เศรษฐกิจพอเพียง1

คือ ปรัชญาท่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงช้ีแนวทางการ ดาเนินชีวติ ใหแ้ ก่ปวงชนชาวไทยมาเป็นระยะเวลานาน ในช่วงต้งั แต่ ก่อนการเกิดวกิ ฤตเศรษฐกิจ เพ่ือมงุ่ ใหพ้ สกนิกรไดด้ ารงชีวติ อยไู่ ด้ อยา่ งยง่ั ยนื มน่ั คง และปลอดภยั ภายใตค้ วามเปล่ียนแปลงต่างๆ ที่ เกิดข้ึนตามกระแสโลกาภิวฒั น์ อีกท้งั พระองคย์ งั ไดท้ รงพระราชทาน ความหมายของ เศรษฐกิจพอเพียง เอาไวเ้ ป็นภาษาองั กฤษวา่ Sufficiency Economy ดงั พระราชดารัสที่ไดท้ รงตรัสไวเ้ ม่ือวนั ที่ 23 ธนั วาคม 2554 “ในที่น้ีเราฟังเขาถามวา่ เศรษฐกิจพอเพียง จะแปลเป็น ภาษาองั กฤษวา่ อยา่ งไร กอ็ ยากจะตอบวา่ มีแลว้ ในหนงั สือ ไม่ใช่ หนงั สือตาราเศรษฐกิจ แตเ่ ป็นหนงั สือพระราชดารัสที่อุตส่าห์มา ปรับปรุงใหฟ้ ังได้ และแปลเป็นภาษาองั กฤษ เพราะคนท่ีฟังภาษาไทย บางทีไม่เขา้ ใจภาษาไทย ตอ้ งแปลเป็นภาษาองั กฤษ จึงไดแ้ ปลเป็น ภาษาองั กฤษ และเนน้ วา่ เศรษฐกิจพอเพียง แปลวา่ Sufficiency Economy โดยเขียนเป็นตวั หนาในหนงั สือ”

ฉะน้นั เม่ือเติมคาวา่ Economy เขา้ ไป กลายเป็น Self-Sufficient Economy แลว้ น้นั จะมีความหมายวา่ เศรษฐกิจแบบพอเพียงกบั ตวั เอง คือ การที่สามารถอยไู่ ดด้ ว้ ยตนเองอยา่ งไม่เดือดร้อน ไม่ตอ้ งพ่ึงพาผอู้ ่ืน แต่ใน ทุกวนั น้ี ประเทศไทยเรายงั เดือดร้อน ยงั มีความจาเป็นตอ้ งพ่ึงพาผอู้ ื่นอยู่ ที่ ในความเป็นจริงท่ีเราจะสามารถช่วยเหลือตวั เองไดก้ ต็ าม ดงั น้นั Self- Sufficient Economy จึงหมายถึง เศรษฐกิจแบบพอเพียงกบั ตวั เอง ที่แตกต่าง จาก Sufficiency Economy ซ่ึงหมายถึง เศรษฐกิจพอเพียงท่ียงั คงมีการพ่ึงพา กนั และกนั อยู่ ดงั พระราชดารัสเพิ่มเติมท่ีวา่ “คือพอมีพอกินของตวั เองน้นั ไม่ใช่เศรษฐกิจพอเพียง เป็นเศรษฐกิจ สมยั หิน สมยั หินน้นั เป็นเศรษฐกิจพอเพียงเหมือนกนั แตว่ า่ ค่อยๆ พฒั นาข้ึน มา ตอ้ งมีการแลกเปล่ียนกนั มีการช่วยระหวา่ งหม่บู า้ น หรือระหวา่ ง จะ เรียกวา่ อาเภอ จงั หวดั ประเทศ จะตอ้ งมีการแลกเปล่ียน มีการไม่พอเพียง จึง บอกวา่ ถา้ มีเศรษฐกิจพอเพียง เพียงเศษหน่ึงส่วนส่ีก็จะพอแลว้ จะใชไ้ ด”้ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงน้นั เป็นแนวทางการดารงชีวติ และการ ปฏิบตั ิตนของประชาชนทุกระดบั โดยยดึ แนวทางการพฒั นาท่ีมีคน หรือ ประชาชนเป็นศูนยก์ ลาง ซ่ึงสิ่งเหลา่ น้ีเองจะเป็นตวั การที่นาไปสู่การพฒั นาที่ ยงั่ ยนื หรือในภาษาองั กฤษ คือ Sustainable Development

การพฒั นาตามหลกั แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง คือการพฒั นาที่ ต้งั อยบู่ นพ้ืนฐานของทางสายกลางและความไมป่ ระมาท โดยคานึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตผุ ล การสร้างภูมิคุม้ กนั ท่ีดีในตวั ตลอดจนใชค้ วามรู้ความรอบคอบ และคุณธรรม ประกอบการวางแผน การตดั สินใจและการกระทา ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีหลกั พิจารณาอยู่ ๕ ส่วน ดงั น้ี 1. กรอบแนวความคิด เป็นปรัชญาท่ีช้ีแนะแนวทางการดารงอยแู่ ละปฏิบตั ิตนในทางท่ีควร จะเป็น โดยมีพ้ืนฐานมาจากวถิ ีชีวติ ด้งั เดิมของสงั คมไทย สมารถนามา ประยกุ ตใ์ ชไ้ ดต้ ลอดเวลา และเป็นการมองโลกเชิงระบบที่มีการ เปล่ียนแปลงอยตู่ ลอดเวลา มงุ่ เนน้ การรอดพน้ จากภยั และวกิ ฤต เพ่ือความ มน่ั คง และ ความยงั่ ยนื ของการพฒั น 2. คุณลกั ษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนามาประยกุ ตใ์ ชก้ บั การปฏิบตั ิตนไดใ้ น ทุกระดบั โดยเนน้ การปฏิบตั ิบนทางสายกลาง และการพฒั นาอยา่ งเป็น ข้นั ตอน 3. คานิยาม ความพอเพียงจะตอ้ งประกอบดว้ ย ๓ คุณลกั ษณะ พร้อม ๆ กนั ดงั น้ี 1 ความพอประมาณ: หมายถึง ความพอดีที่ไมน่ อ้ ยเกินไปและไม่มาก เกินไป 2 ความมีเหตุผล: หมายถึง การตดั สินใจเก่ียวกบั ระดบั ของความ พอเพียงน้นั จะตอ้ งเป็นไปอยา่ งมีเหตุผล 3 การมีภูมิคุม้ กนั ท่ีดีในตวั : หมายถึง การเตรียมตวั ใหพ้ ร้อมรับ ผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงดา้ นต่าง ๆ ท่ีจะเกิดข้ึนโดยคานึงถึงความ เป็นไปไดข้ องสถานการณ์ ต่าง ๆ

4. เง่ือนไข การตดั สินใจและการดาเนินกิจกรรมต่าง ๆ ใหอ้ ยใู่ นระดบั พอเพียง น้นั ตอ้ งอาศยั ท้งั ความรู้ และคุณธรรมเป็นพ้ืนฐาน กล่าวคือ เง่ือนไขความรู้: ประกอบดว้ ย ความรอบรู้เก่ียวกบั วชิ าการต่าง ๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ งอยา่ งรอบดา้ น ความรอบคอบท่ีจะนาความรู้เหล่าน้นั มา พิจารณาใหเ้ ช่ือมโยงกนั เพื่อประกอบการวางแผน และความระมดั ระวงั ในข้นั ปฏิบตั ิ เง่ือนไขคุณธรรม: ท่ีจะตอ้ งเสริมสร้างประกอบดว้ ย มีความ ตระหนกั ในคุณธรรม มีความซ่ือสตั ยส์ ุจริตและมีความอดทน มีความ เพียร ใชส้ ติปัญญาในการดาเนินชีวติ 5. แนวทางปฏิบตั ิ/ผลที่คาดวา่ จะไดร้ ับ ผลจากการนาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยกุ ตใ์ ช้ คือ การ พฒั นาที่สมดุลและยงั่ ยนื พร้อมรับต่อการเปล่ียนแปลงในทุกดา้ น ท้งั ดา้ น เศรษฐกิจ สงั คม สิ่งแวดลอ้ ม ความรู้และเทคโนโลยี

เศรษฐกิจพอเพียงและแนวทางปฏิบตั ิของทฤษฎีใหม่ เป็นแนวทาง ในการพฒั นาท่ีนาไปสู่ความสามารถในการพ่ึงตนเอง ในระดบั ต่าง ๆ อยา่ งเป็นข้นั ตอน โดยลดความเสี่ยงเก่ียวกบั ความผนั แปรของธรรมชาติ หรือการเปล่ียนแปลงจากปัจจยั ตา่ ง ๆ โดยอาศยั ความพอประมาณและ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุม้ กนั ที่ดี มีความรู้ ความเพียรและความ อดทน สติและปัญญา การช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั และความสามคั คี เศรษฐกิจพอเพียงมีความหมายกวา้ งกวา่ ทฤษฎีใหม่โดยที่เศรษฐกิจ พอเพียงเป็นกรอบแนวคิดที่ช้ีบอกหลกั การและแนวทางปฏิบตั ิของทฤษฎี ใหมใ่ นขณะที่ แนวพระราชดาริเก่ียวกบั ทฤษฎีใหมห่ รือเกษตรทฤษฎีใหม่ ซ่ึงเป็นแนวทางการพฒั นาภาคเกษตรอยา่ งเป็นข้นั ตอนน้นั เป็นตวั อยา่ ง การใชห้ ลกั เศรษฐกิจพอเพียงในทางปฏิบตั ิ ที่เป็นรูปธรรมเฉพาะในพ้ืนท่ี ที่เหมาะสม

อาจเปรียบเทียบกบั หลกั เศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงมีอยู่ 2 แบบ คือ แบบพ้ืนฐานกบั แบบกา้ วหนา้ ไดด้ งั น้ี ความพอเพียงในระดบั บุคคลและครอบครัวโดยเฉพาะเกษตรกร เป็นเศรษฐกิจพอเพียงแบบพ้ืนฐานเทียบไดก้ บั ทฤษฎีใหมข่ ้นั ท่ี 1 ที่มงุ่ แกป้ ัญหาของเกษตรกรท่ีอยหู่ ่างไกลแหล่งน้า ตอ้ งพ่ึงน้าฝนและประสบ ความเสี่ยงจากการที่น้าไม่พอเพียง แมก้ ระทง่ั สาหรับการปลกู ขา้ วเพื่อ บริโภค และมีขอ้ สมมติวา่ มีท่ีดินพอเพียงในการขดุ บ่อเพื่อแกป้ ัญหาใน เรื่องดงั กล่าวจากการแกป้ ัญหาความเส่ียงเร่ืองน้า จะทาใหเ้ กษตรกร สามารถมีขา้ วเพ่ือการบริโภคยงั ชีพในระดบั หน่ึงได้ และใชท้ ี่ดินส่วน อ่ืน ๆ สนองความตอ้ งการพ้ืนฐานของครอบครัว รวมท้งั ขายในส่วนท่ี เหลือเพ่ือมีรายไดท้ ่ีจะใชเ้ ป็นค่าใชจ้ ่ายอ่ืน ๆ ท่ีไม่สามารถผลิตเองได้ ท้งั หมดน้ีเป็นการสร้างภูมิคุม้ กนั ในตวั ใหเ้ กิดข้ึนในระดบั ครอบครัว อยา่ งไรกต็ าม แมก้ ระทงั่ ในทฤษฎีใหม่ข้นั ท่ี 1 กจ็ าเป็นท่ีเกษตรกร จะตอ้ งไดร้ ับความช่วยเหลือจากชุมชนราชการ มูลนิธิ และภาคเอกชน ตามความเหมาะสม

ความพอเพียงในระดบั ชุมชนและระดบั องคก์ ร เป็นเศรษฐกิจ สพนอเบัพสียนงแุนบใบหกเ้ กา้ ษวหตรนกา้ รซร่ึงวคมรพอลบงั คกลนั ุมใทนฤรูปษฎกีลใหมุ่ มหข่รื้นอั สทห่ี 2กเรปณ็น์เหร่ือรืงอขกอารงกทาี่่ี ร ธุรกิจต่าง ๆ รวมตวั กนั ในลกั ษณะเครือข่ายวสิ าหกิจ กลา่ วคือ เมื่อ สมาชิกในแตล่ ะครอบครัวหรือองคก์ รต่าง ๆ มีความพอเพียงข้นั พ้ืนฐาน เป็นเบ้ืองตน้ แลว้ กจ็ ะรวมกลมุ่ กนั เพื่อร่วมมือกนั สร้างประโยชนใ์ หแ้ ก่ กล่มุ และส่วนรวมบนพ้ืนฐานของการไมเ่ บียดเบียนกนั การแบ่งปัน ช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั ตามกาลงั และความสามารถของตนซ่ึงจะ สามารถทาให้ ชุมชนโดยรวมหรือเครือขา่ ยวสิ าหกิจน้นั ๆ เกิดความ พอเพียงในวถิ ีปฏิบตั ิอยา่ งแทจ้ ริง ความพอเพียงในระดบั ประเทศ เป็นเศรษฐกิจพอเพียงแบบ กา้ วหนา้ ซ่ึงครอบคลมุ ทฤษฎีใหม่ข้นั ที่ 3 ซ่ึงส่งเสริมใหช้ ุมชนหรือ เครือข่ายวสิ าหกิจสร้างความร่วมมือกบั องคก์ รอื่น ๆ ในประเทศ เช่น บริษทั ขนาดใหญ่ ธนาคาร สถาบนั วจิ ยั เป็นตน้ การสร้างเครือข่ายความร่วมมือในลกั ษณะเช่นน้ีจะเป็นประโยชน์ ในการสืบทอดภูมิปัญญา แลกเปลี่ยนความรู้ เทคโนโลยี และบทเรียน จากการพฒั นา หรือร่วมมือกนั พฒั นา ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ทา ใหป้ ระเทศอนั เป็นสงั คมใหญ่อนั ประกอบดว้ ยชุมชน องคก์ ร และธุรกิจ ต่าง ๆ ท่ีดาเนินชีวติ อยา่ งพอเพียงกลายเป็นเครือข่ายชุมชนพอเพียงท่ี เช่ือมโยงกนั ดว้ ยหลกั ไม่เบียดเบียน แบ่งปันและช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั ไดใ้ นท่ีสุด

สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ (สศช.) เสนอใหร้ ิเริ่มการสร้างขบวนการขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อ สานตอ่ ความคิดและเช่ือมโยงการขยายผลท่ีเกิดจากการนาหลกั ปรัชญาฯ ไป ใชอ้ ยา่ งหลากหลาย รวมท้งั เพื่อจุดประกายใหเ้ กิดความรู้ความเขา้ ใจที่ ถูกตอ้ ง ซ่ึงจะนาไปสู่การยอมรับ และการนาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ หเ้ กิดผลในทาง ปฏิบตั ิในทุกภาคส่วนของสงั คมอยา่ งจริงจงั จากพระบรมราโชวาทและพระราชดารัสของพระองค์ นบั ต้งั แตป่ ี 2517 เป็นตน้ มา จะพบวา่ พระองคท์ ่านไดท้ รงเนน้ ย้าแนวทางการพฒั นาที่อยู่ บนพ้ืนฐานของการพ่ึงตนเอง ความพอมีพอกิน พอมีพอใช้ การรู้จกั ความ พอประมาณ การคานึงถึงความมีเหตผุ ล การสร้างภูมิคุม้ กนั ท่ีดีในตวั และ ทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไม่ใหป้ ระมาท ตระหนกั ถึงการพฒั นา ตามลาดบั ข้นั ตอนที่ถกู ตอ้ งตามหลกั วชิ าการ ตลอดจนมีคุณธรรมเป็นกรอบ ในการดารงชีวติ ซ่ึงท้งั หมดน้ีเป็นท่ีรู้กนั ภายใตช้ ่ือวา่ เศรษฐกิจพอเพียง

สศช. จึงไดเ้ ชิญผทู้ รงคุณวฒุ ิจากสาขาต่าง ๆ มาร่วมกนั กลนั่ กรอง พระราชดารัสฯ สรุปเป็นนิยาม ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และได้ อญั เชิญมาเป็นปรัชญานาทางในการจดั ทา แผนพฒั นาฯ ฉบบั ท่ี 9 เพื่อ ส่งเสริมใหป้ ระชาชนทุกระดบั มีความเขา้ ใจและนาไปประกอบการ ดาเนินชีวติ การขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง มีเป้าหมายหลกั เพื่อสร้างเครือข่าย เรียนรู้ ใหม้ ีการนาหลกั เศรษฐกิจพอเพียงไปใชเ้ ป็นกรอบความคิด เป็น แนวทางในการปฏิบตั ิ ตลอดจนเป็นส่วนหน่ึงของวถิ ีชีวติ ของคนไทยใน ทุกภาคส่วน วตั ถุประสงคข์ องการขบั เคล่ือนเพื่อสร้างความรู้ความเขา้ ใจท่ีถกู ตอ้ ง เก่ียวกบั หลกั เศรษฐกิจพอเพียงใหป้ ระชาชนทึกคนสามารถนาหลกั ปรัชญาฯ ไปประยกุ ตใ์ หไ้ ดอ้ ยา่ งเหมาะสม และปลูกฝัง ปรับเปลี่ยน กระบวนทศั นใ์ นการดารงชีวติ ใหอ้ ยบู่ นพ้ืนฐานของเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนนาไปสู่การปรับแนวทางการพฒั นาใหอ้ ยบู่ นพ้ืนฐานของ เศรษฐกิจพอเพียง การขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียง เป็นการเสริมพลงั ใหป้ ระเทศไทย สามารถพฒั นาไปไดอ้ ยา่ งมน่ั คง ภายใตก้ ระแสโลกาภิวตั น์ โดยให้ ความสาคญั กบั การสร้างฐานรากทางเศรษฐกิจและสงั คมใหเ้ ขม้ แขง็ รักษาความสมดุลของทุนและทรัพยากรในมิติตา่ ง ๆ ตลอดจนสามารถ ปรับตวั พร้อมรับต่อการเปล่ียนแปลงต่าง ๆ ไดอ้ ยา่ งเท่าทนั และนาไปสู่ ความเอยเู่ ยน็ เป็นสุขของประชาชนชาวไทย

แบ่งเป็น 2 เครือข่ายสนบั สนุนตามกลุม่ เป้าหมายเบ้ืองตน้ ไดแ้ ก่ - เครือขา่ ยดา้ นประชาสงั คมและชุมชน -เครือข่ายธุรกิจเอกชน นอกจากน้ีแลว้ ยงั มีเครือข่ายสนบั สนุนตามภารกิจ ไดแ้ ก่ - เครือข่ายวชิ าการ - เครือขา่ ยสร้างกระบวนการเรียนรู้ - เครือขา่ ยเผยแพร่ประชาสมั พนั ธ์ ท้งั น้ีแกนกลางขบั เคลื่อนมี 3 ระดบั ไดแ้ ก่ คณะที่ปรึกษาผทู้ รงคุณวฒุ ิ คณะกรรมการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง และกลุ่มงานเศรษฐกิจ พอเพียงใน สศช. ซ่ึงจะเป็นหน่วยปฏิบตั ิงานในการขบั เคลื่อนและจะ ทูลเกลา้ ทูลกระหม่อมถวายผลการดาเนินงานเพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั เน่ืองในวโรกาสมหามงคลสมยั เฉลิมพระ ชนมพรรษา ครบรอบ 80 พรรษา ในเดือนธนั วาคม 2550

เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาช้ีถึงแนวการดารงอยแู่ ละปฏิบตั ิตน ของประชาชนในทุกระดบั ต้งั แตร่ ะดบั ครอบครัว ระดบั ชุมชนจนถงึ ระดบั รัฐ ท้งั ในการพฒั นาและบริหารประเทศใหด้ าเนินไปใน ทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒั นาเศรษฐกิจเพ่ือใหก้ า้ วทนั ตอ่ โลกยคุ โลกาภิวตั น์ ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผลรวมถึงความ จาเป็นท่ีจะตอ้ งมีระบบภูมิคุม้ กนั ในตวั ท่ีดีพอสมควรตอ่ การมีผลกระทบใด ๆ อนั เกิดจากการเปลี่ยนแปลงท้งั ภายนอกและภายใน ท้งั น้ีจะตอ้ งอาศยั ความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมดั ระวงั อยา่ งยง่ิ ในการนาวชิ าการ ต่าง ๆ มาใชใ้ นการวางแผนและการดาเนินการทุกข้นั ตอน และ ขณะเดียวกนั จะตอ้ งเสริมสร้างพ้ืนฐานจิตใจของคนในชาติโดยเฉพาะ เจา้ หนา้ ที่ของรัฐนกั ทฤษฎีและนกั ธุรกิจในทุกระดบั ใหม้ ีสานึกในคุณธรรม ความซื่อสตั ยส์ ุจริตและใหม้ ีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดาเนินชีวติ ดว้ ยความ อดทน ความเพียร มีสติ ปัญญา และความรอบคอบ เพ่ือใหส้ มดุลและพร้อม ต่อการรองรับการเปล่ียนแปลงอยา่ งรวดเร็วและกวา้ งขวางท้งั ดา้ นวตั ถุ สงั คม ส่ิงแวดลอ้ ม และวฒั นธรรมจากโลกภายนอกไดเ้ ป็นอยา่ งดี (ประมวลและกลน่ั กรองจากพระราชดารัสของพระบาทสมเดจ็ พระ เจา้ อยหู่ วั เร่ืองเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงพระราชทานในวโรกาสต่าง ๆ รวมท้งั พระราชดารัสอื่น ๆ ท่ีเก่ียวขอ้ ง โดยไดร้ ับพระราชทานพระบรมรา ชานุญาตใหน้ าไปเผยแพร่ เม่ือวนั ที่ ๒๑ พฤศจิกายน ๒๕๔๒ เพ่ือเป็น แนวทางปฏิบตั ิของทุกฝ่ ายและประชาชนโดยทวั่ ไป)