ใบความรู้ สัปดาห์ที่ 5 วิชา เศรษฐกิจพอเพียง รสัหวิชา ทช31001

ใบความรู้ที่ 5 วชิ าเศรษฐกจิ พอเพยี ง (ทช31001) ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย เร่อื ง ชมุ ชนพอเพียง ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย อำเภอชานนุ ามาน

ใบความรู้ วิชา เศรษฐกิจพอเพียง (ทช31001) คร้ังท่ี 5 เร่อื ง ชุมชนพอเพยี ง ความหมาย ความสำคัญการบริหารจัดการชมุ ชน ความหมายของชุมชน ชมุ ชน หมายถึงถิน่ ฐานท่ีอยขู่ องกลุ่มคน ถิ่นฐานนีม้ ีพนื้ ท่ีอา้ งอิงได้ และ กลุ่มคนนี้มีการอยูอ่ าศัยร่วมกัน มีการทำกจิ กรรม เรียนรู้ ติดต่อ สือ่ สาร ร่วมมือและพง่ึ พาอาศัยกนั มี วฒั นธรรมและภูมิปัญญาประจำถ่ิน มีจติ วิญญาณ และความผกู พนั อย่กู ับพ้ืนท่ีแห่งน้นั อยภู่ ายใต้การ ปกครองเดยี วกัน โครงสร้างของชมุ ชน ประกอบดว้ ย 3 สว่ นคอื 1. กลมุ่ คน หมายถึง การท่ีคน 2 คนหรือมากกว่านั้นเข้ามาติดตอ่ เก่ยี วข้องกัน และมปี ฏิสมั พนั ธ์ ตอ่ กนั ทางสังคมในช่ัวเวลาหนง่ึ ดว้ ย ความมุ่งหมายอยา่ งใดอย่างหนงึ่ ร่วมกนั 2. สถาบันทางสังคม เม่ือคนมาอยู่รวมกนั เป็นกลุ่มแลว้ และมีวิวฒั นาการไปถึงขนั้ ตัง้ องค์กรทาง สงั คมแลว้ กจ็ ะมีการกำหนดแบบแผนของการปฏบิ ัตติ ่อกันของสมาชิกในกลุ่มเพื่อสามารถดำเนนิ การตาม ภารกิจ 3. สถานภาพและบทบาทสถานภาพ หมายถึง ตำแหนง่ ทางสังคมของคนในกลุ่มหรือสังคมบทบาท หมายถึง พฤติกรรมท่คี นในสังคมตอ้ งทำตามสถานภาพในกลุ่มหรือสังคม ชุมชนทม่ี ีความสามารถในการบริหารจดั การชุมชนอยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ ต้องมอี งค์ประกอบสำคัญ หลายประการและสามารถพัฒนาหรือควบคมุ องค์ประกอบเหลา่ นัน้ ได้ โดยมีนกั วิชาการหลายทา่ นท่ีได้ ศกึ ษาและวเิ คราะหอ์ งคป์ ระกอบการพัฒนาชมุ ชนไวต้ ามแนวคดิ การพัฒนาชุมชน ดังต่อไปน้ี สนทยา พลตรี (2533 : 65 – 68) ได้กลา่ วถึงการพฒั นาชุมชนวา่ มีองค์ประกอบ 2 ประการ สรปุ ได้ ดงั นี้ 1. การเขา้ มีส่วนร่วมของประชาชน เพื่อทีจ่ ะปรับปรุงระดบั ความเป็นอยู่ใหด้ ีข้ึน โดยจะต้อง พ่ึงตนเองให้มากทสี่ ดุ เทา่ ท่ีจะเป็นได้ และควรเปน็ ความรเิ ร่ิมของชมุ ชนเองด้วย 2. การจดั ให้มกี ารบริการทางเทคนคิ และบรกิ ารอื่นๆท่ีจะเร่งเรา้ ใหเ้ กดิ ความคดิ รเิ ร่ิม การช่วย เหลือตนเอง ช่วยเหลือกันและกนั อันเป็นประโยชน์มากทีส่ ุด คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาติ (2539 : 1 – 2) ได้กล่าวถึงลักษณะการ พัฒนาคนและส่ิงแวดลอ้ ม ซง่ึ อาจถือว่าเป็นองค์การพฒั นาชมุ ชนดว้ ย สรุปไดด้ งั น้ี

1. การพัฒนาคนประกอบด้วย 4 ด้านดังน้ี ดา้ นจิตใจ ด้านร่างกาย ดา้ นสติปัญญา ด้านบคุ ลกิ ภาพ 2. การพัฒนาสภาพแวดล้อมให้เอ้ือต่อการพฒั นา ประกอบด้วย 4 ดา้ นดงั น้ี ดา้ นเศรษฐกิจ ด้านครอบครวั และชุมชน ดา้ นทรพั ยากรและส่งิ แวดลอ้ ม ดา้ นการบรหิ ารจดั การและการเมือง ปจั จัยท่ีมอี ิทธพิ ลต่อการเปลี่ยนแปลงทางสงั คม ซ่งึ เปน็ องค์ประกอบการพัฒนาชุมชน ว่ามี 7 ประการดังน้ี 1. สิง่ แวดล้อมทางธรรมชาติ หากมคี วามสมบรู ณจ์ ะส่งผลให้ชุมชนมีการพฒั นาได้รวดเร็วและ ม่นั คง 2. การเปลีย่ นแปลงดา้ นประชากร การเพิ่มประชากรท่ีมีคุณภาพสามารถทำให้เกิดการพัฒนา ด้านเศรษฐกจิ สังคม และการเมืองทที่ นั สมัยขึน้ 3. การไดอ้ ยโู่ ดดเดีย่ วและติดต่อเกีย่ วข้อง ชมุ ชนใดท่ีมีการติดต่อกันทำให้การพฒั นาเปน็ ไปอย่าง รวดเรว็ 4. โครงสร้างของสังคมและวัฒนธรรม ชุมชนทม่ี ีการเคารพผูอ้ าวโุ สจะมกี ารเปลยี่ นแปลงน้อย คา่ นิยมต่างๆ ช่วยใหร้ วู้ า่ ชุมชนมกี ารเปล่ยี นแปลงเกดิ การพัฒนาขน้ึ มากน้อยเพยี งไร 5. ทศั นคตแิ ละค่านิยม การมีค่านิยมดา้ นอาชพี ด้านบริโภค เปน็ ส่วนของการจัดการ พฒั นาในชมุ ชนนัน้ ได้ 6. ความต้องการรบั รู้ การยอมรับส่งิ ประดิษฐ์ใหม่ๆ จะเป็นเคร่อื งชที้ ิศทางและอตั ราการ เปลี่ยนแปลงของชมุ ชน 7. พน้ื ฐานทางวัฒนธรรม ถ้ามฐี านท่ีดีสิง่ ใหม่ทีจ่ ะเกดิ ข้ึนย่อมดตี ามพ้ืนฐานเดิมดว้ ย

แบบจำลองชุมชนท่ีมีการบริหารจัดการท่ดี ี แผนชุมชนที่มีพลัง

กระบวนการชุมชน 1. วิเคราะหช์ ุมชน 2. การเรยี นรแู้ ละการตัดสนิ ใจของชมุ ชน 3. การวางแผนชมุ ชน 4. การดำเนินกิจกรรมชุมชน 5. การประเมินผลการดำเนนิ งานของชุมชน องคป์ ระกอบการขับเคลื่อนชุมชน 1. โครงสรา้ งพนื้ ฐานทางสงั คมของชมุ ชน 2. ความคิดพืน้ ฐานของประชาชน 3. บรรทดั ฐานของชมุ ชน 4. วิถีประชาธปิ ไตย การบริหารจดั การชุมชนตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ชมุ ชนพอเพียงดา้ นพลงั งาน “แผนพลังงานชุมชน” คือ สิ่งที่เกิดข้ึนกับทุกชมุ ชนที่เข้าร่วมในระยะเวลาท่ีต่างกันพร้อมกับกลไก การทำงานร่วมกนั ระหว่างภาคชมุ ชนและภาควิชาการ โดยเฉพาะเจ้าหนา้ ที่พลังงานจงั หวัด หรอื สำนกั งาน พลงั งานภูมิภาค ซ่ึงเปน็ ตัวแทนกระทรวงพลังงานไปเผยแพร่ความรสู้ รา้ งความเข้าใจ “พลงั งานเรื่องใกล้ ตัว” และนำเสนอเทคโนโลยพี ลงั งานทางเลอื ก หรือพลงั งานทดแทนหลากหลายประเภท ให้ชาวบ้านเลอื ก นำไปใช้ได้อย่างเหมาะสมกับความตอ้ งการ เพ่ือประโยชนส์ ูงสุดของการใชพ้ ลังงานอย่างคมุ้ ค่า และไม่ ทำลายส่งิ แวดล้อมปรากฏการณท์ เ่ี กิดขึ้นในชมุ ชนสว่ นใหญ่ทเ่ี ขา้ รว่ ม คือ การต่อยอด หรือนำเทคโนโลยีท่ี กระทรวงพลงั งานนำมาให้นนั้ นำไปประยุกต์ต่อเพื่อการใช้งานทสี่ ะดวก และสอดคลอ้ งกับความต้องการของ แต่ละคน แตล่ ะชุมชนท่แี ตกต่างกัน การลองทำ ลองใช้ ให้เหน็ ผลกระจ่างชัดแลว้ จึงบอกต่อ “สาธติ พรอ้ มอธิบาย” จึงเป็นพฤติกรรมทเ่ี กิดขน้ึ โดยอตั โนมตั ขิ องวิทยากรตัวคูณพลงั งาน หรอื นักวางแผน พลงั งานชุมชนท่ีไม่หวงแหนความรู้ เกิดเครือขา่ ยวทิ ยากรตัวคณู พลังงานขึน้ อยู่ในทุกกลุ่มคนของชุมชนไมว่ า่ จะ เปน็ อนั ดบั แรก คอื แกนนำ ต่อมาคือชาวบ้านทสี่ นใจ และนำไปทำจริงจึงขยายผลตอ่ กบั เพือ่ นบา้ นใกลเ้ คยี ง หรือในหมญู่ าติมติ ร กบั อีกกลุ่ม คือ เยาวชนทเี่ ป็นพลงั เสรมิ แต่ย่งั ยืน ภาพท่ีเกดิ ข้ึนในชมุ ชนท่ที ำตามแผนพลงั งานชมุ ชนอย่างแข็งขัน คือ เกิดการเปล่ียนแปลงวถิ ีชวี ติ สร้างวถิ ีพลังงานชมุ ชนที่ไปได้ดกี ับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง จดุ เดน่ ของเทคโนโลยพี ลังงานท่ถี ูกนำไป ปรับใช้ ไม่ไดเ้ กิดประโยชนเ์ ฉพาะตวั ผปู้ ฏบิ ัติ แตย่ งั สรา้ งผลดตี อ่ ชมุ ชนคนรอบขา้ ง และสังคมประเทศโดย รวมเม่อื เราสามารถสร้างทางเลอื กการใชพ้ ลงั งานทดแทนขึ้นได้เอง และมีการจดั การอยา่ งครบวงจร การ จดั การพลังงานอย่างย่งั ยืนจงึ เกิดขนึ้ ไดภ้ ายใต้สองมอื ของทุกคนทชี่ ่วยกัน

เมื่อยอมรบั วา่ พลงั งานเปน็ เรือ่ งใกลต้ วั การจดั การพลงั งานของชุมชนที่ชว่ ยเสริมสรา้ งความเข้มแข็งชุมชนจึง เกิดขึน้ ในหลายด้าน อาทิ 1. ด้านเทคโนโลยพี ลังงานชุมชน 2. ด้านการพฒั นาประชาธิปไตย (การมสี ่วนร่วม) 3. ด้านการพัฒนาวิสาหกจิ ชุมชน (กลุ่มอาชีพด้านพลังงาน) 4. ดา้ นการศึกษา (กิจกรรมการเรยี นการสอนดา้ นพลงั งาน) 5. ด้านการทอ่ งเท่ียว (ศูนย์การเรียนรเู้ พอ่ื เปน็ ทีศ่ ึกษาดูงาน) 6. ดา้ นสขุ ภาวะและส่ิงแวดล้อม (การจัดการพลังงานชุมชนไปใช้อย่างมเี ป้าหมายลดการใชส้ ารเคมีจะช่วยให้ สขุ ภาพของคนในชมุ ชนและสิ่งแวดล้อมดีขนึ้ )