การดูแลป้องกันโรคไม่ติดต่อ

การดแู ลและป้ องกนั โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื รงั (NCDs) นายแพทยส์ รุ ยิ ะ วงศค์ งคาเทพ รองปลดั กระทรวงสาธารณสขุ การประชมุ วชิ าการประจาํ ปี ศนู ยก์ ารแพทยก์ าญจนาภเิ ษก ประจําปี 2558 เรอื ง “กลมุ่ โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื รงั (NCDs) โรคทเี ราสรา้ งเอง” วนั ศกุ รท์ ี 3 เมษายน 2558 เวลา 10.15-12.15 น. ณ หอ้ งประชุมอมั รนิ ทร์ โรงแรมเอส.ด.ี อเวนวิ ปิ นเกลา้



Schematic representation of an iceberg for NCDs

ความสมั พนั ธก์ ารเปลยี นแปลง ตามรปู แบบ 4 x 4 x 4 พฤตกิ รรมทสี ําคญั การเปลยี นแปลงที โรคไมต่ ดิ ตอ่ 4ปจั จยั สําคญั 4 อยา่ ง สําคญั 4โรค 1. ภาวะความดนั 1. โรคหัวใจและ 1. การสบู บหุ รี โลหติ สงู หลอดเลอื ด 2. การดมื เครอื งดมื 2. ภาวะนําหนักเกนิ / 2. โรคมะเร็ง แอลกอฮอล์ โรคอว้ น 3. โรคเบาหวาน 3. พฤตกิ รรมการ 3. ภาวะนําตาลใน 4.โรคปอดอดุ กนั บรโิ ภคอาหารทไี ม่ เลอื ดสงู เรอื รัง เหมาะสม 4.ภาวะไขมันใน 4.การมกี จิ กรรมทาง เลอื ดสงู กายทไี มเ่ พยี งพอ

เป้ าหมาย NCD กระทรวงสาธารณสุข ปี 2558 ระดบั กระทรวง 1.อตั ราตายจากโรคหลอดเลอื ดหัวใจ ลดลงรอ้ ยละ 10 ภายในระยะ 5 ปี (2558-2562) ระดบั เขต 1.รอ้ ยละของผปู ้ ่ วยโรคเบาหวาน/ความดนั โลหติ สงู ทคี วบคมุ ระดับนําตาล/ ความดันโลหติ ไดด้ ี (ไมน่ อ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 40 และ 50 ตามลําดบั ) 2.อัตราผูป้ ่ วยรายใหมจ่ ากโรคเบาหวาน และความดนั โลหติ สงู (ลดลง) 3.ความชกุ ของพฤตกิ รรมเสยี งลดลง (ดมื เหลา้ , สบู บหุ ร,ี การบรโิ ภคผัก ผลไมน้ อ้ ย, ออกกําลงั กายไมเ่ พยี งพอ) 1.รพศ./รพท. และ รพช. ผา่ นเกณฑก์ ารประเมนิ คลนิ กิ NCD คณุ ภาพ รอ้ ยละ 70 2.รอ้ ยละของผทู ้ ไี ดร้ ับการประเมนิ โอกาสเสยี งตอ่ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด (CVD Risk) และมคี วามเสยี งสงู มาก ไดร้ ับการปรบั เปลยี นพฤตกิ รรมอยา่ ง เขม้ ขน้ และ/หรอื ไดร้ บั ยาในการรักษาเพอื ลดความเสยี ง (รอ้ ยละ 50) ระดบั จงั หวดั 3.ความชกุ ของภาวะอว้ นลดลง BMI ≥ 25กก/ม2 และหรอื ภาวะอว้ นลงพงุ (รอบเอวเกนิ ชาย 90 ซม. หญงิ 80 ซม.) 4. รอ้ ยละ 70 ของตําบลเป้าหมายมกี ารจัดการดา้ นสขุ ภาพตามเกณฑ์ มาตรฐานทกี ําหนด (ระดบั ดขี นึ ไป) 5.รอ้ ยละของสถานทที ํางาน/สถานประกอบการเขา้ ร่วมโครงการ สถานประกอบการ ปลอดโรค ปลอดภยั กายใจเป็ นสขุ สามารถปฏบิ ตั ติ าม กฎหมายควบคมุ การบรโิ ภคเครอื งดมื แอลกอฮอล์ และยาสบู ไดร้ อ้ ยละ 50

อตั ราผูป้ ่วยในตอ่ ประชากร 100,000 คน (รวมทกุ การวนิ ิจฉยั โรค) จาํ แนกตามสาเหตกุ ารป่วยทสี าํ คญั พ.ศ.2552 – 2556 อตั รา 1800 1,622 1600 1400 1,081 1,187 ปี 2552 1200 367 ปี 2553 1000 446 ปี 2554 800 266 ปี 2555 600 ปี 2556 400 200 166 0 เบาหวาน โรคจติ และ โรคความดนั โลหิต โรคหวั ใจ โรคหลอดเลอื ด อบุ ตั เิ หตจุ ราจรทาง สาเหตุ มะเร็ง (ตบั /ปอด/ พฤตกิ รรม สูง สมอง บก เตา้ นม/มดลูก) ทีมา : สาํ นักนโยบายและยทุ ธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสขุ 6

The probability of dying between age 30-70 years from the 4 main NCDs is 16%

TOP 10 CAUSES OF DEATH BY AGE GROUP:2009 0 10 20 30 40 Death ('000) Stroke 50 60 Ischaemic heart disease 0-4 Diabetes 5-14 Traffic accidents 15-29 30-44 Liver cancer 45-59 COPD 60-69 70-79 HIV/AIDS Bronchus & Lung cancer Nephritis & nephrosis Cirrhosis ทมี า : รายงานภาระโรคและการบาดเจ็บของประชากรไทย พ.ศ.2552

อตั ราตายต่อประชากรแสนคนดว้ ยโรคไม่ตดิ ต่อทีสาํ คญั ปี พ.ศ.2545 – 2556 40 35 36.13 หลอดเลอื ดสมอง 30 30.8 30 31.69 27.5 25 29.1 25.3 26.91 หวั ใจขาดเลอื ด 21.5 19.1 22.5 23.45 เบาหวาน 20.8 21.2 21 ปอดอดุ กนั เรอื รงั 20 20.6 20.5 ความดนั โลหติ สูง 20.8 20.8 18.7 19.4 20.7 17.7 15 14.93 14.4 11.8 10.6 12.3 11.9 12 12.2 12.2 11.1 10.8 11.9 12.06 10 8.76 7.6 7.99 5 5.1 5.4 4 5.7 5.73 0 3.9 3.8 3.6 3.9 3.6 3.9 2.53 1.13 1.47 1.69 1.71 1.76 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 ทมี า : สํานักนโยบายและยทุ ธศาสตร์ สํานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ

ทมี า : รายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ของประชากรไทย พ.ศ. 2552 (IHPP, สปสช., สสส.) 10

ทมี า : รายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ของประชากรไทย พ.ศ. 2552 (IHPP, สปสช., สสส.) 11

LEADING CAUSES OF YLDS AND PERCENT CHANGE 1990 TO 2010 FOR THAILAND ทีมา : GLOBAL BURDEN OF DISEASES, INJURIES, AND RISK FACTORS STUDY 2010 12

ทีมา : GLOBAL BURDEN OF DISEASES, INJURIES, AND RISK FACTORS STUDY 2010 13

สถานการณ์ปจั จยั เสยี งของโรคไมต่ ดิ ตอ่ (NCDs) ความชกุ (รอ้ ยละ) (10.8ลา้ นคน) 2546-47 2551-52 ความดนั โลหติ สงู (9.8ลา้ นคน) 22.0 21.4 ภาวะไขมนั ในเลอื ดผดิ ปกติ (TC ≥240mg/dl) 15.5 19.4 ภาวะอว้ น (BMI ≥ 25kg/m2) (17.5ลา้ นคน) 28.6 34.7 รอบเอวเกนิ (ชาย ≥90 cm, หญงิ ≥80 cm) (16.2ลา้ นคน) 26.0 32.1 กนิ ผกั และผลไมไ้ มเ่ พยี งพอ (< 5 สว่ นมาตรฐานตอ่ วนั ) (41.6ลา้ นคน) 78.1 82.3 กจิ กรรมทางกายไมเ่ พยี งพอ (9.35ลา้ นคน) 22.5 18.5 เบาหวาน (3.49ลา้ นคน) 6.9 6.9 ทมี า : Thailand NHES ความชุก (รอ้ ยละ) 2554 2556 การสบู บหุ รปี ัจจุบนั 21.4 19.9 นกั ดมื ในประชากรผใู้ หญ่ (อายุ 15 ปี ขนึ ไป) 31.5 - ทมี า : การสาํ รวจพฤตกิ รรมการสบู บุหรแี ละการดมื สรุ าของประชากร พ.ศ. 2554,2556 สานกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ คา่ เฉลยี 2550 คนไทยไดร้ บั โซเดยี มคลอไรด์ โดยเฉลยี 10.9 (mean intake NaCl< 5 g/day) กรมั /วนั /คน ทมี า : กรมอนามยั

Trends in Obesity in Thai adults aged≥18, NHES I-IV 50 BMI≥25 35.4 42.3 29.5 36.5 40 23.3 29.6 30 21.9 17.2 27.8 ชาย 22.6 2004 2009 หญงิ 20 12.3 รวม 17.5 4.8 9.3 7.1 10 1997 2004 0 3.7 7.2 5.4 1997 1991 50 6.1 12 9.1 ชาย หญงิ 40 BMI≥30 รวม 30 2009 20 10 1.4 5 3.2 0 1991 ทมี า : Thailand NHES

ร้ อยละการดืมเครื องดืมแอลกอฮอล์ของประชากรทีอายุ 15 ปี ขึน ไป พ.ศ. 2544 - 2554 16

แผนงาน มาตรการ ทสี ําคญั



ทมี า : ยทุ ธศาสตร์ ตัวชวี ดั และแนวทางการดั เกบ็ ขอ้ มลู กระทรวงสาธารณสขุ ปีงบประมาณ 2558

บรู ณาการพัฒนาสขุ ภาพกลมุ่ วยั ทํางาน ปีงบประมาณ 2558 ผลลพั ธ์ : ลดป่ วย ลดตาย จากโรคNCDs โรคจากการประกอบอาชพี ลดบาดเจ็บและเสยี ชวี ติ จากอบุ ตั เิ หตทุ างถนน 1.ขับเคลอื นตําบล Population Approach Individual Approach 1.การควบคมุ จดั การสขุ ภาพ /Healthy 1.มาตรการ - ตําบลจัดการ - พฒั นาคลนิ กิ DM HT Workplace สรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ/ NCD คณุ ภาพ - พฒั นาคลนิ กิ 2 บงั คบั ใช ้ สขุ ภาพและ Healthy ในสถานบรกิ าร NCD คณุ ภาพ กฎหมายสรุ า-ยาสบู วถิ ชี วี ติ ใน สาธารณสขุ -มงุ่ เนน้ Behavior 3. พฒั นาการ ประชากร workplace 2. มาตรการ Change ดําเนนิ งานดา้ น ทกุ ระดบั พฒั นาคลนิ กิ 2.พฒั นาการ อบุ ตั เิ หตจุ ราจร - บงั คับใช ้ บรกิ ารและ จดั การความเสยี ง - สอบสวนอบุ ตั เิ หตุ กฎหมาย การจดั การ CVD - บรู ณาการทกุ โรค -พฒั นา/เรง่ รดั การ หนว่ ยงานในระดับ จงั หวดั ใช ้ CVD Risk - ระบบสขุ ภาพอําเภอ- assessment -จัดระบบขอ้ มลู -จดั การ Specific ขา่ วสาร: 43 แฟ้ม IS group Behavior Change มาตรการสนับสนุน - M&E •คมู่ อื บรู ณาการพฒั นาสขุ ภาพกลมุ่ วยั M&E การพัฒนาระบบสรา้ งเสรมิ ทาํ งาน สขุ ภาพในกลมุ่ วยั ทํางาน •คมู่ อื บรู ณาการปรบั เปลยี นพฤตกิ รรมใน คลนิ กิ NCDคณุ ภาพ •คมู่ อื บรู ณาการปรบั เปลยี นพฤตกิ รรมใน ชมุ ชน สําหรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ

แผนบรู ณาการสขุ ภาพวยั ทาํ งาน ลดเสียง ลดป่ วย ลดภาวะแทรกซ้อน ลดพกิ าร ลดตาย Protect Detect Response Setting : เฝ้ าระวงั สอื สาร เตอื นภยั -สงิ แวดลอ้ มเสยี ง ตรวจเตอื น ตรวจจบั -หมบู่ า้ น ตาํ บล -พฤตกิ รรมเสยี ง -สถานทที ํางาน -รทู้ นั -สถานประกอบการ เฝ้ าระวงั คดั กรอง -ปรบั พฤตกิ รรม/จดั การตนเอง - อนื ๆ -กลมุ่ เสยี ง -เขา้ ถงึ มาตรฐานและคณุ ภาพ -ปจั จยั เสยี ง การรกั ษา ป้ องกนั โรค .... การบงั คบั ใช้ กม. -คณุ ภาพของระบบบรกิ าร

กรอบแนวคดิ การดาํ เนนิ งานแผนบรู ณาการสขุ ภาพวยั ทํางาน 1. อตั ราตายจากอบุ ตั เิ หตทุ างถนน ไมเ่ กนิ 18 ตอ่ ประชากรแสนคน 2. อตั ราตายจากโรคหลอดเลอื ดหวั ใจ ลดลงรอ้ ยละ 10 ภายในระยะ 5 ปี (2558-2562) สถานประกอบการ เฝ้ าระวงั พนื ทเี สยี ง คลนิ กิ NCDคณุ ภาพ มาตรฐาน กลมุ่ เสยี ง จดั บรกิ าร อาํ เภอ ตาํ บล ชุมชน สถานประกอบการ ประเมนิ สขุ ภาพ จดั การสขุ ภาพ /ทที าํ งาน คดั กรอง นโยบายเออื สขุ ภาพ อปท. รพ. การสอื สาร สงิ แวดลอ้ มเออื สสอ. สขุ ภาพ สสจ. จงั หวดั และ เขต มี การบงั คบั ใช้ กม. ขอ้ มลู และสถานการณ์ เขตบรกิ าร สขุ ภาพ ความเสยี ง

SERVICE PLAN และ DHS VISION “ประชาชนเขา้ ถงึ บรกิ ารทไี ดม้ าตรฐาน โดยเครอื ขา่ ยบรกิ ารเชอื มโยงไรร้ อยตอ่ สามารถบรกิ ารเบ็ดเสร็จภายในเครอื ขา่ ยบรกิ ารประสานชุมชน Self Care” ตตยิ ภมู ิ ัหวใจและหลอดเลือด ทตุ ยิ ภมู ิ มะเ ็รง ปฐมภมู ิ อุ ับติเหตุ ทารกแรกเกิด จิตเวช ตา ไต 5สาขาห ัลก ทันตกรรม NCD การบรหิ ารรว่ มและบรกิ ารรว่ มโดยการบรหิ ารจดั การของเขตบรกิ ารสุขภาพ DHS : UCARE ; Unity / Community / Appreciation / Resource / Essential

Service Plan of DMHT การคดั กรอง -รายใหม่ -ภาวะแทรกซอ้ น คลนิ กิ NCD คณุ ภาพ Integrated chronic care model Case manager/coordinator System manager การรกั ษาภาวะแทรกซอ้ น -ตา ไต เทา้ -หวั ใจ หลอดเลอื ดสมอง -ภาวะแทรกซอ้ นเฉยี บพลนั Service Plan of COPD Service Plan of STROKE มาตรฐาน ลด admit ลดการตาย ลดพกิ าร ลดตาย การฟื นฟู คลนิ กิ -หยดุ สบู บหุ รี -พัฒนาศักยภาพ COPD -ดแู ลผป. COPD สถานบรกิ ารทกุ -Acute Stroke treatment -Stroke คณุ ภาพ (Stroke unit ,ASA , IV rt-PA) rehabilitation -St fast-track chronic care ระดับ -St Network ในการดแู ล ผป. COPD acute care

สาขา NCD-DMHT •เป้ าหมายผลลพั ธ์ = ผป.DMทคี วบคมุ ระดบั นําตาลไดด้ ตี ามเกณฑ์ ≥ 40% ผป. HTทคี วบคมุ ระดบั BPไดด้ ตี ามเกณฑ์ ≥ 50% ผป.DM ไดร้ ับการคดั กรองภาวะแทรกซอ้ น(ตา ไต เทา้ )≥60% ผป. HT ไดร้ ับการคดั กรองภาวะแทรกซอ้ น ( ไต )≥60% ผป.DM HT ไดร้ ับการประเมนิ CVD risk ≥60% กจิ กรรม - บรกิ ารคดั กรอง DM HT - ควบคมุ ผลลพั ธก์ ารรักษาตามคา่ เป้ าหมาย(พัฒนาclinic NCDคณุ ภาพ) - เฝ้าระวงั ภาวะแทรกซอ้ นตา ไต เทา้ หวั ใจและหลอดเลอื ด เป้ าหมายบรกิ าร  จงั หวดั และอําเภอ บรหิ ารจัดการระบบโดย NCD board และ NCD system manager NCD clinic ผา่ นเกณฑค์ ณุ ภาพ ในรพ.ทกุ ระดบั เนน้ การจดั การตนเองเพอื ผลลัพธก์ ารดแู ลรักษาทดี ี

บรกิ าร/กจิ กรรม DMHT สถานบรกิ ารแตล่ ะระดบั บรกิ าร ปฐมภมู ิ ทตุ ยิ ภมู ิ ตตยิ ภมู ิ คน้ หารายใหม่ อายุ 15-34 ปี ,35+ปี GDM , white coat HT รายทตี อ้ งคน้ หาสาเหตุ ปรบั พฤตกิ รรม 3อ 2ส กลมุ่ ผปู้ ่ วยตามความเสยี ง ใหค้ าํ ปรกึ ษาในรายที รกั ษา กลมุ่ เสยี ง -กลมุ่ ป่ วย ในรปู แบบตา่ งๆ ตามความ ปรบั เปลยี นพฤตกิ รรม รายบคุ คลDPAC เหมาะสมเชน่ class group ยงุ่ ยาก ซบั ซอ้ น และ รายบคุ คล ผป.ทไี มม่ ี ทมี ภี าวะแทรกซอ้ น/ ภาวะแทรกซอ้ น ทมี ภี าวะแทรกซอ้ น ซบั ซอ้ น รบั -สง่ ตอ่ จาก รบั -สง่ ตอ่ จากเครอื ขา่ ย เครอื ขา่ ย คดั กรอง ตา Fundus camera Laser Photocoagulation DR ทมี ภี าวะแทรกซอ้ น คดั กรอง ไต Microalbumin CKD clinic , CAPD , Hemodialysis ,eGFR Hemodialysis บาํ บดั ทดแทนทางไต ศนู ยป์ ้ องกนั แผลเบาหวาน คดั กรอง เทา้ ศนู ยเ์ ฝ้ าระวงั สขุ ภาพ เทา้ ศนู ยด์ แู ลเทา้ ครบวงจร เทา้ ผปู้ ่ วย DM HT ทกุ ราย ประเมนิ CVD Risk คดั กรอง จติ ชอ่ งปาก

เป้ าหมายบรกิ าร : ลดปญั หาจากโรค NCD (ลดพฤตกิ รรมเสยี ง ลดป่ วย ลดภาวะแทรกซอ้ น ลดตาย) KPI 2558 : อตั ราตายจากโรคหลอดเลอื ดหวั ใจลดลงรอ้ ยละ 10 ภายใน 5 ปี (2558-2562) ลดการ ลดการ ลดภาวะความ ผทู ้ เี สยี งสงู ดันโลหติ สงู ตอ่ CVD บรโิ ภค บรโิ ภคยาสบู 25 % ไดร้ บั ยาและ เครอื งดมื 30 % คําปรกึ ษา ลดตายกอ่ น กรม พ. วยั อันควร แอลกอฮอล์ 50% จากโรค NCDs 25% 10 % กรม คร. กรม คร. ยาและ เทคโนโลยที ี ลดการขาด ลดการ ภาวะเบาหวาน กจิ กรรม บรโิ ภคเกลอื / และอว้ นไมใ่ ห ้ จําเป็ น ทางกาย ครอบคลมุ 10 % โซเดยี ม เพมิ 30% 80% กรม อ. กรม พ./กรม อ. กรม อ. สรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ ป้ องกนั การเกดิ โรค ป้ องกนั และชะลอการดาํ เนนิ โรค และวถิ ชี วี ติ ในประชากร ในกลมุ่ เสยี งสงู สภู่ าวะแทรกซอ้ นและการเป็ นซาํ ลดพฤตกิ รรม/ปจั จยั เสยี งในประชากร พฒั นาการจดั การโรคและลดเสยี งรายบคุ คล ตาํ บลจดั การสขุ ภาพ คลนิ กิ NCD คณุ ภาพ สถานทที าํ งาน/สปก.ปลอดโรค ปลอดภยั ฯ การประเมนิ และจดั การโอกาสเสยี งตอ่ CVD การบงั คบั ใชก้ ฎหมาย (สรุ า บหุ ร)ี DHS + system manager ระดบั จงั หวดั /อําเภอ