ปาง หรือ พุทธจริยวัตร ของพระพุทธเจ้า

ปาง หรือ พทุ ธจริยวัตร ของพระพทุ ธเจา้หมายเหตุ อา่ นให้ชา้ เน้นท่ีภาพตามคาอ่าน ใชเ้ พลงบรรเลง ทเ่ี ป็นธรรมะ ประกอบภาพอย่างนุม่ นวลไมร่ บี รอ้ น เวน้ ช่องว่างแต่ละปางตามความเหมาะสมตอนท่ี 1 ปางที่ 1-15ประเทศไทยนบั ถือศาสนาพทุ ธ ดังนน้ั ทกุ หนแห่งในประเทศไทย ทงั้ ในวัดและนอกวดั ย่อมมพี ระพทุ ธรูปปางตา่ งๆให้เหน็เป็นจานวนมาก และคนไทยส่วนใหญจ่ ะไมท่ ราบความหมาย ชอ่ื ปางของพระพุทธรปู และประวตั คิ วามเป็นมาของปางหรอื พุทธจริยวัตร ของพุทธองค์ เพือ่ ให้คนไทยได้ทราบ ลกั ษณะของแต่ละปางรวมทัง้ ประวตั ิความเปน็ มาของปางตา่ งๆโทรทัศน์วัฒนธรรมจึงได้รวบรวมไว้ เพือ่ ประโยชน์แกผ่ ชู้ ม โดยเรียบเรยี งจากหนงั สือปางพระพทุ ธรปู ของระพีพรรณ ใจภกั ดีปัจจุบัน มีผสู้ ร้างพระพุทธรูปปางตา่ งๆ ไม่น้อยกว่า 70 ปาง โทรทัศนว์ ฒั นธรรมจงึ ขอนาเสนอ ให้ท่านรู้จกั ปาง และประวัติความเปน็ มาของปาง ดงั น้ีปางที่ 1 ปางประสูติ พบทวี่ ัดพรหมวงษาราม กรุงเทพมหานคร พระนางสริ มิ หามายา พระพุทธมารดา ในพระอริ ิยาบถยนืพระหตั ถ์ขวาทรงเหนีย่ วกงิ่ สาละ พระบรมโพธิสัตว์อยใู่ นพระอิริยาบถเดนิ หันพระพกั ตรไ์ ปทางทศิ เหนือ เสดจ็ ยา่ งพระบาทไป 7 กา้ ว มดี อกบวั ผุดขึน้ มารองรับ 7 ดอก ปาง

ที่ 2 ปางมหาภิเนษกรมณ์ (ปางเสดจ็ ออกบรรพชา) พบที่วดั ไผโ่ รงววั สุพรรณบรุ ี เจา้ ชายสทิ ธตั ถะทรงม้ากณั ฐกะ นายฉนันะเกาะหลังมา้ ตามเสด็จ ขาม้าทั้ง 4 มที ้าวจตโุ ลกบาลทง้ั 4ประจาอยู่ นาพระองคเ์ หาะขา้ มกาแพงพระนครออกไป ตดั สินพระทัย หนจี ากการเกดิ แก่เจ็บตาย แสวงหาสัจจธรรมปางที่ 3ปางตดั พระเมาลี จากวดั ไผ่โรงววั เจา้ ชายสทิ ธตั ถะประทบั นง่ั พระหตั ถ์ซา้ ยรวบพระเมาลไี ว้ พระหตั ถ์ขวาทรงตัดพระเมาลี มนี ายฉันนะ และม้ากณั ฑกะอยดู่ า้ นหนึ่ง พระอนิ ทรอ์ ัญเชิญพระเมาลไี ปบรรจุไว้ในพระจุฬามณี สวรรคช์ ้ันดาวดงึ ส์๔.ปางอธษิ ฐานเพศบรรพชติ พระพทุ ธรปู ปางอธิษฐานเพศบรรพชติ พบท่ีวดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพุทธรูปอยใู่ นพระอริ ยิ าบถประทับ (น่ัง) ขดั สมาธิ พระหัตถซ์ า้ ยหงายบนพระเพลา ( ตกั ) พระหัตถข์ วายกข้ึน ต้งั ฝา่ พระหตั ถ์เสมอพระอรุ ะ (อก ) เบนฝา่ พระหัตถ์ไปทางซ้าย อันเปน็ กิรยิ าสารวมจติ อธษิ ฐานเพศบรรพชิต

๕.ปางปจั จเวกขณะ ( ปางพจิ ารณาอาหารในบาตร) พระพทุ ธรูปปางปจั จเวกขณะ ทวี่ ัดปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอริ ิยาบถประทับ (น่งั ) ขัดสมาธิ พระหัตถ์ซา้ ยประคองบาตร ทวี่ างอยูบ่ นพระเพลา ( ตกั ) พระหตั ถข์ วายกขึน้ ปอ้ งเสมออรุ ะ( อก )ทอดพระเนตรลงต่า (พิจารณาอาหาร วา่ อาศยั ผอู้ นื่ เลยี้ งชพี ไมม่ สี ทิ ธ์เิ ลือกอาหารใหฉ้ นั ใหไ้ ด้)

๖.ปางบาเพญ็ ทกุ รกิรยิ า พระพุทธรูปปางบาเพญ็ ทุกรกริ ยิ า จาก วดั เบญจมบพิตรดสุ ิตวนาราม ราชวรวหิ าร กรุงเทพมหานคร พระพุทธรปู ในพระอริ ิยาบถประทบั ( น่งั ) ขัดสมาธิ พระหตั ถ์ทั้งสองซ้อนกันบนพระเพลา ( ตัก ) พระหัตถข์ วาทบั พระหตั ถ์ซ้าย เป็นกริ ยิ าน่ังสมาธิ มองเหน็ พระวรกายซบู ผอมจนพระอัฐิ ( กระดูก ) และพระนหารุ ( เสน้ เอ็น ) ปรากฏ พระอินทรท์ รงเนรมติ การแสดงพิณสามสาย คือตึงไป หย่อนไป และสายกลาง ทาให้พระพทุ ธเจา้ เลิกบาเพ็ญทุกรกริ ยิ าหนั มาดาเนินทางสายกลาง จงึ ได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจา้๗.ปางทรงพระสุบนิ สบุ นิ (ฝนั ) มหามงคลหา้ ประการ ทรง ทานายว่าจะได้ตรสั รเู้ ป้นพระสัมมาสมั พุทธเจ้า พระพทุ ธรูปปางทรงพระสุบิน จากวดั ปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรปู อย่ใู นพระอริ ยิ าบถบรรทมตะแคงขวา พระหตั ถซ์ ้ายทอดไปตามพระวรกาย พระพาหา ( ตน้ แขน ) ขวาแนบกบั พื้น ยกหลงั พระหัตถข์ น้ึ แนบพระหนุ (คาง ) งอนิ้วพระหตั ถ์แนบกบั พระปราง ( แกม้ )

๘.ปางรับมธปุ ายาส พระพทุ ธรปู ปางรบั มธปุ ายาส พบท่ี วัดปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในพระอริ ิยาบถประทบั ( น่ัง ) ขัดสมาธิ แบพระหตั ถ์ทัง้ สองยน่ื ออกไปข้างหนา้ เปน็ กริ ิยารับถาดขา้ วมธปุ ายาส บางแบบอยู่ในพระอริ ยิ าบถน่งั ห้อยพระบาท นางสชุ าดา ได้นาถาดทองคาบรรจขุ า้ วมธปุ ายาสมาถวาย เขา้ ใจว่าเปน็ รกุ ขเทวาทรงแบพระหตั ถท์ ้ังสองออกรบั ถาดขา้ วมธุปายาส ข้าวมธุปายาส หมายถงึ ข้าวหุงเจือนา้ ผึง้๙.ปางเสวยมธุปายาส พระพทุ ธรูปปางเสวยมธุปายาส จากวัดปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรูปอยใู่ นพระอิริยาบถประทับ ( น่งั ) ขัดสมาธิ ประคองถาดมธุปายาส ทรงสรงพระวรกาย แล้วประทับริมฝ่งั นา้ หันพระพกั ตร์ไปทางทิศตะวนั ออก ทรงแบง่ ข้าวมธุปายาส เป็น 49 ส่วน แลว้ ปัน้ เป็น 49 ก้อน เสวยจนหมด ถอื เป้นอาหารทิพย์ที่จะอ่มิ คมุ้ ไปถึง 49วนั ในการเสวยวมิ ตุ ติสุขภายหลังการตรัสรู้

๑๐.ปางเสย่ี งบารมีลอยถาด พระพทุ ธรปู ปางเสีย่ งบารมีลอยถาด พบที่ วัดปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอริ ิยาบถประทับ ( นัง่ ) คกุ พระชานุ ( เขา่ ) ท้งั สองกบั พ้นื พระหตั ถซ์ ้ายวางที่ พระเพลา ( ตกั ) ข้างซ้าย เป็นอาการคา้ พระวรกายให้ต้ังมนั่ ทอดพระเนตรลงตา่ พระหัตถข์ วาอยใู่ น พระอริ ยิ าบถยืน่ ถาดไปข้างหน้า ถาดจมไปถึงนาคพิภพ พญานาคจึงทราบว่าพระสมั มาสัมพทุ ธเจา้ จะ บงั เกดิ ข้ึนในโลกมนุษยอ์ กี พระองคห์ น่ึงแล้ว๑๑.ปางรบั หญา้ คา พระพทุ ธรูปปางรบั หญ้าคา จากวดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในพระอิรยิ าบถยนืพระหตั ถซ์ า้ ยห้อยลงข้างพระวรกาย พระหัตถ์ขวาย่ืนออกมาขา้ งหนา้ เปน็ กริ ยิ าทรงรบั หญ้าคา บางแบบทาเป็นพระอิรยิ าบถทรงถอื หญ้าคาก็มี บางแบบมีรปู พราหมณ์กาลงั ย่ืนหญ้าคาถวายดว้ ย ผู้ถวายคือโสตถิยพราหมณ์ถอื หญ้าคา แปดกา เดนิ สวนทางมา โสตถิยพราหมณเ์ ล่อื มใส จึงนอ้ มถวายหญา้ ทั้ง 8 กาทรงนามาปลู าดเพ่อื ประทบั นั่ง ก่อนการตรัสรู้

๑๒.ปางสมาธิเพชร พระพทุ ธรูปปางสมาธเิ พชร จากวัดนเิ วศธรรมประวัติ ราชวรวิหาร จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา พระพุทธรปู อยู่ในพระอริ ยิ าบถประทับ ( นัง่ ) ขดั สมาธิไขวพ้ ระชงฆ์ ( แขง้ ) หงายฝา่ พระบาททงั้ สองข้าง ฝ่าพระหัตถ์วางหงายซ้อนกันบนพระเพลา ( ตกั ) พระหตั ถข์ วาทับบนพระหัตถ์ซ้ายทรงอธิษฐานวา่ เนอื้ และเลอื ดในสรีระนี้ แม้จะเหือดแหง้ ไปหมดส้นิ จะเหลอืแต่หนงั เอ็นและกระดูกกต็ ามที ถา้ เรายงั ไม่บรรลสุ มั มาสมั โพธิญาณกจ็ ะไม่ทาหายบลั ลงั กน์ ้ี๑๓.ปางมารวิชัย พระพุทธรูปปางมารวิชัย จากวดั พระเชตพุ น วมิ ลมงั คลาราม ราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับ ( นง่ั ) ขัดสมาธิ พระหัตถซ์ า้ ยวางหงายบนพระเพลา ( ตกั ) พระหัตถ์ขวาวางบนพระชานุ ( เขา่ ) น้ิวพระหตั ถ์ชี้ลงพน้ื ธรณี บางแหง่ ทารปู แมพ่ ระธรณีนงั่ บบี มวยผมประกอบ นิยมสร้างเปน็ พระประธานในพระอโุ บสถ ขณะท่พี ระโพธิสตั วป์ ระทบั อยู่ ณ โพธบิ ลั ลังก์ พญามาร วสวัตดมี าร ยกกองทัพมาทาลายความเพียร แม่พระธรณไี ดป้ ล่อยมวยผมบีบนา้ ไหลพัดพาพวกมารไปหมดสน้ิ ซึ่งหมายถึงปางชนะมาร

๑๔.ปางสมาธิหรือปางตรัสรู้ พระพทุ ธรปู ปางสมาธิหรอื ปางตรัสรู้ จากวดั สทุ ัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร กรงุ เทพมหานคร พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับ (น่งั ) ขดั สมาธิ พระหัตถ์ท้งั สองวางหงายซอ้ นกันบนพระเพลา (ตกั ) พระหัตถข์ วาทบั พระหตั ถ์ซา้ ย พระชงฆ์ (แข้ง) ขวาทบั พระชงฆ์ซ้าย ทรงดบั กิเลสท้งั หมด จนได้บรรลอุ นุตรสัมมาสัมโพธญิ าณ ตรสั รเู้ ป็นพระพุทธเจา้ ในเวลารงุ่ เชา้ ตรงกบั วนั เพ็ญเดือน หก ทตี่ าบลพุทธคยาประเทศอินเดยี เป็นวนั วสิ าขบชู า๑๕.ปางถวายเนตร พระพุทธรปู ปางถวายเนตร จาก วดั พระศรมี หาธาตุ วรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร พระพทุ ธรปู อยใู่ นอริ ยิ าบถยนื ลืมพระเนตรทั้งสองเพ่งไปข้างหนา้ พระหัตถ์ทั้งสองหอ้ ยลงมาประสานกนั อยขู่ ้างหนา้ ระหว่างพระเพลา (ตัก) พระหตั ถข์ วาซ้อนเหลื่อมอยู่บนพระหัตถ์ซา้ ย อยใู่ นอาการสังวรทอดพระเนตรต้นพระศรีมหาโพธิ์ เป้นเวลา 7 วนั โดยไม่กระพรบิ ตาเลย เพ่ือบูชาต้นพระศรมี หาโพธ์ิ เรียกขานกนั ว่าปางถวายเนตร

ปางซึง่ หมายถึง ท่าของพระพทุ ธรปู ทแี่ สดงถึงอิริยาบถตา่ งๆ หมายความวา่ ปางนั้นหรือครงั้ น้นั พระพุทธเจ้าเสด็จประทับณ ท่ีน้นั ทรงกระทาพุทธกิจอย่างนนั้ มีพระกิริยาอาการอย่างนน้ั รวมทัง้ หมายถงึ พระพทุ ธจรยิ วัตรของพระองค์ดว้ ย เปน็ สงิ่ทชี่ าวพทุ ธสมควรได้รบั การรบั รู้ เพือ่ เขา้ ใจ ในพระพุทธประวัตอิ ย่างแทจ้ รงิ และสมบรู ณ์แบบ สมกบั เป็นพุทธศาสนิกชนท่ีดีและความลึกซึ้งในพระพุทธศาสนา.... เชิญทา่ นติดตามปางหรือพระพทุ ธจริยวตั ร ตอนท่ี 2 ตอ่ ไปปาง หรอื พุทธจรยิ วัตร ของพระพุทธเจ้าตอนท่ี 2 ปางที่ 16 – 30ประเทศไทยนบั ถือศาสนาพุทธ ดงั นั้นทกุ หนแห่งในประเทศไทย ทง้ั ในวดั และนอกวัด ย่อมมีพระพุทธรปู ปางตา่ งๆให้เห็นเป็นจานวนมาก และคนไทยสว่ นใหญ่จะไมท่ ราบความหมาย ชื่อปางของพระพทุ ธรูป และประวัตคิ วามเป็นมาของปางหรือพุทธจริยวตั ร ของพุทธองค์ เพ่ือใหค้ นไทยได้ทราบ ลักษณะของแตล่ ะปางรวมท้ังประวตั ิความเปน็ มาของปางต่างๆโทรทัศนว์ ฒั นธรรมจึงไดร้ วบรวมไว้ เพื่อประโยชน์แกผ่ ้ชู ม โดยเรยี บเรยี งจากหนังสอื ปางพระพทุ ธรปู ของระพพี รรณ ใจภกั ดีปัจจุบัน มีผสู้ ร้างพระพุทธรูปปางตา่ งๆ ไม่น้อยกว่า 70 ปาง โทรทัศนว์ ฒั นธรรมจงึ ขอนาเสนอ ใหท้ า่ นร้จู กั ปาง และประวตั ิความเปน็ มาของปาง ต่างๆ ต่อจากตอนที่ 1 ดังนี้๑๖.ปางจงกรมแก้ว พระพุทธรูปปางจงกรมแกว้ จากวัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิริยาบถยืนพระบาทขวากา้ วเหยียบพื้น ยกซ้นพระบาทซ้ายข้ึน ปลายพระบาทจรดพน้ื พระหัตถ์ท้งั สองประสานกนั อยทู่ ่หี นา้ พระเพลา (ตกั ) ทอดพระเนตรลงตา่ สถานท่จี งกรม เสดจ็ จงกรมเป็นเวลา 7 วนั สถานทจี่ งกรมไดร้ ับนามว่า รัตนจงกรมเจดยี ์

๑๗.ปางเรอื นแกว้ พระพทุ ธรปู ปางเรือนแกว้ จากวัดพระศรรี ตั นมหาธาตุ วรมหาวหิ าร จงั หวัดพษิ ณุโลก พระพทุ ธรปู อย่ใู นพระอริ ิยาบถประทับ ( นั่ง ) ขดั สมาธิในเรอื นแก้ว พระหัตถซ์ ้ายวางหงายบนพระเพลา ( ตัก ) พระหัตถข์ วาวางคว่าทพ่ี ระชานุ ( เข่า ) บางแบบพระหัตถ์ทัง้ สองวางซ้อนกนั บนพระเพลา บางแบบอยใู่ นพระอริ ยิ าบถขดั สมาธเิ พชรในเรอื นแก้ว ทเ่ี ทวดาเนรมติ ถวายทรงพิจารณาธรรมะในเรือนแกว้ แลว้ จงึ มีรังสีออกจากพระวรกาย เรียกวา่ ฉพั พรรณรังสี๑๘.ปางห้ามมาร พระพทุ ธรูปปางหา้ มมาร จากวดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในอิริยาบถประทบั( นัง่ ) ขัดสมาธริ าบ พระหัตถ์ซา้ ยวางหงาย อยู่บนพระเพลา ( ตัก ) พระหตั ถข์ วายกขึน้ ป้องเสมอพระอรุ ะ ( อก ) แสดงอาการหา้ ม นางมารได้มายัว่ ยวน ทรงขบั ไล่ธดิ าพญามารไปเสยี ทรงตดั กิเลสได้หมดสิ้น

๑๙.ปางนาคปรก พระพุทธรปู ปางนาคปรก จาก วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทบั ( น่ัง ) ขัดสมาธิ พระหัตถท์ ัง้ สองวางหงายซ้อนกันบนพระเพลา ( ตัก ) พระหตั ถข์ วาซอ้ นทบั พระหตั ถ์ซ้าย เหมอื นปางสมาธิ แตม่ พี ญานาค ขดรา่ งเปน็ วงกลมเปน็ พทุ ธบลั ลังก์ และแผ่พังพานปกคลุมอยเู่ หนอื พระเศยี รพญานาคจาแลงกายมาถวายนมัสการต่อพระพทุ ธองค์๒๐.ปางฉันผลสมอ พระพทุ ธรปู ปางฉันผลสมอ จากวัดสทุ ศั นเทพวราราม ราชวรมหาวหิ าร กรุงเทพมหานคร พระพุทธรูปอย่ใู นพระอริ ยิ าบถประทบั ( น่ัง ) ขัดสมาธิ หงายพระหตั ถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา ( ตัก ) พระหตั ถ์ขวาถือผลสมอ หงายพระหัตถ์วางทพี่ ระชานุ ( เขา่ ) พระอนิ ทรน์ าผลสมอทิพย์มาถวายเพราะไมไ่ ดเ้ สวยภัตตาหารใดมาถงึ 7 สัปดาห์ รวม49 วัน

๒๑.ปางประสานบาตร พระพุทธรูปปางประสานบาตร จากวัดปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรูปอยูใ่ นพระอริ ิยาบถประทบั ( นัง่ ) ขดั สมาธิ มีบาตรวางอยูบ่ นพระเพลา ( ตัก ) พระหัตถ์ซ้ายประคองบาตร ควา่ พระหตั ถข์ วายกขึ้นปดิ ปากบาตรสองพีน่ อ้ งชื่อ ตปุสสะและภลั ลิกะ นาภตั ตาหารมาถวาย ถวายขา้ วสัตตุก้อน สตั ตุผง ทา้ วจตโุ ลกบาลนาบาตรศลิ ามาถวายองคล์ ะใบ ทรงประสานบาตรท้งั 4 ใหเ้ ป็นใบเดยี วกัน แล้วใชร้ บั ข้าวสัตตกุ ้อน สตั ตผุ ง๒๒.ปางรับสัตตุก้อนสตั ตผุ ง พระพุทธรูปปางรับสัตตกุ ้อนสตั ตผุ ง จาก วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในอริ ยิ าบถประทับ (น่งั ) ขัดสมาธิ พระหตั ถ์ทัง้ สองประคองบาตรซึ่งวางอยบู่ นพระเพลา (ตกั ) ทอดพระเนตรลงตา่ เป็นกริ ิยาทรงรับข้าวสตั ตุก้อนสตั ตุผงดว้ ยบาตร พอ่ ค้าสองคนขอพระพทุ ธพระธรรมเปน็ ท่ีพึง่ นบั เปน็ อบุ าสกคแู่ รกของโลก

๒๓.ปางพระเกศธาตุ พระพุทธรปู ปางพระเกศธาตุ จากวดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพุทธรปู อยใู่ นอิริยาบถประทบั(นั่ง) ขัดสมาธิ พระหตั ถ์ซา้ ยวางหงายบนพระเพลา (ตัก) พระหตั ถ์ขวายกข้ึนแนบพระเศยี ร เปน็ กริ ยิ าเสยพระเกศา ทรงโปรดประธานเกศาทงั้ 8 เสน้ ให้แกพ่ ่อค้าท้ังสอง๒๔.ปางราพงึ พระพทุ ธรูปปางราพึง จากวดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในพระอริ ยิ าบถยนื พระหัตถ์ทั้งสองประสานยกขน้ึ ประทับทพ่ี ระอรุ ะ ( อก ) พระหตั ถข์ วาทับพระหัตถ์ซ้าย ทรงราพงึ เปรยี บเทยี บบุคคลในโลกเปรยี บเสมอื นบวั 4 เหล่า ทรงตัดสนิ พระทยั จะแสดงธรรมตอ่ เวไนยสัตว์ ประกาศเผยแพรพ่ ระพุทธศาสนา

๒๕.ปางปฐมเทศนาหรือปางแสดงธรรมจักร พระพุทธรูปปางปฐมเทศนาหรือปางแสดงธรรมจักร จากวัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอย่ใู นพระอริ ิยาบถประทบั ( นั่ง ) ขดั สมาธิ บางแหง่ สรา้ งเปน็ พระอิรยิ าบถนง่ั ห้อยพระบาท พระหัตถ์ขวายกข้นึ จีบนว้ิ พระหตั ถเ์ ปน็ วงกลม เปน็ เครอ่ื งหมายธรรมจักร พระหตั ถซ์ ้ายวางบนพระเพลา (ตัก) บางแบบพระหัตถ์ซ้ายประคองพระหัตถ์ขวา หรือพระหัตถซ์ ้ายยกขนึ้ ถือชายจวี รทรงโปรดปญั จวคั คคยี ์ ในวันข้ึน 15 คา่ เดือน 8อนั เป็นวนั อาสาฬหบชู า๒๖.ปางประทานเอหิภิกขุ พระพุทธรูปปางประทานเอหภิ กิ ขุ จากวดั สทุ ัศนเทพวาราม ราชวรมหาวิหาร กรงุ เทพมหานคร พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอิรยิ าบถประทับ (นัง่ ) ขดั สมาธิ พระหตั ถซ์ ้ายวางหงายบนพระเพลา (ตกั ) พระหตั ถข์ วายกตั้งข้ึน ฝ่าพระหตั ถ์แบ นว้ิ พระหตั ถ์งองมุ้ ลงเล็กนอ้ ย ประทานเอหภิ ิกขแุ ก่โกณทญั ญะพราหมณ์ นับเปน้ พระสงฆอ์ งคแ์ รกในพระพทุ ธศาสนา

๒๗.ปางภัตกิจ พระพทุ ธรูปปางภัตกิจ จากวดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพุทธรปู อยู่ในพระอิรยิ าบถประทับ (น่งั ) ขดั สมาธิ พระหัตถซ์ ้ายประคองบาตรซง่ึ วางอยบู่ นพระเพลา ( ตกั ) พระหัตถข์ วาหย่อนลงในบาตร เป็นกิริยาเสวย ทรงเสด็จไปเสวยภตั ตาหารท่บี า้ นบดิ าของพระยสะ นับเปน้ ครั้งแรกทเ่ี สดจ็ ไปเสวยพระกระยาหารตามบ้าน๒๘.ปางหา้ มสมุทร พระพุทธรปู ปางห้ามสมุทร จากวดั พระศรมี หาธาตุ วรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร พระพุทธรปู อยใู่ นพระอริ ิยาบถยนื ยกพระหตั ถ์ท้งั สองแบตั้งข้นึ ย่ืนออกไปขา้ งหนา้ เสมอพระอุระ ( อก ) เปน็ กริ ยิ าห้าม บางแบบเป็นพระทรงเครื่อง พระพทุ ธเจา้ทรงแสดงปาฏิหารยิ ์ หา้ มน้าที่ไหลบา่ มา มิให้ไหลเขา้ มาในทป่ี ระทับ เปน้ ทีอ่ ัศจรรย์ ประชาชนพากันมายอมรับในพระพทุ ธศาสนา

๒๙.ปางหา้ มญาติ พระพทุ ธรปู ปางห้ามญาติ จากวดั เบญจมบพิตรดสุ ิตวนาราม ราชวรวิหาร กรงุ เทพมหานคร พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอริ ิยาบถยนื แบพระหตั ถ์ทัง้ สองขึ้นเสมอพระอรุ ะ ( อก ) ตั้งฝ่าพระหัตถย์ ่ืนออกไปข้างหนา้ เป็นกิริยาห้าม เปน็ ปางเดยี วกันกบั ปางหา้ มสมุทร นิยมทาแบบพระทรงเครื่อง พระญาติฝา่ ยพุทธบิดา และฝ่ายพทุ ธมารดาทะเลาะวิวาทกันเพราะแย่งน้า ในแมน่ า้ โรหิณี ทัง้ สองได้สติ คืนดกี นั๓๐.ปางปลงกมั มฏั ฐานหรือปางชักผ้าบงั สกุ ุล พระพทุ ธรปู ปางปลงกัมมฏั ฐานหรือปางชกั ผา้ บงั สกุ ุล จากวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวดั นครปฐมพระพุทธรูปอยูใ่ นพระอิริยาบถยืน พระหตั ถ์ซ้ายทรงธารพระกร ( ไม้เท้า ) ยืน่ พระหตั ถ์ขวาออกไปข้างหนา้ ทอดพระเนตรลงเบ้ืองตา่ เป็นกิริยาชักผา้ บังสกุ ลุ บางแห่งสรา้ งแบบพระหัตถซ์ ้ายห้อยลงทาบทพ่ี ระเพลา ( ตกั )ทรงชักผ้ามาจากซากศพ นามาทาจวี ร ซักตากและเย็บเสรจ็ ในคืนเดียว ปางซง่ึ หมายถงึ ท่าของพระพทุ ธรูปทแ่ี สดงถงึ อริ ยิ าบถตา่ งๆ หมายความวา่ ปางนนั้ หรือคร้งั น้นั พระพทุ ธเจา้ เสด็จประทบั ณ ท่ีนัน้ ทรงกระทาพทุ ธกิจอยา่ งนัน้ มพี ระกิริยาอาการอย่างน้ัน รวมทงั้ หมายถึงพระพทุ ธจรยิ วัตรของพระองค์

ด้วย เป็นส่งิ ทช่ี าวพุทธสมควรไดร้ ับการรับรู้ เพอ่ื เขา้ ใจ ในพระพุทธประวัติอยา่ งแท้จริงและสมบรู ณแ์ บบ สมกบั เปน็พุทธศาสนกิ ชนทด่ี ี และความลึกซง้ึ ในพระพทุ ธศาสนา .... เชญิ ทา่ นติดตามปางพระพทุ ธรปู หรอื พุทธจรยิ วัตร ตอนที่ 3ต่อไป

ปาง หรอื พุทธจรยิ วตั ร ของพระพุทธเจา้ตอนท่ี 3 ปางท่ี 31 – 45 ประเทศไทยนบั ถือศาสนาพทุ ธ ดงั นน้ั ทุกหนแหง่ ในประเทศไทย ท้ังในวัดและนอกวัด ยอ่ มมีพระพทุ ธรปู ปางตา่ งๆให้เห็นเปน็ จานวนมาก และคนไทยสว่ นใหญ่จะไมท่ ราบความหมาย ชื่อปางของพระพุทธรูป และประวตั ิความเป็นมาของปาง หรอื พุทธจรยิ วตั ร ของพทุ ธองค์ เพือ่ ให้คนไทยได้ทราบ ลักษณะของแต่ละปางรวมทั้งประวตั คิ วามเป็นมาของปางต่างๆ โทรทศั นว์ ฒั นธรรมจึงได้รวบรวมไว้ เพ่อื ประโยชน์แกผ่ ู้ชม โดยเรยี บเรียงจากหนงั สอื ปางพระพทุ ธรูป ของระพีพรรณ ใจภกั ดี ปัจจบุ นั มีผสู้ รา้ งพระพุทธรปู ปางต่างๆ ไม่น้อยกวา่ 70 ปาง โทรทศั นว์ ฒั นธรรมจึงขอนาเสนอ ใหท้ ่านร้จู กั ปางและประวตั ิความเป็นมาของปางตา่ งๆ ตอนท่ี 3 ดงั นี้๓๑.ปางชอี้ คั รสาวกพระพทุ ธรูปปางช้อี คั รสาวก วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอริ ิยาบถประทับ (นงั่ ) ขดั สมาธิ พระหัตถซ์ า้ ยวางหงายบนพระเพลา ( ตกั ) พระหัตถข์ วาช้ไี ปข้างหน้า เป็นกิรยิ าทรงประกาศอคั รสาวกให้ปรากฏในทปี่ ระชมุ สงฆ์ พระสารีบตุ รไดเ้ ป็นพระอัครสาวกเบอ้ื งขวา พระโมคคลั ลานะเป็นพระอัครสาวกเบอื้ งซ้าย

๓๒.ปางประทานโอวาทหรือปางแสดงโอวาทปาติโมกข์ พระพทุ ธรปู ปางประทานโอวาทหรือปางแสดงโอวาทปาตโิ มกข์ วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐมพระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิริยาบถประทบั ( นง่ั ) ขดั สมาธิ พระหัตถท์ ้ังสองยกขึ้น จีบนวิ้ พระหตั ถ์ไว้เสมอพระอรุ ะ ( อก ) เปน็กิรยิ าทรงประทานโอวาทปาตโิ มกข์ในวนั จาตุรงคสนั นิบาต คอื ละเว้นความช่วั ทง้ั ปวง ทาความดีให้ถึงพรอ้ ม ทาจติ ใจให้บริสทุ ธิผอ่ งใส ในวนั เพญ็ เดอื นสาม วันมาฆบูชา๓๓.ปางประทบั เรือ พระพทุ ธรูปปางประทบั เรือ วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรูปอยู่ในพระอริ ยิ าบถประทบั( นง่ั ) บนพระแท่น พระหตั ถ์ทั้งสองขา้ งวางควา่ บนพระชานุ ( เขา่ ) บางแบบพระหตั ถ์ซา้ ยควา่ ทีพ่ ระชานุ พระหัตถ์ขาวจับชายจวี ร พระบาททงั้ สองวางอยบู่ นดอกบัว เมื่อเกิดภยั พบิ ัติ ณ นครเวสาลี แควน้ วชั ชี กษตั ริย์ ลจิ ฉวี ไดอ้ าราธนาพระพทุ ธเจ้าไปดับทุกข์ โดยนาเรอื มารับ ทรงดับภยั พิบัตดิ ้วยพระบารมี

๓๔.ปางหา้ มพยาธิ (ห้ามโรคร้าย) พระพทุ ธรปู ปางห้ามพยาธิ วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรปู อย่ใู นพระอิริยาบถยนื พระหัตถ์ซา้ ยห้อยลงแนบพระวรกายตามปกติ พระหตั ถข์ วายกขน้ึ เสมอพระอรุ ะ ( อก ) แบฝ่าพระหตั ถ์ตงั้ ขึน้ ยน่ื ออกไปขา้ งหน้าเป็นกิรยิ าทรงห้ามเม่ือลงจากเรือ พระพทุ ธองคท์ รงใหพ้ ระอานนท์สวดพระปรติ รรัตนสตู ร บรรดาโรคภยั ไข้เจบ็ ภตู ผีปีศาจหายไปสนิ้๓๕.ปางแสดงอทิ ธปิ าฏิหารยิ ์ พระพุทธรปู ปางแสดงอิทธิปาฏิหาริย์ วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิรยิ าบถยืน พระหัตถซ์ า้ ยยกขึ้นป้องเสมอพระอุระ ( อก ) พระหัตถข์ วาหอ้ ยลงแนบพระวรกาย บางแบบพระหัตถข์ วายกขนึ้ เสมอพระอุระ พระหัตถ์ซา้ ยหอ้ ยลงตามปกติ บางแบบพกั พระชานุ ( เข่า ) เมื่อพระพุทธองคไ์ ปโปรดพระประยรู ญาตคิ รั้งแรกพระญาติผ้ใู หญไ่ มท่ าความเคารพ พระองค์ทรงแสดงปาฏิหารยิ ์ เหนอื ศรี ษะของพระประยูรญาตทิ าใหพ้ ระประยรู ญาติคลายทฏิ ฐิมานะลง

๓๖.ปางอุม้ บาตร พระพุทธรูปปางอมุ้ บาตร วัดพระศรมี หาธาตุ วรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร พระพทุ ธรปู อยู่ในพระอิรยิ าบถยืน พระหตั ถ์ทง้ั สองประคองบาตรราวสะเอวมบี าตรวางอยูท่ ฝี่ า่ พระหัตถใ์ นทา่ ประคองเมื่อเขา้ ไปโปรดพระประยูรญาติแลว้ ทรงเสด็จบณิ ฑบาตโปรดมหาชน เป็นพุทธประเพณสี ืบมา๓๗.ปางโปรดพุทธบิดา พระพทุ ธรปู ปางโปรดพทุ ธบดิ า วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิรยิ าบถยนืพระหัตถซ์ ้ายอยู่ในท่าประคองบาตร พระหัตถข์ วายกขึน้ จีบนิ้วพระหตั ถ์ พระพุทธเจ้าไปโปรดพุทธบดิ า แสดงพระธรรมเทศนา จนพุทธบดิ ามีดวงตาเห็นธรรม เป็นพระโสดาบนั และไปรบั อาหารบิณฑบาตในราชนิเวศนพ์ ระเจา้ สุทโธทนะ

๓๘.ปางรับผลมะมว่ ง พระพุทธรปู ปางรับผลมะมว่ ง วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพุทธรปู อย่ใู นพระอริ ิยาบถประทบั ( นัง่ ) ขดั สมาธิพระหตั ถ์ซา้ ยวางหงายบนพระเพลา (ตัก) พระหัตถ์ขวาถือผลมะมว่ ง หงายหลงั พระหตั ถไ์ ว้บนพระชานุ ( เขา่ ) ….พวกเดยี รถีย์ สงั่ ใหน้ กั เลงโค่นมะม่วงให้หมด เว้นในอทุ ยาน เพื่อลองบุญญฤทธ์ขิ องพระพุทธเจา้ แต่คนดูแลอทุ ยาน นาผลมะม่วงมาถวาย พระองค์ทรงให้พระอานนท์ไปทาน้าปานะถวาย๓๙.ปางแสดงยมกปาฏหิ ารยิ ์ (อ่านวา่ ยะมะกะปาตหิ าน) พระพทุ ธรปู ปางแสดงยมกปาฏหิ าริย์ วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรูปอยู่ในพระอริ ยิ าบถประทบั ( น่งั ) บนบัลลังก์ หอ้ ยพระบาทท้ังสองวางบนดอกบวั ทีร่ องรบั พระชานุ ( เขา่ ) ยกตั้งแบบประทบั บนพระเก้าอ้ีพระหตั ถซ์ ้ายวางบนพระเพลา ( ตัก ) พระหัตถข์ วายกข้นึ เสมอพระอุระ ( อก ) จีบนิ้วพระหตั ถ์ พระพทุ ธองคแ์ สดงปาฏหิ าริยส์ ลับกบั การแสดงพระธรรมเทศนา พทุ ธบริษทั เกดิ ความเลื่อมใสและไดบ้ รรลุธรรมเป็นจานวนมาก

๔๐.ปางโปรดพทุ ธมารดา พระพทุ ธรูปปางโปรดพุทธมารดา วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรูปอยู่ในพระอริ ยิ าบถประทับ (นง่ั ) ขดั สมาธิ พระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา ( ตัก ) บางแบบวางบนพระชานุ ( เข่า ) พระหัตถ์ขวายกข้ึนเสมอพระอรุ ะ ( อก ) จบี นวิ้ พระหัตถ์ บางแบบงอนิว้ พระหัตถ์ พระพุทธเจา้ เสดจ็ ข้ึนไปจาพรรษาบนสวรรคช์ ้นั ดาวดึงสเ์ ป็นเวลา 3 เดอื น เพือ่ แสดงธรรมเทศนาโปรดพุทธมารดาซึง่ ไปบังเกดิ เป็นเทพบุตร ณสวรรค์ชน้ั ดุสติ พุทธมารดามดี วงตาเหน็ธรรม เป็นพระโสดาบนั๔๑.ปางเปิดโลก พระพทุ ธรูปปางเปดิ โลก วดั พระศรมี หาธาตุ วรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิรยิ าบถยนื อยบู่ นดอกบวั พระหัตถ์ทง้ั สองห้อยลงข้างพระวรกาย แบฝ่าพระหัตถท์ ้งั สองออกไปข้างหน้า เปน็ กริ ิยาทรงเปิดโลกบางแบบยกฝ่าพระหัตถ์ทงั้ สองข้นึ .. เมือ่ ครบกาหนดสามเดือน ที่พระพทุ ธเจา้ เสดจ็ สวรรคช์ ้ันดาวดึงส์ พระพทุ ธเจ้าทรงแสดงปาฏิหารยิ ์คือทรงเปดิ โลกทั้งสาม อันไดแ้ กเ่ ทวโลก มนษุ ยโ์ ลก และยมโลก ให้มองเหน้ กันหมดดว้ ยพุทธานุภาพ

๔๒.ปางเสด็จลงจากดาวดึงส์ พระพทุ ธรปู ปางเสดจ็ ลงจากดาวดึงส์ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรปู อยูใ่ นพระอริ ิยาบถยนื พระหตั ถ์ทั้งสองยกขึน้ เสมอพระอุระ ( อก ) จบี นิว้ พระหตั ถ์ทงั้ สอง เปน็ กิริยาทรงแสดงธรรม….พระสัมมาสมั พุทธเจ้าเสดจ็ ลงจากสวรรคช์ น้ั ดาวดึงสด์ ้วยบันไดแก้วมณที ี่ทา้ วสักกะเทวราชเนรมิตน้อมถวายในวันออกพรรษา จงึ มปี ประเพณตี กั บาตรเทโว เพ่อื รบั เสดจ็ พระพุทธองคใ์ นวนั ออกพรรษาสืบมาจนปัจจุบัน๔๓.ปางลีลา พระพุทธรปู ปางลลี า วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ราชวรวหิ าร กรุงเทพมหานคร พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอิริยาบถยืน ยกสน้ พระบาทขวาสงู ขน้ึ จากพ้ืน ปลายพระบาทยงั จรดอย่กู บั พืน้ ( อยู่ในพระอิริยาบถเสด็จพุทธดาเนนิ ) พระหตั ถข์ วาหอ้ ยอยู่ในทา่ ไกว พระหัตถ์ซ้าย ( บางตานานวา่ พระหัตถข์ วา ) ยกเสมอพระอรุ ะ ( อก ) ต้งั ฝา่ พระหัตถป์ อ้ งไปเบือ้ งหน้า บางแบบจบี นว้ิ พระหตั ถ์ ...เมือ่ ครั้งที่พระสัมมาสัมพทุ ธเจ้าเสด็จลงมาจากสวรรค์ช้ันดาวดึงส์ พระองค์ทรงมีพุทธลลี าและพระสิริโฉมงดงามยง่ิ เป็นภาพที่งามเหนือคาบรรยาย เป็นท่ีช่นื ชมโสมนสั แก่พุทธบริษทั ท่ีเข้าเฝ้ารบั เสด็จ.........

๔๔.ปางห้ามแกน่ จนั ทน์ พระพทุ ธรปู ปางหา้ มแกน่ จนั ทน์ วัดสทุ ัศนเทพวราราม ราชวรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอริ ิยาบถยืน ห้อยพระหตั ถข์ วาลงข้างพระวรกาย ฝ่าพระหตั ถซ์ ้ายยกข้ึนเสมอพระอุระ ( อก ) และย่ืนออกไปขา้ งหนา้ เป็นกิริยาทรงห้าม….พระเจ้าปเสนทิโกศล กษตั รยิ แ์ หง่ นครสาวัตถี ทรงราลกึ ถงึ พระพุทธเจ้า จงึ สงั่ ให้ชา่ งหลวงทาพระพุทธรุปลกั ษณะคล้ายพระพุทธองค์ ดว้ ยไม้แก่นจันทน์หอมอย่างดี ประดษิ ฐานไวเ้ พอ่ื การสักการบชู า พระไมแ้ ก่นจนั ทน์องค์นี้ ถือเป็นพระพทุ ธรุปองคแ์ รกในพระพทุ ธศาสนา๔๕.ปางพระอิริยาบถยนื พระพุทธรูปปางพระอริ ยิ าบถยืน วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในพระอิรยิ าบถยนืห้อยพระหัตถท์ ้งั สองขา้ งลงชดิ พระวรกาย ลมื เนตรทอดตรงไปข้างหนา้ เป็นกิรยิ าตรวจความพร้อมเพรียงและความเป็นระเบียบเรียบรอ้ ยของพระสงฆส์ าวก กอ่ นนาพระสงฆส์ าวกออกบณิ ฑบาต ทรงแสดงถึงความเปน็ แบบอย่างทด่ี ีของผ้นู าหมู่คณะ

ปางซง่ึ หมายถึง ท่าของพระพทุ ธรูปท่ีแสดงถงึ อิริยาบถตา่ งๆ หมายความว่า ปางนั้นหรือคร้ังนนั้พระพุทธเจา้ เสด็จประทบั ณ ทนี่ น้ั ทรงกระทาพุทธกิจอย่างนนั้ มพี ระกิริยาอาการอย่างน้ัน รวมทั้งหมายถงึพระพุทธจรยิ วัตรของพระองค์ด้วย เป็นสิ่งท่ีชาวพุทธสมควรได้รับการรบั รู้ เพอื่ เขา้ ใจ ในพระพทุ ธประวตั ิอย่างแท้จริงและสมบูรณแ์ บบ สมกับเปน็ พทุ ธศาสนกิ ชนทด่ี ี และความลกึ ซึ้งในพระพุทธศาสนา .... เชญิทา่ นติดตามปางพระพทุ ธรปู หรอื พุทธจรยิ วตั ร ตอนที่ 4 ตอ่ ไป ปาง หรือ พทุ ธจรยิ วตั ร ของพระพุทธเจ้า ตอนท่ี 4 ปางท่ี 46 -60ประเทศไทยนบั ถือศาสนาพทุ ธ ดังน้ันทุกหนแห่งในประเทศไทย ทัง้ ในวัดและนอกวัด ยอ่ มมพี ระพุทธรปูปางตา่ งๆใหเ้ หน็ เป็นจานวนมาก และคนไทยสว่ นใหญจ่ ะไมท่ ราบความหมาย ชอ่ื ปางของพระพทุ ธรปูและประวตั ิความเป็นมาของปาง หรือพุทธจริยวัตร ของพุทธองค์ เพอ่ื ใหค้ นไทยไดท้ ราบ ลักษณะของแต่ละปางรวมทง้ั ประวตั ิความเปน็ มาของปางตา่ งๆ โทรทศั นว์ ฒั นธรรมจึงได้รวบรวมไว้ เพอื่ ประโยชนแ์ กผ่ ชู้ มโดยเรียบเรยี งจากหนงั สอื ปางพระพุทธรปู ของระพีพรรณ ใจภักดีปัจจบุ ัน มีผู้สร้างพระพุทธรูปปางต่างๆ ไม่น้อยกว่า 70 ปาง โทรทศั นว์ ฒั นธรรมจงึ ขอนาเสนอ ใหท้ า่ นรู้จกัปาง และประวัตคิ วามเป็นมาของปางต่างๆ ตอนท่ี 4 ดงั นี้ ๔๖.ปางประดิษฐานรอยพระพทุ ธบาทพระพทุ ธรปู ปางประดิษฐานรอยพระพทุ ธบาท วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครปฐมพระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอิริยาบถยนื พระหตั ถท์ ง้ั สองวางอยูท่ พี่ ระเพลา ( ตัก ) บางแบบประสานพระหตั ถ์วางท่ีพระเพลา พระบาทซ้ายทรงเหยียบหลังพระบาทขวา เป็นกิรยิ ากดพระบาท มีเหตุการณส์ าคญั 3 เหตุการณ์คือ พญานาคราชทูลขอให้ประดษิ ฐานรอยพระพทุ ธบาทไวร้ มิ ฝ่งั นัมทานที พระสจั จพนั ธท์ ูลขอใหป้ ระดิษฐานรอยพระพทุ ธบาทไว้ ทหี่ ลังหนิ เขาสจั พันธ์ ทน่ี ครโกสมั พีพระพทุ ธเจ้าประดษิ ฐานรอยพุทธบาทเบือ้ งขวา ณ นครโกสมั พี

๔๗.ปางสรงนา้ ฝน พระพุทธรูปปางสรงน้าฝน วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวดั นครปฐม พระพุทธรปู อยู่ในพระอริ ยิ าบถยนื ทรงห่มผา้ วสั สกิ สาฎก ( ผา้ อาบนา้ ฝน ) เฉลยี งพระองั สา ( บา่ ) พระหตั ถซ์ ้ายหอ้ ยลงขา้ งพระวรกาย พระหตั ถ์ขวายกขนึ้ ลูบท่พี ระอรุ ะ ( อก ) เป็นกิริยาสรงน้าฝน สมัยหนึง่ นครสาวตั ถี เกดิ ความแหง้ แลง้ฝนฟ้าไมต่ กต้องตามฤดูกาล มหาชนทลู อาราธนาใหพ้ ระสัมมาสมั พทุ ธเจ้าเสด็จออกสรงน้าฝน ทันใดเกดิ ฝนตกอยา่ งอศั จรรย์ มหาชนต่างได้อาบดมื่ กินอย่างสขุ สาราญท่ัวกัน๔๘.ปางคันธารราฐหรอื ปางขอฝน ( นัง่ ) พระพทุ ธรูปปางคนั ธารราฐหรอื ปางขอฝน ( นง่ั ) วดั เบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานครพระพทุ ธรปู อย่ใู นพระอริ ิยาบถประทบั ( น่งั ) ขัดสมาธิ ผ้าวสั สกิ สาฎก ( ผา้ อาบนา้ ฝน ) พระหัตถ์ขวายกขึน้ เป็นกริ ิยากวักแบพระหัตถซ์ า้ ยวางอยู่บนพระชานุ ( เข่า ) บางแบบวางอยูบ่ นพระเพลา ( ตกั ) หลงั จากพระพุทธเจา้ ดบั ขนั ธ์ไปแล้ว

ประมาณ 500 ปี พระเจา้ มลิ ินท์แห่งเมืองคันธาระ ไดข้ อพระรตั นตรัยเปน็ ที่พ่ึง จึงได้สร้างพระพทุ ธรปู ขนึ้ บูชาทเี่ มืองคันธาระ๔๙.ปางคนั ธารราฐหรือปางขอฝน ( ยนื ) พระพุทธรูปปางคนั ธารราฐหรอื ปางขอฝน ( ยนื ) วัดชนะสงคราม ราชวรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานครพระพุทธรูปอยู่ในพระอิรยิ าบถยืน ทรงผ้าวสั สิกสาฎก ( ผา้ อาบนา้ ฝน ) พระหตั ถ์ขวายกขึน้ เปน็ กริ ยิ ากวกัแสดงอาการขอฝน พระหัตถ์ซา้ ยหงายรองรับน้าฝน นครสาวตั ถี แควน้ โกศล เกดิ ความแหง้ แล้งพระพุทธเจ้าประสงคจ์ ะอนุเคราะหแ์ ก่มหาชน ยกพระหัตถขวาข้นึ กวกั เรียกฝน พระหตั ถซ์ ้ายรองรับน้าฝนทนั ใดฝนตกดว้ ยพุทธานภุ าพ๕๐.ปางชอ้ี สภุ ะ (ศพ) พระพุทธรูปปางชี้อสภุ ะ วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรูปอยู่ในพระอริ ยิ าบถสบถยนื พระหัตถซ์ ้ายหอ้ ยลงแนบพระวรกาย พระหตั ถข์ วายกข้นึ เสมอพระอุระ ( อก ) ช้ีนิ้วพระหัตถต์ รงไปข้างหน้า ในกรุงราชคฤห์ มีหญงิ นครโสเภณีชั้นสงู ชอ่ื นางสริ ิมา นางมีความงามมาก มคี า่ ตวั ถึง1,000 กหาปณะ ต่อ 1 คนื นางถงึ แกก่ รรมด้วยโรคปัจจุบนั พระพทุ ธเจา้ ให้พระเจ้าพมิ พิสารขายทอดตลาด

ศพนางสริ ิมา แต่ไมม่ ผี ุ้ใดยอมรบั จงทรงเทศนาถงึ ความไมเ่ ทย่ี งแหง่ สงั ขาร ยังผลใหม้ หาชนบรรลอุ รยิ มรรคจานวนมาก๕๑.ปางชม้ี าร พระพทุ ธรปู ปางช้ีมาร วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในพระอริ ยิ าบถยืน พระหตั ถ์ซา้ ยห้อยลงขา้ งพระวรกาย พระหตั ถข์ วายกขึน้ เสมอพระพกั ตร์ ชน้ี วิ้ ไปขา้ งหนา้ พระพทุ ธเจ้าทรงตรสั บอกมารที่กาลังตามหาวญิ ญาณพระอรหนั ต์ วา่ เม่ือพระอรหนั ตท์ า่ ใดท่นี ิพพานแลว้ จะไมม่ ีวญิ ญาณเหลืออยู่ มารตกตะลงึ อนั ตรธานหายวับไปทันที๕๒.ปางปฐมบัญญัติ พระพทุ ธรปู ปางปฐมบัญญัติ วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรปู อยใู่ นพระอริ ิยาบถประทับ(นั่ง) ขัดสมาธิ ยกฝา่ พระหตั ถ์ทั้งสองข้างตะแคงยน่ื ออกไปขา้ งหนา้ ในสมัยทพี่ ระพทุ ธเจา้ ประทับอยทู่ ี่นครเวสาลี สทุ ินกลันทบตุ ร ไดข้ อบวชในพระพทุ ธศาสนา บดิ ามารดาขอทายาทไว้สืบสกุล พระสุทินจึงไดร้ ว่ มประเวณี กบั ภรรยาเกา่ และ

ได้บุตรชายคนหนง่ึ ความทราบถึงพระพุทธองค์ ทรงบัญญตั ิสกิ ขาบทวา่ ภิกษใุ ดเสพเมถนุ ต้องขาดจากความเป็นภิกษุทนั ทีเปน็ ข้อแรกในพระวินัยของภิกษุ แต่พระสุทนิ พระองคท์ รงไมเ่ อาผิด เพราะไม่มพี ระวินัยห้ามไวใ้ นขณะน้ัน๕๓.ปางขบั พระวกั กลิ พระพทุ ธรปู ปางขบั พระวักกลิ วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรปู อยใู่ นพระอิรยิ าบถประทบั ( นัง่ ) ขัดสมาธิ พระหัตถซ์ ้ายวางบนพระเพลา ( ตกั ) พระหตั ถ์ขวาตะแคงอยู่บริเวณพระนาภี ( สะดอื ) บางแบบพระหตั ถข์ วายกขนึ้ เสมอพระอรุ ะ ( อก ) แสดงกริ ิยาทรงโบกพระหัตถข์ ับไลใ่ ห้ออกไป พระวักกลิ พึงใจในพระพุทธสรีระพระพทุ ธเจา้ จงึ ออกบวชเพ่ือใกล้ชิด แต่ไม่สนใจในการปฏบิ ตั ิธรรม ในท่สี ดุ พระพทุ ธองคท์ รงขบั ไล่พระวกั กลิ ภายหลังไดท้ รงเทศนาสงั่ สอน จนพระวกั กลิบรรลุอรหตั ผล๕๔.ปางสนเขม็ พระพทุ ธรูปปางสนเข็ม วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรุปอยูใ่ นพระอริ ยิ าบทประทบั ( นัง่ ) ขัดสมาธิ พระหตั ถท์ ั้งสองข้างยกข้ึนเสมอพระอุระ ( อก ) พระหัตถ์ซ้ายอยใู่ นพระอริ ยิ าบถจบั เขม็ พระหตั ถ์ขวาจับเส้นด้าย เป็นกิริยาสนเขม็ ครง้ั หน่ึง จวี รของพระอนรุ ทุ ธเถระเกา่ มาก ท่านจึงแสวงหาผ้าบังสกุ ุล เพ่ือมาทาจวี ร พระเถระพบผ้าที่กองหยากเยื่อ จงึ เก็บมาทาจวี ร พระพุทธเจา้ ทรงช่วยสนเขม็ ประทาน การเย็บจีวรจงึ เรยี บร้อยดว้ ยดี

๕๕.ปางประทานพร ( นง่ั ) พระพุทธรปู ปางประทานพร ( น่ัง ) วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรูปอยู่ในพระอริ ิยาบถประทบั ( นง่ั ) ขดั สมาธิ พระหัตถ์ซา้ ยวางหงายบนพระเพลา ( ตกั ) แบฝ่าพระหตั ถข์ วาย่ืนออกไปวางทพี่ ระชานุ ( เขา่ ) เมื่อครง้ั พระอานนท์ ทาหนา้ ท่พี ุทธอุปฏั ฐาก ทา่ นไดข้ อพร 8ประการ อาทไิ มป่ ระทานจวี รอันประณตี แก่ทา่ น เม่ือมขี อ้ สงสัยถามไดท้ นั ที ถา้ พระองค์ไปแสดงธรรมทไี่ หน ถา้ พระอานนท์ไมไ่ ด้ไปฟังขอใหแ้ สดงแกท่ ่านอีกครั้ง พระพุทธองคท์ รงประทานพร 8 ประการ ใหพ้ ระอานนท์๕๖.ปางประทานพร ( ยนื ) พระพทุ ธรปู ปางประทานพร ( ยืน) วัดเบญจมบพติ รดสุ ติ วนาราม ราชวรวหิ าร กรงุ เทพมหานคร พระพุทธรูปอยู่ในพระอิรยิ าบถยืน ยกพระหตั ถ์ขวาเสมอพระอุระ ( อก ) แบฝ่าพระหตั ถอ์ อกไปขา้ งหนา้ พระหัตถ์ซ้ายหอ้ ยลง แบฝา่ พระหตั ถ์ออกไปขา้ งหนา้ บางแบบยกพระหัตถ์ซ้ายข้นึ ห้อยพระหตั ถ์ขวา .... มหาอบุ าสกิ าวสิ าขา ได้ทลู ขอพร 8 ประการแก่พระ

พุทธองค์ เพ่ือถวายสิ่งของตา่ งๆ อาทผิ า้ อาบนา้ ฝน อาหารสาหรบั ภิกษุ ผู้เตรียมจะไป ภกิ ษุผปู้ ว่ ยไข้ ภิกษอุ าคนั ตกุ ะ พระพทุ ธองคท์ รงประทานพรให้แกน่ างวิสาขา๕๗.ปางประทานธรรม พระพุทธรปู ปางประทานธรรม วดั พระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในพระอิรยิ าบถประทบั ( นั่ง ) ขัดสมาธิ พระหัตถ์ซา้ ยจบั ดา้ มพดั พระหัตถ์ขวาวางคว่าทพี่ ระชานุ ( เขา่ ) …..ณวดั พระเชตวนั มหาวหิ าร ทรงประทานธรรมเรอ่ื งเบญจขนั ธ์ รูป เวทนา สัญญา สงั ขาร วญิ ญาณ แก่พระภกิ ษุ๕๘.ปางประทานอภัย ( น่ัง ) พระพุทธรูปปางประทานอภัย ( นั่ง ) วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในพระอิริยาบถประทับ ( นั่ง ) ขดั สมาธิ ยกพระหัตถท์ ัง้ สองขึ้นเสมอพระอุระ ( อก ) ตง้ั ฝา่ พระหัตถ์ทง้ั สองเบนไปขา้ งหนา้ เลก็ นอ้ ย บางแบบเปน็ พระอิริยาบถยนื ....พระเจา้ อชาติศตั รถู กู เทวทัตยุยงให้ปลงพระชนม์

พระเจ้าพิมพสิ ารพระราชบิดา ภายหลงั พระเจา้ อชาตศิ ัตรู สานึกผดิ จงึ ขอพระราชทานอภยั โทษกบั พระพทุ ธองค์๕๙.ปางโปรดพญาช้างนาฬาคิรี พระพุทธรูปปางโปรดพญาช้างนาฬาคิรี วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครปฐม พระพุทธรูปอย่ใู นพระอริ ยิ าบถยนื พระหัตถ์ซ้ายห้อยลงข้างพระวรกาย พระหตั ถข์ วาควา่ ลงยนื่ ไปข้างหน้าเสมอพระนาภี( สะดือ ) เปน็ กิริยา ทรงลบู กระพองศรษี ะพญาช้างนาฬาคริ ที ี่เขา้ มาหมอบเฝา้ อย่แู ทบพระบาท……พระเทวทตั คิดประทุษรา้ ย ตอ่ พระพุทธเจา้ 2 ครัง้ แตไ่ ม่ประสบผลสาเรจ็ คร้งั ที่ 3 พระเทวทัตให้ควาญช้างปลอ่ ยช้างนาฬาครี ี ทารา้ ย พระพุทธองค์ ๆ ทรงแผ่เมตตาจนพระยาชา้ งไดส้ ติ ยกงวงถวายอภวิ าท๖๐.ปางโปรดพญาชมพูบดีหรือปางทรงเครือ่ ง

พระพทุ ธรูปปางโปรดพญาชมพูบดหี รือปางทรงเคร่อื ง วัดหนา้ พระเมรรุ าชกิ าราม จงั หวดั พระนครศรอี ยุธยา พระพุทธรูปอยูใ่ นพระอิรยิ าบถประทับ ( นัง่ ) ขดั สมาธิ พระหตั ถซ์ ้ายวางหงายบนพระเพลา ( ตัก ) พระหัตถข์ วาวางคว่าบนพระชานุ (เขา่ ) ทรงเครอ่ื งต้นอยา่ งพระมหากษัตรยิ ์….พญาชมพูบดี ผูม้ ฤี ทธิเ์ ดชมาก มารกุ รานขม่ เหงพระเจา้ พิมพสิ าร ๆ ทรงหนีมาพ่งึบารมีของพระพุทธเจ้า ทรงโปรดแสดงฤทธ์ิ เนรมิตพระองค์เปน็ พระเจ้าราชาธริ าช งดงามดจุ ท้าวมหาพรหม... ทรงแสดงธรรมโปรด จนพญาชมพูบดีทูลขออุปสมบท ทรงประทานเอหภิ กิ ขุอปุ สัมปทาแก่พญาชมพบู ดี ปางซง่ึ หมายถึง ท่าของพระพทุ ธรปู ท่แี สดงถงึ อริ ยิ าบถต่างๆ หมายความวา่ ปางน้ันหรอื ครัง้ นัน้พระพุทธเจา้ เสด็จประทบั ณ ท่ีนน้ั ทรงกระทาพทุ ธกจิ อยา่ งนัน้ มีพระกิรยิ าอาการอยา่ งน้นั รวมทัง้หมายถงึ พระพทุ ธจรยิ วตั รของพระองคด์ ้วย เป็นส่งิ ท่ชี าวพุทธสมควรได้รบั การรบั รู้ เพ่ือเขา้ ใจ ในพระพทุ ธประวัติอย่างแทจ้ รงิ และสมบรู ณแ์ บบ สมกบั เปน็ พทุ ธศาสนิกชนท่ดี ี และความลกึ ซงึ้ ในพระพทุ ธศาสนา .... เชิญท่านตดิ ตามปางพระพทุ ธรปู หรอื พุทธจริยวตั ร ตอนที่ 5 ตอ่ ไป

ปาง หรอื พุทธจริยวัตร ของพระพุทธเจ้า ตอนที่ 5 ปางท่ี 61 – 73 ตอนสดุ ท้ายประเทศไทยนับถือศาสนาพุทธ ดงั นัน้ ทกุ หนแห่งในประเทศไทย ทัง้ ในวดั และนอกวัด ยอ่ มมพี ระพุทธรูปปางตา่ งๆใหเ้ หน็ เป็นจานวนมาก และคนไทยสว่ นใหญจ่ ะไมท่ ราบความหมาย ชอ่ื ปางของพระพทุ ธรปูและประวัตคิ วามเป็นมาของปาง หรอื พุทธจริยวัตร ของพุทธองค์ เพ่ือใหค้ นไทยได้ทราบ ลกั ษณะของแต่ละปางรวมท้ังประวัติความเปน็ มาของปางตา่ งๆ โทรทัศนว์ ฒั นธรรมจงึ ไดร้ วบรวมไว้ เพอื่ ประโยชนแ์ ก่ผชู้ ม โดยเรยี บเรียงจากหนงั สือปางพระพทุ ธรูป ของระพพี รรณ ใจภักดีปัจจบุ นั มผี สู้ ร้างพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ ไม่น้อยกวา่ 70 ปาง โทรทศั นว์ ฒั นธรรมจงึ ขอนาเสนอ ใหท้ า่ นรูจ้ กั ปาง และประวัตคิ วามเป็นมาของปางตา่ งๆ ตอนที่ 5 ตอนสุดท้าย ดงั น้ี๖๑.ปางปาลไิ ลยก์ พระพทุ ธรูปปางปาลไิ ลยก์ วดั พระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร พระพทุ ธรูปอยูใ่ นพระอริ ยิ าบถประทบั ( นัง่ ) บนกอ้ นศลิ าพระบาทท้ังสองวางอยู่บนดอกบวั พระหัตถ์ซ้ายขวาวางคว่าบนพระชานุ ( เข่า ) พระหัตถข์ วาวางหงายบนพระชานนุ ยิ มสร้างช้างหมอบใช้งวงจับกระบอกนา้ อกี ดา้ นหน่ึงมลี งิ ถอื รวงผ้งึ ถวาย ….คร้งั หน่ึงพระภกิ ษุในวดั โฆสติ าราม กรงุ โกสัมพีทะเลาะววิ าทกัน ประพฤติตนเป็นผู้ว่ายากสอนยาก พระพุทธเจา้ ทรงระอาพระทยั จงึ เสด็จไปจาพรรษาในป่าแถบ หมู่บ้านปาลิเลยกะ โดยมีพญาชา้ ง และลิงตัวหน่งึ เป็นอุปฐาก คอยดูแลรบั ใช้พระพทุ ธเจา้

๖๒.ปางแสดงโอฬารกิ นิมิต พระพทุ ธรปู ปางแสดงโอฬาริกนิมติ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวัดนครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในอิรยิ าบถประทับ ( นง่ั ) ขดั สมาธิ พระหตั ถซ์ ้ายยกขน้ึ ป้องเหนือพระอรุ ะ ( อก ) พระหัตถข์ วาวางบนพระชานุ ( เขา่ ) ....การแสดงโอฬาริกนมิ ิตคอื ตรัสให้พระอานนท์ทราบวา่ ผใู้ ดเจริญอิทธิบาทภาวนา หรืออทิ ธิบาท 4 ไดส้ มบรู ณแ์ ลว้ ผนู้ นั้ สามารถดารงอายุไดถ้ งึ หน่ึงกปั (เท่าอายุของโลก) หรอื เกนิ กว่า ไดต้ ามประสงค์ แต่พระอานนทม์ ไิ ดท้ ูลอาราธนาให้ดารงพระชนม์ชพี ตลอดกปั เพราะถกู มารดลใจ๖๓.ปางโปรดอสุรินทราหู พระพุทธรปู ปางโปรดอสุรินทราหู วดั สทุ ัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร พระพุทธรูปอยใู่ นพระอริ ิยาบถนอนตะแคงขวา พระบาททั้งสองซอ้ นทับเสมอกัน พระหตั ถ์ซา้ ยแนบไปตามพระวรกาย พระหตั ถข์ วาต้ังข้นึ รบั พระเศียรและมพี ระเขนย ( หมอน ) รองรับ บางแบบพระเขนยวางอย่ใู ต้ พระกัจฉะ ( รกั แร้ ).... อสรุ ินทราหู ประสงค์จะฟังธรรมจากพระพทุ ธองค์ แต่ร่างกายใหญม่ าก พระพุทธองคแ์ สดงปาฏิหารยิ ์ให้วรกายสงู ใหญก่ ว่าขุนเขา จนอสุรินทราหู ได้ฟังธรรม ขอพระรัตนตรยั เปน็ ที่พง่ึ

๖๔.ปางโปรดอาฬวกยกั ษ์ พระพุทธรูปปางโปรดอาฬวกยกั ษ์ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวัดนครปฐม พระพทุ ธรูปอยใู่ นพระอิริยาบถประทบั ( นง่ั ) ขัดสมาธิ พระหตั ถ์ซ้ายอยูบ่ นพระเพลา ( ตัก ) พระหตั ถ์ขวายกขนึ้ เสมอพระอุระ( อก ) จีบนวิ้ พระหัตถ์ เป็นกิริยาทรงแสดงธรรม บางแบบพระหตั ถซ์ ้ายวางบนพระชานุ ( เข่า ) .......พระพุทธเจา้ เสดจ็ ไปโปรดพวกอาฬวกยักษ์ ท่ีดรุ า้ ย กินมนษุ ย์เป็นอาหาร จนยักษ์ ดวงตาเห็นธรรม เปน็ พระโสดาบนั๖๕.ปางโปรด องคลุ ิมาลโจร พระพทุ ธรปู ปางโปรดองคุลิมาลโจร วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวัดนครปฐม พระพุทธรปู อยูใ่ นพระอริ ิยาบถยนื พระหัตถ์ซา้ ยหอ้ ยลงขา้ งพระวรกาย พระหัตถข์ วายกขึ้นเสมอพระอรุ ะ ( อก ) นวิ้ พระหัตถ์ต้งั ตรง หนั ฝ่าพระหตั ถ์ไปทางซ้าย...... องคุลมี ารโจร กาลงั จะฆ่ามารดาของตัวเอง จงึ เสด็จไปขวางทาง ทรงแสดงธรรม จนองคลุ ีมารขอบรรพชา และไดบ้ รรลุเปน็ พระอรหันตใ์ นท่ีสุด

๖๖.ปางโปรดพกาพรหม พระพทุ ธรูปปางโปรดพกาพรหม วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จังหวดั นครปฐม พระพุทธรปู อยใู่ นพระอิริยาบถยนื บนเศียรพกาพรหมซง่ึ ประทับบนหลงั โคอสุ ภุ ราช พระหัตถ์ทัง้ สองวางทาบบนพระเพลา (ตัก ) บางแบบพระหัตถ์ประสานกนั อยู่ระหวา่ งพระเพลา พระหัตถ์ขวาทับพระหัตถซ์ า้ ย ทอดพระเนตรลงเบ้ืองตา่ ....พระพุทธเจ้าทรงเทศนาโปรดพกาพรหม ทรงเดนิ จงกรมอยูบ่ นเศยี รของพกาพรหม ทา้ วพกาพรหม ทรงหมดทฐิ ิมานะ ตัง้ ใจฟงั พระธรรมเทศนา จนเปน็ พระโสดาบนั๖๗.ปางพิจารณาชราธรรม พระพุทธรปู ปางพจิ ารณาชราธรรม วัดพระปฐมเจดยี ์ จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรูปอยใู่ นพระอริ ยิ าบถประทับ (นัง่ )ขดั สมาธิ พระหตั ถท์ ้งั สองวางควา่ อย่บู นพระชาน(ุ เข่า) ท้ังสองขา้ ง….พระพทุ ธเจ้าทรงปราศรัยเรอ่ื งชราธรรมกบั พระอานนท์ ว่าดกู อ่ นอานนท์ บัดนเ้ี ราชราภาพ ลว่ งกาลผ่านวยั จนพระชนมล์ ว่ งเขา้ 80 พรรษาแลว้ กายของตถาคตทรุดโทรมเสมอื นเกวยี นชารุดทต่ี อ้ งซ่อม จะเข้าส่กู ารตั้งจิตสงบม่นั ไม่มีนมิ ติ ใด มีธรรมเป็นที่พึ่งทุกอิรยิ าบถ

๖๘.ปางปลงอายุสังขาร พระพทุ ธรูปปางปลงอายุสังขาร วัดพระปฐมเจดีย์ จงั หวัดนครปฐม พระพทุ ธรูปอย่ใู นพระอริ ิยาบถประทับ (นง่ั ) ขัดสมาธิพระหตั ถ์ซ้ายวางบนพระชานุ(เข่า) บางแบบวางหงายบนพระเพลา(ตกั ) พระหัตถ์ขวายกขน้ึ ทาบทพี่ ระอรุ ะ(อก) เป็นอาการลูบพระวรกาย ..เม่ือครงั้ มารมาทูลขออาราธนาให้ปรนิ ิพพาน เม่อื พระพุทธองค์ทรงปลงอายสุ งั ขาร เกดิ อัศจรรยแ์ ผน่ ดนิ ไหวกลองทิพย์กล็ ั่นบนั ลือในอากาศ ทรงตรสั ว่าอกี 3 เดอื นจะปรินิพพาน๖๙.ปางนาคาวโลก พระพทุ ธรูปปางนาคาวโลก วดั พระศรมี หาธาตุ วรมหาวิหาร กรงุ เทพมหานคร พระพุทธรปู อยู่ในพระอริ ิยาบถยนื พระหตั ถข์ วาห้อยเย้อื งมาข้างหนา้ วางไว้ท่พี ระเพลา(ตกั )ดา้ นซา้ ย พระหัตถซ์ ้ายห้อยลงขา้ งพระองค์ตามปกติ บางแบบพระหตั ถซ์ า้ ยหอ้ ยมาข้างหนา้ พระหตั ถ์ขวาหอ้ ยลงตามปกติ เอ้ยี วพระวรกายผนิ พระพกั ตรเ์ หลียวไปข้างหลัง บางแบบพระหัตถ์ขวายกขนึ้ เสมอพระอรุ ะ(อก)…พระพทุ ธองคท์ รงผินพระพกั ตร์มาทอดพระเนตรกรุงเวสาลี คอื จะเห็นเปน็ ครัง้ สดุ ทา้ ย... นาคาวโลก คอื การเหลียวมองอย่างพญาชา้ ง

๗๐.ปางทรงรบั อทุ กงั พระพุทธรปู ปางทรงรับอทุ กงั วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวัดนครปฐม พระพุทธรปู อย่ใู นพระอิริยาบถประทบั(นงั่ ) ขัดสมาธิ พระหัตถซ์ ้ายวางหงายบนพระเพลา(ตัก) พระหัตถ์ขวาทรงบาตรวางบนพระชาน(ุ เขา่ ) เปน็ กิรยิ าย่ืนบาตรออกรบั อุทกงั คอื รบั น้า.....พระพุทธองค์เสวยภตั ตาหารของนายฉันนะแลว้ ทรงประชวร เสดจ็ เดนิ ทางไปกรุงกสุ นิ ารา ระหว่างทางทรงกระหายนา้ เปน็ กาลัง จึงรับสัง่ ให้พระอานนท์นาน้ามาถวาย เวลานัน้ มเี กวยี น 500เล่ม ขา้ มนา้ ทาให้น้าขุ่นเมื่อพระอานนท์ นาน้ามาถวายนา้ กลับใสสะอาดเปน็ อศั จรรย์๗๑.ปางทรงพยากรณ์ พระพทุ ธรูปปางทรงพยากรณ์ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวหิ าร จังหวดั นครปฐม พระพทุ ธรปู อยู่ในพระอิรยิ าบถบรรทมตะแคงขวา ลมื พระเนตร พระเศยี รหนนุ พระเขนย(หมอน) พระหตั ถ์ซา้ ยทอดทาบไปตามพระวรกาย พระหตั ถข์ วายกขนึ้ วางท่ีพระอุทร(ท้อง)…..เมือ่ พระพทุ ธเจ้าจะเสดจ็ ดับขนั ธปรินิพพาน พระอานนท์เสยี มาก ทรงตรัสปลอบวา่ จะหาความเทยี่ งแท้จากสังขารได้ทีไ่ หน ...ความพลัดพรากจากสิง่ ทรี่ ักทีพ่ อใจน้ันเป็นของธรรมดา ทรงตรัสพยากรณ์วา่ พระอานนทจ์ ะบรรลุเป็นพระอรหนั ต์

๗๒.ปางโปรดสภุ ัททปริพาชก พระพทุ ธรูปปางโปรดสภุ ัททปรพิ าชก วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวิหาร จงั หวดั นครปฐม พระพทุ ธรปู อย่ใู นพระอริ ิยาบถบรรทมตะแคงขวา ลืมพระเนตร พระเศรียรหนนุ พระเขนย(หมอน) พระหตั ถ์ซ้ายทอดทาบไปกับพระวรกาย พระหัตถข์ วายกตัง้ ขน้ึ จีบนวิ้ พระหัตถ์ เป็นกริ ยิ าแสดงธรรมโปรดสุภทั ทปรพิ าชก…..…เมอ่ื พระพทุ ธเจ้าบรรทมอยู่ระหวา่ งต้นสาละคู่หนึ่ง เมืองกุสินารา ...สุภทั ทะ ทราบขา่ วว่าพระพุทธเจ้าจะทรงปรินพิ พานจงึ ขอเข้าเฝา้ เพ่อื ถามข้อขอ้ งใจ ทรงแสดงธรรมเรือ่ งอริยมรรคองค์ 8... สุภทั ทะได้เปน็ พระอรหนั ตอ์ งค์สุดทา้ ยท่ไี ด้เป็นพระอรหนั ตท์ นั พระชนม์ชีพของพระองค์๗๓.ปางปรินิพพาน พระพทุ ธรูปปางปรินพิ พาน วัดพระปฐมเจดยี ์ ราชวรมหาวหิ าร จงั หวดั นครปฐม พระพุทธรูปอย่ใู นพระอริ ิยาบถบรรทมตะแคงขวา หลบั พระเนตร พระเศียรหนุนพระเขนย(หมอน) พระหตั ถซ์ า้ ยทอดทาบไปตามพระวรกาย พระหัตถ์ขวาวางหงายอยขู่ า้ งพระเขนย พระบาทซา้ ยทบั ซ้อนพระบาทขวา…..พระสมั มาสมั พุทธเจา้ เสดจ็ ดบั ขันธปรพิ พานในวนั เพญ็ เดือนมาฆะ หลงั จากถวายพระเพลงิ เสร็จแล้ว 3เดอื น คณะสงฆ์ไดส้ ังคายนา พระไตรปิฎก

ปางซึ่งหมายถงึ ท่าของพระพุทธรปู ที่แสดงถงึ อริ ิยาบถต่างๆ หมายความว่า ปางนน้ั หรือคร้งั นนั้พระพุทธเจา้ เสด็จประทบั ณ ทน่ี ัน้ ทรงกระทาพทุ ธกจิ อยา่ งนัน้ มพี ระกิริยาอาการอยา่ งน้ัน รวมท้งั หมายถงึพระพุทธจริยวัตรของพระองคด์ ว้ ย เปน็ สิง่ ทช่ี าวพุทธสมควรได้รบั การรบั รู้ เพ่อื เขา้ ใจ ในพระพทุ ธประวัติอยา่ งแทจ้ ริงและสมบรู ณแ์ บบ สมกับเปน็ พุทธศาสนิกชนทด่ี ี และความลึกซงึ้ ในพระพทุ ธศาสนา มใิ ชน่ บั ถือดังปรากฎในทะเบียนบ้านเทา่ น้ัน