สารเคมีตกค้างในอาหารสด

ฉลาด เลอื ก ฉลาด ซิอ้ื สารเคมี ตกคา้ ง ในอาหารสด

อาหารสด ท้ังผักผลไม้และเน้ือสัตว์ท่ีสีสันดูสดใหม่น่ารับประทาน แต่อาจแอบแฝงภัยที่ไม่ควรชะล่าใจ ซ่ึงก็คือ สารเคมีตกค้างในอาหาร ทเ่ี กดิ ขน้ึ ไดต้ ง้ั แตก่ ารเพาะปลกู เกบ็ เกย่ี วขนส่ง สามารถติดมากับดิน น�้ำ ส่ิงแวดล้อมนอกจากน้ีอาจมีสารที่เติมลงไปเพิ่มเติม ท้ังยาฆา่ แมลง ยาฆา่ เชอ้ื รา รวมถงึ สารปรงุ แตง่ อาทิสารเร่งเนื้อแดงในเนื้อหมู สารกันราหรือกรดซาลิซิลิค สารบอแรกซ์ และอีกมากมายท่ีหากรา่ งกายไดร้ บั อยา่ งตอ่ เนอ่ื งในปรมิ าณหนง่ึ อาจอนั ตรายถงึ ขน้ั เสยี ชวี ติ เพราะฉะนนั้ จงึ ควรรจู้ กัระวงั และป้องกนั สารพิษตกค้างในอาหาร

รู้จักชนดิ ของสารเคมีปนเปือ้ น ในอาหารแบง่ ออกเป็น 3 ประเภทใหญ่ ได้แก่123สารเคมีที่เกิดข้ึนเองตาม สารเคมที เี่ ตมิ ลงในอาหาร สารเคมที เ่ี ตมิ ลงในอาหารธรรมชาติ เกิดข้ึนจาก โดยเจตนา ไม่ว่าจะเพ่ือ โดยไม่ได้เจตนาหรือเกิดอาหารที่มาจากพืชและ การเปล่ียนแปลงกลิ่น สี ข้ึนโดยบังเอิญ อาจติดสัตว์ ส่วนใหญ่พบก่อน รส การเน่าเสยี ฯลฯ หาก มากับอาหาร บรรจุภัณฑ์ระหวา่ ง และหลงั เกบ็ เก่ียว ใช้ในปริมาณท่ีกฎหมาย หรือปนเปื้อนระหว่างการได้แก่ ก�ำหนดจะปลอดภัย แต่ ผลติ ได้แก่ ถ้าใช้มากเกินไปอาจเกิด ส า ร พิ ษ จ า ก เ ช้ื อ ร า อันตราย ได้แก่ สารเคมที ำ� ความสะอาดไดแ้ ก่ อะฟลาท็อกซนิ ฯลฯ โลหะจากหมกึ พมิ พ์ฯลฯ สารปรุงแต่งอาหาร สารพิษจากพืช ได้แก่ หรือเคร่ืองปรุงรสอาหารเห็ดพิษ มันสำ� ปะหลงั ฯลฯ เช่น น�้ำปลา น�้ำส้มสายชู ผงชรู ส เปน็ ตน้ สารพษิ จากสัตว์ ได้แก่พษิ ในหอย ปลาทะเล ปลา วตั ถเุ จอื ปนในอาหาร เชน่ปักเป้าทะเล ฯลฯ สารเร่งเนื้อแดง สารกันรา สารฟอกสอี าหาร เปน็ ต้น

สารปนเป้ือนอนั ตรายคาดไมถ่ งึหลายคนอาจละเลยและคาดไมถ่ งึ ว่า ถ้าร่างกายไดร้ ับสารเคมีตกคา้ งในอาหาร มากเกนิ รับไหว จะเกดิ ความผดิ ปกตริ ้ายแรงตามมาได้ ลองมาดูพิษภัยจากสารปนเป้ือนแต่ละชนิด 1 ยาฆ่าแมลง หรือสารเคมีก�ำจดั ศัตรูพชื ถา้ ไดร้ ับปรมิ าณมากเกนิ ไปจะมีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน ทอ้ งเสีย กระสบั กระสา่ ย หมดสติ หายใจขดั ถ้าสะสมมากอาจเปน็ มะเร็งและรา้ ยแรงถงึ ขนั้ หยดุ หายใจ2 สารกันรา หรือกรดซาลิซิลิค (Salicylic Acid)มักอยู่ในอาหารดองถ้าได้รับปริมาณมากจะส่งผล ทำ� ลายเซลล์ในรา่ งกาย ท�ำลายเยอื่ บกุ ระเพาะอาหาร ลำ� ไสจ้ นเป็นแผล ความดนั โลหติ ตำ�่ จนอาจช็อคได้ ถา้ แพจ้ ะมผี ืน่ ข้ึน อาเจยี น มีไข้ หอู อ้ื

3 บอแรกซ์ 4 ฟอร์มาลิน (Formalin)มักพบในผลิตภัณฑ์จากเน้ือสด เช่น มักพบว่ามีการปนเปื้อนในอาหารสดหมูสด ลกู ช้ิน ไส้กรอก ฯลฯ ถ้าไดร้ ับ หากทานโดยตรงจะมีอาการบ่อยและนานจะมอี าการ ปวดทอ้ ง อาเจียน อุจจาระร่วง อ่อนเพลีย หนังตาบวม ผิวแห้ง ตับ ไต หัวใจเส่อื มลงอกั เสบ หมดสติ และรา้ ยแรงถึงขน้ั เสียชีวิต เบอ่ื อาหาร นำ�้ หนกั ลด อจุ จาระรว่ ง รา้ ยแรงถึงขั้นเสยี ชวี ิตได้ 5 สารเร่งเนื้อแดง 6 สารฟอกขาวหรือ สารโซเดียมไฮโดรซัลไฟต์มักพบในเนอื้ หมู หากได้รับในปริมาณมากเกนิ ไป จะมอี าการ ชว่ ยใหอ้ าหารขาวนา่ ทาน ถา้ ไดร้ บั ปรมิ าณ มากจะมอี าการ มือส่ัน ปวดเวียนศีรษะกระวนกระวาย ปาก ล�ำคอ กระเพาะอาหารอักเสบ แน่นหน้าอก หายใจติดขัด ความดัน คลนื่ ไส้ อาเจยี น เลือดตำ�่ ผทู้ มี่ โี รคหัวใจ ความดนั โลหิตสูง ปวดทอ้ ง ปวดหวั อาเจยี น อจุ จาระรว่ งเบาหวาน ไฮเปอร์ไธรอยด์ ทารก หากแพ้สารน้ีจะถ่ายเป็นเลือด ช็อคหญิงมคี รรภจ์ ะไวตอ่ สารนม้ี าก หมดสติ ไตวาย เสยี ชีวิตได้นค่ี ืออันตรายจากสารเคมใี นอาหาร ซงึ่ ส่งผลกระทบกบั รา่ งกายเมอ่ื มกี ารสะสมเป็นเวลานานและไดร้ บั ในปรมิ าณมาก ดงั นน้ั กอ่ นจะรบั ประทานอาหารใดๆ กค็ วรตอ้ งใสใ่ จคดั เลอื กสง่ิ ทด่ี ตี อ่ ร่างกายอยา่ งแทจ้ รงิ

4สารเคมีกำ� จดั ศตั รูพชื ท่ีตอ้ งแบนการตกคา้ งของสารเคมใี นอาหารส่งผลกระทบร้ายแรงตอ่ สุขภาพ ทำ� ลายสิ่งแวดลอ้ ม ฆา่ แมลงที่มีประโยชนต์ อ่ ไรน่ า เป็นพษิ ต่อปลา สารเคมตี กคา้ งอนั ตราย ได้แก่1 คาร์โบฟรู าน (Carbofuran) 3 เมทโทมิล (Methomyl)พษิ ตอ่ ระบบประสาทและหวั ใจ หลอด วิงเวียน แน่นหน้าอก เหง่ือออกมากเลือด โดยท�ำให้เกิดอาการคล่ืนไส้ ชีพจรเต้นช้าลง หาดเกิดพิษเฉียบพลันอาเจยี น ปวดเกรง็ ทที่ อ้ ง นำ�้ ลายมาก จะชักกระตกุ ความดนั ต�่ำ การหายใจเสยี การทรงตวั หายใจลำ� บาก ความดนั ล้มเหลว และทำ� ให้เสียชีวิตโลหติ สงู ขนึ้ กลน้ั ปสั สาวะไมอ่ ยู่2 ไดโครโตฟอส (Dicrotophos) 4 อีพเี อน็ (EPN)เป็นอันตรายต่อผิวหนงั อย่างรนุ แรง ทำ� ให้แนน่ หนา้ อก กลา้ มเน้ือกระตุกหากได้รับพิษมากจะหายใจล�ำบาก สญู เสียการทรงตวั เกดิ การระคายสั่น ชัก ลม้ หมดสติ โคม่า ส่วนใหญ่ เคืองท่ปี อด ไอ หายใจส้ัน หากได้พิษเฉยี บพลนั จะเกดิ ขนึ้ ภายใน 12 รบั ปรมิ าณมาก จะท�ำให้มีการหลงั่ชัว่ โมงหลงั ไดร้ บั พษิ ของเหลวที่ปอด เกิดการบวม และ หยดุ หายใจ

เทคนิคเลอื กเนือ้ สัตว์ ใหป้ ลอดสารหน้าตาสวยไมไ่ ดด้ เี สมอไป โดยเฉพาะเนือ้ สีสดนา่ ทานน้นั อาจแฝงด้วย สารพษิ เช่น สารเร่งเนอื้ แดง วธิ เี ลอื กซอ้ื เนือ้ สตั วใ์ นตลาดมดี ังน้ีเนอ้ื หมู เน้อื ววั ไก่เน้ือควรมีสีชมพูอ่อน นุ่ม เนื้อสีแดงสด ไม่เขียวคล้�ำ เลือกตัวอ้วน กดดูตรงมันมีสีขาว ไม่มีเม็ดสาคู มนั มีสีเหลอื ง ไม่มีเมด็ สาคู หน้าอกจะนูนแน่น ตีนนุ่ม(ไขพ่ ยาธ)ิ หนังสดใสไม่เหี่ยวย่น ไมม่ ี กลนิ่ เหมน็ ลกู ตาไม่ลึกบุ๋ม ไมม่ รี อยชำ�้ ตามทอ้ งและคอ

ปลาน�้ำจืดและปลาทะเล กงุ้ หอยปลาสดจะมีหนังมัน ตา เปลือกแข็งใส หัวติดแน่น บางชนิดต้องซ้ือท้ังเปลือกสดใส เหงือกแดง ท้องไม่ กบั ตวั ที่ยังเป็นๆ อยู่ เช่น หอยแตก เน้ือแน่นกดไม่บมุ๋ ปูม้า ลาย หอยแครง หอยกะพง ตัวหนัก เนื้อแน่น ไม่มี ส่วนหอยที่แกะเปลือกแล้ว กลิ่นเน่า หากเป็นปูทะเล เช่น หอยแมลงภู่ ต้องมีสี ปูเป็นๆ จะมีสีเขียวเข้ม สดใส ตวั หอยอยใู่ นสภาพดี เนื้อหน้าอกแน่น กดไม่ยุบ ไม่ขาดรุ่งร่ิง น�้ำแช่หอย ตวั หนกั ตาใส ไมม่ เี มอื กมากและไมม่ กี ลนิ่ เหม็นเนา่ เป็นต้นข้างต้นนี้เป็นวิธีการเลือกซื้อเบ้ืองต้น แต่หากเป็นไปได้ควรซ้ือเน้ือสัตว์จากผู้ประกอบการทเี่ ช่ือถอื ได้ หรือซ้ือจากเจา้ ทีไ่ ด้รับการรบั รองผา่ นมาตรฐานจากกรมปศสุ ัตว์ เพ่ือให้มัน่ ใจว่าผลติ ภัณฑ์ท่ีเลือกซ้อื ไปปลอดสารเร่งเนอ้ื แดง และปลอดภยั จากยาปฏชิ วี นะและสารตกค้างต่างๆ

วธิ ีทานผักผลไม้ ใหป้ ลอดสาร ปลกู ผักกินเองทีบ่ ้าน เชน่ มะนาว พริก โหระพา เปน็ ต้น กินผักพื้นบ้านดีกว่า เพราะต้านทานแมลงได้ดี ใช้ยาฆ่าแมลงน้อย เช่น ต�ำลึงดอกโสน ผกั โขม เป็นต้น เลอื กกนิ ผักผลไมต้ ามฤดูกาล เพราะดีต่อร่างกาย ใช้ยาเรง่ และยาฆา่ แมลงน้อย ซ้อื ผักปลอดสารพิษ ซึง่ ระบุวา่ เปน็ ผกั ปลอดสารเคมี (Pesticide Free), ผกั อนามัย(Pesticide Safe) หรือผักกางมงุ้ , และผกั ไฮโดรโปนกิ ส์ (Hydroponics) สำ� หรบั ผกั เกษตรอนิ ทรยี ์ (organic) ไมใ่ ชส้ ารเคมใี นกระบวนการผลติ และหลงั เกบ็ เกย่ี วซ่ึงผักเกษตรอินทรีย์ที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานจะมีเคร่ืองหมาย “ออร์กานิกไทยแลนด์”(Organic Thailand) รับรองผลผลิตในระดับการค้าภายในประเทศ และส�ำนักงานมาตรฐานเกษตรอนิ ทรยี ์ ภายใตเ้ ครอื่ งหมาย มกท. ทม่ี เี ครอ่ื งหมาย “IFOAM Accredited”รับรองผลผลติ ในระดบั การคา้ ระหวา่ งประเทศ

ล้างผักผลไม้ก่อนทานทุกคร้ังอย่างตั้งใจ ซ่ึงการล้างผักผลไม้ให้สะอาดเพื่อลดสารเคมีตกค้างมีหลายวิธี แต่ละวิธีก็ลดปริมาณสารเคมีตกค้างได้แตกต่างกัน ข้ึนอยู่กับชนดิ ของผกั ผลไม้วิธีที่ 1 โซเดียมไบคาร์บอเนต (Baking วธิ ที ี่ 6 ไฮโดรเจนเปอรอ์ อกไซด์ 1 ชอ้ นชาSoda) 1 ชอ้ นโตะ๊ ผสมนำ�้ อนุ่ 1 กะละมงั ผสมนำ�้ 4 ลติ ร แช่ผกั ผลไมส้ ด 10 นาที(20 ลติ ร) แชผ่ กั ผลไม้สด 15 นาที แล้ว จากนน้ั ล้างด้วยน�้ำสะอาดนำ� ไปล้างน�้ำสะอาดหลายๆ คร้ัง วธิ ที ่ี 7 ดา่ งทบั ทมิ ประมาณ 20-30 เกลด็วธิ ีที่ 2 น้�ำส้มสายชูท่ีมีกรดน�้ำส้ม ผสมน�้ำ 4 ลิตร แชผ่ กั ผลไมส้ ด 10 นาทีเข้มข้น 5% ผสมน้�ำในอัตราส่วน 1:10 จากนั้นล้างดว้ ยน้ำ� สะอาดแชผ่ กั ผลไมส้ ดนาน 10-15 นาที แลว้ ลา้ ง วิธีที่ 8 น�ำผักผลไม้สดไปแช่ในน�้ำซาวด้วยน้ำ� สะอาด ขา้ ว 10 นาที จากนั้นล้างด้วยน้�ำสะอาดวิธที ี่ 3 เด็ดผกั เปน็ ใบๆ ใสต่ ะแกรงโปร่ง วิธีท่ี 9 เกลือป่น 1 ช้อนโต๊ะ ผสมน�้ำเปดิ นำ้� แรงกำ� ลังดีใหไ้ หลผ่านใบผกั แล้ว 4 ลิตร แช่ผักผลไม้สด 10 นาที จากนน้ัใช้มอื คลี่ใบผัก ประมาณ 2 นาที ล้างด้วยนำ้� สะอาดวธิ ีท่ี 4 ดึงผกั ชนั้ นอกทิง้ จากนน้ั เด็ดผกั วธิ ที ่ี 10 นำ� ผงปูนคลอรนี ครึง่ ชอ้ นชาไปเปน็ ใบๆ แช่นำ�้ สะอาดนาน 5-15 นาที ละลายในนำ้� 20 ลติ ร แชผ่ กั ผลไม้ 15-30วิธที ี่ 5 ลวกหรอื ต้มผักดว้ ยนำ�้ รอ้ น นาที ช่วยฆา่ เชื้อโรคและพยาธิ

รหู้ รือไม่ วา่ การลอกเปลือกผลไมท้ งิ้ แลว้ นำ� ไปแชน่ �้ำ 10-15 นาที จากน้นั ล้างโดยเปิดน�ำ้ ไหลผ่านอีก 2 นาที ช่วยลดสารเคมที เ่ี กาะตดิ บริเวณผิวผลไม้ได้มากทสี่ ุดการจะห่างไกลจากสารเคมีในอาหารน้ันไม่ยาก ขอเพียงใส่ใจความปลอดภัยของอาหารเปน็ สำ� คญั ใชว้ จิ ารณญาณในการบรโิ ภค ทส่ี ำ� คญั ชว่ ยกนั สนบั สนนุ และซอ้ื ผลติ ภณั ฑส์ นิ คา้เกษตรอนิ ทรยี ใ์ หม้ ากขน้ึ เพราะจะชว่ ยใหเ้ กษตรกรมกี ำ� ลงั ใจในการทำ� เกษตรอนิ ทรยี ต์ อ่ ไป

จดั พมิ พ์และเผยแพร่โดย SOOK PUBLISHING เรียบเรยี งขอ้ มูลบางสว่ นจาก • ส�ำนักสุขาภิบาลอาหารและน้�ำ กรมอนามัย http://foodsan.anamai.moph.go.th/down- load/D_surveillance/สถานการณ์สารเคมีปน เป้อื นในอาหาร 50-54 บอแรกซ์.pdf • หนังสือ Consumer Dialogue รายงาน สถานการณ์ผู้บริโภค 2556-2557 โดยแผนงาน พัฒนาวิชาการและกลไกคุ้มครองผู้บริโภคด้าน สุขภาพ • หนังสือ สคบ. คุ้มครองผู้บริโภค http:// www.ocpb.go.th/download/pdf/book2.pdf • วารสาร มฉก.วิชาการ มหาวิทยาลยั หัวเฉยี ว เฉลิมพระเกียรติ http://journal.hcu.ac.th/ pdffile/jn1835/บทท่ี 8.pdf • บทความการเลือกซ้ือเน้ือสัตว์ จากเว็บไซต์ มูลนิธิหมอชาวบ้าน https://www.doctor. or.th/article/detail/3351 • เอกสารองค์ความรู้ด้านการก่ออันตรายของ สารก�ำจัดศัตรูพืชท่ีต้องเฝ้าระวัง โดยสํานักโรค จากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม กรม ควบคุมโรค สามารถสบื คน้ ข้อมลู และหนังสอื เพิ่มเติมไดท้ ่หี ้องสร้างปัญญา ศูนยเ์ รยี นรู้สขุ ภาวะ สำ� นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)หรอื ดาวนโ์ หลดไดท้ แี่ อปพลเิ คชนั SOOK Library และ resource.thaihealth.or.th โทร. 02-343-1500 กด 3