวนเพม่ิ ขน้ึ เชน เขาไมเคยกลับบานเปน ปๆ แลว เดก็ ๆ ชอบเลน ซน ใครๆ กร็ ู ชา ๆ ไดพราสองเลม งาม กินๆ เขา ไปเถอะ จะเห็นวา คําท่ซี ํ้ากนั จะมีท้งั คํานาม กริยา คําสรรพนาม และจะมีการ บอกเวลา บอกจํานวนดว ย ๒.๕ ความหมายผิดไปจากเดิมหรือเมื่อซํ้าแลวจะเกิดความหมายใหมหรือมี ความหมายแฝง เชน เรอื่ งหมๆู แบบน้ีสบายมาก (เร่อื งงา ยๆ) อยูๆ ก็รองขนึ้ มา (ไมม ีสาเหตุ) จะเหน็ ไดว า การนาํ คาํ มาซา้ํ กนั นน้ั ทาํ ใหไ ดค าํ ทมี่ รี ปู และความหมายแตกตา งออกไป ดังน้ันการสรางคําซา้ํ จงึ เปนการเพิ่มคาํ ในภาษาไทยใหม มี ากข้นึ อยางหนึ่ง ๓. การซอนคํา คือการสรางคําโดยการนําเอาคําต้ังแตสองคําข้ึนไปซ่ึงมีเสียงตาง กันแตมีความหมายเหมือนกันหรือคลายคลึงกันหรือเปนไปในทํานองเดียวกันมาซอนคู กัน เชน เล็กนอย รักใคร หลงใหลบานเรือน เปนตน ปกตคิ าํ ที่นาํ มาซอ นกนั นนั้ นอกจาก จะมคี วามหมายเหมอื นกันหรือใกลเคียงกันแลว มกั จะมเี สยี งใกลเคยี งกันดว ย ท้งั นีเ้ พื่อให ออกเสียงไดงาย สะดวกปาก คาํ ซอ นทําใหเกิดคําใหมหรือคําท่ีมีความหมายใหมเกดิ ขึ้นใน ภาษา ทําใหมคี าํ เพิม่ มากขน้ึ ในภาษาไทย อันจะชวยใหก ารส่ือความหมายและการสื่อสารใน ชวี ติ ประจําวนั มปี ระสิทธภิ าพเพมิ่ ขนึ้ คําท่นี ํามาซอนกนั แลว ทําใหเกิดความหมายนน้ั แบง เปน๒ ลกั ษณะ คือ ๓.๑ ซอนคาํ แลว มีความหมายคงเดิม การซอ นคําลักษณะนีจ้ ํานําคาํ ทมี่ คี วาม หมายเหมอื นกนั มาซอ นกนั เพอื่ ไขความหรอื ขยายความซง่ึ กนั และกนั เชน วา งเปลา โงเ ขลา รปู ราง ละทิ้ง อดิ โรย บาดแผล เปนตน

๑๐๘ หนงั สือเรยี นสาระความรูพืน้ ฐาน ๓.๒ ซอ นคาํ แลว มคี วามหมายเปลย่ี นแปลงไปจากเดมิ คาํ ซอ นท่เี ปน คาํ ทเ่ี กดิ ความหมายใหมน ้ี ลกั ษณะคือ ก. ความหมายเชงิ อุปมา เชน ยุง ยาก ออนหวาน เบิกบาน เปน ตน ข. ความหมายกวางออก เชน เจ็บไข พน่ี อง ทุบตี ฆา ฟน เปนตน ค. ความหมายแคบเขา เชน ใจดาํ ปากคอ ญาตโิ ยม หยบิ ยมื นาํ้ พกั นาํ้ แรง สม สกุ ลกู ไม เปน ตน การแยกลกั ษณะคาํ ซอ นตามลกั ษณะการประกอบคาํ นนั้ จะมลี กั ษณะคาํ ซอ น ๒ คาํ และคําซอ นมากกวาสองคาํ เชน บา นเรอื น สวยงาม ยากดมี จี น เจ็บไขไดป วย อดตาหลบั ขับตานอน จบั ไมไดไ ลไ มท นั เปน ตน ๔. การสรา งคําประสม การสรา งคาํ ขน้ึ ใชใ นภาษาไทยสว นหนง่ึ จะใชว ธิ ปี ระสมคาํ หรอื วธิ กี ารสรา งคาํ ประสม โดยการนาํ เอาคาํ ทมี่ ใี ชอ ยใู นภาษาไทย ซงึ่ มรี ปู คาํ และความหมาย ของคําแตกตางกนั มาประสมกันเพ่อื ใหเกิดคาํ ใหม และมคี วามหมายใหมในภาษาไทย เชน ๕ พดั ลม ไฟฟา ตเู ย็น พอ ตา ลูกเสอื แมน าํ้ เรอื รบ น้าํ หอม นํ้าแข็ง เมอื งนอก เปนตน บทที่ คําทน่ี าํ มาประสมกนั จะเปนคาํ ไทยกับคาํ ไทยหรอื คําไทยกับคาํ ตา งประเทศกไ็ ด เชน - คาํ ไทยกับคาํ ไทย โรงเรียน ลกู เขย ผีเสอื้ ไมเ ทา เปน ตน หลกั การใชภ าษา - คาํ ไทยกับคําบาลี หลักฐาน (หลักคําไทย ฐานคาํ บาลี) สภากาชาด พลเมือง ราชวัง ฯลฯ - คําไทยกบั คาํ สันสกฤต ทนุ ทรัพย (ทนุ คําไทย ทรพั ยคาํ สันสกฤต) - คาํ ไทยกบั คําจีน เยน็ เจยี๊ บ (เยน็ คําไทย เจ๊ยี บคาํ ภาษาจีน) หวย ใตด ิน นายหา ง เกง จนี กินโตะ เขา หุน ฯลฯ - คาํ ไทยกบั คาํ เขมร ละเอยี ดลออ (ละเอียดคาํ ไทย ลออคาํ เขมร) ของ ขลงั เพาะชํา นายตรวจ - คาํ ไทยกบั คาํ อังกฤษ เส้ือเชิต้ (เสือ้ คําไทย เชิต้ คาํ อังกฤษ) พวงหรีด เหยอื กน้ํา ตเู ซฟ นายแบงค ไขกอก แปป นํา้ ฯลฯ ๕. การสรา งคาํ ไทยโดยการนาํ วธิ กี ารของภาษาอน่ื มาใช การสรา งคาํ ของภาษาอน่ื ทน่ี าํ มาใชใ นภาษาไทย ไดแ ก ๕.๑ การสรางคําของภาษาบาลีและสันสกฤต คอื ก. วธิ สี มาส สมาสเปน วธิ สี รา งศพั ทอ ยา งหนงึ่ ในภาษาบาลี สนั สกฤตโดย การนาํ คาํ ศพั ทต งั้ แต๒ คาํ ขนึ้ ไปรวมเปน ศพั ทใ หมศ พั ทเ ดยี ว จะมลี กั ษณะคลา ยกบั คาํ ประสม ของไทย แตค าํ สมาสนั้นเปน คําท่ีมาขยาย มกั จะอยหู นา คาํ หลกั สว นคําประสมของไทยน้ัน คําขยายจะอยูขางหลงั เชน คําวา มหาบุรุษ คาํ วามหาบรุ ษุ คาํ วา มหา แปลวา ยงิ่ ใหญ ซึง่ เปนคาํ ขยาย จะอยหู นา คําหลกั คือ บุรษุ ดงั นั้น คําวา มหาบุรุษ แปลวา บรุ ุษผูยงิ่ ใหญ ซงึ่ ตา งจากภาษาไทย ซงึ่ สวนมากจะวางคาํ ขยายไวหลงั คําทีถ่ ูกขยาย

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๐๙ ตวั อยางคาํ สมาสในภาษาไทย พลศึกษา ประวัตศิ าสตร ปริยตั ิธรรม กามเทพ เทพบุตร สุนทรพจน วิศวกรรม วศิ วกร อากาศยาน สวสั ดกิ าร คหกรรมศาสตร วทิ ยาศาสตร วทิ ยากร พธิ กี ร ชพี จร มหกรรม ประวัติศาสตร โทรทศั น โทรเลข วารสาร นิตยสาร จุลสาร พพิ ิธภณั ฑ วนิ าศกรรม อบุ ัตเิ หตุ ปญญาชน รมณยี สถาน สังฆทาน กิจกรม อุทกภยั วทิ ยุศึกษา หตั ถศึกษา เปนตน (ข) วธิ ลี งอปุ สรรค วิธีสรา งคาํ ในภาษาบาลแี ละสันสกฤตนน้ั มีวิธีลงอุปสรรค (หรอื บทหนา) ประกอบขางหนาศัพทเพ่ือใหไดคําท่ีมีความหมายแตกตางออกไป ซึ่งไทยเราได นาํ มาใชจาํ นวนมาก เชน อธ+ิ การ เปน อธกิ าร(ความเปน ประธาน) อน+ุ ญาต เปน อนญุ าต (การรบั ร)ู อธ+ิ บดี เปน อธบิ ดี (ผเู ปน ใหญ) อน+ุ ทนิ เปน อนทุ นิ (ตามวนั ,รายวนั ) อป+มงคล เปน อปั มงคล(ไมม มี งคล) ว+ิ กฤต เปน วกิ ฤต (แปลกจากเดมิ ) อป+ยศ เปน อปั ยศ (ไมม ยี ศ) ว+ิ เทศ เปน วเิ ทศ (ตา งประเทศ) ๕บทท่ี คําที่ลงอุปสรรคดังกลาวนี้จัดวาเปนคําสมาส ทั้งนี้เพราะวิธีลงอุปสรรคเปนการ ห ัลกการใ ชภาษา รวบรวมศพั ทภ าษาบาลแี ละสนั สกฤตเขา ดว ยกนั และบทขยายจะวางอยหู นา บททถี่ กู ขยายใน ภาษาบาลีและสันสกฤต การลงอปุ สรรคเขา ขา งหนา คาํ เปน วิธกี ารสมาสวิธีหน่งึ นอกจากนี้ การลงอปุ สรรคของภาษาบาลี ถกู นาํ มาใชใ นภาษาไทยแลว ไทยเรายงั นาํ วิธีการลงอุปสรรคมาใชกบั คําไทยและคําอื่นๆ ในภาษาไทยอกี ดวย เชน สมรู หมายความวา รวมคิดกนั สมทบ หมายความวา รวมเขา ดว ยกนั ค. การสนธิ การสรางคาํ ในภาษาบาลี สนั สกฤต ซง่ึ มีการเปลย่ี นแปลงรูปคํา อัน เน่ืองมาจากการเปลย่ี นแปลงทางเสยี ง ซง่ึ เราเรียกวา “สนธิ” สนธิ เปนการเปลี่ยนแปลงเสียง การสนธิเปนวิธีการสมาส โดยการเชื่อมคําให กลมกลืนกัน คอื ทายเสียงคาํ ตนกบั เสียงของคาํ ท่นี าํ มาตอ จะกลมกลืนกัน เปน วิธสี รางคํา ใหมในภาษาวิธีหนึง่ วธิ ีสนธิมี ๓ วธิ ีคือ ๑. สระสนธิ คือการรวมเสียงสระตัวทา ยของคํานาํ หนากบั สระตัวหนาของคาํ หลงั ใหกลมกลนื สนทิ กันตามธรรมชาติการออกเสียง อะ+อ เปน อา เชน สขุ +อภิบาล = สขุ าภิบาล อะ+อุ หรือ อู เปน อุ อู หรือ โอ เชน อรณุ +อุทัย = อรโุ ณทัย ราช+อปุ โภค = ราชปู โภค ฯลฯ ๒. พยัญชนะสนธิ เปนลักษณะการเชื่อมและกลมกลืนเสียงระหวางคําท่ีสุดศัพท ดว ยพยญั ชนะกบั คาํ ทข่ี นึ้ ตน ดว ยพยญั ชนะหรอื สระ เมอ่ื เสยี งอยใู กลก นั เสยี งหนง่ึ จะมอี ทิ ธพิ ล

๑๑๐ หนงั สือเรยี นสาระความรูพน้ื ฐาน ดึงเสียงพยัญชนะอีกเสียงหนึ่งใหมีลักษณะเหมือนหรือใกลเคียงกัน พยัญชนะสนธินี้จะมี เฉพาะในภาษาสนั สกฤตเทา นนั้ ในภาษาบาลไี มม เี พราะศพั ทใ นภาษาบาลที กุ คาํ ตอ งสดุ ศพั ท ดวยสระ ตวั อยา ง เชน ธต เปลยี่ น เปน ทธ เชน พุธ+ต = พุทธ ราชน+บตุ ร = ราชบุตร ไทยใช ราชบุตร กามน-เทว = กามเทว ไทยใช กามเทพ ๓. นฤคหิตสนธิ สนธนิ คิ หติ จะมลี กั ษณะการตอ เชอ่ื มและกลมกลนื เสยี งระหวา งคาํ ตน ทล่ี งทา ยดว ยนคิ หติ กับคําท่ีข้ึนตนดวยสระหรือพยัญชนะนิคหิตเทียบไดกับเสียงนาสิก ดงั นนั้ นคิ หติ จะกลายเปน นาสกิ ของพยญั ชนะตวั ทต่ี ามมา คอื ง ญ น ณ ม ถา ตวั ตามนคิ หติ อยวู รรคเดยี วกับ ง ก็จะเปลี่ยนเปน ง ถา อยวู รรคเดยี วกบั ญ หรือ น หรอื ณ หรอื ม ก็จะ เปลี่ยนเปน ญ น ณม ตามวรรค เชน สํ + เกต = สงั เกต (เครื่องหมายรู) สํ + ถาร = สันถาร (การปลู าด) สํ + พนธ = สมั พนั ธ ๕บทที่ การนําวิธีการสรางคําแบบคําสมาส คําลงอุสรรคและวิธีสนธิในภาษาบาลีสันสกฤต มาใชในภาษาไทย ถอื วาเปน การสรางคาํ หรือเพ่ิมคาํ ในภาษาไทยมมี าก หลกั การใชภ าษา ๕.๒ การสรางคําของภาษาเขมร ไทยไดนําเอาวิธีสรางคําของเขมรคือการ แผลงคํามาใชในภาษาไทย ซ่ึงวิธีแผลงคําในภาษาเขมรมีหลายวิธีแตไทยเรานํามาใชบางวิธี เทา นนั้ คําแผลง คอื คาํ ท่ีเปล่ียนแปลงตวั อกั ษรใหมีรปู ลกั ษณะตา งไปจากคําเดมิ แตย งั คง รกั ษาความหมายเดิมหรอื เคา เดิมเอาไวใ หพอสังเกตได วธิ ีแผลงคําในภาษาไทย ทน่ี าํ มาจากภาษาเขมรบางวธิ คี อื ๑. ใชว ิธีเตมิ อํา ลงหนาคําแผลงใหมแตคงรปู สระเดมิ ไวทพี่ ยางคห ลงั เชน ตรวจ เปน ตาํ รวจ เกิด เปน กําเนิด เสรจ็ เปน สําเรจ็ เสยี ง เปน สําเนียง ๒. ใชวิธีเติมอุปสรรค (หนวยหนาศัพท) บํ (บ็อม) ลงหนาคําแผลงสวนใหญ ไทยนําเอามาออกเสียง บงั บัน บาํ เชน เกดิ ลงอุปสรรค บํ เปน บเํ กดิ ไทยใชบังเกิด ดาล ลงอุปสรรค บํ เปน บํดาล ไทยใชบันดาล การแผลงคําเปนวิธีสรางคําข้ึนใชในภาษาวิธีหนึ่งซ่ึงไทยเอาแบบอยางมาจากภาษา เขมรและภาษาอ่นื เชน ภาษาบาลี สันสกฤต เชน อายุ เปน พายุ อภิรมย เปน ภิรมย ไวปลยุ เปน ไพบลู ย มาต เปน มารดา การแผลงคําของภาษาบาลี สันสกฤต สวนใหญเพ่ือจะไดออกเสียงในภาษาไทยไดงายและ ไพเราะข้นึ

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๑๑ ศพั ทบญั ญัติ ศพั ทบ ญั ญตั ิ หมายถงึ คาํ เฉพาะวงการหรอื คาํ เฉพาะวชิ าทผี่ คู ดิ ขน้ึ เพอ่ื ใชส อ่ื ความ หมายในวงการอาชพี หรอื ในวชิ าการแขนงใดแขนงหนง่ึ โดยเฉพาะ ทงั้ นเ้ี พราะการศกึ ษาของ เราไดขยายตัวกวางขวางมากข้นึ การศกึ ษาจากตา งประเทศกม็ มี ากข้ึน เราตอ งรบั รูคาํ ศพั ท ของประเทศเหลานั้นโดยเฉพาะคาํ ศัพทภาษาองั กฤษ ปจจุบันมีศัพทบัญญัติท่ีใชกันแพรหลายโดยท่ัวไปจํานวนมากซ่ึงผูเรียนคงจะเคย เหน็ และเคยไดฟ ง จากสอ่ื มวลชน ซง่ึ จะเปน คาํ ศพั ทเ กย่ี วกบั ธรุ กจิ กฎหมาย วทิ ยาศาสตร ฯลฯ จะขอยกตัวอยา งเพยี งบางคาํ ดังน้ี สินเชอ่ื Credit หมายถึง เงนิ ท่เี ปน หนีไ้ วด ว ยความเชอื่ ถือ เงินฝด Deflation หมายถึง ภาวะเศรษฐกจิ ที่มปี รมิ าณเงนิ หมนุ เวียน ในประเทศมีนอย การใชจ ายลดนอยลงทาํ ใหสนิ คาราคาตก เงินเฟอ Inflation หมายถงึ ภาวะเศรษฐกจิ ทป่ี รมิ าณเงนิ หมนุ เวยี นใน ประเทศมีมากเกินไป ทําใหราคาสินคาแพงและเงินเสื่อมคา ๕บทท่ี ตกต่ํา ปริมาณเงินหมุนเวียนในประเทศมีนอยการใชจาย ห ัลกการใ ชภาษา ลดนอ ยลง ทําใหสินคาราคาตก ทนุ สํารอง Reserve fund หมายถึง เงินที่กันไวจากผลกําไรของ หางหุนสวนบริษัทตามที่กําหนดไวในกฎหมายหรือขอบังคับ ของหางหนุ สว น บรษิ ทั นนั้ ๆ ทนุ สํารองเงนิ ตรา Reserve หมายถงึ ทองคาํ เงนิ ตราตา งประเทศหรอื หลกั ทรพั ย ตางๆ ซ่งึ ใชเปนประกันในการออกธนบตั รหรอื ธนาคารบัตร เงินปน ผล Dividend หมายถงึ สว นกาํ ไรทบี่ รษิ ทั จาํ กดั จา ยใหแ กผ ถู อื หนุ กลองโทรทรรศน Telescope กลอ งที่สองดทู างไกล กลอ งจลุ ทรรศน Microscope กลอ งขยายดขู องเล็กใหเหน็ เปนใหญ จรวด Rocket หมายถึง อาวุธหรือยานอวกาศที่ขับเคล่ือนดวย ความเรว็ สงู โดยไดเ ชอ้ื เพลงิ ในตวั เองเผาไหมเ ปน แกส พงุ ออกมา จากสว นทา ยมที งั้ ชนดิ ทใี่ ชเ ชอื้ เพลงิ แขง็ และชนดิ เชอ้ื เพลงิ เหลว ขปี นาวุธ Missile หมายถึง อาวุธซ่ึงถูกสงอกไปจากผิวพิภพเพื่อใช ประหตั ประหารหรอื ทาํ ลายในสงคราม โดยมกี ารบงั คบั ทศิ ทาง ในตวั เอง เพอื่ นาํ ไปสเู ปา หมายการบงั คบั ทศิ ทางนบี้ งั คบั เฉพาะ ตอนขึ้นเทานน้ั จรวดนําวถิ ี Guided Rocket หมายถึง ขีปนาวุธนําวิธีซ่ึงขับเคลื่อน ดวยจรวด

๑๑๒ หนงั สือเรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน จานบนิ Flying Saucer หมายถงึ วัตถุบิน ลกั ษณะคลายจาน ๒ ใบ คว่ําประกบกันมีผูอางวาเคยเห็นบินบนทองฟาและมีบางคน เชอื่ วา เปน ยานอวกาศมาจากนอกโลกหรอื จากดาวดวงอน่ื บาง คร้ังก็เรยี กวา จานผี ดาวเทียม Satellite หมายถงึ วตั ถทุ มี่ นษุ ยส รา งขนึ้ เลยี นแบบดาวบรวิ าร ของดาวเคราะห เพอื่ ใหโ คจรรอบโลกหรอื รอบเทหฟ ากฟา อนื่ มีอุปกรณโทรคมนาคมดวย เชนการถายทอดคล่ืนวิทยุและ โทรทศั นขามประเทศขา มทวีป เปนตน แถบบันทกึ เสยี ง Audiotape หมายถึง แถบเคลือบสารแมเหล็กใชบันทึก สญั ญาณเสยี ง แถบบนั ทึกภาพ,แถบวดี ิทศั น Videotape หมายถึง แถบเคลอื บสารแมเ หลก็ ใช บนั ทึกสัญญาณภาพ โลกาววิ ตั น Globalization หมายถึง การทําใหแพรห ลายไปทว่ั โลก ๕บทท่ี คาํ ศพั ทบ ญั ญตั ทิ ย่ี กมาลว นมคี วามหมายทตี่ อ งอธบิ ายและมกั จะมคี วามหมายเฉพาะ หลกั การใชภ าษา ดานท่ีแตกตางไปจากความเขาใจของคนท่ัวไป หากผูเรียนตองการทราบความหมายท่ีถูก ตอ งควรคนควาจากพจนานกุ รมเฉพาะเร่ือง เชน พจนานุกรมศัพทแพทย พจนานุกรมศพั ท ธุรกิจ พจนานุกรมชางและพจนานุกรมศัพทกฎหมาย เปนตนหรือติดตามขาวสารจากส่ือ ตา งๆทมี่ กี ารใชค าํ ศพั ทเ ฉพาะดา นจะชว ยใหเ ขา ใจดขี น้ึ เพราะคาํ ศพั ทบ ญั ญตั เิ หมาะสมทจ่ี ะ ใชเฉพาะวงการและผูมพี น้ื ฐานพอเขา ใจความหมายเทา น้นั กิจกรรม ๑. ใหผเู รยี นรวบรวมคําศัพทบ ญั ญัติจากหนงั สอื พมิ พและหนงั สอื อนื่ ๆ แลว บนั ทกึ ไวใ นสมุดเพ่ือจะไดน าํ ไปใชใ นการพดู และเขยี นเมื่อมโี อกาส ๒. ผสู อนยกคาํ มาถามทเ่ี หน็ สมควรใหผ เู รยี นชว ยกนั แยกวา เปน คาํ สมาสหรอื คําประสม ประโยคในภาษาไทย ประโยคตอ งมคี วามครบ สมบรู ณ ใหร ูวา ใครทําอะไร หรอื กลา วอกี อยา งหนงึ่ วาประโยคตอ งประกอบดวยประธานและกริยาเปนอยา งนอย เราสามารถแยกประโยคไดเ ปน ๓ ชนดิ คอื ก. ประโยคแจง ใหทราบ หรอื ประโยคบอกเลา ประโยคชนดิ นอี้ าจจะเปนประโยค สน้ั ๆ มเี พียง คาํ นามทําหนา ทปี่ ระธาน คํากรยิ าทาํ หนา ทเ่ี ปนตวั แสดง เชน คนเดนิ นกบนิ แตบ างทอี าจจะเปน ประโยคยาวๆ มคี วามสลบั ซบั ซอ นยง่ิ ขน้ึ ซง่ึ มคี าํ นาม คาํ กรยิ า หลายคาํ ก็ได

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๑๓ ถา ประโยคแจง ใหทราบน้ันมเี นือ้ ความปฏเิ สธกจ็ ะมคี ําปฏเิ สธ เชน ไมม ี หามิได อยู ดว ย เชน เขาไมม ารวมประชุมในวนั นี้ ข. ประโยคถามใหต อบหรอื ประโยคคาํ ถาม เปน ประโยคทผี่ พู ดู ใชถ ามขอ ความเพอ่ื ใหผูฟ ง ตอบ รูปประโยคคําถามจะมคี าํ หรือไหม ใคร อะไร ที่ไหน ก่ี เม่อื ไร อยางไร ฯลฯ แต ถาประโยคถามใหตอบเปนประโยคถามใหตอบท่มี ีเนอื้ ความปฏิเสธกจ็ ะมีคาํ ปฏเิ สธอยูดว ย ค. ประโยคบอกใหท าํ หรอื ประโยคคาํ สง่ั เปน ประโยคทผ่ี พู ดู ใชเ พอื่ ใหผ ฟู ง กระทาํ อาการบางอยางตามความตอ งการของผพู ูด การบอกใหผอู ื่นทําตามความตอ งการของตน นนั้ อาจตองใชว ธิ ขี อรองออนวอน วิงวอน เชญิ ชวน บงั คับ ออกคาํ สง่ั ฯลฯ การเรียงลําดบั ในประโยค การเรยี งลาํ ดบั ในภาษาไทยมคี วามสาํ คญั มากเพราะถา เรยี งลาํ ดบั ตา งกนั ความสมั พนั ธ ของคาํ ในประโยคจะผิดไป เชน สนุ ขั กัดงู สุนขั เปนผทู ํา งูเปน ผูถูกกระทาํ งกู ัดสุนขั งูเปน ผทู าํ สุนัขเปน ผถู ูกกระทาํ ๕บทท่ี โครงสรางของประโยค ห ัลกการใ ชภาษา ประโยคในภาษาไทยแบง เปน ๓ ชนิด คือ ก. ประโยคความเดียว คือประโยคที่มุงกลาวถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงสิ่งเดียวและส่ิง น้ันแสดงกิริยาอาการหรืออยูในสภาพอยางใดอยางหนึ่งแตเพียงอยางเดียว ประโยคความ เดยี วแบงออกเปนสว นสําคัญ ๒ สวน คือภาคประธานและภาคแสดง เชน ผหู ญงิ ชอบดอกไม ถึงแมจะมรี ายละเอยี ดเขา ไปในประโยค ก็ยังเปนประโยคความ เดียว เชน ผูหญงิ คนน้ันชอบดอกไมส วย ข. ประโยคความซอ น คอื ประโยคความเดียวทเี่ พิม่ สวนขยายภาคประธานหรือ ภาคแสดงดว ยประโยค ทาํ ใหโ ครงสรา งของประโยคเปลยี่ นไปแตถ า ประโยคทเ่ี พมิ่ ขน้ึ นนั้ เปน ประโยคชวยจํากดั ความหมายของคาํ ถามหรือคํากรยิ า กเ็ ปนประโยคซอ น เชน ผูหญิงท่ีนัง่ ขา งๆ ฉนั ชอบดอกไมท ่อี ยูในแจกัน ประโยคที่ชวยจํากัดความหมายของคํานาม “ดอกไม” คือประโยคที่วา “ท่ีอยูใน แจกนั ” เปน ตน ค. ประโยคความรวม คอื ประโยคทม่ี สี ว นขยายเพมิ่ ขนึ้ และสว นทขี่ ยายสมั พนั ธก บั ประโยคเดมิ โดยมคี าํ เชอื่ ม และ แตถ า ฯลฯ อยขู า งหนา หรอื อยขู า งในประโยคเดมิ หรอื ประโยค ทเ่ี พ่ิมข้ึน ทําใหรูว า ประโยคทั้งสองสมั พนั ธกนั อยา งไร เชน ผูหญงิ ชอบดอกไมส ว นเด็กชอบของเลน เปนประโยคความรวม ประโยคทเี่ พ่ิมข้นึ และสัมพันธก บั ประโยคเดิมโดยมีคาํ เชอื่ ม “สวน” มาขา งหนา คือ ประโยค “เดก็ ชอบของเลน” เปนตน

หลกั การใชภ าษา ๑๑๔ หนังสอื เรียนสาระความรพู น้ื ฐาน เร่ืองที่ ๒ ถอยคําสํานวน สุภาษิต คําพังเพย ๑. ถอยคําภาษาไทยมีลักษณะพิเศษหลายประการ สามารถเลือกใชใหเหมาะสม ในการส่ือสาร เพื่อความเขาใจในส่งิ ตา งๆ ไดอ ยา งชดั เจน และตรงเปาหมาย ๒. ถอ ยคาํ ภาษาไทยมลี กั ษณะเปน ศลิ ปะทม่ี คี วามประณตี สละสลวย ไพเราะ ลกึ ซง้ึ นาคิด นาฟง ร่ืนหู จูงใจ และหากนาํ ไปใชไดเ หมาะกบั ขอความเรอื่ งราวจะเพิ่มคุณคา ใหขอ ความหรือเรือ่ งราวเหลานนั้ มีนาํ้ หนกั นาคิด นา ฟง นาสนใจ นา ติดตามย่งิ ข้นึ ๓. ถอ ยคาํ ภาษาไทย ถา รจู กั ใชใ หถ กู ตอ งตามกาลเทศะและบคุ คลนบั วา เปน วฒั นธรรม อนั ดีงามของชาติและของผปู ฎบิ ตั ิ ถอ ยคําสํานวน ถอยคาํ สาํ นวนหมายถงึ ถอ ยคําที่เรียบเรยี ง บางทกี ใ็ ชวาสาํ นวนโวหาร คาํ พดู ของ มนษุ ยเ ราแยกออกไปอยา งกวา งๆ เปน ๒ อยา ง อยา งหนงึ่ พดู ตรงไปตรงมาตามภาษาธรรมดา ๕บทที่ พอพดู ออกมาก็เขา ใจทันที อกี อยา งหนง่ึ พดู เปน เชิงไมตรงไปตรงมา แตใหม คี วามหมายใน คําพูดน้ันๆ คนฟงเขาใจความหมายทันที ถาคําพูดน้ันใชกันแพรหลาย เชนคําวา “ปาก หวาน” “ใจงา ย” แตถ า ไมแพรห ลายคนฟง กไ็ มอ าจเขา ใจทันที ตอ งคดิ จึงจะเขา ใจหรือบางที คดิ แลว เขา ใจเปน อยา งอน่ื กไ็ ดห รอื ไมเ ขา ใจเอาเลยกไ็ ดค าํ พดู เปน เชงิ นี้ เราเรยี กวา “สาํ นวน” การใชถอยคําที่เปนสํานวนนั้น ใชในการเปรียบเทียบบาง เปรียบเปรยบาง พูดกระทบบาง พูดเลนสนุกๆ บาง พูดเตือนสติใหไ ดคิดบาง สาํ นวนไทย หมายถึง ถอ ยคาํ ทเ่ี รียบเรยี งไวตายตวั เนอื่ งจากใชกันมาจนแพรหลาย อยูต วั แลว จะตดั ทอนหรอื สลบั ทไี่ มไ ด เชน สํานวนวา “เกบ็ เบ้ียใตถุนราน”หมายความวา ทาํ งานชนดิ ทไี่ ดเ งินเล็กนอ ยกเ็ อา ถา เราเปลี่ยนเปน “เก็บเงนิ ใตถุนบาน” ซง่ึ ไมใ ชสํานวนท่ี ใชก นั คนฟงอาจไมเขาใจหรอื เขาใจเปน อยางอื่น เชน เก็บเงินฝงไวใตถนุ บา น ลกั ษณะชองสาํ นวนไทย ๑. สํานวนไทยมีลักษณะที่มีความหมายโดยนัย โดยปกติความหมายของคํามี อยางนอย ๒ ประการ คอื ๑.๑ ความหมายโดยอรรถ ไดแ ก ความหมายพน้ื ฐานของคาํ นน้ั ๆ โดยตรงเชน คําวา “กนิ ”ความหมายพนื้ ฐานท่ที กุ คนเขาใจกค็ ืออาการที่นําอะไรเขาปากเค้ียวแลวกลืนลง ไปในคอ เชน กนิ ขาว กินขนม เปนตน ๑.๒ ความหมายโดยนยั ไดแ ก การนาํ คาํ มาประกอบกนั ใชใ นความหมายทเี่ พมิ่ จากพน้ื ฐานเชน คาํ วา กนิ ดิบ - ชนะโดยงายดาย กินโตะ - รุมทํารา ย กนิ แถว - ถูกลงโทษทกุ คนในพวกนั้น กนิ ปรู อ นทอ ง - ทําอาการพิรธุ ขึ้นเอง

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๑๕ ๒. สํานวนไทยมีลักษณะมคี วามหมายเพือ่ ใหตีความ มลี ักษณะติชมหรอื แสดง ๕บทที่ ความเห็นอยูในตัว เชน เกลือเปนหนอน กินปูนรอนทอง ตกบันไดพลอยโจน งมเข็มใน ห ัลกการใ ชภาษา มหาสมทุ ร เปนตน ๓. สาํ นวนไทย มลี กั ษณะเปน ความเปรยี บเทยี บหรอื คาํ อปุ มา เชน ใจดาํ เหมอื น อกี า เบาเหมือนปยุ นุน รกั เหมอื นแกวตา แขง็ เหมอื นเพชร เปนตน ๔. สาํ นวนไทยมลี กั ษณะเปน คาํ คมหรอื คาํ กลา ว เชน หนา ชน่ื อกตรม หาเชา กนิ คาํ่ หนา ซอื่ ใจคด เปนตน ๕. สาํ นวนไทย มลี กั ษณะเปน โวหารมเี สยี งสมั ผสั คลอ งจองกนั หรอื บางทกี ย็ าํ้ คาํ เชน ชา วแดงแกงรอ น ขนุ ขอ งหมองใจ จบั มอื ถอื แขน บนบานศาลกลา ว กนิ จบุ กนิ จบิ ประจบ ประแจง ปากเปย กปากแฉะ อม่ิ อกอ่มิ ใจ เปน ตน ตวั อยางสาํ นวนไทย ๑. สาํ นวนทม่ี เี สยี งสมั ผสั สาํ นวนเหลา นม้ี กั จะมจี าํ นวนคาํ เปน จาํ นวนคู ตง้ั แต ๔ คาํ จนถึง ๑๒ คาํ ดงั น้ี ๑.๑ เรยี ง ๔ คาํ เชน ขา วแดงแกงรอ น คอขาดบาดตาย โงเงาเตาตนุ ฯลฯ ๑.๒ เรยี ง ๖ คาํ เชน คดในขอ งอในกระดกู ยใุ หร าํ ตาํ ใหร วั่ นกมหี หู นมู ปี ก ฯลฯ ๑.๓ เรียง ๘ คําเชน กนิ อยกู บั ปาก อยากอยูกบั ทอ ง ไกง ามเพราะขน คนงาม เพราะแตง , ความรทู วมหัว เอาตวั ไมรอด เปนตน ๑.๔ เรียง๑๐ คํา เชน คนรักเทาผืนหนัง คนชังเทาผืนสื่อ คบคนใหดูหนา ซื้อผา ใหดูเนอื้ ดักลอบตอ งหมัน่ กู เจา ชตู องห่ันเกย้ี ว เปน ตน ๑.๕ เรียง ๑๒ คํา เชน ปลูกเรือนตามใจผอู ยู ผูกอูตามใจผนู อน มีเงนิ เขานบั เปน นอ ง มีมองเขานบั เปนพี่ เลนกับหมาหมาเลียปาก เลน กบั สากสากตอยหวั ๒. สาํ นวนทไ่ี มม เี สยี งสมั ผสั สาํ นวนเหลา นม้ี มี ากมาย สว นมากมต่ี ง้ั แต ๒ คาํ ขน้ึ ไป จนถึง ๘ คาํ เชน ๒.๑ เรียง ๒ คาํ เชน กนั ทา แกเผด็ เขาปง ตกหลมุ ตายใจ ฯลฯ ๒.๒ เรียง ๓ คาํ กวางขวางคอ เกลอื เปน หนอน คลมุ ถงุ ชน ควาน้าํ เหลว ฯลฯ ๒.๓ เรยี ง ๔ คาํ เชน กงิ่ ทองใบหยก ก้ิงกาไดทอง กินปูรอนทอง น้าํ ผึง้ หยด เดียว นอนตายตาหลับขา วใหมปลามัน เปน ตน ๒.๔ เรยี ง ๕ คาํ เชน ขนหนา แขงไมรว ง ตงี ใู หห ลงั หัก จับปูใสก ระตงั ฯลฯ ๒.๕ เรยี ง ๖ คํา เชน กลนื ไมเ ขาคายไมอ อก นิว้ ไหนรายตดั น้ิวนน้ั บา นเมอื ง มขี ่อื มีแป พลิกหนามอื เปน หลังมือ ๒.๖ เรยี ง ๗ คาํ เชน กนิ บนเรอื นข้ีรดหลงั คา นกนอ ยทาํ รงั แตพอตัว ตาํ นาํ้ พรกิ ละลายแมนา้ํ สิบปากวา ไมเทาตาเห็น เรื่องข้หี มรู าข้หี มาแหง ฯลฯ สาํ นวน หมายถงึ กลมุ ของวลี คาํ หรอื กลมุ คาํ ทนี่ าํ มาใชใ นความหมายทแ่ี ตกตา งไป จากความหมายเดิม ความหมายท่เี กิดขึ้นมักจะเปน ความหมายในเชงิ อปุ มา หรือเชิงเปรยี บ

๑๑๖ หนังสือเรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน เทยี บ ไมไ ดใ หค ตธิ รรม แตจ ะเปน ความหมายทก่ี ระชบั และลกึ ซง้ึ เชน สาํ นวนวา เรอื่ งกลว ยๆ คาํ วา กลว ยๆ ไมไ ดห มายถึงผลไมแตหมายถึง งา ยๆ เรื่องไมย ากเปนเรอ่ื งงายๆ สํานวน ภาษไทยอาจจะประกอบคําตั้งแต ๑ คาํ ขี้นไปจงึ ถงึ หลายคําหรือเปน กลุม ตวั อยางเชน ปากหวาน = พูดเพราะ ลกู หมอ = คนเกาของสถานทีใ่ ดสถานทีห่ นึง่ หญาปากคอก = เรือ่ งงายๆที่คดิ ไมถงึ กงกรรมกงเกวยี น = กรรมสนองกรรม พกหินดีกวา พกนุน = ใจคอหนักแนน ดกี วา หูเบา การใชส าํ นวนไปประกอบการสอ่ื สารนน้ั ผใู ชต อ งรคู วามหมายและเลอื กใชใ หเ หมาะสม กับเพศ โอกาส และสถานการณ เชน เฒา หัวงู = มกั จะใชเ ปรยี บเทยี บ หมายถงึ ผชู ายเทา นน้ั ไกแ กแมป ลาชอ น = มกั ใชเปรยี บเทยี บกบั ผูห ญงิ เทานน้ั ๕บทที่ ขบเผาะ = มักใชก บั ผหู ญงิ เทา นั้นไมใ ชกบั ผชู าย คาํ พงั เพย มคี วามหมายลกึ ซง้ึ กวา สาํ นวน ซง่ึ จะหมาถงึ ถอ ยคาํ ทก่ี ลา วขนึ้ มาลอยๆ หลกั การใชภ าษา เปนกลางๆ มีลักษณะติชมหรือแสดงความเห็นอยูในตัว มีความหมายเปนคติสอนใจ คําพังเพยเมื่อนําไปตีความแลวสามารถนําไปใชประกอบการพูดหรือเขียนใหเหมาะสมกับ เร่ืองที่เราตอ งการถา ยทอดหรอื ส่ือความหมายในการสอื่ สาร เชน ชีโ้ พรงใหกระรอก = การแนะนาํ ใหค นอน่ื ทําในทางไมด ี ปลกู เรอื นตามใจผูอ ยู = จะทําอะไรใหคดิ ถึงผูท่ีจะใชสง่ิ นนั้ รําไมด ีโทษปโทษกลอง = คนทาํ ผดิ ไมยอมรบั ผดิ กลับไปโทษคนอน่ื นอกจากนี้ยงั มีคาํ พังเพยอกี มากทเ่ี ราพบเห็นนําไปใชอ ยเู สมอ เชน กําแพงมีหูประตูมชี อง เหน็ กงจกั รเปน ดอกบัว ทาํ นาบนหลงั คน เสียนอยเสยี ยากเสยี มากเสยี งาย ฯลฯ สุภาษิต หมายถึง คํากลา วดี คาํ พดู ท่ีถอื เปน คติ เพื่ออบรมส่งั สอนใหท ําความดี ละเวน ความช่ัว สภุ าษิต สวนใหญม ักเกิดจากหลักธรรมคําสอน นทิ านชาดก เหตกุ ารณห รือ คําสั่งสอนของบคุ คลสําคัญซึง่ เปนท่เี คารพนับถอื เลอื่ มใสของประชาชน ตวั อยา ง เชน ตนแลเปน ท่ีพึง่ แหง ตน ทําดีไดดี ทาํ ชั่วไดชั่ว ท่ีใดมรี กั ที่นั่นมที กุ ข หวา นพืชเชนไร ยอ มไดผ ลเชน นนั้ ความพยายามอยูทไ่ี หน ความสาํ เรจ็ อยทู ่ีน้ัน ใจเปน นายกายเปนบาว ฯลฯ

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๑๗ การนาํ สาํ นวน คาํ พงั เพย สภุ าษติ ไปใชป ระกอบการถา ยทอดความรคู วามคดิ อารมณ ๕บทท่ี ความรสู กึ ในชวี ติ นน้ั คนไทยเรานยิ มนําไปใชกนั มาก ทั้งนเ้ี พราะสาํ นวน สุภาษติ คาํ พังเพย ห ัลกการใ ชภาษา มคี ณุ คา และความสาํ คัญ คอื ๑. ใชเ ปน เครอ่ื งมอื อบรมสงั่ สอน เยาวชนและบคุ คลทวั่ ไปใหป ฏบิ ตั ดิ ี ปฏบิ ตั ชิ อบ ในดา นตา งๆ เชน การพดู การถา ยทอดวฒั นธรรม การศกึ ษาเลา เรยี น การคบเพอ่ื น ความรกั การครองเรือนและการดาํ เนินชีวติ ดา นอื่นๆ ๒. ถอยคําสํานวน คําพังเพย สุภาษิต สะทอนใหเห็นสภาพการดําเนินชีวิตความ เปนอยูของคนสมัยกอนจนถึงปจจุบัน ในดานสังคม การศึกษา การเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ นิสัยใจคอและอน่ื ๆ ๓. สะทอ นใหเหน็ ความเชอื่ ความคดิ วสิ ยั ทศั นข องคนสมยั กอน ๔. การศึกษาสํานวน คําพงั เพย สุภาษติ ชวยใหมคี วามคดิ ความรอบรู สามารถใช ภาษาไดด แี ละเหมาะสมกบั โอกาส กาลเทศะและบคุ คล กอปรทง้ั เปน การชว ยสบื ทอดวฒั นธรรม ทางภาษาไวใ หค งอยคู ชู าตไิ ทยตลอดไป กิจกรรม ใหผ เู รยี นรวบรวม สาํ นวน คาํ พงั เพย สุภาษิต จากหนังสอื และแหลง ความรู อื่นๆ พรอ มศกึ ษาความหมายใหเ ขา ใจ เพือ่ นําไปใชในการรายงาน การพูด การเขยี น ในชีวิตประจําวัน เรอื่ งที่ ๓ การใชพ จนานกุ รมและสารานุกรม ความสาํ คญั ของพจนานกุ รม พจนานุกรมเปนหนังสืออางอิงท่ีสําคัญและเปนแบบฉบับของการเขียนหนังสือไทย ในทางราชการและโรงเรียน เพื่อใหการเขียนหนังสือไทยมีมาตรฐานเดียวกันไมล ักล่ันกอให เกิดเอกภาพ ทางภาษา อันเปน วัฒนธรรมสว นหนึ่งของชาติไทย ตามปกตแิ ลวเราจะเปดใช เมอ่ื เกดิ ความสงสยั ใครร ใู นการอา น เขยี น หรอื แปลความหมายของสาํ นวน หากเปด ใชบ อ ยๆ จะเกดิ ความรคู วามชาํ นาญ ใชไ ดร วดเร็วและถกู ตอ ง ความหมายของพจนานกุ รม คําวา พจนานุกรม เทียบไดกับคําภาษาอังกฤษคือ Dictionary พจนานุกรม หมายถึง หนังสือรวบรวมถอยคําและสํานวนท่ีใชอยูในภาษาโดยเรียงลําดับตามอักษรแรก ของคาํ เริ่มตั้งแตคําท่ีขึ้นทา ยตน ดวย ก.ไก ลําดบั ไปจนถึง คําที่ข้นึ ตน ดว ย ฮ.นกฮกู ซง่ึ

หลกั การใชภ าษา ๑๑๘ หนงั สือเรียนสาระความรูพ ้ืนฐาน แตล ะคําพจนานุกรมจะบอกการเขยี นสะกดการนั ต บางคาํ จะบอกเสยี งอา นดว ย หากคาํ ใด ที่มีมาจากภาษาตางประเทศก็จะบอกเทียบไว บางคํามีภาพประกอบเพื่อเขาใจความหมาย ยง่ิ ขึน้ และส่ิงทพ่ี จนานกุ รมบอกไวท กุ คาํ คอื ชนิดของคาํ ตามไวยากรณกบั ความหมายของ คํานั้นๆ พจนานุกรมจึงทําหนาที่เปนแหลงเรียนรูทางภาษาคอยใหความรูเกี่ยวกับการอาน การเขียน และบอกความหมายของถอยคําสาํ นวนใหเปน ท่ีเขา ใจอยา งสัน้ งาย รวบรัด หนงั สือพจนานกุ รมภาษาไทยฉบับท่ีไดมาตรฐานและเปน ทีย่ อมรับทั่วไปคือ พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. ๒๕๒๕ และฉบบั ปรบั ปรงุ ป ๒๕๔๒ พจนานกุ รมจะเรยี งคําตามอกั ษรตวั แรกของคํา โดยลาํ ดับตงั้ แต ก.ไก ไปจนถึง ฮ.นกฮกู จงลําดบั คาํ ๕ คํา ตอ ไปนตี้ ามหลกั พจนานุกรม ๕บทท่ี หมู แมว เปด ไก นก (ถา เรยี งไมไ ดใ หเปด พจนานกุ รมดหู รือถามผูร )ู วธิ ีใชพจนานกุ รม พจนานุกรมจัดเปนหนังสือประเภทไขขอของใจทางภาษา ตามปกติแลวเราจะเปด ใชเ มื่อเกิดความสงสัยใครร ใู นการอา น เขยี น หรอื แปลความหมายของถอ ยคาํ สาํ นวณ หาก เปดบอ ยๆจะเกดิ ความคลองแคลว รวดเร็วและถกู ตอง ถา เปรียบเทียบวธิ ใี ชพ จนานุกรมกับการพมิ พด ีด วา ยนา้ํ ขับรถ ทอผา หรอื ทาํ นา กค็ งเหมือนกันคอื ฝก บอยๆ ลงมอื ทาํ บอยๆ ทาํ เปน ประจําสมํา่ เสมอ ไมชา จะคลอ งแคลว โดยไมร ตู วั การใชพจนานุกรมจงึ ไมใชเ ร่อื งยากเย็นอะไร ขอแนะนาํ ขัน้ ตอนงายๆดงั น้ี ขนั้ ท่ี ๑ หาพจนานกุ รมมาใชใ นมอื หนงึ่ เลม เปด อา นคาํ นาํ อยา งละเอยี ด เราตอ งอา น คาํ นําเพราะเขาจะอธิบายลกั ษณะและวิธใี ชพ จนานกุ รมเลมนั้นอยา งละเอยี ด ขน้ั ที่ ๒ ศกึ ษารายละเอียดตางๆทีจ่ ําเปนตองรู เพอื่ ความสะดวกในการเปดใช เชน อักษรยอ คํายอ เปน ตน เพราะเมอ่ื เปด ไปดูคํากบั คาํ หมายแลว เขาจะใชอ ักษรยอตลอดเวลา โปรดดตู วั อยา งจากพจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน ฉบบั ปรบั ปรงุ พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๕ หนา ๙-๑๐

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๑๙ อักษรยอท่ีใชพจนานุกรม (๑) อกั ษรยอในวงเล็บ(...) บอกที่มาของคํา (๒) อักษรหนา บทนิยาม บอกชนดิ ของคาํ ตามหลักไวยากรณ (๓) อกั ษรยอ ในวงเล็บหนาบทนิยาม บอกลกั ษณะของคําท่ใี ชเ ฉพาะแหง (๔) อักษรยอหนงั สอื อางองิ (๕) คาํ วา ” ด”ู ทเี่ ขยี นตอ ทา ยคาํ หมายความวา ใหเ ปด ดใู นคาํ อน่ื เชน กรรม ภริ มย ดกู รรภริ มย บญั ชีอกั ษรยอ ทใ่ี ชในพจนานกุ รมนี้ (๑) อักษรยอในวงเลบ็ บอกท่มี าของคาํ :- ข = เขมร ต = ตะเลง ล = ละตนิ จ = จนี บ = เบงคอลี ส = สนั สกฤต ช = ชวา ป = ปาล(ิ บาลี) อ = อังกฤษ ญ = ญวน ฝ = ฝรง่ั เศษ ฮ = ฮนิ ดู ๕บทที่ ญ = ญีป่ ุน ม = มาลายู (๒) อกั ษรยอหนา บทนยิ าม บอกชนิดของคาํ ตามไวยากรณ คือ :- ห ัลกการใ ชภาษา ก. = กริยา ว. = วเิ ศษณ (คุณศัพทห รือกรยิ าวเิ ศษณ) น. = นาม ส. = สรรพนาม นิ = นบิ าต สนั = สันธาน บ. = บรุ พบท อ. = อทุ าน (๓) อกั ษรยอ ในวงเลบ็ หนา บทนยิ าม บอกลักษณะของคําทใ่ี ชเ ฉพาะแหง คือ:- (กฎ) คอื คําทใ่ี ชใ นกฎหมาย (กลอน) คอื คาํ ท่ใี ชในบทรอ ยกรอง (คณติ ) คอื คาํ ทีใ่ ชในคณิตศาสตร (จริย) คือ คําทใี่ ชในจรยิ ศาสตร (ชวี ) คอื คาํ ทีใ่ ชในชีววทิ ยา (ดารา) คือ คาํ ที่ใชใ นดาราศาสตร (ถน่ิ ) คือ คําท่ีภาษาเฉพาะถ่นิ (ธรณี) คือ คําท่ใี ชใ นธรณวี ิทยา (บญั ช)ี คอื คําทใ่ี ชในการบญั ชี (แบบ) คอื คาํ ที่ใชเฉพาะในหนงั สอื ไมใ ชคําท่ัวไป เชน กนก ลุปต ลพุ ธ (โบ) คอื คาํ โบราณ (ปาก) คอื คําทีเ่ ปน ภาษาปาก (พฤกษ) คือ คําท่ใี ชใ นพฤกษศาสตร

๑๒๐ หนงั สือเรียนสาระความรูพ้นื ฐาน (๔) อักษรยอ หนังสือทอ่ี างองิ มีดงั น้ี คอื :- กฎมนเทยี รบาล ในกฎหมายราชบุรี : หนังสอื กฎหมาย พระนพิ นธใ นกรมหลวง ราชบรุ ดี เิ รกฤทธ์ิ ฉบบั โรงพมิ พก องลหโุ ทษ ร.ศ. ๑๒๐ กฎ.ราชบุรี : หนงั สอื กฎหมาย พระราชนพิ นในกรมหลวง ราชบุรดี เิ รกฤทธ์ฉิ บับฉบับโรงพิมพ กองลหโุ ทษ ร.ศ. ๑๒๐ กฎหมาย : หนงั สือเรื่องกฎหมายเมอื งไทย หมอปรดั เลพมิ พ จ.ศ. ๑๒๓๕ กฐินพยุห : ลลิ ิตกระบวนแหพ ระกฐนิ พยหุ ยาตรา พระนิพนธใ นสมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระปรมมานุชิตชโิ นรส. ฯลฯ หลกั การใชภ าษา๕บทท่ี ขั้นที่ ๓ ศกึ ษาวธิ เี รยี งคาํ ตามลาํ ดับพยญั ชนะตัวแรกของคาํ คอื เรยี ง ก.ไก ไปจน ฮ.นกฮูก สังเกตวา เขาเรยี งไวอ ยา งไร ลักษณะพเิ ศษทีแ่ ปลกออกไปคอื ตวั ฤ.ฤๅ. จะลําดบั ไว หลังตวั ร.เรือ สว น ฦ.ฦๅ จะอยูหลังตัว ล.ลงิ และหากคาํ ใดใชพยัญชนะเหมอื นกนั เขาก็ ลาํ ดบั โดยพจิ ารณารปู สระพเิ ศษอกี ดว ย การลาํ ดบั คาํ ตามรปู สระกม็ ลี กั ษณะทตี่ อ งสนใจเปน พิเศษ เขาจะเรยี งคาํ ตามรปู ดงั นี้ คาํ ทีไ่ มมีรปู สระมากอ น แลว ตอ ดว ยคําท่มี ีรูปสระ -ะ -า -ิ -ี -ึ ื- -ุ -ู เ-ะ เ- เ -ะื เ -ื -ัวะ -วั เ-า เ-าะ -ํา เ -ีะ เ -ี แ- แ-ะ โ- โ-ะ ใ- ไ- โปรดดูตัวอยางการเรียงคําจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานฉบับปรับปรุง พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๕ และ ๒๕๔๒ ขั้นที่ ๔ ศึกษาเคร่อื งหมายวรรคตอนท่ีใชในพจนานกุ รม เครื่องหมายจุลภาค (,) ใชคั่นความหมายหรือบทนิยามของคําที่มีความหมาย หลายอยางแตมีความหมายคลา ยๆ กนั หรอื เปน ไวพจนข องกนั ตวั อยาง กระตอื รอื รน ก.รีบเรง, เรง รีบ, ขมีขมนั , มใี จฝกใฝเรารอน เคร่ืองหมายอัฒภาค(;) (๑)ใชค นั่ เครอื่ งหมายหรอื บทนยิ ามของคาํ ทม่ี คี วามหมายหลายอยา งแตค วามหมาย มนี ัยเนอ่ื งกับความหมายเดมิ ตัวอยาง ก่ิง น. สวนท่แี ยกออกจากลําตน,แขนง;ใชเรยี กสวนยอ ยท่แี ยกออกไปจากสวน ใหญขน้ึ อยกู ับสวนใหญ เชน กิ่งอําเภอ ก่ิงสถานตี าํ รวจ;ลักษณะนามเรียกงาชา งวา กงิ่ ;เรือ ชนดิ หนง่ึ ในกระบวนพยหุ ยาตรา

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๒๑ (๒) คนั่ บทนยิ ามทม่ี ีความหมายไมสัมพนั ธก ันเลย ๕บทที่ ตวั อยา ง ห ัลกการใ ชภาษา เจริญ(จะเริน)ก.เติบโต,งดงาม,ทําใหงอกงาม,เชนเจริญทางไมตรี,มากข้ึน,ท้ิง, เชน เจริญยา,ตัด เชน เจริญงาชาง,สาธยาย,สวด,(ในงานมงคล) เชน เจริญพระพุทธมนต เปน ตน (๓) ค่ันอักษรยอบอกที่มาของคาํ ตัวอยา ง กุณฑล [ทน]น.ตุมหู.(ป. ; ส.) คั่นอกั ษร ป. กับ อกั ษร ส. ซึง่ มาจากคาํ วา บาลีกบั สนั สกฤต เครื่องวงเลบ็ เหลย่ี ม[ ] คําในวงเล็บเหล่ียมเปน คาํ ทีบ่ อกเสียงอา น ตัวอยาง ราชการ [ราดชะกาน] เปน ตน เครอ่ื งหมายนขลขิ ิต ( ) อกั ษรยอทอ่ี ยใู นวงเล็บบอกที่มาของคํา เชน (ข.) มาจากภาษาเขมร อกั ษรยอ ทอ่ี ยใู นวงเลบ็ หนา บทนยิ ามบอกลกั ษณะคาํ ทใ่ี ชเฉพาะแหง เชน (กฎ) ในภาษากฎหมาย เครือ่ งหมายยัตภิ ังค (-) (๑) เขียนไวข างหนา คําเพ่ือใหสังเกตวา เปนคาํ ท่ใี ชพว งทายคาํ ศพั ทอ น่ื ตัวอยา ง - เกง็ กอย ใชเ ขา คกู ับคาํ เขยง เปน เขยงเกงกอย. (ไทยใหญ เกง วาเนอ่ื ง ในเลม การเลน.) (๒) เขยี นไวห ลังคาํ เพ่อื ใหสังเกตวามีคําพว งทา ย ตวั อยา ง โ-ขม- [โขมะ-] (แบบ) น. โกษม, ผา ใยไหม (ผา ลนิ นิ ), ผา ขาว, ผา ปา น ประกอบ วา โขมพตั ถ และแผลงเปน โขษมพัสตร กม็ .ี (ป. ; ส. เกษม.) (๓) แทนคําอานของพยางคท ไ่ี มมีปญ หาในการอา น ตัวอยา ง กณุ ฑล [-ทน] น. ตุม ห.ู (ป.; ส.) เครือ่ งหมายพินทุจุดไวใ ตต ัว ห ซ่งึ เปน อกั ษรนาํ เวลาอา นไมอ อกเสยี ง เชน [เหฺลา] ไมอานวา เห-ลา เคร่ืองหมายพินทุจุดไวใตพยัญชนะตัวหนาท่ีเปนตัวอักษรควบหรือกลํ้า ในภาษา ไทยมี ๓ ตวั ร ล ว เทาน้นั ท่ีออกเสียงควบกลา้ํ นอกนัน้ ไมนิยม

๑๒๒ หนงั สอื เรยี นสาระความรูพ นื้ ฐาน ขนั้ ตอนที่ ๕ ศกึ ษาตัวเลขทีเ่ ขยี นตอทา ยคาํ ตวั เลขทีเ่ ขยี นตอ ทา ยคํา หมายถึง คาํ นัน้ มีหลายความหมายแตกตา งกัน ตัวอยาง กระทิง ๑ น. ชื่อวัวปาชนิด (Bos gaurus) ในวงศ Bovidace ขนยาว ตัวสดี าํ หรือดาํ แกมน้ําตาล ยกเวน แตท ่ีตรงหนา ผากและขาทงั้ ๔ เปน ขาวเทาๆ หรือเหลือง อยา งสีทอง กระทงิ ๒ น. ชือ่ ตน ไมช นิดหนงึ่ (Calophyllum inophyllum) ในวงศ Guttiferae ใบและผลคลา ยสารภี แตใบขน้ึ สันมากและผลกลมกวา เปลือกเมล็ดแขง็ ใชท ํา ลกู ฉลากหรือกระบวยของเลน , สารภีทะเล หรอื กากะทงิ กเ็ รยี ก. กระทงิ ๓ น. ช่ือปลานํ้าจดื จาํ พวกหนง่ึ (Mastocembelus sp.) ในวงศ Mastocembelidaeมหี ลายชนดิ ตัวเรียวคอ นยาวคอ นขางแบน พน้ื สนี าํ้ ตาลแก บางตวั มี ลายขาวเปนวงกลมๆ บางตัวมลี ายเปนบั้งๆ คาดจากหลงั ถึงใตทอ ง มคี รีบบนสันหลังยาว ๕บทท่ี ตดิ ตอ ตลอดถงึ หาง ปลายจมกู เลก็ แหลมผดิ กวา ปลาธรรมดา อาศยั อยใู นแมน า้ํ ลาํ คลองทวั่ ไป ใหผ เู รยี นสงั เกตความหมายของคาํ วา “กระทงิ ๑” “กระทงิ ๒” “กระทงิ ๓” หลกั การใชภ าษา วาเหมอื น หรอื แตกตา งกนั เราเรยี ก “กระทงิ ๑” วา กระทิงในความหมายที่ ๑ หมายถึง ชื่อ ววั ปา .... เม่ือศึกษาเขาใจพจนานุกรมท้ัง ๕ ข้ันตอนแลว ควรฝกคนหาคําขอความ หรือฝกใชพจนานุกรมดวยตนเองใหเกิดความชํานาญ ก็จะเปนประโยชนกับตนเองตลอด ชีวติ ทเี ดียว

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๒๓ เรือ่ งที่ ๓ การใชพ จนานกุ รมและสารานุกรม ๕บทที่ ห ัลกการใ ชภาษา หนังสือสารานุกรม เปนหนังสือรวมความรูตางๆ ในทุกแขนงวิชาใหรายละเอียด เกย่ี วกบั ประวตั คิ วามเปน มา ววิ ฒั นาการตา งๆ และความรทู ว่ั ไป อาทิ ภมู ศิ าสตร ประวตั ศิ าสตร วทิ ยาศาสตร ฯลฯ เรยี งลาํ ดบั ไวอ ยา งดแี ตส วนใหญจะเรียงตามตวั อักษรและมกี ารปรับปรุงให ทนั สมยั อยเู สมอ จะมกี ารออกหนงั สอื เปน รายปเ พม่ิ เตมิ เพอ่ื เปน การรวบรวมความรวู ทิ ยาการ ใหมๆ ที่เกิดขึ้นในรอบป การเลือกใชสารานุกรมจึงควรเลือกสารานุกรมที่พิมพในปลาสุด และเลอื กใหส อดคลอ งกบั ความตอ งการของตนเอง สารานกุ รมจะมที งั้ สารานกุ รมเฉพาะวชิ า สารานกุ รมทว่ั ไป สารานกุ รมสาํ หรบั เยาวชน สารานกุ รมสาํ หรบั ผใู หญ มที ง้ั สารานกุ รมหลาย เลมจบและสารานุกรมเลม เดียวจบ วธิ ีใชส ารานกุ รม ๑. พิจารณาวาเรื่องที่ตองการคนควาเปนความรูลักษณะใดเปนความรูทั่วไปหรือ เปน ความรเู ฉพาะวิชา ๒. เลอื กใชสารานกุ รมตามเร่ืองท่ตี นเองตอ งการตวั อยา ง ถาตอ งการคน หาความรู งา ยๆ พน้ื ฐานทวั่ ไปกใ็ หใ ชส ารานกุ รมทวั่ ไปสาํ หรบั เยาวชน แตถ า ตอ งการหาความรพู นื้ ฐาน อยางละเอียดก็ใชสารานุกรมทั่วไปสําหรับผูใหญ หรือถาตองการคนหาความรูเฉพาะวิชาก็ ใหเลอื กใชส ารานุกรมเฉพาะวิชา ๓. ดอู ักษรนาํ เลม หรอื คําแนะนําทสี่ ันหนงั สือจะรวู า เรอ่ื งนั้นอยใู นเลมใด ๔. เปดดูดรรชนีเพ่ือดูเรื่องที่ตองการคนหาวาอยูในเลมใด หนาที่เทาไหร และจะ ตอ งเลอื กดใู หถกู ลกั ษณะของสารานกุ รม เชน เปด ดูดรรชนีทายเลม แตสารานกุ รมเยาวชน และสารานกุ รมบางชุด ดรรชนีจะอยูด านหนา สว นสารานุกรมสําหรบั ผใู หญแ ละสารานุกรม บางชดุ ใหเปดดูดรรชนีทเี่ ลม สุดทายของชดุ ๕. อา นวธิ ีใชส ารานกุ รมแตล ะชุดกอนใชและคน หาเร่ืองที่ตองการ

หลกั การใชภ าษา ๑๒๔ หนงั สือเรียนสาระความรพู ้ืนฐาน เร่อื งท่ี ๔ คาํ ราชาศัพท คนไทยมวี ฒั นธรรมทยี่ ดึ ถอื กนั เปน ปกติ คอื การเคารพนบั ถอื ผทู ส่ี งู อายุ ชาตกิ าํ เนดิ และตําแหนงหนาท่ี ส่ือท่ีแสดงออกอยางชัดเจนคือ การแสดงกิริยามารยาทอันเคารพ นอบนอ มและใชภ าษาอยา งมรี ะเบยี บแบบแผนอกี ดว ย ภาษาทใ่ี ชอ ยา งมรี ะเบยี บและประดษิ ฐ ตกแตง เปน พเิ ศษเพอ่ื ใชก บั บคุ คลทม่ี ฐี านะตา งๆ ทางสงั คมดงั กลา วแลวเรยี กวาคาํ ราชาศัพท คาํ ราชาศพั ท คอื คาํ ทใี่ ชส าํ หรบั พระเจา แผน ดนิ และพระบรมวงศานวุ งศ แตป จ จบุ นั คาํ ราชาศพั ทม ีความหมายรวมถึง คาํ สุภาพ ท่สี ภุ าพชนตอ งเลือกใชใหเหมาะสมตามฐานะ ของบุคคลทุกระดบั และเหมาะสมกับกาลเทศะดวย คาํ สภุ าพ พระยาอปุ กติ ศลิ ปสาร ไดอ ธบิ ายไวว า ไมใ ชค าํ แขง็ กระดา งไมแ สดงความ เคารพ เชน โวย วาย วะ ไมใชคําหยาบ เชน ใหใชอจุ จาระแทนขี้ ปสสาวะแทนเยย่ี ว ไมใช คาํ ทนี่ ยิ มกบั ของคาํ หยาบ เชน สากกระเบอื เปรยี บเทยี บกบั ของลบั ผชู ายใหใ ชไ มต พี รกิ แทน ๕บทที่ เปน ตน ไมใ ชค าํ ผวน เชน ตากแดดใหใ ชใ หมเ ปน ผง่ึ แดด เปน ตน และไมพ ดู เสยี งหว น เชน ไมร ู ไมเ หน็ และมีคาํ วา ครับ คะ คะ ขา ประกอบคําพูดดวย ลกั ษณะของคําราชาศพั ท ๑. คํานามทนี่ าํ มาใชเ ปนราชาศพั ท ๑.๑ คําท่ีนํามาจากภาษาบาลี สันสกฤต เขมรและคําไทย เมื่อจะใชเปนคํา ราชาศพั ทจ ะตอ งใช พระบรมราช พระบรม พระราชและพระนําหนา คอื พระบรม พระบรมราช ใชน าํ หนา คาํ นามทส่ี มควรยกยอ งสาํ หรบั พระเจา แผน ดนิ โดยเฉพาะ เชน พระบรมอฐั ิ พระบรมโอรสาธริ าช พระบรมราโชวาท พระบรมราชวนิ ิจฉัย พระบรมราชโองการ พระบรมมหาราชวัง พระบรมราชปู ถมั ภ พระราช ใชน าํ หนา คาํ นามทสี่ าํ คญั รองลงมา เชน พระราชสาสน พระราชประวตั ิ พระราชยาน พระราชโทรเลข พระราชวัง พระราชดํารัส พระราชบดิ า พระ ใชน าํ หนา คาํ นามทว่ั ไปบางคาํ เชน พระกร พระหตั ถ พระเกศา พระอาจารย พระสหาย พระเกา อ้ี พระเขนย พระย่ภี ู พระศอ พระอุทร บางที่ใชพระหรือทรง แทรกเขา กลางเพ่ือแตงเปนคํานามราชาศพั ทเชน กระเปา ทรงถือ เครื่องพระสําอาง ๑.๒ คาํ ไทยสามญั เมอ่ื ใชเ ปน คาํ ราชาศพั ทต อ งใชค าํ วา หลวง ตน ทรง พระทน่ี ง่ั ประกอบหลงั คาํ นามนน้ั เชน ลกู หลวง เรอื หลวง รถหลวง วงั หลวง ขา งตน มา ตน เครอ่ื งตน เรอื ตน ชา งทรง มา ทรงเรอื พระทนี่ ่งั รถพระทน่ี ่ัง ฯลฯ นอกจากน้ียังมีคํานามราชาศัพทท่ีใชคําไทยนําหนาคําราชาศัพทซ่ึงเปนการสราง ศพั ทขนึ้ ใชในภาษา เชน ผา ซบั พระพกั ตร ถงุ พระบาท

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๒๕ ๒. คําสรรพนาม คําสรรพนามราชาศัพทนั้น แบงเปนบุรุษสรรพนามแยกไปตาม ฐานะของผูใ ชร าชาศัพทเชน เดยี วกัน บุรุษท่ี ๑ (ผูพ ูดเอง) หญิงใช หมอ มฉนั ขาพระพทุ ธเจา ชายใช กระหมอ ม เกลา กระหมอ ม ขา พระพทุ ธเจา บรุ ุษท่ี ๒ (ผพู ดู ดว ย) แยกไปตามฐานะของผทู พ่ี ดู ดวย เชน ใตฝาละอองธุรีพระบาท ใชกับพระมหากษัตริย พระบรมราชินนี าถ ใตฝาละอองพระบาท ใชก ับพระบรมโอรสาธริ าช ใตฝาพระบาท ใชก ับเจา นายชน้ั รองลงมา เจา ฟา หรอื เจา นายชั้นผใู หญ พระบาท ใชก บั เจา นายชน้ั ผนู อ ย เชน ระดบั หมอ มเจา บุรุษที่ ๓ (ผพู ดู ถงึ ) ทงั้ หญิงและชายใชว า พระองค พระองคทาน ๓. คาํ กรยิ าราชาศพั ท คาํ กรยิ าราชาศพั ทส าํ หรบั พระมหากษตั รยแ ละเจา นายสว น ใหญม ักจะใชตรงกนั มีหลักในการแตงดังนี้ ๕บทท่ี ๓.๑ คํากริยาท่ีเปนราชาศัพทโ ดยเฉพาะ เชน โปรด ประทับ ประชวน ประสูติ กรวิ้ ดํารสั เสด็จ บรรทม ฯลฯ คํากรยิ าเหลานไ้ี มต อ งมีคําวา ทรงนําหนา และจะนําไปใชใ น ห ัลกการใ ชภาษา ภาษาธรรมดาไมไดด วย ๓.๒ คาํ กรยิ าทใี่ ชใ นภาษาธรรมดา เมอื่ ตอ งการแตง เปน กรยิ าราชาศพั ทต อ งเตมิ ทรง ขา งหนา เชน ทรงจาม ทรงขบั รอง ทรงยนิ ดี ทรงเลาเรยี น ทรงศึกษา ทรงเลน ทรงสดบั พระเทศนา ฯลฯ ๓.๓ คํานามที่ใชราชาศัพทบางคําที่ใชทรงนําหนา เชน ทรงพระกรุณา ทรงพระราชดําริ ทรงพระอกั ษร ทรงพระราชนพิ นธ ทรงพระราชดาํ ริ ๓.๔ คาํ นามบางคาํ เมอ่ื ทรง นาํ หนา ใชก รยิ าราชาศพั ทไ ดต ามความหมาย เชน ทรงเครือ่ ง (แตงตวั ) ทรงเครื่องใหญ (ตัดผม) ทรงศลี ทรงธรรม ทรงบาตร ทรงเรอื ทรงกีฬา ทรงรถ ทรงดนตรี ๔. คาํ กริยาบางคํามีใชต า งกันตามนามชัน้ ตวั อยางเชน กนิ เสวย ใชกับพระเจา แผนดิน พระบรมวงศานุวงศ สมเด็จพระสังฆราช ฉนั ใชก บั พระสงฆ รบั ประทาน ใชก ับสภุ าพชนทว่ั ไป ตาย สวรรคต ใชกับพระเจาแผน ดิน สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช ทวิ งคต ใชก ับสมเด็จพระบรมราชชนนี พระราชาตางประเท

๑๒๖ หนงั สอื เรยี นสาระความรูพืน้ ฐาน สนิ้ พระชนม ใชก ับพระบรมวงศานุวงศชน้ั สูง สมเด็จพระสังฆราช สนิ้ ชีพตักษัย ใชก บั หมอมเจา ถึงชพี ติ กั ษัย ใชกบั หมอ มเจา ถึงแกพ ริ าลยั ใชกับสมเดจ็ เจาพระยา เจาประเทศราช ถึงแกอสัญกรรม ใชกบั เจา พระยา นายกรัฐมนตรี รฐั มนตรี ถงึ แกอ นิจกรรม ใชกับเจา พระยา ขา ราชการชน้ั สงู ถงึ แกก รรม ใชก ับสภุ าพชนท่วั ไป มรณภาพ ใชกับพระสงฆ การกราบบังคมทลู ๑. ถา กราบบงั คมทลู พระเจา แผน ดนิ เมอื่ มไิ ดพ ระราชดาํ รสั ถามตอ งขน้ึ ตน ดว ยวา “ ขอเดชะฝา ละอองธรุ พี ระบาทปกเกลา ปกกระหมอ ม ” แลว ดาํ เนนิ เรอ่ื งไปจนจบทา ยการกราบ ๕บทที่ บงั คมทลู ใชว า “ ดว ยเกลา ดว ยกระหมอ มขอเดชะ ” ใชสรรพนามแทนพระองคทานวา “ ใตฝ าละอองธลุ ีพระบาท ” หลกั การใชภ าษา ใชสรรพนามแทนตวั เราเองวา “ ขา พระพทุ ธเจา ” ใชค าํ รับพระราชดํารสั วา “ พระพุทธเจา ขา ” ๒. ถามีพระราชดํารัสถามขึ้นกอนจะตองกราบบังคมทูล “ พระพุทธเจาขอรับใส เกลากระหมอม ” หรือกราบบังคมทูลยอๆ วา “ ดวยเกลาดวยกระหมอมหรือจะใช พระพทุ ธเจา ขา ” ก็ได ๓. เปน การดว นจะกราบบงั คมทลู เรอ่ื งราวกอ นกไ็ ด แตเ มอ่ื กลา วตอนจบตอ งลงทา ยวา “ พระพทุ ธเจา ขา ขอรบั ใสเ กลา ใสก ระหมอ ม ” หรอื จะกราบบงั คมทลู ยอ ๆ วา “ดว ยเกลา ดว ย กระหมอม” ก็ได ถามีพระราชดํารัสถามติดตอไปแบบสนทนาก็ไมข้ึนตนวา “ขอเดชะ ฝา ละอองธลุ พี ระบาทปกเกลา ปกกระหมอ ม” อกี แตต อ งลงทา ยวา “ดว ยเกลา ดว ยกระหมอ ม” เปนการตอบรับทกุ ครัง้ ๔. ถา จะกราบบงั คมทลู ดว ยเรอื่ งทไ่ี มส มควรจะกราบบงั คมทลู หรอื เปน เรอ่ื งหยาบ ไมสุภาพตองขึ้นตนวา “ไมค วรจะกราบบังคมทลู พระกรณุ า”แลวดาํ เนินเรอื่ งไปจนจบ และ ลงทายดว ยวา “ดวยเกลาดว ยกระหมอม” ๕. ถาพระเจาแผนดินทรงแสดงความเอ้ือเฟออนุเคราะหหรือทรงชมเชยตอง กราบทลู เปน เชงิ ขอบคณุ วา “พระมหากรณุ าธคิ ณุ เปน ลน เกลา ลน กระหมอ ม” หรอื “พระเดช พระคุณเปนลนเกลาลนกระหมอม” แลวกราบบังคมทูลสนองพระราชดํารัสไปตามเร่ืองท่ี พระราชดํารสั น้นั แลว จบลงดว ยคําวา “ดว ยเกลาดว ยกระหมอ ม” ๖. ถาพระเจาแผนดินมีพระราชดํารัสถามถึงความเปนอยูเมื่อจะกราบบังคมทูลวา ตนเองสขุ สบายดีหรือรอดพนอันตรายตา งๆ มา ใหขึ้นตนวา “ดวยเดชะพระบารมีปกเกลา

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๒๗ ปกกระหมอ ม ขา พระพุทธเจาเปนสุขสบายดี” หรอื “รอดพนอันตรายตางๆ มาอยา งไรและ จบดว ยวา “ดว ยเกลา ดวยกระหมอ ม” ๗. เมอ่ื จะกราบบงั คมทลู ขอพระราชทานอภยั โทษหรอื แสดงความเสยี ใจในสง่ิ ทตี่ น กระทาํ ผดิ ตอ งขนึ้ ตน วา “พระอาญาไมพ น เกลา ” แลว กราบบงั คมทลู เรอ่ื งราวทตี่ นทาํ ผดิ และ ลงทายดวย “ดวยเกลาดวยกระหมอม” หรืออาญาไมพนเกลาฯ “ขาพระพุทธเจาขอ พระราชทานอภัยโทษ” ดาํ เนินเรอื่ งไปจนจบแลวลงทายวา “ดว ยเกลา ดวยกระหมอ ม” ๘. เมื่อจะถวายสิ่งของพระเจาแผนดิน หากเปนของเล็กหยิบถือไดกราบทูลวา “ขอพระราชทานทลู เกลา ถวาย” ถา เปน สง่ิ ของใหญห ยบิ ถอื ไมไ ดก ราบทลู วา “ขอพระราชทาน นอ มเกลาถวาย” เมือ่ ดาํ เนินเร่ืองจบแลววา “ดว ยเกลาดวยกระหมอม” ๙. การใชร าชาศพั ทเ ขียนจดหมาย พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัวและสมเด็จพระบรมราชินนี าถ ใชคําขึ้นตนวา “ขอเดชะฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม ขาพระพุทธเจา.......(บอกชื่อ).......ขอพระราชทานกราบบังคมทูลพระกรุณาทรงทราบ ฝา ละอองธลุ ีพระบาท” ๕บทท่ี ใชส รรพนามแทนพระองคว า “ใตฝ าละอองธลุ พี ระบาท” ใชส รรพนามแทนตวั เองวา “ ขา พระพุทธเจา ” ห ัลกการใ ชภาษา ใชค ําลงทายวา “ควรมคิ วรแลว แตจ ะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา โปรดกระหมอม ขาพระพุทธเจา............ (บอกช่ือ)................ขอเดชะ ใชเ ขยี นหนา ซอง “ขอพระราชทานทลู เกลา ทลู กระหมอ มถวาย.....(บอกชอ่ื )....... กิจกรรม ๑. ใหผ เู รยี นสงั เกตการใชค าํ ราชาศพั ทจ ากสอ่ื สารมวลชน เชน หนงั สอื พมิ พ วิทยุและโทรทัศนโดยเฉพาะขาวพระราชสํานักแลวจําการใชใหถูกตอง เพื่อนําไปใช เม่ือมีโอกาส ๒. รวบรวมคาํ ราชาศพั ทห มวดตา งๆ เพอื่ ทาํ รายงานสง ครู หรอื เพอ่ื นาํ ไปใช เมอ่ื มโี อกาสใหผ เู รยี นหาหนงั สอื พมิ พร ายวนั มา ๑ ฉบบั แลว คน หาคาํ ราชาศพั ทแ ตล ะ ประเภทมาเทาที่จะได อยางละคาํ ก็ตาม พยายามหาคาํ แปลโดยใชพ จนานุกรมหรือ ถามผูรูก็ไดนําไปอานใหเพ่ือนฟงแลวตอจากนั้นจึงนําไปใหครูชวยตรวจและขอคํา วจิ ารณเพ่มิ เตมิ

๑๒๘ หนังสือเรียนสาระความรูพ ืน้ ฐาน คาํ ศพั ทท ใ่ี ชส ําหรับพระภกิ ษุสงฆ เน่ืองจากพระภกิ ษุ เปนผทู รงศีล และเปนผูสบื พระพุทธศาสนา การใชถ อ ยคํา จึง กําหนดไวเปนอีกหนึ่ง เฉพาะองคสมเด็จพระสังฆราช ซึ่งถือเปนประมุขแหงสงฆนั้น กําหนดใชราชาศัพทเทียบเทาพระราชวงศชั้นหมอ มเจา แตถ า พระภกิ ษนุ น้ั เปน พระราชวงศ อยแู ลว ก็คงใหใชร าชาศัพทต ามลําดบั ช้ันที่เปนอยูแลว นนั้ การใชถอยคาํ สาํ หรบั พระภิกษุโดยท่วั ไป มีขอ ควรสังเกต พระภิกษุใชก บั พระภิกษุ ดว ยกนั หรอื ใชก บั คนธรรมดา จะใชศ พั ทอ ยา งเดยี วกนั ตลอด ผดิ กบั ราชาศพั ทส าํ หรบั กษตั รยิ  และพระราชวงศคนอ่ืนท่ีพูดกับทานหรือพูดถึงทานจึงจะใชราชาศัพท แตถาพระองคทาน พดู กบั คนอื่นจะใชภ าษาสุภาพธรรมดา เชน มีผพู ูดถงึ พระวา “พระมหาสนุ ทรกําลังอาพาธอยูที่โรงพยาบาล” พระมหาสนุ ทรพดู ถงึ ตวั ทา นเองกย็ อ มกลา ววา “อาตมากาํ ลงั อาพาธอยโู รงพยาบาล” มผี ูพดู ถงึ พระราชวงศพระองคห น่ึงวา “พระองคเ จาดิศวรกมุ ารกาํ ลงั ประชวร” ๕บทท่ี พระองคเ จา เมอ่ื กลาวถึงพระองคเ องยอ มรับสง่ั วา “ฉันกําลงั ปว ย” หลกั การใชภ าษา ตวั อยางคําราชาศพั ทส าํ หรับพระภกิ ษบุ างคาํ คาํ นาม – ภตั ตาหาร(อาหาร) ไทยทาน(สงิ่ ของถวาย) อาสนะ(ทน่ี ั่ง) กฏุ (ิ ทพ่ี กั ในวดั ) เภสชั (ยารกั ษา โรค) ธรรมาสน( ทแ่ี สดงธรรม) คาํ สรรพนาม – อาตมา(ภิกษุเรียกตนเองกับผูอ่นื ) ผม,กระผม(ภิกษุเรียก ตัวเองใชกับภิกษุดวยกัน) มหาบพิตร (ภิกษุเรียกพระมหา กษัตริย) โยม(ภิกษุเรียกคนธรรมดาท่ีเปนผูใหญกวา) พระคุณเจา(คนธรรมดาเรียกสมเด็จพระราชาคณะ) ทาน (คนธรรมดาเรยี กภกิ ษทุ ว่ั ไป) คํากรยิ า – ประเคน(ยกของดว ยมอื อบใหพ ระ) ถวาย(มอบให) ฉนั (กนิ ) อาพาธ(ปวย) มรณภาพ(ตาย) อนุโมทนา(ยินดีดวย) จําวดั (นอน) คําลกั ษณะนาม – รปู (เปน ลกั ษณะนามสาํ หรบั สาํ หรบั นบั จาํ นวนพระภกิ ษุ เชน พระภิกษุ ๒ รปู คนทว่ั ไปนยิ มใชคําวา องค) 

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๒๙ บรรณานุกรม การศกึ ษานอกโรงเรยี น, กรม ชดุ วชิ าภาษาไทย หมวดวชิ าภาษาไทยระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ตามหลกั เกณฑและวธิ กี ารจดั การศกึ ษานอกโรงเรยี นหลกั สตู รการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน 2544: โรงพมิ พองคการคา ของคุรสุ ภา 2546 การศกึ ษานอกโรงเรยี น, กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ชดุ การเรยี นทางไกลระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หมวดวิชาภาษาไทย 2546

๑๓๐ หนงั สือเรียนสาระความรูพน้ื ฐาน หลกั สูตรการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช ๒๕๕๑ รายชอ่ื ผเู ขา รว มประชมุ ปฏบิ ตั กิ ารพฒั นาหนงั สอื เรยี นวชิ าภาษาไทย ระหวา งวนั ที่ ๑๐ – ๑๓ กมุ ภาพันธ ๒๕๕๒ ณ บานทะเลสีครีมรสี อรท จังหวัดสมุทรสงคราม ๑. นางสาวพมิ พใ จ สทิ ธสิ รุ ศกั ด์ิ ขา ราชการบาํ นาญ ๒. นางพมิ พาพร อนิ ทจกั ร สถาบนั กศน. ภาคเหนอื ๓. นางกานดา ธวิ งศ สถาบนั กศน. ภาคเหนอื ๔. นายเรงิ กองแกว สาํ นกั งาน กศน. จงั หวดั นนทบรุ ี รายชอ่ื ผเู ขา รว มประชมุ บรรณาธกิ ารหนงั สอื เรยี นวชิ าภาษาไทย ครง้ั ท่ี ๑ ระหวา งวนั ท่ี ๗ – ๑๐ กนั ยายน ๒๕๕๒ ณ โรงแรมอทู องอนิ น จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา ๑. นางสาวพมิ พใ จ สทิ ธสิ รุ ศกั ด์ิ ขา ราชการบาํ นาญ ๒. นายเรงิ กองแกว สาํ นกั งาน กศน. จงั หวดั นนทบรุ ี ๓. นางนพรตั น เวโรจนเ สรวี งศ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ครง้ั ท่ี ๒ ระหวา งวนั ท่ี ๑๒ – ๑๕ มกราคม ๒๕๕๓ ณ โรงแรมอทู องอนิ น จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา ๑. นางสาวพมิ พใ จ สทิ ธสิ รุ ศกั ด์ิ ขา ราชการบาํ นาญ ๒. นายเรงิ กองแกว สาํ นกั งาน กศน. จงั หวดั นนทบรุ ี ๓. นางนพรตั น เวโรจนเ สรวี งศ กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น

รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๓๑ คณะผจู ดั ทํา ที่ปรึกษา บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. อ่ิมสวุ รรณ รองเลขาธกิ าร กศน. ๑. นายประเสรฐิ จาํ ป รองเลขาธิการ กศน. ๒. ดร.ชยั ยศ แกวไทรฮะ ทีป่ รกึ ษาดา นการพฒั นาหลกั สูตร กศน. ๓. นายวัชรนิ ทร ตัณฑวุฑโฒ ผอู ํานวยการกลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน ๔. ดร.ทองอยู ๕. นางรกั ขณา คณะทํางาน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ๑. นายสุรพงษ มน่ั มะโน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ๒. นายศุภโชค ศรีรัตนศลิ ป กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ๓. นางสาววรรณพร ปท มานนท กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น ๔. นางสาวศริญญา กุลประดิษฐ ๕. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจติ วฒั นา ผพู ิมพตน ฉบับ ๑. นางปย วดี คะเนสม กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น ๒. นางเพชรินทร เหลืองจิตวฒั นา กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น ๓. นางสาวกรวรรณ กววี งษพพิ ฒั น กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ๔. นางสาวชาลีนี ธรรมธษิ า กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น ๕. นางสาวอริศรา บานชี กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น ผอู อกแบบปก นายศุภโชค ศรรี ัตนศิลป กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน

บนั ทกึ