nui2

สานวนเป็ นเรื่องสาคญั เร่ืองหนึง่ ของภาษาไทย เพราะเป็ นคาพดู ทีก่ ลน่ั กรองขนึ้ เพ่ือความสละสลวยของภาษาเป็ นถ้อยคาท่คี มคายกว่าคาพดู ธรรมดา เป็ นคาพดู ทร่ี วมใจรวมความยาวๆให้ส้ันลงได้ กจ็ ะทาให้ผู้ฟังสามารถเข้าใจง่าย ๆ ฉะน้นั การศึกษาถ้อยคาประเภทนไี้ ว้ เพื่อใช้ให้ถกู ต้องเหมาะสมกบั เนื้อเรื่องท่ีจะพดู จึงมีความจาเป็ น

๑.) เกิดจากธรรมชาติ เช่น ตืน่ แต่ไก่โห่ นา้ ซึมบ่อทราย ลกู ไม้หล่นไม่ไกลต้น ปลาหมอตายเพราะปาก , แมลงเม่าบินเข้ากองไฟ เป็ นต้น๒.) เกดิ จากการกระทา เช่น แกว่งเท้าหาเสี้ยน ปลกู เรือนคร่อมตอ พายเรือคนละที ชุบมอื เปิ บ ปากว่ามอื ถงึ ปิ ดทองหลังพระ เป็ นต้น๓.) เกิดจากศาสนา เช่น ขนทรายเข้าวัด ตักบาตรถามพระ ทาคณุ บูชาโทษ คว่าบาตร ผ้าเหลืองร้อน แพ้ เป็ นพระ ชนะเป็ นมาร เป็ นต้น๔.) เกิดจาก นยิ าย นิทาน ตานาน และ พงศวดาร เช่น ลูกทรพี ปากพระร่วง กบเลอื กนาย กระต่ายตน่ื ตมู เห็นกงจักรเป็ นดอกบัว ชักแม่น้าท้งั ห้า กงิ้ ก่าได้ทอง เป็ นต้น๕.) เกิดจากแบบแผนประเพณแี ละความเช่ือ เช่นผซี ้าด้าพลอย กงกากงเกวยี น กระดูกร้องได้ กรรมตามทัน คนตายขายคนเป็ น เป็ นต้น๖.) เกิดจากอุบัติเหตุ เช่น ตกกระไดพลอยโจน ตกน้าไม่ไหลตกไฟไม่ไหม้ ดับไฟต้นลม เป็ นต้น๗.) เกิดจากการละเล่นหรือกฬี า เช่น รุกฆาต ไม่ดูตาม้าตาเรือ เข้าตาจน ไก่รองบ่อน เป็ นต้น๘.) เกดิ จากความประพฤติ เช่น หาเช้ากินค่า กนิ ข้าวร้อนนอนตืน่ สาย ตาข้าวสารกรอกหม้อ ขี้เกยี จสัน หลังยาว เป็ นต้น๙.) เกดิ จากอวัยวะ เช่น เส้นใหญ่ ตาเหลอื ง ตนี แมว ปากบอน ตีนเท่าฝาหอย หวั หกก้นขวดิ เป็ นต้น

ลกั ษณะของสานวน สานวนไทยไม่ว่าจะเป็ นสานวนทว่ั ไป สุภาษติ หรือคาพังเพยล้วนมคี วามไพเราะสละสลวยอย่ใู นตัว ถ้อยคาทีน่ ามาเรียบเรียงเป็ นสานวน มักใช้คาทค่ี ล้องจองกนั ฟงั ดเู หมือนกับบทร้อยกรองหรือบทเพลง เช่น การกินการอย่ใู ครไม่สู้พ่อการพ่ายการถ่อพ่อไม่สู้ใคร น้ามาปลากนิ มดนา้ ลดมดกินปลา เป็ นต้น ธรรมชาติของภาษาไทยเป็ นภาษาทีม่ วี รรณยุกต์ หรือมี\"ระดบั เสียง\" คือมเี สียงสูงเสียงตา่ เป็ นระดับเหมอื นเสียงดนตรี ดังน้นั เมือ่ เวลาพดู คนที่มาจากภาษาทไี่ ม่มีระดบั เสียงเขาจงึ ฟังภาษาของเราว่าคล้ายกับภาษาเสียงดนตรี คือมีเสียงสูงเสียงตา่ หลายระดับ ซ่ึงแตกต่างจากภาษาอน่ื ๆเช่นภาษาอังกฤษ เป็ นต้น ในภาษาอังกฤษ เขาไม่มวี รรณยุกต์บอกระดบั เสียงสูงเสียงต่า เขาจงึ ใช้การเน้นพยางค์ในคา หรือเน้นคาในประโยคเพอื่ ให้เกดิ ความเข้าใจ ฝรั่งใช้การพดู ของเขาเช่นน้นั ดังน้นั เวลาทเี่ ราจะพูดภาษาองั กฤษ เราจาเป็ นต้องเลกิ นกึ ถงึ เสียงสูงเสียงตา่ แล้วคดิ ถึงแต่การเน้นคาเน้นพยางค์แทนจึงจะพูดกับเขารู้เรื่อง การพูดภาษาไทยน้นั ไม่ได้ใช้คาคล้องจองเพอ่ื ความไพเราะเพราะพริง้ อย่เู ฉพาะเพยี งสานวนเท่าน้นั แม้ในการพดู จาปรกตธิ รรมดาทวั่ ไปคนไทยสมยั ก่อนก็มกั จะใช้คาคล้องจองโดยการเตมิ สร้อยคาเข้าไป เช่น เม่อื ต้องการพดู คาว่า \"บ้าน\" ก็พูดว่า บ้านช่อง หรือ บ้านช่องห้องหอ ฯลฯ ลกั ษณะการพดูแบบนเี้ ป็ นการพูดปกตวิ ิสัยของคนทั่วไปแต่ในปัจจบุ ันลักษณะการพดู แบบนไี้ ด้ลดน้อยลงและสูญหายไปเกือบหมดแล้ว ยังอาจพบได้บ้างตามหม่บู ้านในชนบท ซ่ึงน่าเสียดายเป็ นอย่างย่งิ สมัยก่อนเมื่อได้ฟังคนเฒ่าคนแก่นง่ั คุยกนั ทาให้รู้สึกว่าฟังไม่น่าเบื่อ ไม่ใช่เพราะว่าคนแก่เหล่าน้นั พูดเสียงอ่อนเสียงหวาน แต่ท่านพูดกันด้วยถ้อยคาสานวนแบบไทยๆฟงั รื่นหูกว่าภาษาใดๆในโลกนี้หากพวกเราช่วยกันอนรุ ักษ์เอาไว้ให้อย่ยู นื ยาวไปได้ ก็เสมือนหนง่ึ เราได้ช่วยกันรักษาเอกลักษณ์ความเป็ นไทยซึ่งเป็ นส่วนสาคญั เอาไว้ได้น้นั เองชาติไทยเรากค็ งจะไม่ถูกกลนื โดยวฒั นธรรมของต่างชาตเิ ป็ นแน่

บอกหนังสือสังฆราชความหมาย : สอนหนงั สือหรือสอนสิ่งต่างๆ ทีค่ นรู้ดอี ยู่แล้ว โดยเราไม่รู้ว่าผู้น้นัมคี วามรู้ดกี ว่าเรา ใช้เปรียบเทยี บคนที่ไม่รู้ว่าอกี คนหนงึ่ น้นั ท่ีตัวเองสอนอยู่เป็ นผู้ทม่ี คี วามรู้ความสามารถในเรื่องท่ีสอนอยู่แล้ว เช่น ตูนนายรู้ม้ยั คนทีน่ ายสอนให้เค้าตเี ทนนสิ คนน้นั นะเป็ นใคร เค้าเป็ นโค้ชทมี ชาติเลยเชยี วนะ กล้าสอนหนงั สือสังฆราชเลยเชยี วนะนาย

เนื้อเต่า ยาเต่าความหมาย : นาเอาทรพั ย์สินส่วนทเ่ี ป็ นกาไรหรือดอกเบยี้ กลบั ไปลงทุนอกี คร้งั โดยไม่ต้องใช้ทุนเดมิ

หัวล้านได้หวีความหมาย : ไดใ้ นส่ิงท่ีไมม่ ีประโยชน์แกต่ น

ตักน้าลดหัวตอความหมาย : พูดอย่างไรกไ็ มร่ ู้เรื่องหรือสิ่งที่ตนนาไปใชป้ ระโยชนไ์ มไ่ ด้

ตาบอดได้แว่นความหมาย : ไดใ้ นส่ิงที่ไม่เป็นประโยชนแ์ ก่ตนเอง

จับงขู ้างหางความหมาย : ทาอะไรโดยขาดความระมดั ระวงั จะไดร้ บั อนั ตราย

หกั ด้ามพร้าด้วยเข่าความหมาย : ทาอะไรรุนแรง ไม่คิดหนา้ คดิ หลงั เอาแตใ่ จตวั เอง ทาการ ดว้ ยอานาจไมส่ นใจใครท่ีจะไดร้ ับความเดือดร้อน

วัวไม่กินหญ้าอย่าข่มเขาความหมาย : อยา่ บงั คบั หรือขืนใจคนอ่ืน ถา้ เจา้ ตวั ไม่ปรารถนาท่จี ะทาส่ิงน้นั

อย่าเล่นกับไฟความหมาย : อย่าเผชญิ กบั สิ่งทรี่ ้อน อาจไดร้ ับอนั ตรายได้

สร้างวมิ านในอากาศความหมาย : คิดวาดภาพอนั สวยสดงดงาม ซ่ึงไม่อาจจะเป็นจริงไปได้

ช้างตายท้งั ตัวเอาใบบวั มาปิ ดความหมาย : ความชวั่ หรือความผดิ ที่ร้ายแรง ซ่ึงคนทวั่ ไปรู้กนั ทวั่ แลว้ จะปิ ดอยา่ งไรกป็ ิ ดไม่มดิ

วัวแก่เคีย้ วหญ้าอ่อนความหมาย : คนแกอ่ ายมุ ากแลว้ แตง่ งานกบั เดก็ สาว เช่น ลงุ ชาตรีอายจุ ะ60 ปี แลว้ แตไ่ ดแ้ ฟนเดก็ อายุ 20 ปี เหมอื นววั แกท่ ช่ี อบกนิ หญา้ อ่อน

หมาหวงก้างความหมาย : บุคคลทห่ี วงในสิ่งทแ่ี มแ้ ตต่ นเองกไ็ ม่ตอ้ งการหรือใช้ประโยชน์ไมไ่ ดแ้ ลว้ , คนท่ีหวงของท่ีตนเองไมส่ ามารถเอาได้เชน่ แมวไม่ใชด้ นิ สอแลว้ แต่ไม่ยอมใหเ้ พ่ือนเพราะหวงเอาไวค้ นเดียวไม่ยอมแบง่เพอ่ื นใชด้ ว้ ย

ชักแม่น้าท้งั ห้าความหมาย : ชักแม่น้าท้งั ห้าหมายความว่า พูดจาหว่านล้อม สรรเสริญยกย่องบุญคุณเพือ่ ขอสิ่งทต่ี นปรารถนาหรือมีความประสงค์อยากจะได้โอกาสทใี่ ช้ : มกั ใช้กล่าวตาหนิบุคคลท่ีชอบพดู อ้อมคอ้ มไม่พูดให้ตรงไปตรงมา ทาให้เสียเวลามากกว่าที่จะรู้เร่ืองได้ว่าผู้พดู น้นั ต้องการอะไรสานวนนมี้ ีทม่ี าจากมหาเวสสันดรชาดก เร่ืองราวนเี้ ป็ นเรื่องเกย่ี วกบั ชูชกทไ่ี ด้ไปทูลขอพระกุมารท้งั สองจากพระเวสสันดร ชูชกน้นั ฉลาดมเี ล่ห์เหลยี่ มแพรวพราวด้วยรู้ว่าการทต่ี นจะไปขอลกู ของใครมาน้นั ไม่ใช่เร่ืองง่ายเลย แม้ผู้น้นั จะมใี จเออื้ เฟื้อปานใดก็ตามเพราะความเป็ นพ่อเป็ นแม่ ต้องมีความรักในตัวลกู มากเป็ นธรรมดาเมือ่ ชูชกคิดได้ดงั นี้จึงหาทางวิธีพูดให้พระเวสสันดรปลาบปลมื้ ใจ โดยชักเอาแม่นา้ ท้งั ๕ คอื คงคา ยมุนา อจริวดี มหิ และสรภู ในประเทศอนิ เดีย มาเปรียบกับน้าพระทัยของพระองคท์ ่ีทรงแผ่ประโยชน์แก่มวลมนุษย์ เหมือนแม่นา้ ท้งั ๕ ท่เี ลยี้ งชีวิตผู้คนมาไม่รู้กศี่ ตวรรษแล้วคร้ันเมือ่ พระเวสสันดรได้ฟงั ก็ปลมื้ ใจจงึ ยอมยกลูกให้อย่างง่ายดายอย่างนี้สานวนชักแม่น้าท้งั ๕ จงึ มาเปรียบกบั คนทีอ่ ยากจะไดอ้ ะไรต้องการหรือปรารถนาจะทาการสิ่งใดต้องพดู กล่าวอ้างถึงสิ่งโน้นสิ่งนใี้ ห้ผู้อน่ื เชื่อถือ

หมาเห่าใบตองแห้งความหมาย : หมาเหา่ ใบตองแหง้ หมายความวา่ คนท่เี ก่งแต่พูดแต่กลบั ทาอยา่ งทีพ่ ูดไมไ่ ด้ แลว้ไมก่ ลา้ ทาอยา่ งท่พี ดู เอาไว้ หมาเหา่ ใบตอ้ งแหง้ คือลกั ษณะอาการส่งเสียงเหา่ ของหมา เนื่องจากไดย้ ินเสียงดงั ทเี่ ห่ากนั เพราะตกใจกลวั กบั ส่ิงทีไ่ ดย้ นิในเวลาท่ลี มพดั น้นั ใบตองท่ตี ิดกบั ตน้ กลว้ ยจะเสียดสีกนั ทาใหเ้ กิดมีเสียงดงั แกรกกราก หมาได้ยนิ ก็จะเห่าเพราะหขู องมนั ไวตอ่ เสียงมากและจะไดย้ นิ เสียงกอ่ นมนษุ ย์ และจะเห่าไมย่ อมหยดุเพราะกลวั อนั ตรายทีม่ ีขา้ งหนา้ เรียกวา่ เห่าเพราะกลวัโอกาสที่ใช้ : ใชเ้ ปรียบเทยี บกบั คนท่ีอวดตนวา่ เก่งกาจสามารถ แตจ่ ริงๆ แลว้ เป็นคนทข่ี ้ีขลาดไม่กลา้ เผชิญหนา้ กบั ศตั รู เชน่ คุณกอ้ งกงั วาลเขาเป็นคนประเภทหมาเห่าใบตองแหง้ ทดี่ ีแต่พดู แต่เวลาจริงแลว้ กลบั ไมก่ ลา้ ทา เขาเป็นพวกข้ีขลาดตาขาว

เรือล่มในหนองทองจะไปไหนความหมาย : พน่ี อ้ งวงศญ์ าติแต่งงานกนั ทรัพยส์ มบตั ิท่มี ีไม่ร่ัวไหลไปไหน

ดูวัวให้ดหู าง ดนู างให้ดูแม่ความหมาย : แม่มีอุปนิสัยเป็นอย่างไร ลูกสาวมกั เป็นเช่นน้นัเช่น มาลีเป็นเด็กขยนั ทางานบา้ นเกง่ เหมือนแมข่ องมาลเี ลย

หอกข้างแคร่ความหมาย : ส่ิงใกลเ้ คียงท่อี าจจะทาอนั ตรายให้เจบ็ ปวดได้

ตีงูให้กากนิความหมาย : ทาส่ิงที่ตนคิดว่าควรไดร้ ับประโยชน์ แต่กลบั ไม่ได้

หมาหยอกไก่ความหมาย : ทาทเี ล่นทจี ริง พอชะล่าใจกเ็ ล่นงานหรือเอาจริงๆ

หมาหมู่ความหมาย : คนหลายหลายคนทช่ี อบรุมทาร้ายคนๆเดียวที่ไม่มีทางสู้ หรือคนทม่ี ีจานวนนอ้ ยกวา่

เหยยี บเรือสองแคมความหมาย : ทาทเี ขา้ ดว้ ยท้งั สองฝ่าย โดยไมใ่ ห้ฝ่ายใดฝ่ายหน่ึงรับรู้

เห็นกรงจกั รเป็ นดอกบวัความหมาย : พบเห็นของช่ัว สิ่งช่ัวร้ายว่าเป็ นของดี ส่ิงดี หรือเหน็ ผดิ เป็ นชอบ

สอนจระเขใ้ ห้ว่ายน้าความหมาย : สอนผู้ทเ่ี ขามคี วามสามรถยง่ิ กว่าตน

รักววั ให้ผกู รักลูกให้ตีความหมาย : รกั ส่ิงใดกต็ ้องรู้จักระมดั ระวงั ให้ดี อย่าปล่อยตามใจ มฉิ ะน้นั ต้องเสียใจภายหลงั

ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ความหมาย : ต่างฝ่ ายต่างกร็ ับรู้ความลบั ของกนั และกนั

หวานคอแร้งความหมาย : ทาอะไรไดง้ า่ ยอยา่ งสะดวกสบาย อยา่ งช่ืนชอบใจ คลอ่ ง กนิ ไดง้ ่าย ทาไดง้ า่ ย ไม่ตอ้ งออกแรงหรือออกหวั คิดอะไรเลย

อยบู่ า้ นท่านอยา่ นิ่งดูดาย ป้ันววั ป้ันควายให้ลูกท่านเลน่ ความหมาย : อยู่บ้านผู้อ่ืนไม่ควรทาตัวเป็ นคนอย่เู ฉยๆ ควรช่วยเหลืองานในบ้านเท่าท่จี ะทาได้ เป็ นการแบ่งเบาภาระของเจ้าของ บ้าน เช่น ตุ๊กตาไปพกั อยู่กบั น้าชายทบ่ี ้าน ตุ๊กตาต้องช่วยน้าชายทา ความสะอาดบ้านและงานบ้านทท่ี าได้ อย่าอย่เู ฉยๆ เป็ นต้น

เลน่ กบั หมาหมาเลียปาก เลน่ กบั สากสากตีหวัความหมาย : ถา้ ลดตนไปเล่นกบั คนช้นั ต่ากวา่ เขากอ็ าจตีเสมอทาลวนลาม เอาสากในท่นี ้ีหมายถึงสากตาขา้ วทเ่ี ขาพงิ ไวข้ า้ งฝาหรือ ขา้ งเสาใครซุกซนไปเล่นอาจถกู สากทบั

ขอบคุณคะ่