เกมวิทยาศาสตร์

เกมแบ่งกล่มุ ความสัมพนั ธ์



รูปแบบความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิต ภาวะพึ่งพากนั ภาวะอิงอาศยั ภาวะปรสติ ภาวะล่าเหย่ือ ภาวะไดป้ ระโยชน์ร่วมกัน

ตัวอยา่ งเกมบิงโกเรอื่ งส่ิงมชี วี ิตและส่งิ แวดล้อม แผน่ กระดานบิงโก ผู้ลา่ องิ อาศัย ได้ประโยชน์ ท้งั สองฝ่าย เสียประโยชน์ ผเี ส้อื กับดอกไม้ พึ่งพากัน ดนิ โปง่ นกเอ้ยี งกบั ควาย เสือ ปรสิต แบคทเี รียในลาไส้ ไดป้ ระโยชน์ ลา่ เหย่ือ คน งกู บั กบ ผสมเกสรใหด้ อกไม้ กาฝาก นกเอี้ยงกับควาย แหล่งทอ่ี ยู่อาศยั

คาถามในเกมบิงโก ฝ่ายที่เป็นผู้กนิ สิง่ มีชีวิตอืน่ เปน็ อาหาร ความสัมพนั ธแ์ บบฝ่ายหนึ่งไดป้ ระโยชน์ เรียกว่า (ผู้ล่า) ฝา่ ยหนึง่ เสยี ประโยชน์ (ปรสติ ,ลา่ เหยื่อ) ความสมั พันธ์ที่ไดป้ ระโยชนร์ ่วมกันทงั้ สอง บรเิ วณปา่ ไม้และ แหลง่ น้า มี ฝา่ ยแตไ่ มส่ ามารถแยกกันได้ ความสัมพนั ธก์ บั สิ่งมชี ีวิตอยา่ งไร(แหล่งท่ี (พ่ึงพากนั ) อยู่อาศยั ,แหล่งอาหาร,แหลง่ หลบภัย, แหล่งเพาะพันธส์ุ ัตว)์ สิ่งมชี วี ิตใดมคี วามสัมพันธ์แบบได้ ดอกไมไ้ ดป้ ระโยชนใ์ ดจากผเี สื้อ ประโยชนร์ ่วมกัน(นกเอี้ยงกบั ควาย...) (ผีเส้ือผสมเกสรให้ดอกไม)้ สง่ิ มชี วี ิตใดมคี วามสัมพันธ์แบบลา่ เหยือ่ สตั ว์ที่ถกู สตั วอ์ ื่นกนิ เปน็ อาหารเรยี กว่า (เสอื กับกวาง...) (เหยอื่ ) สงิ่ มีชีวิตใดมคี วามสัมพันธ์แบบพงึ่ พากนั ส่งิ มชี วี ิตใดมคี วามสมั พนั ธ์แบบอิงอาศยั (รากับสาหร่าย…) (เฟริ ์นกบั ต้นไม้…) ส่ิงมีชวี ิตใดมีความสัมพันธ์แบบปรสติ การอยู่รว่ มกับระหวา่ งรากับสาหร่าย (กาฝากกบั ต้นไม้…) เรียกว่าอะไร (ไลเคน) ความสัมพันธ์ทีฝ่ ่ายหน่ึงไดป้ ระโยชน์ ฝา่ ย ความสัมพันธ์ทไ่ี ด้ประโยชนร์ ่วมกนั ทัง้ สอง หนึ่งไมไ่ ด้ไมเ่ สียประโยชน์ (องิ อาศัย) ฝ่ายแต่สามารถแยกกันได้ (ได้ประโยชน์ ร่วมกันท้ังสองฝา่ ย)

ใบงานที่ 1 ความสัมพนั ธข์ องสิง่ มชี ีวิต คาชแ้ี จง ใหน้ ักเรยี นสังเกตภาพความสัมพนั ธ์ระหว่างสงิ่ มีชวี ติ กบั ส่ิงมีชีวติ ทกี่ ้าหนดให้ จากนน้ั เขยี นระบลุ กั ษณะความสัมพันธ์ของสิง่ มชี วี ิต และเขียนเครือ่ งหมาย ลงใน  หนา้ ค้าตอบที่ถูกต้อง _______ เป็นผไู้ ดร้ ับประโยชน์ _______ เป็นผไู้ ม่ไดป้ ระโยชน์และ ไมเ่ สียประโยชน์ มีความสมั พนั ธ์แบบ  พ่ึงพากนั  อิงอาศยั ______ เป็นผลู้ ่า ______ เป็นเหย่ือ มีความสมั พนั ธ์แบบ  ล่าเหยอ่ื  ปรสิต _______ และ ______ ตา่ งได้ ประโยชน์ร่วมกนั มีความสมั พนั ธ์แบบ อิงอาศยั ไดป้ ระโยชน์ร่วมกนั

ใบงานท่ี ความสัมพันธ์ของสงิ่ มชี ีวิต 2 คาช้ีแจง ให้นักเรียนจับคู่ความสัมพนั ธข์ องสิ่งมชี วี ิตให้ถกู ตอ้ ง 1. แบคทีเรียในล้าไสข้ องคน ภาวะลา่ เหย่ือ 2. นกเอีย้ งกับควาย ภาวะได้ประโยชน์รว่ มกัน 3. เหบ็ กับสุนขั ภาวะอิงอาศัย 4. กลว้ ยไมก้ บั ต้นไม้ ภาวะปรสติ 5. แมวกับหนู ภาวะพ่ึงพากนั คาถามประกอบกจิ กรรม 1. ความสมั พันธภ์ าวะพงึ่ พากัน เปน็ ความสัมพันธข์ องสิ่งมชี ีวิตลกั ษณะใด …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… 2. จากการท้ากจิ กรรมสิ่งมชี ีวิตใดมคี วามพันธ์แบบอิงอาศยั พร้อมอธบิ ายความสมั พันธ์ ………………………………………………………………………………………………….………………………… 3. จากการท้ากจิ กรรมสงิ่ มีชวี ิตใดบ้างมคี วามสมั พันธ์แบบภาวะปรสิต ………………………………………………………………………………………………….………………………… ชอ่ื ………………………………………………………………..…………..ชน้ั ……………..เลขท่ี…………….

ใบควา มรู้ เร่อื ง ความสมั พนั ธ์ของส่ิงมีชวี ติ ภาวะปรสิต เป็นความสัมพันธ์ของส่ิงมีชวี ติ 2 ชนิด โดยมีฝ่ายที่ได้ประโยชน์เรยี กวา่ ปรสิต และฝ่าย ท่ีเสียประโยชนเ์ รียกวา่ ตัวใหอ้ าศัย เช่น เห็บและหมดั กับสุนัข พยาธิกบั คน กาฝากกับตน้ ไม้ใหญ่ ภาวะอิงอาศัย เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด โดยมีฝ่ายหนึ่งท่ีได้ประโยชน์ และอีกฝ่ายหน่ึง ไม่ได้ประโยชน์ แต่ก็ไม่เสียประโยชน์ เช่น ฉลามกับเหาฉลาม กล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ เฟิร์นกับต้นไม้ ผงึ้ กับต้นไม้ เป็นต้น ภาวะการได้ประโยชน์ร่วมกัน เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด โดยต่างฝ่ายต่างได้รับประโยชน์ เช่น มดดากับเพล้ียอ่อน นกเอ้ียงกับควาย ผีเส้ือกับดอกไม้ ปลาการ์ตูนกับดอกไม้ทะเล ปูเสฉวนกับ ดอกไม้ทะเล เป็นต้น

ภาวะการล่าเหย่ือ เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด ซึ่งชนิดหนึ่งเป็นอาหารของส่ิงมีชีวิตอีก ชนดิ หน่ึง โดยฝ่ายได้ประโยชน์ เรียกวา่ ผลู้ า่ ฝ่ายเสียประโยชน์ เรยี กวา่ เหย่อื เช่น เสือกบั กวาง, นก กับปลา งกู บั กบ เปน็ ตน้ ภาวะพง่ึ พากนั เป็นความสัมพันธ์ท่ที ้ังสองฝ่ายต้องอาศัยอย่รู ว่ มกัน ไม่สามารถแยกจากกันไดแ้ ละต่าง ฝ่ายต่างได้รับประโยชน์จากการอยู่ร่วมกัน เช่น รากับสาหร่ายท่ีอยู่ร่วมกัน เรียกว่าไลเคน โดย สาหร่ายจะอาศัยเส้นใยของราช่วยยึดเกาะ พรางแสง และอุ้มน้าให้เกิดความชื้นในขณะท่ีราจะอาศัย อาหารท่ีได้จากการสังเคราะห์ด้วยแสงของสาหร่ายเพื่อการด้ารงชีวิต และปลวกกับโปรโตซัวในล้าไส้ ชื่อ trichonympha ปลวกกิน ไม้ได้ แต่ตัวมันเองก็ย่อยเซลลโู ลสไม่ได้ดังนน้ั โปรโตซัวท่ีอยู่ในล้าไส้จงึ ยอ่ ยเซลลโู ลสในไมท้ ่ีปลวกกินแทนให้ แบคทเี รียในลา้ ไสข้ องคน เป็นต้น