เทคนิกการเพาะเลี้ยงเเพลงก์ตอน

46 บทท่ี 5 สตู รอาหารสาหรับเลยี้ งแพลงก์ตอนนา้ จดื หรือสาหร่ายนา้ จดื ในห้องปฏิบัติการ I. สูตรอาหารเหลว (Liquid Media) 1. สตู รอาหารของอัลเล็นท่ีปรับปรุงแล้ว (Allen Blue-Green Medium , Modified) เหมาะสาหรับเลยี ้ งสาหร่ายสีเขียวแกมนา้ เงนิ ประกอบด้วยธาตอุ าหารต่อไปนี ้ ชง่ั นา้ หนกั ขอธาตอุ าหารทงั้ หมด ละลายในนา้ กลนั่ 999 มิลลลิ ติ ร โซเดียมไนเตรต (NaNO3) 1.59 กรัม ไอโปแตสเซยี มไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (K2HPO4) 0.039 กรัม แมกนีเซียมซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO47H2O) 0.075 กรัม โซเดียมคาร์บเิ นต (Na2CO3) 0.02 กรัม แคลเซียมไนเตรต 4-ไฮเดรต [Ca(No3)24H2O] 0.02 กรัม โซเดียมเมตาซลิ เิ กต 9-ไฮเดรต (Na2SiO39H2O) 0.058 กรัม อดี ีทเี อ (EDTA) 0.01 กรัม กรดนา้ ส้ม คือ citric acid (C6H8O10) 0.06 กรัม เฟริคคลอไรด์ (FeCl3 6H2O) 0.02 กรัม สารละลายธาตอุ าหารรอง 1.0 มลิ ลิลิตร *สารละลายธาตอุ าหารรอง ประกอบด้วยธาตอุ าหารต่อไปนี ้ 1,000 มิลลิลิตร 2.86 กรัม ละลายในนา้ กลน่ั ปริมาตร 1.81 กรัม 0.222 กรัม กรอบอริค (H3BO3) 0.391 กรัม แมงกานีสสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 0.079 กรัม ซิงค์ซะลเฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 0.0494 กรัม แอมโมเนยี มโมลิบเดต 2-ไฮเดรต (Na2MoO4 2H2O) คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) โคบอลท์ไนเตรต 6-ไฮเดรต [Ca(No3)26H2O] ปรับค่า pH ของสารละลายให้มคี ่าเทา่ กบั 7.8 นาไปฆา่ เชือ้ ด้วยเคร่ืองนึ่งความดนั (Autoclave) ทีค่ วามดนั 15 ปอนด์ต่อตารางนวิ ้ นาน 15 นาที ถ้าต้องการเตรียมอาหารแห้ง ให้เตรียมสารละลายดงั กล่าวแล้ว แตใ่ ห้มีความเข้มข้นเป็น 2 เท่า และเตรียมสารละลายว้นุ ให้มีความเข้มข้น 2 เท่าของปกติ นาสารละลายอาหาร 2 อย่างนเี ้ข้าอบฆ่า เชือ้ แล้วนาสารละลายทงั้ 2 อยา่ ง ๆ ละเท่า ๆ กนั มาผสมกนั ทีอ่ ณุ หภมู ิ 48๐C

47 2. สตู รอาหารของโบลด์ (Bold’s Basal Medium) สตู รนีส้ ามารถใช้เลีย้ งสาหร่ายได้หลายกล่มุ ได้แก่ สาหร่ายสีเขียว สาหร่ายสีเขียวแกมนา้ เงิน และ สาหร่ายสีเขียวแกมเหลือง (Chrysophyta) ประกอบด้วยธาตอุ าหาร 2 ประเภท ดงั นี ้ 2.1 ธาตอุ าหารหลกั (Macronutrient) 2.2 ธาตอุ าหารทจ่ี าเป็น (Trace element) 2.1 ธาตอุ าหารหลกั (Macronutrient) มี 6 ชนดิ ได้แก่ 10 กรัม 1 กรัม โซเดียมไนเตรต (NaNO3) 3 กรัม แคลเซยี มคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O) 3 กรัม แมกนีเซยี มซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 2H2O ) 7 กรัม ไดโปเตสเซียมไฮโดรเจนฟอสเฟต (K2HPO4) 1 กรัม โมโนโปแตสเซียมไอโอเจนออร์โธฟอสเฟต (KH2PO4) 400 มลิ ลิลิตร โซเดียมคลอไรด์ (NaCl) นา้ เกลือ แต่ละชนิด ละลายในนา้ กลนั่ อยา่ งละ 2.2 ธาตุอาหารท่จี าเป็ น (Trace element) ทงั้ หมด 4 ชนิด ได้แก่ ก. EATA stock ข. H-Fe stock ค. Born stock ง. H-H5 stock ก. EATA stock ประกอบด้วย EDTA (อดี ีทีเอ) 50 กรัม โปรแตสเซียมไฮดรอกไซด์ความบริสทุ ธิ์ 85 % (KOH) 31 กรัม นาสว่ นประกอบทงั้ สารละลายในนา้ 1 ลิตร ข. H-Fe stock - เฟริคซลั เฟต 7 –ไฮเดรต (FeSO4 7H2O) 4.98 กรัม สารละลายเฟริคซลั เฟตในนา้ ท่ีเป็นกรด 1 ลิตร (แทนการใช้นา้ กลน่ั ธรรมดา) เตรียมได้โดย เตมิ กรดซลั ฟรู ิค (H2SO4) เข้มข้น 1 มลิ ลลิ ิตร ลงในนา้ กลน่ั 999 มิลลลิ ติ ร

48 ค. Born stock ประกอบด้วย กรดบอริค 11.42 กรัม - (H4 BO3) ละลายในนา้ กลน่ั 1 ลิตร ง. H-H5 stock ประกอบด้วย - ซงิ ค์ซลั เฟต 8.82 กรัม 7-ไฮเดรต 0.71 กรัม (ZnSO4 0.49 กรัม 7H2O) 1.44 กรัม - โมลิบดินมั 1.57 กรัม อกไซด์ (MoO3) - โคบอลท์ไน เตรต 6-ไฮ เดรต [Ca(No3)26 H2O] - แมงกานีส คลอไรด์ 4- ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) - คอปเปอร์ ซลั เฟต 5- ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) นาสว่ นประกอบทงั้ หมดละลายในนา้ ทเี่ ตมิ กรด (เตรียมเหมอื นข้อ ข.) ปริมาตร 1 ลิตร วิธีเตรียมอาหาร ผสมสารละลายทงั้ 2 ประเภท เข้าด้วยกนั ดงั นี ้ สารละลายธาตอุ าหารหลกั ชนิดละ 10 มลิ ลลิ ิตร (6 ชนิด)

สารละลายอาหารท่ีจาเป็น ชนดิ ละ 49 เตมิ นา้ กลน่ั ให้ครบ 1 ลิตร 1 มิลลิลิตร (4 ชนิด) 3. สตู รอาหารบริสตอล (Bristol Meium) สตู รอาหารบริสตอลเป็นสตู รอาหารที่เหมาะสาหรับเลยี ้ งสาหร่ายนา้ จดื ทวั่ ไป มีส่วนประกอบเหมือน สตู รอาหารของโบลด์ แต่ใช้นา้ ใสๆ ทเ่ี ตรียมจากละลายดินในนา้ จืด (soil-water supernatant) แทน สารละลายธาตอุ าหารทจี่ าเป็น (trace element solution) สตู รอาหารบริสตอลมีดงั นี ้ โซเดยี มไนเตรต (NaNO3) 10 กรัม แคลเซียมคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O) 1 กรัม แมกนเี ซยี มซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 2H2O ) 2 กรัม ไดโปเตสเซียมไฮโดรเจนฟอสเฟต (K2HPO4) 4 กรัม โมโนโปแตสเซียมไฮโอเจนออร์โธฟอสเฟต (KH2PO4) 6 กรัม โซเดยี มคลอไรด์ (NaCl) 1 กรัม นา้ เกลอื แต่ละชนิด ละลายในนา้ กลนั่ 400 มลิ ลิลิตร การเตรียมสารอาหารสตู รนี ้ ให้นาสารละลายจากเกลือ 6 ชนิด ๆ ละ 10 มิลลิลิตร ผสมกบั นา้ ใส ๆ จากสารละลายดิน 50 มิลลิลติ ร แล้วจึงเตมิ นา้ กลนั่ จนครบ 1,000 มิลลิลิตร วิธีเตรียมนา้ ใส ๆ จากสารละลายดิน ใช้ดินปลกู ต้นไม้ทมี่ ีความชนื ้ พอประมาณและไม่มีสารเคมี ถ้าใช้ดินจากสวนให้ขดุ ลงไปลกึ พอสมควร ใส่ดินลงในขวดแก้วก้นกลมให้สงู ประมาณครึ่งนิว้ เติมปูนขาว (CaCO3) เพื่อปรับ pH ของดิน ใช้ เล็กน้อยหรือประมาณหยิบมือ เติมนา้ ลงในขวดประมาณสามในสี่ของความจุของขวด ปิดจกุ นาไป ต้มประมาณ 2 ชวั่ โมง ตงั้ ทิง้ ไว้ให้เย็น ปิดจกุ นาไปต้มอีกครัง้ นานประมาณ 2 ชวั่ โมง แล้วตงั้ ทิง้ ไว้ ให้เย็น วนั รุ่งขึน้ ให้ทาซา้ อกี ครัง้ ตงั้ ทิง้ ไว้ให้ตกตะกอนแล้วจงึ รินแตน่ า้ ใสๆ ตอนบนมาใช้ 4. สูตรอาหารของชู เบอร์ 10 (Chu No. 10 Medium) เป็นสตู รอาหารท่ีสามารถเลีย้ งสาหร่ายได้หลายกลมุ่ ได้แก่ ไอดะตอม สาหร่ายสเี ขียว สาหร่ายสี เขยี วแกมเหลือง (Chrysophyta) และสาหร่ายสีเขยี วแกมนา้ เงนิ มีสว่ นประกอบดงั ต่อไปนี ้ แคลเซยี มไนเตรต 4-ไฮเดรต [Ca(No3)24H2O] 0.04 มิลลิกรัม ไดโปแตสเซียมไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (K2HPO4) 0.01 มลิ ลิกรัม แมกนเี ซยี มซลั เฟต 4-ไฮเดรต (MgSO44H2O) 0.025 มิลลลิ ิตร

โซเดยี มคาร์บอเนต (Na2CO3) 50 โซเดียมเมตาซิลเิ กต (Na2SiO3) เฟอริคคลอไรด์ (FeCl3 6H2O) 0.02 มิลลกิ รัม เตมิ นา้ กลนั่ จนครบ 1 ลิตร 0.025 มลิ ลกิ รัม 0.8 มิลลิกรัม 5. สูตรอาหารของ ชู เบอร์ 10 สตู รปรับปรุง (Modified Chu No. 10 Medium) ประกอบด้วย สารละลายของเกลอื 3 ประเภท ได้แก่ 5.1 สารละลายสต๊อต (Stock solution) 3.67 กรัม แคลเซียมคอลไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O] 3.69 กรัม แมกนเี ซยี มซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO47H2O) 1.26 กรัม โซเดียมไบคาร์บอเนต (NaHCO3) 0.87 กรัม ไดโปแตสเซยี มไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (K2HPO4) 8.5 กรัม โซเดยี มไนเตรต (NaNO3) 2.84 กรัม โซเดียมเมตาซิลิเกต 9-ไฮเดรต (Na2SiO3 9H2O) นา้ เกลือแต่ละชนิดละลายในนา้ กลนั่ 100 มิลลิลิตร แล้วนาสารละลายไปฆ่าเชือ้ 5.2 สารละลายเหลก็ (Iron solution) ละลายกรดนา้ ส้ม Acetic acid (C6H8O7H2O) 3.35 กรัม ในนา้ กล่ัน 100 มิลลิลิตร แล้วเติมเฟอริคซิเตรต (FeC6H5O3 5H2O) 3.35 กรัม นาไปอบฆ่าเชือ้ ด้วยหม้อนึ่งความดัน ริน สารละลายที่ฆา่ เชอื ้ แล้วใสห่ ลอดท่ีปลอดเชือ้ ห้มุ หลอดด้วยกระดาษตะกว่ั แล้วเก็บไว้ในต้เู ยน็ 5.3 สารละลายแร่ธาตทุ ่จี าเป็ น (Trace element solution) คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) 19.6 มลิ ลกิ รัม ซิงค์ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 44.0 มลิ ลิกรัม โคบอลท์ไนเตรต 6-ไฮเดรต [Ca(No3)26H2O] 20.0 มิลลกิ รัม แมงกานสี คลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 36.0 มิลลกิ รัม โซเดียมโมบิลเดท 2-ไฮเดรต (Na2MoO4 2H2O) 12.6 มิลลิกรัม กรดบอริค (H3BO3) 618.4 มิลลิกรัม วิธีเตรียมอาหาร ผสมสารละลายทงั้ 3 ประเภทเข้าด้วยกนั ดงั นี ้

มลิ ลิลิตร 51 - ผสมสารละลายสต๊อค (ข้อ 5.1) 6 ชนิด ๆละ 1 มลิ ลิลิตร กบั นา้ กลน่ั 1,000 - เติมสารละลายเหล็ก (ข้อ 5.2) 1 มิลลิลติ ร - แล้วเติมสารละลายแร่ธาตทุ จี่ าเป็น (ข้อ 5.3) 1 มิลลิลติ ร 6. สตู รอาหารเลีย้ งโคลสทีเรียม (Closterium Medium) สตู รนเี ้หมาะสาหรับเลยี ้ งสาหร่ายสีเขียวในกลมุ่ เดสหมดิ สกลุ Closterium มสี ว่ นประกอบดงั นี ้ แคลเซียมไนเตรต 4-ไฮเดรต Ca(NO3)24H2O) 0.15 กรัม โปแตสเซยี มไนเตรต (KNO3) 0.10 กรัม แมกนีเซยี มซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 7H2O) 0.04 กรัม เบต้า-โซเดียมกลีเซอโรฟอสเฟต 5-ไฮเดรต 0.05 กรัม (C3H7Na2O6P5H2O) 0.1 ไมโครกรัม (  -Sodium glycerophosphate 5-hydrate) วิตามีนบี 12 0.1 ไมโครกรัม ไบโอตนิ (Biotin) 10.0 ไมโครกรัม ไธอามีน ไฮโดรคลอริคเอสิด (Thiamine HCl) 3.0 มลิ ลลิ ติ ร *P-IV metals เติมทริส บัฟเฟอร์ 2-ฟทรืน-2 (hydroxymethyl-1, 2-propanedio ) 0.5 กรัม เพื่อปรับค่า ความเป็นกรดเป็นดา่ ง (pH) ให้เป็น 7.5 *วิธีเตรียม P-IV metals ละลายโซเดียวอีดที ีเอ (Na2EDTA) 0.75 กรัม ในนา้ กลน่ั 500 มิลลลิ ิตร เมื่อละลายหมดแล้วให้ เติมเกลอื ตามนา้ หนกั ท่ีกาหนด ดงั นี ้ เฟอริคคลอไรด์ 6-ไฮเดรต (FeCl3 6H2O) 97 มลิ ลกิ รัม แมงกานีสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 41 มิลลิกรัม ZnSO4 7H2O 5 มลิ ลิกรัม แคลเซยี มคลอดไรด์ 6-ไฮเดรต (CaCl26H2O) 2 มิลลกิ รัม โซเดียมโมบิลเดท 2-ไฮเดรต (Na2MoO4 2H2O) 4 มิลลิกรัม 7. สูตรอาหารปลาป่ น (Fishmeal Medium) เป็นสูตรท่ีเหมาะอย่างยิ่งสาหรับเลีย้ งสาหร่ายใน Order Volvocales เช่น พวก Volvox และ Eudorina เป็นต้น ประกอบด้วยสต๊อคของสารละลาย 2 ประเภท ดงั นี ้

52 ก. สต๊อคสารละลายสหัดจากดินและปลาป่ น : ละลายปลาป่ น 1/4 ช้อนโต๊ะ และดิน 2 ช้อนโต๊ะ นาไปต้มแล้วปล่อยให้สารละลายเย็นแล้วกรองเอาตะกอนออก เก็บนา้ ใสที่กรองได้ไว้ในต้เู ย็น ข. สต๊ อคเฟริคคลิไรด์ : ละลายเฟริคคลอไรด์ 0.1 กรัมในนา้ 100 มลิ ลลิ ติ ร วธิ ีเตรียมอาหาร ผสมสารละลายในข้อ ก. และ ข. ดงั นี ้ นา้ สต๊อคข้อ ก. 100 มิลลิลิตร ผสมกับสต๊อคข้อ ข. 5 มิลลิลิตร แล้วเติมนา้ กรองปริมาณ 1,000 มิลลิลิตร ใส่สารละลายที่ผสมแล้วในภาชนะ นาไปอบฆ่าเชือ้ ด้วยหม้อน่ึงความดนั 15 ปอนด์ต่อ ตารางนวิ ้ นาน 15 นาที 8. สตู รอาหารสารละลายดนิ (Soil – Water Medium) สตู รอาหารนีเ้หมาะสาหรับเลีย้ งสาหร่ายท่ีต้องการเก็บรักษาระยะยาวและสามารถเลยี ้ งสาหร่าย ได้ทกุ กลมุ่ มวี ิธีเตรียมดงั นี ้ ก. ใสป่ นู ขาว (CaCO3) เล็กน้อยหรือประมาณหยบิ มือ (ถ้าดินท่ีใช้ฤทธ์ิเป็น ดา่ งไม่จาเป็นต้นใช้ปนู ขาว) ลงในขวดแก้วก้มกลมสาหรับเลย่ี งสาหร่าย ข. นาดินปลูกต้นไม้ (ที่ไม่มีป๋ ยุ วิทยาศาสตร์ ยาฆ่าแมลง และยาฆ่าวชั พืช ปะปนอย)ู่ ใสใ่ นขวดให้มคี วามสงู ประมาณ 1/2 นวิ ้ ไมค่ วรใช้ดินผสมทม่ี ีใบไม้ผหุ รือหญ้าแห้ง ค. เติมนา้ ลงในขวดให้สูงประมาณ ¾ ขวด ปิดจุก นาที่ใช้อาจเป็นนา้ กลั่น หรือนา้ บ่อทก่ี รองแล้ว ง. นาไปต้มให้เดอื ดนานประมาณ 2 ชวั่ โมง ทงิ ้ ไว้ให้เย็น แล้ววนั รุ่งขึน้ ให้ ต้นนา้ ในขวดซา้ อีก 1 ครัง้ จ. ตงั้ สว่ นผสมไว้ให้ตกตะกอน รินแตน่ า้ ใสตอนบนของขวดมาใช้ ถ้าจะเลยี ้ งสาหร่ายสกลุ Euglena ,Trachelononas ซ่งึ ต้องการสารประกอบไนโตรเจนหรือ คาร์บอนมาก ควรเตมิ ดินท่ีผสมเปลือกถว่ั อีกประมาณ ¼ - ½ สว่ นของดินทีใ่ ช้ จะช่วยให้สาหร่ายท่ี เลีย้ งเตบิ โตเร็วขนึ ้ ถ้าต้องการเลีย้ งสาหร่ายสีเขียวท่ีเป็นเส้นสกลุ Spirogrya และ Zygnema หรือสกลุ ที่ชอบ ขนึ ้ ในนา้ ท่ีเป็นกรด ไม่ต้องเตมิ ปนู ขาวแตเ่ ติมไม้ผเุ ล็กน้อยในดนิ แทน 9. สตู รอาหารเลีย้ งวอลวอกซ์ (Volvox Medium) 1 มลิ ลิกรัม สตู รอาหารท่ีใช้เลีย้ งสาหร่ายสเี ขยี ว สกลุ Volvox โดยเฉพาะ มีสว่ นประกอบดงั นี ้ แคลเซียมไนเตรต (ใช้ 11.8 กรัม/นา้ 100 มลิ ลิลิตร)

53 แมกนีเซยี มซลั เฟต (ใช้ 4 กรัม/นา้ 100 มิลลิลิตร) 1 มลิ ลิกรัม โซเดียมกลีเซอโรฟิสเฟต (ใช้ 5 กรัม/นา้ 100 มิลลิลิตร) 1 มิลลกิ รัม โปแตสเซียมคลอไรด์ (ใช้ 5 กรัม/นา้ 100 มิลลลิ ิตร) 1 มิลลิกรัม กลีซลิ กลซี นี (ใช้ 5 กรัม/นา้ 100 มิลลลิ ิตร) 10 มลิ ลิกรัม ไปโอตนิ (ละลายไวตามิน 25 ไมโครกรัม/นา้ 100 มลิ ลิลิตร) 1 มลิ ลกิ รัม วติ ามีนบี 12 (ละลายวิตามนิ 15 ไมโครกรัม/นา้ 100 1 มลิ ลิกรัม มิลลลิ ิตร) นา้ กลน่ั P-IV 3 มลิ ลิกรัม นา้ กลนั่ 981 มลิ ลกิ รัม ปรับ pH ของสารละลายที่เตรียมได้ให้เป็นกลาง (pH = 7.0) ด้วย 1 N NaOH 10. สตู รอาหารเลีย้ งคลอเรลลา (Chlorella Medium) สาหร่ายเซลล์เดียวสกลุ คลอเรลลาเจริญเติบโตได้ในอาหารสตู ร แต่สูตรนเี ้ป็นสตู รอาหารท่เี ลีย้ ง คลอเรลลาได้ผลดี โดยมสี ว่ นประกอบของอาหารดงั นี ้ โปแตสเซยี มไนเตรต (KNO3) 1.250 กรัม โมโนโปแตสเซียมไฮโอเจนออร์โธฟอสเฟต (KH2PO4) 1.250 กรัม แมกนเี ซียมซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 7H2O ) 1.000 กรัม แคลเซียมคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O) 0.084 กรัม กรดบอริค (H3BO3) 0.114 กรัม เฟอรัสซลั เฟต 7-ไฮเดรต (FeSo4 7H2O) 0.050 กรัม ซิงค์ซลั เฟต - ไฮเดรต (ZnSo4 7H2O) 0.088 กรัม แมงกานีสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 0.014 กรัม โมลิบดินมั ออกไซด์ (MoO3) 0.007 กรัม คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) 0.016 กรัม โคบอลท์ไนเตรต 6-ไฮเดรต [Ca(No3)26H2O] 0.005 กรัม อดี ีทีเอ (EDTA) 0.500 กรัม ละลายสว่ นประกอบทงั้ หมดในนา้ หลนั่ 1 ลิตร และปรับ pH ให้เท่ากบั 6.8 11. สูตรอาหารซาร์รุค (Zarrouk Medium) เป็นสูตรอาหารที่ใช้เลีย้ งสาหร่ายสีเขียวกมนา้ เงิน โดยเฉพาะ Spirulina ในห้องปฏิบัติการ โดยเฉพาะ มสี ว่ นประกอบดงั นี ้ ก. สารละลายสต๊อค

โซเดยี มไบคาร์บอเนต (NaHCO3) 54 ไดโปแตสเซียมไฮโดนเจนออร์โธฟอสเฟต (K2NPO3) (หรือละลายเกลือ 10 กรัม/นา้ 100 มลิ ลลิ ติ ร นาไปใช้ 5 มิลลิลิตร) 16.8 กรัม 0.5 กรัม โซเดยี มไนเตรต (NaNO3) โปแตสเซยี มซลั เฟต (K2SO3) 2.5 กรัม (หรือละลายเกลือ 10 กรัม/นา้ 100 มิลลิลิตร นาไปใช้ 10 มลิ ลิลิตร) 1 กรัม เกลือแกง (NaCl) 1 กรัม (หรือละลายเกลือแกง 12.5 กรัม/นา้ 100 มลิ ลิลิตร นาไปใช้ 8 0.2 กรัม มลิ ลิลติ ร) 0.04 กรัม แมกนเี ซยี มซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 7H2O ) (หรือละลายเกลือ 4 กรัม/นา้ 100 มิลลิลิตร นาไปใช้ 5 มิลลิลติ ร) 0.01 กรัม 0.08 กรัม แคลเซยี มคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O) (หรือละลายเกลอื 2 กรัม/นา้ 100 มิลลิลิตร นาไปใช้ 2 มิลลิลติ ร) *เฟรัสซลั เฟต 7-ไฮเดรต (FeSO4 7H2O) โซเดียมอีดที เี อ 2-ไฮเดรต (Na2EDTA 2H2O) ข. สารละลาย A5 1 มิลลิกรัม A5 ค. สารละลาย B6 1 มลิ ลกิ รัม B6 ละลายสว่ นผสมข้อ ก- ค ให้เข้ากนั แล้วเติมนา้ กลนั่ จนครบ 1,000 มิลลิลิตร *วิธีเตรียมสารละลายเฟอรัสซัลเฟต ทาดงั นี ้ ละลายเฟอรัสซลั เฟต 0.2 กรัม ในนา้ กลนั่ 50 มิลลิลิตร และละลายโซเดียมอีดีเอ 1.6 กรัม ในนา้ กลน่ั 50 มิลลิลิตร แล้วผสมสารละลายท่ีเตรียมได้ทงั้ สองอย่างเข้าด้วยกัน นาไปใช้ใน ปริมาณ 5 มลิ ลลิ ติ รตอ่ ลติ ร วธิ ีเตรียมสารละลาย A5 (ข.) โดยละลายเกลือ 5 ชนดิ ตอ่ ไปนี ้เข้าด้วยกนั กรดบอริค (H3BO3) 2.85 กรัม แมงกานสี คลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 1.81 กรัม ซิงค์ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 0.22 กรัม คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) 0.08 กรัม

55 โมลบิ ดินมั ออกไซด์ (MoO3) 0.015 กรัม เติมนา้ กลน่ั จนครบ 1,000 มลิ ลิลิตร วธิ ีเตรียมสารละลาย B6 (ค.) โดยละลายเกลือ 6 ชนิดตอ่ ไปนี ้เข้าด้วยกนั 230.0 ไมโครกรัม 960.0 ไมโครกรัม แอมโมเนยี มวานาเดท (NH4VO3) 478.5 ไมโครกรัม โปเสตเซียมไอโครมิลซลั เฟต 24-ไฮเดรต [K2Cr2(SO4)4 24H2O) 179.4 ไมโครกรัม 400.0 ไมโครกรัม นคิ เกลิ ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (NiSO4 7H2O) 439.8 ไมโครกรัม โซเดียมทงั สเตท 2-ไฮเดรต (Na2WO4 2H2O) ททิ าเนียมซลั เฟต [Ti2 (SO)3] โคบอลท์ไนเตรต 6-ไฮเดรต [Cp(NO3)2 6H2O] เติมนา้ กลน่ั จนครบ 1,000 มลิ ลิลติ ร ถ้าต้องการขยายพันธ์ุ Spirulina ให้ได้ปริมาณมาก (mass culture) ให้ใช้สตู รอาหารตามท่ี กล่าวมาแล้ว แต่ไม่ต้องใช้สารละลาย A5 และ B6 โดยใช้นา้ หนักสารประกอบ/นา้ เป็นกิโลกรัม/ ควิ บิคเมตร และไมต่ ้องใช้แคลเซียมคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O) ในกรณีทีน่ าทใี่ ช้ความกระด้าง อย่แู ล้ว 12. สูตรอาหารเลีย้ ง Euglena gracilis (Euglena gracilis Medium) ประกอบด้วยสารอาหาร 5 ชนิดดงั นี ้ โซเดยี มอาซีเทท ชนดิ ทมี่ นี า้ (CH3 COONa 3H2O) 0.01 กรัม (sodium acetate hydrated) เนอื ้ ววั ผง (beef extract) 0.1 กรัม ยสี ต์ผง 0.2 กรัม แบคโททริบโทน (Bactotryptone) 0.2 กรัม แคลเซยี มคลอไรด์ (CaCl2) 0.001 กรัม ละลายสว่ นผสมในนา้ กลน่ั 100 มิลลิลิตร ถ้าต้องการทาเป็นอาหารแข็งให้เตมิ ผงว้นุ 15 กรัม 13. สตู รเลีย้ ง Chlamydomonas reinhardii (Chlamydomonas reinhardii Medium) ก. สารละลายสต๊อค 0.05 กรัม แอมโมเนยี คลอไรด์ (NH4Cl) 0.02 กรัม แมกนีเซียมซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO4 7 H2O) 0.01 กรัม แคลเซยี ทคลอไรด์ 2-ไฮเดรต (CaCl2 2H2O)

56 ไดโปแตสเซยี มไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (K2HPO4) 0.72 กรัม ข. ธาตุอาหารท่จี าเป็ นของฮัทเนอร์ (Hutner’s trace element solution) ละลายเกลือในข้อ ก. เติมธาตอุ าหารในข้อ ข. 1 มิลลิลิตร แล้วเติมนา้ กลน่ั จนครบ 1,000 มลิ ลลิ ิตร วธิ ีเตรียมธาตุอาหารท่จี าเป็ นของฮัทเนอร์ (Hutner’s trace element solution) อีดีทเี อ (EDTA) 50.0 กรัม ซิงค์ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 22.00 กรัม กรดบอริค (H3BO3) 11.4 กรัม แมงกานีสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 5.1 กรัม เฟรัสซลั เฟต 7-ไฮเดรต (FeSO4 7H2O) 5.0 กรัม โคบอลท์คลอไรด์ 4-ไฮเดรต (CoCl2 4H2O) 1.6 กรัม คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) 1.6 กรัม แอมโมเนียมโมลิบเดต 4-ไฮเดรต (NH4)6Mo7O24 4H2O) 1.1 กรัม นา้ กลนั่ 750 มิลลลิ ิตร ต้มส่วนผสมจนเดือด ยกลงวางทิง้ ไว้ให้เย็น สาหรับค่า pH ให้มีค่าประมาณ 6.5 – 6.9 ด้วย ด่าง KOH (ห้ามใช้ NaOH) รินนา้ ใส ๆ ตอนบนอกแล้วเติมนา้ กลั่นจนครบ 1,000 มิลลิลิตร สารละลายนคี ้ วรมสี ีเขยี วและเมือ่ ตงั้ ทิง้ ไว้จะมี สีมว่ ง สามารถเก็บไว้ได้นาน 1 ปี 14. สตู รอาหารเลีย้ ง Ochromonas (Ochromonas Medium) กลโู คส 10.0 กรัม ทริบโทน (Tryptone) 1.0 กรัม ผงยสี ต์ 1.0 กรัม ตบั ผง 4.0 มิลลิลิตร 15. สตู รอาหารเลีย้ งไดอะตอม Phaeodactylum /Nitzschia (Phaeodactylum /Nitzschia Medium) มสี ว่ นประกอบของสตู รอาหารคล้ายกบั สตู รอาหารเอ เอ พี-6 สตู รปรับปรุงของโปรวาโซลี โซเดียมคลอไรด์ (NaCl) 5.0 กรัม 1.2 กรัม แมกนีเซียมซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO47H2O) 1.0 กรัม โซเดยี มไนเตรต (NaNO3)

โปแตสเซยี มคลอไรด์ (KCl) 57 แคลเซียมคลอไรด์ ( CaCl2) ไดโปแตสเซียมไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (K2HPO4) 0.6 กรัม ทริว [Tris (Hydroxymethy) amino methanel] 0.3 กรัม *แร่ธาตรุ อง 0.1 กรัม ละลายสว่ นผสมทงั้ หมดในนา้ กลน่ั 1,000 มลิ ลลิ ติ ร 0.1 กรัม 10 มิลลิลติ ร *วิธีเตรียมสารละลายของแร่ ธาตุรอง 3.0 กรัม โซเดียมอีดีทีเอ (Na2EDTA) 0.6 กรัม กรดบอริค (H3BO3) 0.2 กรัม เฟรัสซลั เฟต 7-ไฮเดรต (FeSO4 7H2O) 0.14 กรัม แมงกานีสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 0.033 กรัม ซิงค์ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 0.0007 กรัม โคบอลท์ไนเตรต 6-ไฮเดรต (Co(No3)2 6H2O) 0.0002 กรัม คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) นาสว่ นผสมละลายในนา้ กลนั่ 1,000 มลิ ลิลติ ร 16. สตู รอาหาร บีจี-11 (BG-11 Medium) สตู รอาหารนีน้ ยิ มใช้เลยี ้ งสาหร่ายสเี ขียวแกมนา้ เงิน (Blue green algae) ซง่ึ ให้ผลการเลีย้ งทดี่ ีมาก จึงเป็นทนี่ ิยมใช้กนั แพร่หลาย มีรายละเอยี ดดงั นี ้ ส่วนผสม (Ingredient) ความเข้มข้น (Concentration) โซเดียมไนเตรต (NaNO3) 1.5 กรัม/ลติ ร 17.65 มลิ ลิโมลล(์ mM) ไดโปแตสเซยี มไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต 0.4 กรัม/ลติ ร 0.18 มลิ ลโิ มลล์ 7-ไฮเดรต (K2HPO4 7H2O) 0.075 กรัม/ลิตร 0.30 มิลลโิ มลล์ แมกนเี ซียมซลั เฟต 7-ไฮเดรต (MgSO47H2O) 0.036 กรัม/ลิตร 0.25 มิลลิโมลล์ แคลเซียมคลอไรด์ 2- ไฮเดรต( CaCl2 2H2O) 0.006 กรัม/ลติ ร 0.03 มลิ ลโิ มลล์ กรดซิตริก (C6H8O10) 0.006 กรัม/ลิตร 0.003 มิลลิโมลล์ เฟอริคแอมโมนียทซิเตรต 0.001 กรัม/ลิตร 0.003 มลิ ลโิ มลล์ (Ferric ammonium citrate) 0.002 กรัม/ลิตร 0.19 มิลลิโมลล์ ไดโซเดียมแมกนเี ซียม EDTA 1 มลิ ลลิ ติ ร โซเดยี มคาร์บอเนต (Na2Co3) *Trace Metal Mix A5 + Co

58 Deionized water ให้ครบ 1 ลิตร สารละลายสตู รอาหารนหี ้ ลงั ผ่านการน่ึงในหม้อนึ่งฆ่าเชือ้ (autocalave ) และเย็นแล้ว pH จะเท่ากบั 7.4 *Trace Metal Mix A5 + Co ใช้ได้ทว่ั ๆไปกบั อาหารสตู รต่าง ๆ (Media) เตรียมได้โดยใช้สารเป็น หน่วย กรัมต่อลิตร มีสารต่าง ๆ ดงั นี ้ กรดบอริค (H3BO3) 2.86 กรัมตอ่ ลิตร แมงกานีสคลอไรด์ 4-ไฮเดรต (MnCl2 4H2O) 1.81 กรัมตอ่ ลติ ร ซิงค์ซลั เฟต 7-ไฮเดรต (ZnSO4 7H2O) 0.222 กรัมต่อลิตร โซเดียมโมลิบเดล 2-ไฮเดรต (Na2MoO4 2H2O) 0.390 กรัมตอ่ ลิตร คอปเปอร์ซลั เฟต 5-ไฮเดรต (CuSO4 5H2O) 0.079 กรัมต่อลติ ร โคบอลไนเตรต 6-ไฮเดรต (Co(No3)2 6H2O) 0.049 กรัมต่อลติ ร สูตรอาหารสูตรนีเ้ ตรียมได้จากการเตรียมสต๊อคสารละลาย (stock solution) ของแต่ละ สารเคมีไว้ก่อน ซงึ่ สามารถเก็บไว้ใช้ได้ทอี่ ณุ หภมู ิ 4๐C โซเดียมไบคาร์บอเนต (NaHCO3) ที่ใช้ ต้องผ่านการกรองฆ่าเชือ้ (filler -sterilized) โดย กรองด้วย มิลลิพอร์ฟิ ลเตอร์ (Millipore filter) ใช้กระดาษกรองขนาดตา 22 ไมครอน และใส่ สารละลายท่ีกรองแล้วลงในสารอาหาร BG-11o หรือ Bg-11 1/2 กอ่ นนาไปใช้ การเตรียมเป็นอาหารแข็งทาได้โดยใช้ BG-11o (หรือ BG-11o) และวุ้น washed agar เข้มข้น 2 เท่า นาไปนง่ั ฆ่าเชอื ้ (autoclaved) โยน่ึงแยกกนั จากนนั้ นาทงั้ สองอยา่ งมาผสมกนั และ เติม 5 mm NaHCO3 ก่อนจะเทลงในจานแก้ว (plate) ความเข้มข้นสุดท้ายของสารอาหาร BG-11 1/2 (หรือ BG-11o) + 0.8% w/v agar + 5 mM NaHCO3 Washed Agar ท่ีใช้คือ Sigma (catalog no A-8678) Agarose (1% w/v ) ก็อาจใช้ได้ แต่สาหร่ายจะเติบโตดีน้อยกว่านา้ ที่ใช้ในการเตรียมสูตรอาหารนีม้ ีความสาคัญมาก ควรเป็นนา้ ที่ ผ่านเคร่ืองกรองฆ่าเชือ้ ระบบมิลลิพอร์ซูเปอร์ คิว (Millipore Super Q System) หรือเป็นนา้ ท่ีผ่าน กระบวนการไพรโลไซด์ (Pyrolized) หรือเทียบเทา่ ก็ได้ เครื่องแก้วต่าง ๆ ที่ใช้ในการเตรียมสารอาหารต้องผ่านการล้างจานจนสะอาดแห้งสนทิ สตู รอาหารสตู รนีท้ ี่เป็นของเหลว (solution) โดยปกติใสใ่ นหลอดแก้ว (tubes) 8 มิลลิลิตร ของสารอาหารท่ีฆ่าเชือ้ แล้ว (BG-11o 1/2 + 5mM NaHCO3 ) ต่อหลอดมีฝาปิ ด ความจุ 16 มิลลิลิตร หมายเหตุ BG-11o หมายถงึ อาหารท่ีมคี วามเข้มข้นครบตามสตู ร สว่ น BG-11o 1/2 หมายถงึ อาหารที่มีความเข้มข้นเพียงคร่ึงหน่ึงตามสตู ร

59 II. สตู รอาหารแขง็ (Solid Media) ถ้าต้องการอาหารแข็ง ให้เติมว้นุ ลงในอาหารเหลวตามสตู รต่าง ๆ ข้างต้น (คือสตู ร 1- 12 ท่ีกลา่ ว มาแล้ว) ประมาณ 1.5% กรัมต่ออาหารเหลว 1 ลิตร และยงั มีสตู รอาหารแข็งอน่ื อีกดงั นี ้ 17. โปรทีโอส อาการ์ (Proteose Agar) 1,000 มลิ ลิลติ ร เป็นอาหารที่ปลอดเชือ้ นิยมใช้เลีย้ งคลอเรลลาหรือสาหร่ายชนิดอื่น 1 กรัม สตู รอาหารของโบลด์ (Bold’s vassal mecium) 15 กรัม โปรตีนโอส เปปโทน (Protrose peptone) ว้นุ ผง (agar) 18. อาหารวุ้นจากสารละลานดิน (Soil Extract Agar) 40 มลิ ลลิ ติ ร นา้ ใส ๆ จากสารละลายดิน 960 มิลลิลติ ร สตู รอาหารเลีย้ งเชือ้ (Inorganic medium) สตู รใดสตู รหน่ึงข้างต้น 15 กรัม ว้งุ ผง (agar) สตู รอาหารสาหรับเลีย้ งแพลงก์ตอนพืชปริมาณมาก สตู รอาหารสาหรับเลีย้ งแพลงก์ตอนพืชปริมาณมากท่ีใช้อยู่ในหน่วยงานของกรมประมง (ธิดา, 2542) สูตรท่ี 1 สาหรับเพาะแพลงก์ตอนนา้ เคม็ ในนา้ 1 ตนั 50 กรัม 5 กรัม ยเู รีย (CO(NH2)2) 2 กรัม แคลเซยี มชปู เปอร์ฟอสเฟต (Ca(H2PO4)2) 5 กรัม เฟอริคคลอไรด์ (FeCl3) ถ้าเพาะไดอะตอมใส่ โซเดียมซิลิเกล (NaSiO3) สตู รท่ี 2 สาหรับเพาะไดอะตอมในนา้ 1 ตนั 100 กรัม 10 กรัม โปแตสเซียมไนเตรม (KNO3) 5-10 กรัม ไดโซเดียมไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (Na2HPO4) 2 กรัม โซเดียมซลิ เิ กต (Na2SiO3) เฟอริคคลอไรด์ (FeCl3)

สตู รท่ี 3 สาหรับเพาะสาหร่ายสเี ขียวในนา้ 1 ตนั 60 แอมโมเนยี มซลั เฟต (NH4)2SO4 แคลเซียมซปุ เปอร์ฟอสเฟต หรือป๋ ยุ 16-20-0 100 กรัม ยเู รีย (CO(NH2)2) 15 กรัม 5 กรัม สูตรท่ี 4 สาหรับเพาะแพลงก์ตอนทวั่ ไปในนา้ 1 ตนั ป๋ ยุ 14-14-14 50 กรัม สูตรท่ี 5 สาหรับเพาะเลีย้ ง Tetraselmis ในนา้ 1 ตนั 150 กรัม โซเดยี มไนเตรท (NaNo3) 10 กรัม ไดโซเดียมไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (Na2HPO4) 15 กรัม Fe-EDTA 360 มก. MnCl2 4H2O 150 กรัม สูตรท่ี 6 สาหรับเพาะสาหร่ายสีเขยี วนา้ จดื ในนา้ 1 ตนั 20 กรัม ป๋ ยุ 16-20-0 26 กรัม ยเู รีย (CO(NH2)2) 90 กรัม แคลเซียมชปู เปอร์ฟอสเฟต (Ca(H2PO4)2) 5 ลิตร ปนู ขาว ราหมกั หมายเหตุ ราหมกั เตรียมโดยใช้รา 1 กก. ปนู ขาว 400 กรัม นา้ 20 ลิตร นา้ 20 ลติ ร ทงิ ้ ไว้ 3 วนั สูตรท่ี 7 สาหรับเพาะเลีย้ งสไปรูลินานา้ จืดในนา้ 1 ตนั 150 กรัม โซเดยี มไนเตรท (NaNo3) 30 กรัม 1,000 กรัม ไดโซเดียมไฮโดรเจนออร์โธฟอสเฟต (Na2HPO4) 100 ลติ ร โซเดียมไบคาร์บอเนต (Na2HCo3) นา้ ทะเล สูตรท่ี 8 สาหรับเพาะคลอเรลลานา้ จดื ในนา้ 1 ตนั 300 กรัม ยเู รีย (CO(NH2)2) 150 กรัม ป๋ ยุ 16-20-0

รา 61 ปนู ขาว 500 กรัม 90 กรัม ภาพที่ 21 แสดงการเพาะเลีย้ งแพลงก์ตอนพชื ในห้องปฏิบตั กิ าร คาถามท้ายบท 1.จงบอกสตู รอาหารสาหรับเลีย้ งแพลงก์ตอนนา้ จดื หรือสาหร่ายนา้ จืดในห้องปฏิบตั กิ าร สตู ร อาหารของชู เบอร์ 10 2.จงบอกสตู รอาหารสาหรับเพาะคลอเรลลานา้ จดื ในนา้ 1 ตนั

62 บทท่ี 6 ห้องปฏิบตั กิ ารเพาะเลีย้ งแพลงก์ตอน โครงสร้างของตัวห้องปฏิบัติการเพาะเลยี้ งแพลงก์ตอน 1. ต้องปิดมิดชดิ เน่อื งจากต้องการความสะอาด ป้องกนั ฝ่นุ และรักษาอณุ หภมู ิจาก เครื่องปรับอากาศ 2. ประตหู รือหน้าตา่ งเป็นกระจก นอกจากผลพลอยได้ท่ีทาให้ห้องดดู ีแล้ว ประโยชน์ท่ีสาคญั คือ หากบคุ คลภายนอกมาดงู านจานวนมาก สามารถให้ชมภายนอกได้ และการนาหวั เชอื ้ ออกจาก ห้องก็สะดวก ข้อเสยี มีบ้าง เชน่ หากเปิดไฟตอนกลางคนื และประตมู ชี ่อง แมลงก็จะเข้าในห้องได้ (แต่ ปกติกลางคืนจะไมเ่ ปิดไฟ) 3. เพดานห้องไมจ่ าเป็นต้องสงู มาก เนื่องจากต้องการประหยดั ไฟเครื่องปรับอากาศ ยกเว้น ต้หู รือชนั้ วางแพลงก์ตอนสงู ระบบปรับอากาศ การเลอื กเคร่ืองปรับอากาศ 1. ห้องปฏิบัติการขยายพันธ์ุแพลงก์ตอนพืชจาเป็นต้องมีเครื่องปรับอากาศ เน่ืองจาก ต้องการควบคมุ อณุ หภมู ิให้คงท่ี อณุ หภมู ิ 25 องศาเซลเซยี ส 2. เครื่องปรับอากาศต้องเลือกใช้แบบท่ีมีเซนเซอร์คมุ อณุ หภูมิ (แอร์ที่ไม่มีเซนเซอร์ อณุ หภูมิ ในรอบวนั อาจมีช่วงกว้างมากระหว่าง 20-29 องศา ซงึ่ ส่งผลต่อความแข็งแรงของแพลงก์ตอน) และ ควรใช้แอร์เบอร์ 5 เพราะประหยดั คา่ ไฟฟ้า นอกจากนหี ้ ากตงั้ เวลาปิดได้กจ็ ะสะดวกมาก 3. มีพัดลมระบายอากาศติดไว้ เพ่ือระบายอากาศ และความชืน้ ในห้องระบบลมเครื่องเป่ า ลม ต้องเปิด 24 ชว่ั โมง หากขยายพนั ธ์ุแบบตอ่ เนอ่ื ง 4. ไส้กรองอากาศ มีไว้ก็ดี ถึงใช้เครื่องเป่ าอากาศแบบไม่ใช้นา้ มันเคร่ือง เช่น แบบ Ring Blower แต่ระยะยาวก็ยังมีเขม่าดา ๆ หลดุ เข้าระบบท่อลมได้บ้าง การติดไส้กรองอากาศก่อนลมจะ เข้าห้องก็ชว่ ยได้บ้าง 5. ท่อลมติดชัน้ วาง ส่วนมากใช้ท่อ 4-6 หุน ติด 2 แบบ คือ แบบติดขอบชัน้ กับแบบติด เพดานชนั ้ ระบบแสงสวา่ ง ใช้หลอดฟอู อเรสเซนต์ 6. หลอดฟูออเรสเซนต์ แบบท่ีใช้ตามบ้านก็เพียงพอ ชัน้ วาง 1 ชัน้ พืน้ ท่ีวางแพลงก์ตอน ขนาดกว้าง 80 เซนติเมตร ยาว 3.30 เมตร ติด 2 ชุด ๆ ละ 6 หลอด (ใช้จริงชุดละ 4 หลอด สารอง หรือเผื่อเร่งแสง 2 หลอด) 7. ไม่ควรติดบัลลาสต์ใกล้หลอดไฟ เน่ืองจากแพลงก์ตอนต้องวางใกล้หลอดไฟ การติด หลอดฟอู อเรสเซนต์แบบบลั ลาสต์ใกล้หลอดเหมือนที่ใช้ในบ้าน บลั ลาสตกจ็ ะสง่ ความร้อนให้แพลงก์ ตอน ทาให้แพลงก์ตอนอ่อนแอ อย่างน้อยก็ติดบลั ลาสต์ไว้ข้างต้กู ็ได้ ติดบลั ลาสต์นอกห้องทางเลือก

63 ท่ีดีกว่า แม้จะเพิ่มค่าใช้จ่ายการติดตงั้ บ้าง แต่ทาให้ภายในห้องไม่มีความร้อนจากบลั ลาสต์ ช่วยลด คา่ ไฟของเคร่ืองปรับอากาศ ชัน้ วางแพลงก์ตอน โดยท่ัวไปมี 3 แบบ 1. ชัน้ ยาววางติดผนัง เข้าทางานได้ด้านเดียว ลักษณะเป็นตู้ยาว สามารถติดหลอดไฟ ด้านข้างได้ สามารถจดั วางติดผนงั ห้องเป็นรูปตวั ยู 2. ชนั้ ยาววางห่างผนงั ข้อดีคือเข้าทางานได้ทงั้ สองด้าน ห้องแพลงก์ตอนบางแหง่ ใช้ชนั้ ยาว วางห่างผนงั ร่วมกบั ชนั้ ยาววางตดิ ผนงั ข้อดคี อื ใช้ประโยชน์พนื ้ ทหี่ ้องได้เตม็ ท่ี 3. ชนั้ สเ่ี หล่ียมวางหา่ งผนงั สามารถเข้าทางานได้ทงั้ ส่ีด้าน ภาพท่ี 22 แสดงชนั้ สาหรับวางขวดแพลงก์ตอน ตู้ปลอดเชอื้ สาหรับเข่ยี เชือ้ หรือต่อหวั เชอื้ แพลงก์ตอน 1. ต้ปู ลอดเชือ้ สาหรับเขี่ยเชือ้ ลงว้นุ สามารถต่อเองได้ราคาไม่แพง 2. การเขี่ยเชือ้ จากว้นุ ลงขวดหรือต่อหวั เชือ้ แพลงก์ตอนในงานประจาวนั หากห้องสะอาดปิด มิดชิด ใช้โต๊ะปแู ผ่นฟอร์ไมก้า ฉีดแอลกอฮอล์อีกนิด ก็ใช้ห้องหรือพืน้ ท่ีว่างสาหรับเตรียมนา้ อุปกรณ์ ล้างต้องมีห้อง โรงเรือน หรือพืน้ ที่ว่างสาหรับเตรียมนา้ (นึ่งแรงดัน ต้มนา้ ) และท่ีวางอปุ กรณ์ เคร่ือง แก้ว 3. ควรมที ีล่ ้างทาความสะอาดอปุ กรณ์ ไม่ควรล้างหรือเตรียมในห้องแพลงก์ตอน คาถามท้ายบท 1. ลกั ษณะของตวั ห้องปฏบิ ตั กิ ารเพาะเลีย้ งแพลงก์ตอนจะต้องมีลกั ษณะอยา่ งไรบ้าง จง อธิบาย 2. ต้ปู ลอดเชือ้ สาหรับเข่ียเชอื ้ หรือต่อหวั เชือ้ แพลงก์ตอน มคี วามจาเป็นอย่างไรบ้าง

64 บรรณานุกรม กรมประมง . 2550 . การเพาะเลีย้ งไรแดง . เอกสารคาแนะนา , กองสง่ เสริมการประมง . โรงพมิ พ์ ชมุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย . กรมประมง . 2551 . การเพาะเลีย้ งและการใช้ประโยชน์จากอาร์ทีเมยี . เอกสารคาแนะนา , กอง สง่ เสริมการประมง . โรงพมิ พ์ ชมุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย . ขจรเกียรติ์ ศรีนวลสม และคณะ . 2551 . เทคโนโลยกี ารเพ่ิมสปี ลาสวยงามด้วยสตู รอาหารต้นทนุ ตา่ . คณะเทคโนโลยีการประมงและทรัพยากรทางนา้ , มหาวิทยาลยั แมโ่ จ้ จงกล พรมยะ และขจรเกียรติ แซ่ตนั . 2548 . การเพาะเลยี ้ งสาหร่ายสไปรูลินาเพ่ือสขุ ภาพ . ภาควิชาเทคโนโลยีการประมง , คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวทิ ยาลยั แมโ่ จ้ ภาณุ เทวรัตน์มณีกลุ และคณะ . 2532. การเพาะเลยี ้ งไรแดง เอกสารเผยแพร่ฉบบั ท่ี 9 สถานี ประมงนา้ จืด จงั หวดั ปทมุ ธานี กองประมงนา้ จืด กรมประมง. ยวุ ดี พรี พรพิศาล . 2546 . การเพาะเลีย้ งสาหร่ายสไปรูลินา . ภาควิชาชีววิทยา , คณะวทิ ยาศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ วรี ะ วชั รกรโยธิน และคณะ . 2528. การเพาะไรแดง . รายงานประจาปี 2528 สถานพี ฒั นาการ เพาะเลีย้ งปลา จงั หวดั ปทมุ ธานี สนั ทนา ดวงสวสั ด์ิ . 2523 . หนอนแดง. วารสารการประมง 33 (2) : 215 - 218 วารสารสตั ว์นา้ ปีท่ี 13 ฉบบั ท่ี 155 ประจาเดอื นกรกฎาคม 2545. สารวย เสร็จกจิ . 2532 . การผลติ หนอนแดงในบ่อซีเมนต์ . คมู่ ือเกษตรกรฉบบั ที่ 8 งานผลติ อาหาร ธรรมชาติ กลมุ่ วิจยั อาหารสตั ว์นา้ สถาบนั ประมงนา้ จืดแหง่ ชาติ กรมประมง ลดั ดา วงศ์รัตน์ . 2543 . คมู่ ือการเพาะเลยี ้ งแพลงก์ตอน . คณะประมง มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์, กรุงเทพ. ธิดา เพชรมณี . 2542 . ค่มู อื การเพาะเลีย้ งแพลงก์ตอน . สถาบนั วจิ ยั การเพาะเลีย้ งสตั ว์นา้ ชายฝั่ง, สงขลา. ลดั ดา วงศ์รัตน์ . 2542 . แพลงก์ตอนพืช. คณะประมง มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์, กรุงเทพ.