ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิต

โรงเรียนวดั เทพชมุ นุม รายวิชาวิทยาศาสตร์ ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 5 หน่วยที่ 6 สง่ิ มีชวี ิตกับสงิ่ แวดล้อม เรือ่ ง ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งสงิ่ มชี ีวติ กับสง่ิ ไมม่ ชี ีวติ (1) ผู้สอน : ครูพชั รี วรรัตนานุรักษ์ (ครไู ก่)

ข้นั สร้างความสนใจ แสงสว่างมคี วามสาคญั ต่อการดารงชีวติ ของพืชหรือไม่ 104

ชีวติ สัมพนั ธ์ ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ แสงสวา่ ง น้า ดินและธาตุอาหาร อุณหภูมิ แก๊สออกซิเจน สภาพแวดล้อมทไ่ี ม่มชี ีวติ

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ แสงสว่าง ทานตะวนั ใชแ้ สงสวา่ ง ในการสงั เคราะห์ดว้ ยแสง พืชใช้แสงสว่างในการ สังเคราะห์ดว้ ยแสง แสงสว่าง ช่ ว ย ก ร ะ ตุ้น ใ ห้ พื ช อ อ ก ด อ ก และบานในเวลากลางวนั พืช บางชนิดชอบแสงสวา่ ง บางชนิด ไม่ชอบแสงสวา่ ง 106

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ แสงสว่าง คา้ งคาวออกหากิน ในเวลากลางคืน สัตวต์ อ้ งการแสงสว่างในการ มองเห็น การหาอาหาร และการ หลบหลีกศตั รู แต่สัตวบ์ างชนิดออก หากินในเวลากลางคืน และสัตว์ บางชนิดไม่ชอบแสงสวา่ ง ไส้เดือนดิน ไม่ชอบแสงสวา่ ง 107

ข้นั สารวจและคน้ หา ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ สภาพแวดลอ้ มมีผลต่อการดารงชีวติ ของส่ิงมีชีวติ หรือไม่ ลกั ษณะใด นกั เรียนสามารถเรียนรู้ไดจ้ าก การปฏิบตั ิกิจกรรมต่อไปน้ี

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ กจิ กรรมท่ี 38 สงั เกต สภาพแวดลอ้ มแหล่งที่อยู่ ของไสเ้ ดือนดิน ปัญหา สภาพแวดลอ้ มลกั ษณะใดที่เหมาะสมกบั ไสเ้ ดือนดิน ทกั ษะ 1. สงั เกต 2. จดั กระทาและสื่อความหมายขอ้ มูล 3. ตีความหมายขอ้ มูลและลงขอ้ สรุป

1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวิต อปุ กรณ์ กอ้ นหิน 8–10 กอ้ น ดิน 1 ถุง เศษไมแ้ ละใบไม้ 1 กอง แผน่ พลาสติก 1 แผน่ บวั รดน้า 1 ใบ ชอ้ นปลูก 2 คนั กล่องพลาสติกใส 1 กล่อง ไสเ้ ดือนดิน 5–6 ตวั เทอร์มอมิเตอร์ 1 อนั น้า 1 ถงั

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ ข้ันตอน ใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามข้นั ตอนต่อไปน้ี 1. นาดิน กอ้ นหิน เศษไม้ และใบไมว้ างลงบนแผน่ พลาสติก รดน้าบนดิน เลก็ นอ้ ย คลุกส่วนผสมท้งั หมดใหเ้ ขา้ กนั แลว้ นาไปใส่กล่องพลาสติกใส

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ เศษดินที่คลุกใหเ้ ขา้ กนั แลว้ กล่องพลาสติกใส ไสเ้ ดือนดิน 2. วางไสเ้ ดือนดินลงในกล่องพลาสติกใสจากขอ้ 1 แลว้ นาไปวางในหอ้ งมืด ท่ีอุณหภูมิหอ้ งและคอยดูแลใหด้ ินช้ืนอยเู่ สมอ 3. หลงั จากน้นั 1 สปั ดาห์ สงั เกตการเปลี่ยนแปลงแหล่งท่ีอยขู่ องไสเ้ ดือนดิน บนั ทึกผล

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ เทอร์มอมิเตอร์ 4. วดั อุณหภูมิของดินโดยเสียบเทอร์มอมิเตอร์ลงในดิน และบนั ทึก สภาพแวดลอ้ มที่เหมาะสาหรับอยอู่ าศยั ของไสเ้ ดือนดิน แลว้ สรุปผล

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ ข้นั อธิบาย บันทกึ ผล สภาพแวดล้อม ผลการสังเกต อุณหภูมิของดิน 25 C มาก ความช้ืน นอ้ ย แสงสวา่ ง

1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวิต ข้นั ขยายความรู้ สรุปผล ไสเ้ ดือนดินอาศยั อยใู่ นสภาพแวดลอ้ มท่ีมี ความช้ืนสูง มีแสงสวา่ งนอ้ ย และอุณหภูมิ ของดินไม่สูงมากนกั

สรุป ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมีชีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ เรียนรู้เก่ียวกบั สภาพแวดล้อมทไ่ี ม่มีชีวติ ของแต่ละแหล่งทอี่ ยู่ เช่น แสงสวา่ ง

1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวิต ข้นั การประเมิน ค้นหาคาตอบ 1. ไสเ้ ดือนดินอาศยั ในแหล่งที่อยทู่ ี่มีลกั ษณะเป็นแบบใด มีความช้ืนสูง มีแสงสวา่ งนอ้ ย และอุณหภูมิของดินไม่สูงมากนกั 2. ถา้ สภาพแวดลอ้ มที่ไสเ้ ดือนดินอาศยั อยเู่ ปลี่ยนแปลงไป จะส่งผล กระทบต่อไสเ้ ดือนดินลกั ษณะใด ไสเ้ ดือนดินยา้ ยไปอาศยั อยทู่ ่ีอ่ืน

นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. ยกตวั อยา่ งความสาคญั ของแสงสวา่ งท่ีมีผลต่อ การดารงชีวิตของพืช แนวคาตอบ พืชใชแ้ สงสวา่ งในการ สงั เคราะห์ดว้ ยแสง 2. ยกตวั อยา่ งความสาคญั ของแสงสวา่ งที่มีผล ต่อการดารงชีวติ ของสตั ว์ แนวคาตอบ สตั วต์ อ้ งการแสงสวา่ งในการ มองเห็น

โรงเรียนวัดเทพชมุ นมุ รายวิชาวิทยาศาสตร์ ช้ันประถมศึกษาปที ่ี 5 หน่วยที่ 6 สง่ิ มีชีวติ กับสง่ิ แวดลอ้ ม เรือ่ ง ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งสง่ิ มชี วี ติ กับสง่ิ ไม่มชี ีวติ (2) ผสู้ อน : ครูพชั รี วรรัตนานุรักษ์ (ครูไก่)

ข้นั สร้างความสนใจ ปลาโผล่ขนึ้ มาเหนือผวิ นา้ เพ่ืออะไร

ชีวติ สัมพนั ธ์ ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ อณุ หภูมิ บริเวณท่ีมีอุณหภูมิสูงมากหรือต่ามาก จะ มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่น้อยท้ังชนิดและปริ มาณ หรืออาจไม่มีส่ิงมีชีวิตอาศยั อยู่เลย อุณหภูมิ มี อิทธิพลต่อการเปล่ียนแปลงรูปร่างลกั ษณะของ สิ่งมีชีวิต หมีขาวอาศยั อยบู่ ริเวณข้วั โลกเหนือ

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ นา้ น้าเป็ นส่วนประกอบที่สาคญั ของสิ่งมีชีวิต ส่ิงมีชีวิตตอ้ งการน้า เพื่อใช้ในชีวิตประจาวนั และเป็ น แหล่งท่ีอยู่ บวั อาศยั อยใู่ นสระน้า

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ แก๊สออกซิเจน ส่ิงมีชีวิตส่วนใหญ่ตอ้ งการ แก๊สออกซิเจนในการหายใจ และ ไม่สามารถมีชีวิตอยไู่ ดถ้ า้ ร่างกาย ขาดแก๊สออกซิเจน มนุษยต์ อ้ งการแกส๊ ออกซิเจนในการหายใจ

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวติ ดนิ และธาตุอาหาร ดินแต่ละพ้ืนท่ีมีผลต่อการ เจริญเติบโตของพืช เน่ืองจากมี ธาตุอาหารท่ีละลายปะปนอยู่ใน ดินแตกต่างกนั ดินและธาตุอาหารมีผลตอ่ การเจริญเติบโตของพืช

ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ ข้นั สารวจและคน้ หา ส่ิงไม่มีชีวติ ของแต่ละแหล่งที่อยมู่ ีผลต่อ การดารงชีวติ ของส่ิงมีชีวติ ในลกั ษณะใด แบ่งกลุ่ม ร่วมกนั สืบคน้ ขอ้ มูล จากแหล่งความรู้ต่าง ๆ แลว้ มาอภิปราย และนาเสนอผลงานหนา้ หอ้ งเรียน ลองตอบคาถามจากแนวคาถามต่อไปน้ี

รู้หรือยงั ส่ิงใดบา้ งที่จาเป็นต่อการเจริญเติบโตและการดารงชีวติ ของพืช ตอบ - ดิน เป็นแหล่งธาตุอาหารและน้าสาหรับพชื บางชนิด - น้า พืชใชน้ ้าในกระบวนการสงั เคราะห์ดว้ ยแสง - อากาศ พชื ใชอ้ อกซิเจนในการหายใจ ใชแ้ ก๊สคาร์บอนไดออก ไชดใ์ นกระบวนการสงั เคราะห์ดว้ ยแสง - แสง พืชใชแ้ สงในกระบวนการสงั เคราะห์ดว้ ยแสง

กิจกรรมท่ี 3 สิ่งมีชีวติ มีความสมั พนั ธ์กบั ส่ิงไม่มีชีวติ ในแหล่งท่ีอยอู่ ยา่ งไร ตอนที่ 1 จุดประสงค์ของกจิ กรรม ทากจิ กรรมนีเ้ พอื่ 1. อธิบายความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งส่งิ มชี ีวติ กบั สิง่ ไม่มีชีวติ ในแหลง่ ท่ีอยู่

บนั ทึกผลการทากิจกรรม ผงั มโนทศั นเ์ กี่ยวกบั ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งสิ่งมีชีวติ กบั ส่ิงไม่มีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่

ตอนที่ 2 จดุ ประสงคข์ องกิจกรรม ทากิจกรรมนีเ้ พ่อื 2. สารวจ วิเคราะห์ และบอกแนวทางการดแู ลรักษา ส่ิงแวดล้อมทม่ี ตี ่อการดารงชวี ติ ของส่ิงมชี วี ติ

บนั ทึกผลการทากิจกรรม ปัญหาสิ่งแวดลอ้ มในทอ้ งถ่ิน ไดแ้ ก่ ตาราง สาเหตุของปัญหา ผลกระทบตอ่ ส่ิงมีชีวิต และแนวทางในการแกไ้ ขปัญหาและ ดูแลรักษาสิ่งแวดลอ้ ม สาเหตุของปัญหา ผลกระทบต่อสง่ิ มชี วี ติ แนวทางในการแก้ไขปัญหา นา้ ทว่ ม และดแู ลรักษาสง่ิ แวดล้อม นา้ เน่าเสยี สงิ่ มีชีวิตเชน่ พืชและสตั ว์ ถกู ปลกู ตน้ ไม้ ไมท่ าลายป่า ควนั พิษ นา้ ทว่ มขงั สง่ กลน่ิ เหมน็ ปลาตาย ไมท่ งิ้ ขยะและส่งิ ปฏกิ ลู ลงใน แมน่ า้ อากาศเสีย ไดร้ บั มลพษิ ทาง ไมเ่ ผาขยะ ไมป่ ลอ่ ยควนั พษิ จาก อากาศเป็นอนั ตรายตอ่ ทอ่ ไอเสีย/โรงงานอตุ สาหกรรม

ข้นั อธิบาย 1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวิต แนวคาถาม 1. แก๊สออกซิเจนมีผลต่อการดารงชีวติ ของสตั วใ์ นลกั ษณะใด สตั วต์ อ้ งการแก๊สออกซิเจนเพือ่ ใชใ้ นการหายใจ 2. ดินและธาตุอาหารมีผลต่อการดารงชีวิตของพชื ในลกั ษณะใด พืชต้องการธาตุอาหารท่ีละลายอยู่ในดินไปใช้ในการ เจริญเติบโต 131

ข้นั ขยายความรู้ 1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวิต เร่ืองน่ารู้: การจาศีลของสัตว์ กบ อุณหภูมิมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมบางประการ ของสัตว์ เช่น ในฤดูหนาวกบจะหยดุ กินอาหารและ ไม่เคล่ือนไหวเพ่ือถนอมพลงั งาน และอาศยั อยใู่ นรู ใต้ดินเพื่อปรับอุณหภูมิในร่างกาย ลดอัตราการ หายใจและการเต้นของหัวใจ สภาพดังกล่าวน้ี เรียกวา่ การจาศีล (estivation)

ความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ ตวั อยา่ งการดูแลรักษา สภาพแวดลอ้ มในแหล่งท่ีอยอู่ าศยั ของส่ิงมีชีวติ ปลูกพืชบริเวณทไี่ ด้รับ ลดการเผาไหม้ที่ก่อให้เกดิ แสงสว่างเพยี งพอ แก๊สเรือนกระจก ซ่ึงเป็ น สาเหตุทท่ี าให้อณุ หภูมิ ของโลกสูงขนึ้

1.3 ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั สิ่งไม่มชี ีวิต ตวั อยา่ งการดูแลรักษา สภาพแวดลอ้ มในแหล่งที่อยอู่ าศยั ของสิ่งมีชีวิต ปลกู ต้นไม้เพ่ือเพม่ิ ปริมาณ ใส่ป๋ ุยอนิ ทรีย์เพื่อเพม่ิ ไม่ทงิ้ ขยะลงสู่แหล่งนา้ แก๊สออกซิเจนในอากาศ ธาตุอาหารให้กบั ดิน

นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. ถา้ อุณหภูมิของน้าในสระน้าสูงข้ึนจะส่งผล กระทบต่อสิ่งมีชีวติ ที่อาศยั อยหู่ รือไม่ ลกั ษณะใด ส่ งผลกระทบต่ อการดารงชีวิตของ ส่ิ งมีชีวิต ที่อาศัยอยู่ในสระน้า เน่ืองจากอาจจะทาให้ ส่ิงมีชีวติ ตายเพราะไม่สามารถปรับตัวให้เข้า กบั การเปลยี่ นแปลงนีไ้ ด้ หรืออพยพไปอาศัย อยู่บริเวณอื่น ๆ 2. ยกตวั อยา่ งการดูแลรักษาแหล่งน้าในชุมชน แนวคาตอบ ไม่ทงิ้ ขยะลงสู่แหล่งนา้

สรุป ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวติ กบั ส่ิงไม่มชี ีวติ เรียนรู้เกี่ยวกบั สภาพแวดล้อมทไ่ี ม่มชี ีวติ ของแต่ละแหล่งที่อยู่ เช่น อุณหภูมิ แกส๊ ออกซิเจน น้า ดินและธาตุอาหาร

ข้นั การประเมิน ฉนั รู้อะไร ตอนท่ี 1 1. สิ่งมีชีวิตมีความสมั พนั ธก์ บั ส่ิงไม่มีชีวิตอยา่ งไร ตอบในการดารงชีวติ ของสิ่งมีชีวติ จาเป็นตอ้ งอาศยั สิ่งแวดลอ้ มต่างๆที่ไม่มีชีวติ เพ่อื การดารงชีวิต เช่นใชอ้ ากาศในการหายใจ ใชด้ ินและหินเป็นท่ีอยอู่ าศยั และ เป็นแหล่งหลบภยั ใชแ้ สงในการสร้างอาหารของพชื ใชน้ ้าเป็นแหล่งอาหาร

2. ถา้ สิ่งไม่มีชีวติ ในแหล่งที่อยเู่ กิดการเปล่ียนแปลง จะส่งผลต่อสิ่งมีชีวิตอยา่ งไร ตอบ สิ่งมีชีวติ ตอ้ งมีการปรับตวั ปรับโครงสร้างใหเ้ หมาะสมกบั แหล่งที่อยทู่ ่ีเปล่ียนแปลงไป หากปรับตวั ไม่ไดก้ ด็ ารงชีวติ อยไู่ ม่ได้ และยา้ ยท่ีอยอู่ าศยั

3. จากกิจกรรมน้ี คน้ พบอะไรบา้ งเก่ียวกบั ความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง ส่ิงมีชีวติ กบั สิ่งไม่มีชีวติ ในแหลงที่อยู่ ตอบ สิ่งมีชีวติ จะมีความสมั พนั ธ์กบั ส่ิงไม่มีชีวติ เพ่ือประโยชน์ ต่อการดารงชีวติ ดา้ นแหล่งท่ีอยอู่ าศยั แหล่งหลบภยั และเป็นปัจจยั ที่ส่งผลใหเ้ กิดการปรับโครงสร้างของส่ิงมีชีวติ

ฉนั รู้อะไร ตอนท่ี 2 1. ในทอ้ งถิ่นของตนเองมีปัญหาส่ิงแวดลอ้ มอะไรบา้ ง ตอบ มลพษิ ขยะ น้าเน่าเสีย ควนั พิษจากโรงงานอุตสาหกรรม

2. แนวทางในการแกไ้ ขปัญหาส่ิงแวดลอ้ มทาไดอ้ ยา่ งไร ตอบ 1.สร้างจิตสานึกของคนในชุมชนใหร้ ักและหวงแหน ทรัพยากรธรรมชาติตระหนกั ถึงความสาคญั ของทรัพยากรวา่ มีความสมั พนั ธ์กบั ส่ิงแวดลอ้ มในทอ้ งถ่ิน 2. ช่วยกนั รักษาและไม่ทาลายป่ า ร่วมกนั ปลูกป่ า ไม่ทิ้งขยะลงในแม่น้า ลาคลอง

3. จากกิจกรรมน้ี คน้ พบอะไรบา้ งเกี่ยวกบั การดูแลรักษาสิ่งแวดลอ้ ม ตอบ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม มีประโยชนต์ ่อการ ดารงชีวติ ของสิ่งมีชีวติ ดงั น้นั เราทุกคนจึงตอ้ งช่วยกนั สร้างจิตสานึกท่ีดีในการรักษา ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ มในทอ้ งถ่ิน เช่นการคกั แยกขยะ การเกบ็ ขยะท่ีชายหาด การปลูกตน้ ไม้

4. จากสิ่งท่ีคน้ พบท้งั สองตอน สรุปไดว้ า่ อยา่ งไร ตอบ สิ่งมีชีวติ ที่สามารถดารงชีวติ อยไู่ ดจ้ าเป็นตอ้ งพ่งึ พาอาศยั ซ่ึงกนั และกนั การกระทาใดที่อาจทาลายสิ่งแวดลอ้ มอาจทาใหส้ ่ิงมีชีวติ ไม่สามารถดารงชีวติ อยไู่ ด้ เราจึงตอ้ งช่วยกนั ดูแลรักษาสิ่งแวดลอ้ ม