Ислам ғылымхалы

Ислам ғылымхалы Тәһажжүд намазы: Түннің жартысынан бастап, сәре уақытының аяқталуына дейінгі уақытта оқылатын намаз түрі. Тәшәһһүд: әт-Тахият дұғасы оқылатын намаздың алғашқы және ақырғы отырысы. Тіләуат сәждесі: Сәжде аяттарын естіген яки оқыған кезде арнайы жасалатын сәжде. Уадағ (қоштасу) тауабы: Қажылықта Минада шайтанға тас лақтырғанан кейін Меккеге қайтқан кезде жасалатын тауап. «Садәр тауабы» деп те атала- ды. Қажылыққа сырттан келгендер үшін бұл тауапты жасау – уәжіп. Уақфа: Бір мезет ғибадат ниетімен арнайы уақыттарда Арафат тауында және Муздәлифада тұру. Уәжіп: Орындалуы дәл парыз секілді талап етілмеген, қуатты дәлелдермен анықталған іс-әрекет пен уазипалар. Құрбан шалу, үтір және айт намазын оқу, т.б. Умра тауабы: Умраға барғанда жасалатын тауап. Бұл тауаптың алғашқы төрт айналымы – умраның па- рыздарынан, міндетті түрде жасалуы керек. Жасалмаса, умрасы дұрыс болмайды. Қалған үш айналым орындал- маса, арнайы жаза өтеледі. Умра: Белгілі бір уақытқа байланбай жылдың кез келген уақытында ихрамға кіріп, тауап және сағи жасағаннан кейін шашты алғызып немесе қысқартып, ихрамнан шығу жолдарымен атқарылатын ғибадат. Үзір қаны: Құрсақтан емес, ақау тамырдан ағатын қан. Үлкен хадас: Жүніп, хайыз, нифас. Фәтуа: Құран және сүннеттен белгілі бір ережелерге сүйеніп, шығарылатын үкімдер. 501

Ислам ғылымхалы Хадасат: Рухани ластық. Ғұсылы, дәреті болмау, хайыз яки нифас жағдайы. Хайыз: Әр айдың белгілі күндерінде әйелде пайда болып, кейбір ғибадаттарға кедергі жасайтын қан. Харам аумағы: Өсімдіктерінің жұлынуына және аңдарының, жалпы жан-жануарларына зиян тигізуге тыйым салынған Мекке және оның айналасындағы қасиетті, мүбәрак жерлер. Харам: Жасалуы мен пайдалануы Исламдық тұрғыдан қатаң тыйым салынған нәрселер. Ішімдік ішу, құмар ойындар, зина жасау, адам өлтіру, ғайбаттау, жала жабу, т.б. Хусуф: Айдың тұтылуы. Хұтпа: Жұма күні имамның парыз намазынан бұрын мінберге шығып оқитын дұғасы. Һәди: Аллаһ Тағаланың ризалығы үшін немесе қажылық ғибадатындағы бір кемшілікке байланысты немесе ихрамның тыйымдарының біреуін бұзу салда- рынан кәффарат ретінде Харам аумағында шалыну шар- тымен алынған, немесе ақшасы жіберілген құрбандық мал. Шаут: Айналым. Қағбаны бір рет айналу – бір шаут, Сағи жасаған уақытта Сафадан Мәруаға бару – бір шаут, Мәруадан Сафаға қайта қайту – бір шаут) Шейіт: Аллаһ жолында жанын пида еткен адам. 502

Пайдаланған әдебиеттер 1. Абдулхаким Юже. Геже ибадеті, Измир. 2. Абдул-Хамид Махмуд Тохмаз. Әл-фиқһул-ханафи фи сәубиһил-жәдид. Димашқ, 1998. 3. Ахмәд ибн Ханбәл. Муснәд. Египет, 1949. 4. Әбу Дәууд. Суләйман ибн әс-Сижистани. Сунән. Египет, т. 5. Әш-Шәукәни. Мухаммәд ибн Али. Нәйлу’л-Әутәр фи Шәрхи Мултәкәл’-Ахбар. Египет, т. 6. Бухари, Әбу Абдиллаһ Мухаммед ибн Исмайл. Әл- Жами’ус-Сахих, Станбул, 1907. 7. Білмен, Өмер Насухи. Бүйүк Ислам Илмихали. Стан- бул, 1967. 8. Дарими, Әбу Мухаммәд ибн Абдуррахман. Сунән, Египет, т. 9. Жәләл Иылдырым. Кайнакларыйла Ислам фиқһы, Кония.т. 10. Зәйлаи, Хафз Абдуллаһ ибн Юсуф. Насбур-Раиә ли Ахадиси Һидаиә. 1973. 11. Зухайли. Әл-Фиқул-Ислами уә Әдиллатуһ, Димашқ, 1985. 12. Ибн Абидин, Мухаммәд Әмин. Рәддул-Мухтар, Египет. т. 13. Ибн Мажә.Әбу Абдиллаһ Мухаммәд ибн Иазид. Сунән. 1952. 14. Ибраһим Жанан. Кутубу Ситта. Станбул. 15. Исмайл Мутлы. Куран ве суннет ышыгында. 503

Ислам ғылымхалы 16. Кәсани, Алауиддин Әбу Бәкр ибн Мәс’ууд. Бәдәәи´с- Санаа’и фи Тәртбиш-шәрәә’и. Бәйрут. 1997. 17. Малик ибн Әнас. Муатта. Египет, 1951. 18. Муслим. Әбул Хусәйн ибн Хажжаж. Сахих. Станбул, 1973. 19. Мұхитдин Исаұлы. «Жайнамаз». Қазақ әдебиеті, 2002. 20. Нәсаии,Әбу Абдрахман ибн Шуаиб.Сунән. Египет,т. 21. Рахматуллаһи Абдунғаний Ибараһим Халил, Нақлул ихтилаф биқасдил-и′тиләф, 223-бет. Сауд Арабия, Әл-мактабатул-мәккиаһ. 2000 ж. 22. Сафвет Сених. Құлшылық құпиясы. (ауд: Қ.Бағашар) Алматы, 2006ж. 23. Тирмизи, Мухаммәд ибн Иса. Сунән.1937. 24. Халифа Алтай, Құран Кәрим қазақша мағына және түсінігі, Сауд Арабия, 1991. 25. Хамди Дөндерен. Делиллериле Ислам Илмихалы. Станбул, 1991. 26. Хәйсәми, Нуриддин Али ибн Әбу Бәкр. Мәжмә’уз- Зәуәид, Египет,т. 504

Мазмұны Алғы сөз...............................................................................................3 Пікір.....................................................................................................5 Кіріспе..................................................................................................7 Дін .....................................................................................................11 Имам ағзам........................................................................................17 Мәзһабтар арасындағы айырмашылық себептері.........................27 Құранды түсінуден туындаған айырмашылықтар.................28 Хадистерге байланысты туындаған айырмашылықтар.......31 Аят, хадистерден тыс басқа себептер....................................32 Жауапты һәм жауапкершілік...........................................................36 Құлшылық Аллаһ Тағалаға емес, өзімізге қажет..........................37 Жауапкердің міндеттері...................................................................40 І БӨЛІМ ТАЗАЛЫҚ Тазалық және көлемі........................................................................55 Тазалау жолдары..............................................................................56 Таза саналған нәрселер....................................................................57 Нәжістер (таза саналмаған нәрселер).............................................58 Ауыр ластық (нәжіс)........................................................................58 Жеңіл ластық (нәжіс).......................................................................58 Әжетхана әдебі..................................................................................59 Истинжа.............................................................................................60 Истибра..............................................................................................60 Ғұсыл.................................................................................................60 Ғұсыл алынатын жағдайлар............................................................61 Сүннет және мәндүп ғұсыл.............................................................62 Ғұсыл парыздары..............................................................................62 Ханафи мәзһабынша ғұсылдың парызы – үшеу............................63 Ғұсыл сүннеттері..............................................................................65 Жүніп адамға харам нәрселер.........................................................67 Әйелдердің хайыз, нифас және үзір халі (истихада).....................68 Хайыз.................................................................................................68 Нифас.................................................................................................69 505

Ислам ғылымхалы Әйелдің үзір қаны (итихада)...........................................................70 Дәрет..................................................................................................70 Дәреттің парыздары.........................................................................71 Дәреттің сүннеттері..........................................................................72 Ысырап.............................................................................................76 Дәрет әдебі........................................................................................77 Дәрет мәкрүһтері..............................................................................78 Дәреттің дұғалары............................................................................78 Дәретті бұзатын нәрселер................................................................80 Дәретті бұзбайтын нәрселер............................................................82 Дәретке кедергі жасамайтын нәрселер...........................................83 Үзірлі адамның дәреті......................................................................83 Мәсіге мәсіх тарту............................................................................84 Мәсіге мәсіх тарту шарттары..........................................................85 Мәсіхті бұзатын нәрселер................................................................86 Орауыш, таңғыш сыртынан мәсіх тарту........................................87 Тәйәммүм алу....................................................................................88 Тәйәммүмнің себептері....................................................................88 Тәйәммүм сүннеттері.......................................................................89 Тәйәммүм шарттары.........................................................................90 Тәйәммүм уақыты.............................................................................90 Тәйәммүмді бұзатын нәрселер........................................................91 ІІ БӨЛІМ НАМАЗ Намаз және оның дәлелдері.............................................................95 Намаздың пайдалары мен хикметтері............................................98 Иман.................................................................................................102 Адамның негізгі міндетІ................................................................104 Хақ Тағалаға деген құлшылықтың мәні.......................................106 Шүкіршілік......................................................................................110 Намаз оқымаған жанның үкімі қандай болмақ?..........................114 Намаз түрлері..................................................................................118 Парыз намаздар...............................................................................119 Уәжіп намаздар...............................................................................119 Нәпіл намаздар................................................................................120 Намаз уақыты..................................................................................121 Бамдат (таң) намазы.......................................................................122 Бесін намазы....................................................................................123 506

Ислам ғылымхалы Аср (намаздыгер)............................................................................124 Ақшам намазы................................................................................124 Құптан намазы................................................................................125 Полюстердегі намаз уақыттары....................................................126 Мұстахап уақыттар.........................................................................127 Мәкрүһ уақыттар............................................................................128 Нәпіл намаз оқудың мәкрүһ уақыты............................................129 Намаздың бес уақыт болуының хикметтері................................130 Намаздың парыз болу шарттары...................................................131 Намаздың сыртқы және ішкі парыздары.....................................132 Сыртқы парыздары.........................................................................132 1. Хадасаттан тазалық (Рухани тазалық)............................132 2. Нәжістерден тазалану (Заттық тазалық).......................133 3. Әуретін жабу.........................................................................133 4. Құбылаға бет бұру................................................................134 5. Уақыт.....................................................................................137 6. Ниет........................................................................................138 Ішкі парыздары...............................................................................139 1. Ифтитах (бастау, ашу) тәкбірі...........................................139 2. Қиям (түрегеп тұру)..............................................................140 3. Қырағат...................................................................................141 4. Рүкүғ.........................................................................................145 5. Сәжде.......................................................................................147 6. Ақырғы отырыс......................................................................149 Тағдил әркан...................................................................................150 Намаз уәжіптері..............................................................................151 Намаз сүннеттері............................................................................154 «Фатиха сүресінен» кейін «әминді» іштей яки жария айту мәселесі...................................................................................163 Сүннет әдебі....................................................................................171 Намаз мәкрүһтері............................................................................172 Намаздағы мәкрүһтер:....................................................................172 Намазды бұзатын нәрселер............................................................177 Азан..................................................................................................181 Азанның шығу тарихы...................................................................183 Азанның шарттары.........................................................................186 Азаншының ерекшелігі..................................................................188 Қамат (тәкбір).................................................................................189 Бес уақыт намаздың оқылуы........................................................189 507

Ислам ғылымхалы Намазды жеке оқу үлгісі................................................................189 Бамдат намазы..........................................................................189 Бесін намазы...............................................................................191 Намаздыгер намазы...................................................................192 Ақшам намазы............................................................................193 Құптан намазы..........................................................................194 Үтір намазы................................................................................194 Орындыққа отырып оқуға да болады.....................................197 Жамағатпен намаз..........................................................................197 Жамағат намазда саптың реті........................................................198 Имамдықтың шарттары.................................................................199 Намаздың жамағатпен оқылу үлгісі.............................................199 Имамға кешігіп ұйыған адам намазын қалай жалғастырады?...201 Таң намазының екінші рәкатына үлгерген жағдайда.................202 Ақшам намазының екінші рәкатына үлгерген жағдайда............202 Ақшам намазының соңғы рәкатына үлгерген жағдайда............202 Төрт рәкатты намаздың соңғы рәкатына үлгерген жағдайда.....203 Төрт рәкатты намаздың үшінші рәкатына үлгерген жағдайда..........................................................................................203 Төрт рәкатты намаздың екінші рәкатына үлгерген жағдайда....204 Сахаба Муаздың имамдығы..........................................................204 Жұма намазы...................................................................................205 Жұма намазының үкімі – парыз. Парыздығы Құран мен сүннетке сүйенеді...........................................................................207 Жұма намазының парыздығының шарттары...............................207 Жұма намазының дұрыс орындалу шарттары.............................208 Хұтпаның уәжіптері.......................................................................211 Хұтпаның сүннеттері.....................................................................211 Жұма намазының сүннеттері.........................................................213 Айт намаздары................................................................................213 Айт намазының тәкбірлеріне кешігіп қалған жағдайда.......215 Тәшриқ тәкбірі...........................................................................216 Нәпіл намаздар...........................................................................217 Жүйелі (рауатиб) сүннет намаздар...............................................217 1. Мүәккад (бекітілген) сүннеттер.........................................217 2. Мүәккад болмаған (бекітілмеген) мәндүп сүннеттер.......224 Мәндүп нәпіл намаздар..................................................................225 Тахиятул-мәсжид......................................................................225 Дәрет намазы.............................................................................226 508

Ислам ғылымхалы Сәске намазы..............................................................................226 Тәһажжүд намазы....................................................................226 Истихара намазы......................................................................229 Тәсбих намазы................................................................................231 Қажет намазы..................................................................................233 Сапар алдында және сапардан қайтқанда оқылатын намаз.......234 Жауын тілеу намазы.......................................................................234 Кусуф намазы..................................................................................236 Хусуф намазы.................................................................................237 Мүбәрак түндер..............................................................................237 Құран жайлы не білеміз?...............................................................239 Құран Кәрімнің Аллаһ Тағала тарапынан жіберілгендігінің кейбір дәлелдері...............................................240 Құран және ғылым..........................................................................245 Өсімдіктер де аналық-аталыққа бөлінеді..............................245 Желдің тозаңдау қызметі.........................................................246 Аспан әлемі үнемі кеңеюде........................................................247 Жердің домалақтығы................................................................248 Жердің айналу бағыты..............................................................250 Теңіздердің бір-біріне араласпауы............................................251 Таулардың қозғалуы...................................................................252 Адам баласының дүниеге келуі.................................................253 Шәуеттің бір тамшысы..........................................................254 Шәуеттегі қоспа сұйықтар.....................................................255 Сәбидің жынысы.......................................................................256 Құрсаққа ілініп тұратын ет....................................................257 Сүйектердің бұлшық етпен қапталуы....................................257 Биікке көтерілген сайын кеуденің қысылуы............................259 Жаңбырдағы өлшемділік...........................................................260 Жолаушылық..............................................................................261 Жолаушылық үкімі қай жерден басталады?.........................262 Қателік сәждесі(сәһу сәждесі).......................................................264 Қателік сәждесі қалай жасалады?.................................................264 Сәһу сәждесін қажет ететін жағдайлар:............................265 Тиләуәт сәждесі..............................................................................268 Шүкір намазы және сәждесі..........................................................269 Шағымдануға еш қақымыз жоқ....................................................269 Жаназа намазы................................................................................270 Өлім тақағанда жасалатын нәрселер............................................271 509

Ислам ғылымхалы Жаназаның жуылуы.......................................................................271 Шейіт жайында...............................................................................273 Жаназаның кебінделуі....................................................................273 Жаназа намазы................................................................................274 Жаназа намазының сүннеті.....................................................275 Жаназаның апарылуы мен жерленуі........................................279 «Фатиха» сүресі..............................................................................281 «Аятул-Күрсі».................................................................................282 «Ықылас» сүресі.............................................................................283 «Фәлақ» сүресі................................................................................284 «Нас» сүресі....................................................................................285 Дұғалар............................................................................................287 Ифтитах (бастау) тәкбірінен кейін құпия оқылатын «сәна» (мадақ) дұғасы...............................................................287 Рүкүғтан тұрар кезде айтылатын дұға................................287 Рүкүғтан тұрғаннан кейін құпия айтылатын дұға..............287 Рүкүғта оқылатын тәсбих.......................................................287 Сәждеде оқылатын тәсбих......................................................287 Алғашқы және ақырғы отырыста оқылатын «әт- тахият» дұғасы.........................................................................288 «Әт-тахият» дұғасынан кейін оқылатын салауат дұғасы.288 Салауат дұғасынан кейін оқылатын дұға..............................289 Үтір намазында оқылатын құныт дұғасы.............................289 Сәлем бергеннен кейін оқылатын дұға....................................291 Азан дұғасы.................................................................................291 Намаз кестесі...................................................................................292 ІІІ БӨЛІМ ОРАЗА Ораза ғибадаты...............................................................................295 Оразаның парыз болуы..................................................................295 Оразаның пайдалары......................................................................296 1. Рамазан мен айт мейрамы...................................................296 2. Ораза жамандықтан сақтайды..........................................299 3. Қоғамдық пайдасы.................................................................302 4. Ораза ырыс-берекенің қадірін білдіреді..............................304 5. Ораза сабырлылық пен төзімділікке үйретеді...................304 Оразаның түрлері...........................................................................306 Парыз ораза................................................................................306 510

Ислам ғылымхалы Уәжіп ораза................................................................................306 Нәпіл ораза.................................................................................306 Күн ара тұту.............................................................................306 Әр айда үш күн ораза ұстау.....................................................307 Әр аптаның дүйсенбі, бейсенбі күндері ораза ұстау............307 Шәууәл айында алты күн ораза ұстау....................................307 Арафа күнінде ораза ұстау.......................................................308 Мухаррам айының тоғызыншы, оныншы (ашура) және он бірінші күндері ораза ұстау мұстахап немесе сүннет....308 Харам айларда ораза ұстау......................................................308 Шағбан айында ораза ұстау....................................................308 Мәкрүһ оразалар.............................................................................309 Оразаның уақыты мен Рамазан айының анықталу жолы...........310 Оразаның уақыты...........................................................................310 Рамазан айының анықталуы....................................................311 Оразаның шарттары.......................................................................312 Оразаның парыз болу шарттары............................................312 Оразаның дұрыс орындалу шарттары...................................314 Ораза ұстағандар үшін мұстахап нәрселер..................................316 Ораза ұстағандарға мына нәрселерді жасау – мұстахап....316 Аузы берік кісіге мәкрүһ және мәкрүһ емес нәрселер............319 Ораза бұзылғанда қазасы ғана өтелетін жағдайлар............320 Қойшы мен алма ағашы.................................................................323 Сонымен қатар мына жағдайдағылар бұзылған оразасының тек қана қазасын өтейді............................................325 Әрі қаза, әрі кәффарат қажет еттірген жағдайлар.......................326 Бұлар екіге бөлінеді:..................................................................326 Оразаны бұзбайтын жағдайлар.....................................................326 Ораза ұстай алмайтындардың жағдайы.......................................328 Кәффарат түрлері............................................................................329 1. Ораза кәффараты.................................................................329 2. Қателесіп мұсылманды өлтірудің кәффараты.................330 3. Зиһар кәффараты..................................................................330 4. Қажылықта ихрам кезінде шаш алдырудың кәффараты............................................................................331 5. Ант кәффараты....................................................................332 Ант түрлері......................................................................................332 Ғамус анты.................................................................................332 Лағу анты...................................................................................333 511

Ислам ғылымхалы Мун’ақид анты...........................................................................333 Атау (нәзір).....................................................................................334 Атаудың шарттары.........................................................................334 Атау түрлері....................................................................................336 Иғтиқаф...........................................................................................337 Иғтиқафтың шарттары...................................................................337 Иғтиқаф әдебі..................................................................................338 Иғтиқафты бұзатын нәрселер........................................................338 IV БӨЛІМ ЗЕКЕТ Зекет.................................................................................................343 Зекеттің пайдалары мен хикметтері.............................................343 Зекет ғибадатының үкімі...............................................................347 Парыздығының дәлелдері..............................................................348 1. Құран-Кәрім:..........................................................................348 2. Сүннет.....................................................................................348 3. Ижмағ. .....................................................................................348 Байлығының зекетін өтемегендердің ақырет күні тарта- тын азабы.........................................................................................349 Зекетті өтемегендердің дүниедегі тартатын жазасы...................350 1. Мұсылман болуы....................................................................350 2. Нисап көлеміне жететін немесе одан да көп байлыққа ие болу....................................................................351 3. Зекеті берілетін байлықтың өсімділігі...............................352 4. Зекеті берілетін байлыққа бір жыл толуы........................352 5. Қарыз болмауы.......................................................................354 6. Зекеті берілетін байлыққа толық ие болу..........................355 Зекеттің дұрыс орындалуы үшін қосылған шарттар...................356 1. Ниет........................................................................................356 2. Иелендіру (тамлик)................................................................358 Бұл аятта айтылған сегіз топты былай түсіндіруге болады:......359 1-2. Пақырлар мен міскіндер.....................................................359 3. Зекет жинауға тағайындалған арнайы адамдар..............359 4. Муәллафатул-қулууб..............................................................359 5. Құлдар.....................................................................................360 6. Қарызға батқандар...............................................................360 7. Аллаһ жолында......................................................................360 8. Қаржылары бітіп, жолда қалғандар..................................360 512

Ислам ғылымхалы Қабыл болған садақа......................................................................363 Ақшаның зекеті...............................................................................365 Алтынның зекеті.............................................................................365 Күмістің зекеті................................................................................366 Төрт-түлік малдың зекеті...............................................................367 Түйенің зекеті.................................................................................369 Сиырдың зекеті...............................................................................370 Қой мен ешкінің зекеті...................................................................371 Жылқы малының зекеті.................................................................372 Сауда тауарларының зекеті...........................................................372 Қорытынды. .................................................................................... 374 Жер қойнауындағы қазба байлықтардың зекеті..........................374 Бау-бақша және егістік өнімдерінің зекеті..................................374 Пітір садақа....................................................................................374 Пітір садақаның мөлшері...............................................................376 V БӨЛІМ ҚАЖЫЛЫҚ және УМРА Қажылық..........................................................................................381 Қажылық ғибадатының орындалатын айлары............................381 Қажылық ғибадатының пайдалары мен хикметтері...................382 Қағбаның салынуы.........................................................................387 Қажылық ғибадатының үкімі........................................................391 Қажылықтың парыздығының дәлелдері......................................391 1. Құран........................................................................................391 2. Сүннет.....................................................................................391 3. Ижмағ......................................................................................392 Қажылық ғибадатының парыздығының шарттары.....................392 а) Денсаулығы болуы.................................................................393 ә) Қажетті қаражаты болуы.................................................393 б) Баратын жолдың сенімді болуы..........................................394 Әйелдерге байланысты арнайы шарттар......................................394 Қажылыққа кедергі кейбір жағдайлар..........................................395 1. Әке – шеше..............................................................................395 2. Ихсар........................................................................................395 Қажылық ғибадатының дұрыс орындалу шарттары...................395 Қажылықтың парыздары...............................................................396 Ихрам (қажылықтың бірінші парызы).........................................396 Қажылық түрлері............................................................................397 513

Ислам ғылымхалы 1. Ифрад қажылығы..................................................................397 2. Тәматтуғ қажылығы............................................................397 3. Қиран қажылығы...................................................................398 Ихрамның уәжіптері.......................................................................399 Миқат дегеніміз не?........................................................................399 1. Харам аумағы.........................................................................399 2. Хил аумағы..............................................................................399 3. Әфақ аумағы..........................................................................400 Ихрамға кірген адамға тыйылған нәрселер.................................401 1. Ихрамға кірген адамның денесіне байланысты тый- ымдар:. ................................................................................... 401 2. Киімге байланысты тыйымдар:..........................................401 3. Харам аумағына байланысты тыйымдар:.........................402 4. Жалпы тыйымдар:................................................................402 Ихрамдағыға рұқсат істер..............................................................402 Ихрамның сүннет және мұстахаптары.........................................403 Арафатта тұру(қажылықтың екінші парызы)............... 404 Арафа күні және Арафатта тұрудың сүннеттері.........................405 Зиярат тауабы(қажылықтың үш парызының біреуі).... 406 Тауап түрлері..................................................................................407 1. Қадум тауабы........................................................................407 2. Зиярат тауабы......................................................................408 3. Уадағ (қоштасу) тауабы......................................................408 4. Нәпіл тауабы..........................................................................409 5. Умра тауабы..........................................................................409 Тауаптың дұрыс орындалуының шарттары.................................409 Тауап уәжіптері...............................................................................410 Тауап сүннеттері.............................................................................413 Қажылықтың уәжіптері..................................................................414 Ханафи мәзһабында үзір саналатын себептер.............................415 Муздәлифәда уақфа жасау (қажылықтың бірінші уәжібі).........415 Уақфаның дұрыс орындалуының шарттары................................415 Ақшам және Құптан намаздарын «жамғу-тахирмен» оқу.........416 Шайтанға тас лақтыру (Қажылықтың екінші уәжібі).................417 Шайтанға тас лақтырудың уақыты...............................................417 Айттың алғашқы күні(Зилхижжаның 10-ы)................................417 Айттың екінші және үшінші күндері(Зилхижжаның 11-і және12-сі)........................................................................................418 514

Ислам ғылымхалы Айттың төртінші күні(Зилхижжаның 13-ші)...............................418 Шайтанға тас лақтырудың дұрыс орындалу шарттары..............419 Шайтанға тас лақтырудағы сүннеттері........................................420 Шайтанға тас лақтырудың мәкрүһтері.........................................421 Шайтанға тас лақтыруда өкілдік...................................................421 Сафа, Мәруа төбелерінің арасында жүгіру(қажылықтың үшінші уәжібі)................................................................................422 Сафа, Мәруа төбелері және зәмзәм суы.......................................423 Сағидің дұрыс орындалу шарттары..............................................425 Сағи уәжіптері................................................................................426 Сағи сүннеттері...............................................................................426 Сағи қалай жасалады?....................................................................427 Шаш алу немесе қысқарту(қажылықтың төртінші уәжібі)........428 Шашты алғызу мен қысқартудың басқа қажылық амалда- ры арасындағы орындалу реті.......................................................429 Қоштасу (уадағ) тауабы(қажылықтың бесінші уәжібі)..............430 Қоштасу тауабының уәжіптігінің шарттары...............................430 Қоштасу тауабын дұрыс орындаудың шарты мен уақыты........431 Қажылық сүннеттері......................................................................431 1. Қадум тауабы........................................................................432 2. Қажылық хұтпалары............................................................432 3. Арафаға қараған түнді Минада өткізу...............................432 4. Құрбан айтқа қараған түнді Муздәлифәда өткізу............433 5. Айт күндерінде Минада қалу................................................433 Қажылық әдептері..........................................................................433 Қажылық ғибадатының бастан-аяқ толық орындалу барысы....435 1. Ихрам......................................................................................435 2. Тауап........................................................................................437 Умра ғибадаты................................................................................445 Умра ғибадатының үкімі...............................................................445 Умраның парыздары......................................................................445 Умраның орындалатын уақыты....................................................445 Қажылықта және умрада істелетін кемшіліктер және өтелетін жазалар.............................................................................446 1. Қажылық пен умраның қайтадан жасалуын (қаза етілуін) талап ететін кемшіліктер....................................447 2. Түйе немесе сиырдың жаза ретінде шалынуын талап ететін кемшіліктер..................................................448 515

Ислам ғылымхалы 3. Қой немесе ешкінің жаза ретінде шалынуын талап ететін кемшіліктер екіге бөлінеді:.....................................448 4. Пітір садақасы мөлшерінде садақа беруді талап ететін кемшіліктер..............................................................451 5. Пітір садақасының мөлшерінен аз мөлшерде садақа беруді талап ететін кемшіліктер.......................................452 6. Құнының өтелуін талап ететін кемшіліктер...................452 7. Харам аумағының тыйымдарына байланысты кемшіліктер...........................................................................452 Һәди(қажылықта және умрада шалынатын құрбандар).............453 Һәди құрбандары екіге бөлінеді: уәжіп және нәпіл....................454 а) Нәпіл құрбан...........................................................................454 б) Уәжіп құрбан.........................................................................454 Һәди құрбанының шалынатын орны мен уақыты.......................455 Өкілдік.............................................................................................456 Өкілдік шарттары...........................................................................459 Қасиетті Мәдина қаласындағы Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.а.у.) қабірін зиярат ету...........................461 Қажылықта оқылатын сүннет дұғалар және олардың оқылатын орындары.......................................................................464 Тәлбия дұғасы.............................................................................464 Тауаптың барлық айналымдарында........................................465 Сафа мен Мәруада.....................................................................465 Шайтан тасқа әрбір тасты лақтырған уақытта оқылатын дұға...........................................................................466 Тәшриқ тәкбірі...........................................................................466 VI БӨЛІМ ҚҰРБАН Құрбанның танымы және Ислам дініндегі орны.........................469 Құрбан шалудың пайдалары мен хикметтері..............................469 Құрбан айтта құрбан шалудың үкімі............................................472 Уәжіптігінің дәлелдері:............................................................472 Құрбан шалудың уақыты...............................................................473 Құрбандыққа шалуға болатын малдар.........................................473 Бірігіп құрбан шалу........................................................................474 Құрбандыққа жарамайтын малдар................................................474 Құрбан шалуда өкілдік...................................................................475 Құрбандыққа шалынған малдың еті мен терісі...........................477 516

Ислам ғылымхалы Нәзір құрбаны.................................................................................479 VII БӨЛІМ АҢШЫЛЫҚ Аңшылық.........................................................................................483 Ауланған аңның етінің халал болуы үшін керекті шарттар.......485 Ислам дініндегі еті желінетін және еті желінбейтін хайуандар.487 1. Тек қана суда өмір сүретін хайуандар.................................487 2. Суда да, құрлықта да өмір сүретін хайуандар..................487 3. Тек қана құрлықта өмір сүретін хайуандар.......................488 Еті желінетін және еті желінбейтін, тек қана құрлықта өмір сүретін хайуандар үшке бөлінеді.........................................488 Халал малдардың кейбір жағдайларға байланысты харам- дануы. .............................................................................................. 489 Терминдерге түсінік.......................................................................492 Пайдаланған әдебиеттер................................................................503 517

Ислам ғылымхалы Ескеру үшін 518

Ислам ғылымхалы Ескеру үшін 519

Мұхитдин Исаұлы Қайрат Жолдыбайұлы ИСЛАМ ҒЫЛЫМХАЛЫ (ХАНАФИ МӘЗҺАБЫ БОЙЫНША) Редакторлары: Күльпара Жұмағали Ұлан Еркінбаев