Күделік

М .М АК^ТАЕВ АТЫ НДАГЫ ХАЛЫКДРАЛЫК КОГАМДЫК КОР Муцагали МАКАТАЕВ



«К^АЗацпарат» Алматы, 2013

ББК 84 Каз 7-44 М 16 М 16 Макатаев М. Кундел<к — Алматы: «КДЗакпарат)), 2 0 1 3 - 4 8 бет. ^8ВN 978-601-03-0209-9 Акын Мукагали Макатаев казак елец)н1ц косегес)н кегерт)п мере& н устем еткен акын болумен катар колы калт еткенде журек лупЫн. коц[Л сырларын кундел[кке тузуге де уакыт тапкан. Азгантай кундел!ктер Каламгердщ кеск[н-келбет!н, м)нез-кулкын аша туе[п кеп сыр ангартады. ББК- 8 4 Каз 7-44 ИВМ 978-6т-03-0209-9 @ \"Жалын\", 1991 @ \"^АЗа^парат\", 2008 О \"!$АЗа%парат\", 2013

27мяурби 7972 лсмл «Поэзия махаббаттан басталып, парасатпен аяцталуы ттст]»... Дуниеге жаца келгендейм!н. Ой-санам, жур)с- турыс, м1нез1мде сумдык езгер1с бар. Сэл кештеу оянган жок па?.. Элде дер шагы ма екен?! ^0 нагрыз /972 ж м л «В жизни не знаю, в поэзии не врать! !!>> 2 сзу.'/; 7972 лсм.7 Бу^^н (дэл каз!р. 2 сэу[р, тунг1 он екшерде) тырналар ушып етт;. Столга отырганым да сол ед], тырнаньщ даусын естщ!м. Б)ЗД1Ц жакка карай ушып кетт). «Ац тырналар аспанга сына кагып .. » ушып кетт]...

Пушкин мен Абайга айналып сога берем, сога берем. Апырмай, Пушкин-ай, соншаньщ бэр1н цашан жазып улгерд] екен. /972 ж мл «К^азак жырыныц б]р жылы» - баяндама етп. (12 сэу1р 1972 жыл) тус!НД1 ме, жок па?! «Поэзия туралы ойлар^ болашактьщ шаруасы. Акын адамныц бук)л ем!р! - оньщ буюл творчествосынын лейтмотив!. Себеб[ ез журег[Н1н КУПИЯСЫ, 03 еМ]р)Н1Н куЙ[Н1Ш-СуЙ)Н[Ш)Н, лирикалык кейшкер) аркыль! ма, баска аркылы ма, эйтеу]р, агынан жарылып, нанымды турде айта алмаган акынньщ баска журекке жол тауып, баска гумырды зерттеуше, оньщ жан-дуниес1н1н бултарыс-калтарысын ашуга шамасы келмек емес. Ацын журег!Н1Н жауы да, жанашырь: да - ез1. ... Акыннын ом)рд1 зерттеген! - алдымен ез)н зерттеген). Акын куД1рет1 - ем)рден 031н, ез)нен ем[р жасай бшущде. Бул - акынньщ элеуметпк- экономикалык кезкарасы.

2 няу/7мз /9 7 3 ,ж'ь;л Белг)С[з б)р дулей куш кол-аягымды матап, тштен ойыма да курсау салып тастаган спякты. Не ойлап, не жазарымды б)лмейм:н. Белпиз б!реуд1Ц кец1Л1н тауып, ойынан шыкпак болам. Ол не? К1м? Бшмейм1н... Кун керу киындап барады. Балаларымнын тагдырынан коркамын. 6 няурмз /9 7 3 ^/смл ... Поэзия — гылым. Зерттеу керек. Адам ем1ршщ, адам жаныныц зерттелмеген, калам тартылмаган нес) калды? Соны табу, соны зерттеу керек. Адам сез!М!Н жан-жакты зерттейт)н кудфет болса, ол - тек поэзия. Баска ешкандай да гылымньщ колынан келмейт1н шаруа бул! 7 7973 ж и л Мэскеуден хат келд;. Бшмейм1н... 9 няурмз /973 ж м л Шолпаным айта журетш, Шолпанымньщ урпагы айта журетш елеп-ертеп жазып к ер етн ш }...

/ 7 миу/7ья /9 7 3 ж 'л ;л Эткен аптада Мус1реповте (уЙ1нде) болдым. Бул адаммен жакын кел)п сухбаттасканым сол. У т н д е ез! жалгыз екен. Жылы карсы алды. Ек) сагаттай эцпмелеспк. Мен Габенд: бойындагы дарынын бсрш болтан адам деп айта алмаймын. Ал, бойында жасырынып жатцан жанартауы бар екетн е ку.\\юн1М жок. Уакыт-ай! Эдебиет, жалпы искусство жен1нде болар-болмас, шолу жасап, П)к1рлест1к. Царт эрщен ойлайды. Каз1рг1 казак поэзиясы катты толгандырьт журген кер!нед!. Б1рдеме десем бе дейд:. «Аккулар уйыктагандага)) теб)рен1П п1К)р айт- ты, суйс)!нп калды, мен ыцгайсыздандым, оным- ды тусше койды да, коя койды. Олецдер окыдым. Кетерде маган калам сыйлады. (Алтын калам). Карт картайган екен. Буюл уйде жалгыз ез1 отырганы катты эсер етт) маган... Кабинет! жупыны, жазу столы т)пт[ жупыны, басы артьщ дуниелер, элем)ш-жаламыштар жок. Узынды- кыскалы, б)р тустес, ушюр ушталган кара карындаштар. Тмдей паракка арабша жазып та- стапты, жацадан жазылган, С1рэ. Тфрапка салган

ек) мылтыгы тур. К)ре бер)сте саятшыньщ са- уыт-саймандары. Рет<н тауып, ез!мен узагырак сейлесер ме ед<? Б)раз б[рге болып, достасар ма ед)? Тэц<р]м-ай, булар деген аягынузецг)ге салып тур гаи адамдар гой... Енд) ез)м туралы. Жыр тус!нер кауым елецдерщ жаксы дейд]. Эр тустан колпаштаган хаттар да алып журм)н, б)рак сену)м циын. Жа- ман жыр жазу циынга тус!п барады. Жаксы жыр басылмаса, жарык кермесе кайтем?! Балаларым- ды кайт!п асыраймын? Эйел)м де, балаларым да акылсыздар емес, б1рац менен гор) акшачы сый- лай ма, калай?! Б)лмейм]н...Тэц]р]м эз!рше ше- шемд! т!р) коя турса екен. ест<п, туралап журген кез<мде кисая калса, ел-журтка маскара болам ба деп коркамын... 20 мяу/мп /97^ лсыл Курбы-курдас, замандастар мен туралы кеп-кеп кауесет таратады. Б1р!не-б)р) айта- ды, «ез]мс)Н)П)> ез)ме де айтып калады. Кеб)С!Н бояп, б)р!нен-б]р1 жацарть[п айтады. Ал мен олардыц кай кырымнан касыгысы кел<п турганын тус}нбейд) гой дейс)ц бе... Тусшемш. Бекер обал-

дары не керек, бэршщ сыйлайтынын да бшемш. Бшем де коям, карсы болмаймын, айта берс)н. Арамдык ойласа, ездершщ басынан артылмасын, тек менщ журтка зиянсыз екенд!Г1мд[ тусше ме, жок па?! Мен уш1н, дуниенщ ен корлыгы - адамньщ айыбын бетЬге басу, оньщ нашарлыгьш дэлелдеу. Бул - 01р. Ек!нш! - болмайды, жарамайды, жок деп айта алмайтыным. Цорлыкть! осыдан тартып журмш. Кещлшект1к - м е т ц осал жер[м. Ец осал жер!м. С)рэ, сурше б е р е т т м де осыдан болар. Уакыт ез рол[мд< маган да бел]п берген, соны дурыстап ойнап шыгу жолында мен де тырбанып багамын, эрине. Демек, м]нездег! жасандылык (артистж) маган да бетен емес-ау... 23 7973 ж мл Умытшактык пайда бола бастады, эс!ресе... Бэр! де туйыкца Т1рел)п тургандай. Жылжыган б[р [с жок эз)рге. Ешнэрсеге зауцым шаппайды. Калам устагым да келмейд1. Б1р зш-зала бойымды басып барады, немен тынары белг1С!з. Балаларым гой... Олар болмаса етншкдз-ац елуге болар ед].

9 /97.? ж ь м Адам ем!р1Н[ц бацыты —балалык шак. Балалык шак бакытсыздыкпен етсе, санасы бар пенденщ букш гумырына акау туск ет!.. 2 / /97^ лсмл 18 сэу1рде Сэбит Муканов кайтыс болды. Ертец (22) жерленбекш). Егер бурынгылардын айтцаны рас болса, енд! екшии, нагыз ем)р! ба- сталатын адам осы Сэбен болуга ТИ1СТ1. Журт не ойласа да ез! бшсш, м е т ц ойымша, Сэбит —улкен дуние. Оз1 —6м:р. Хатты жаца тани бастаган казактыц калаулы улдарыньщ 1Ш)ндеп ец !р!С[ осы адам болуга инст). 6з1Н ес]рген ем[р) мен заманы турганда, Сэбенд! урпактар умытпак емес. Бул - казактыц Бальзагы. (70 жылдыгында солай деп ем...) К^урмегп адам олгенде де курметп! Хош, кэрия! Топырагьщ торка болсын! *** ... Буг1н тацертец балконга шыгып ед[м. мурныма ауылдыц кектемшщ и)С) келд:. Сонау

«Ащайтастан» сокдан жайлаудьщ самалыныц И)С1 келд:. Сонау согыс жылдары шешем екеу\\пз, эжем де бар, цой айдап жайлауга алгаш кешш барган балауса, балгын шак ес1ме туст). Эл! мал аягы таптамаган Шалкеден!Ц жап-жасыл жазыгы турды кез алдымда. Сол кезд], сол табигатты б)р!нш) рет маган керсеткенше кулдык, тэщр!м.. Супу суйш, сауык курмай ет)п барам. Мей- Л1, ек!нбейм!н. Туган ж ер1мтц тунып турган, цьышыгына кылац туспеген сулуль!гь[н алдымен мен суйгем! Соньщ бэр)Н1ц кызыгы менде, мен1- мен, ез)ммен б)рге кетед]. Ол аймак баягыдай, менщ балауса шагымдай супу емес каз!р. Жок, супу емес. Ол да белек каз1р, мен де белек. Еке- у] де елген. Тек менщ кеудем мен миымда гана. М етм ен б:рге елед1... 23 сзу/р /973 лсь/л Кеше (22 сэу1р) Алматы Сэбит Мукановты акыргы сапарына аттандырып, коштасты. Т у н е р т кел1п, несерлете жаумай, анда-санда буркш кана турган кунн)ц райы ыстык та емес, салкын да емес, коцыржай, шыбынсыз кектем, агылган журт ноп!р:, ез!не оцаша бел1нген Кектебен)ц УУ

баурайы - бэр: де символнчно. Халык ез улынан ештецес1н де аяган жок, ак ниеттер!мен акыргы рет коштасты. С1рэ, ез халкыньщ муншама ьщыласына белену - енд! юмдерге киындау бо­ лар... Эзбектен келген жазушы (Сафаров) ез т)Л)н- де жаксы сейлед]. Рабец (Мус]репов) толкып сейлед1, коркын сойлед]. Сонымен, Сэбецнщ ек)нш[ е\\нр)н1н б)р1нш] кун! басталды. О, онын узак ем[р1 енд: басталдь!. Сэбенде арман жок! Оз ем)р)нщ шеж1рес;н жазып улгерд1 ол. Ал онын ем]р1 - дэу)рдщ ез). Жыртактаган ж)Г]ттерд! жек керш кеткетм-ай. Царгадай бастарынан бакастьщты, такастыкты, пэскене — кокыстыкты кайдан уйренед: осылар?! Бул жаксылык емес. Жастык жаксылыкка га на умтылмайтын ба ед)? /973 лсьм Сонымен, хош бол Москва... Шынуайым,шынкайгыосылайболадыекен-ау!

/Д л;ярямм 7973 лсьм ...Уйрент калган уямдай, Мэскеуд] барам кия алмай. Миллиондардьщ !шше. Б)р басым м е т н сыя алмай. Ецсемд1 б<р сэт жыя алмай, Не бет1мд1 айттым, Алматим, Не дейм)н саган уялмай?.. Тацгы шак, Аяз сорып тур. Согып тур боран, Согып тур. А к кусым мен! аман-сау, Алматымменен жольщтыр. 7 7973 лсмл Жумыссыз журген1ме жаца жылда б!р жыл толады. Цайт)п, калай жан багып журген)ме танданамын.

/Д лс^/яоА;сан 7973 ^/сил Унем1 Москвада турып, сонда т:рл1к еткендей, Москва неге ой-туимнен шьщпайды?! Алматыга, адамдарга деген б[р турл1 жатыркау бар. Как ни говори, Москва — есть Москва, там все попроще. Там можно кое-чему научиться и можно добиться кое-чего. Бастан еткен аяулы б:р дэурен сиякты. Б1р нэрседен арманда калган, сол жерде б)р асы- лымды умыт калдыргандаймын. Ом;р болса, тура турсын, досты осы халык арасынан 1здеу керек екен. 79 7973 лсмл Эз1лдегенс)п, жаны ашып, жакын тарткансып, акыл айткансып, арьща т1кенектей кадалатын эр!птестер]мнен туише де, кутыла да алмай- ак койдым. Байкаганым - менщ ардыц-курдщ, кызынып журет!Н1МД[ калайды екен булар. Сау журсем, сактана бастайды. Эс1ресе, X... Ой, зулым-ай! Негылган ш ) тар ед[! Аидып- ак журген;, сэл адаса калсам, аяйтын тур! жок. Оцашада сырласкан болады да, ек) адамнын басы косылса, кез)мд1 бакырайтып койып, эзмдегенсш,

бшд)рмей жамандай бастайды. Бассыз-ай, мен соны тусшбейд! деп ойлайды-ау, шамасы... Нес<не сонша зулымданасыц?! 24 /973 ж м л Бул жыл да етт1. Жырмен басталган жыл жыр- мен аякталады. Куйбецмен, азаппен еткен ел1 кундерд) койшы. Жырсыз еткен кундер мен ушш ел) кундер. Тэц]рдщ бул алданышты киганына да кулдык. Поэзия болмаса кай гер ед!м? Не ютер ед)м?! Акыннын ез мемлекет[, ез когам ы, ез дуниес) бар. Бул аз дуние емес. Демек, мен сол уинн ем]р сурем, сол ушш куресем. Куресем?! Иммен, немен куресем? Эз)ммен ез)м бе? Соцгы сезд] айтып елу керек кой... Цандай сэби ед!м. О, Тэн'Р'м! Туйс)к бере гер, тусш ж бере гер?! / /974 ж'ы.7 Жеке ез басынын кад]р-касиет] деген осы екен-ау! Ал мен акымак оны коргамак турмак, тш- т! бшмеппш де. Царапайым болгым келд), алайда ашык ауыз екем, тек менщ «достарым» гана емес, Т1ПТ1 ез семьям, балаларым да меш жер соктырып

кетед1. О, сен кандай коркынышты нзрсес)ц. Адамзат! Болмайды, ез кад4р-касиет!цд[ корга! Акын атьщды сакта, нагыз акынмын десен соган лайьщты бол! Табигаттыц езшдей карапайым бол, б[рак ол сиякты кайсар да бол. Сен ез замандастарьщнан езгешес!ц. Ненмен екенш ай- тпаймын. Ендеше, ер болсаншы! Басынды кетер, бауырым!.. 12.00-де Жаца жылды карсы алдык. Тыныш. Бейб1Т. Зер1Г1цк)леу. Мен ез басым кец]лденгем жок. Бул жолы б!рденен!н киюы келмед1.0 , дуние жарьщ! Мен зарыккан халдемш. Муньщ бэр: не уш!н?! Мактаныш уш)н. Эз!ЦД1 багалау ушш! 3 7974 лсмл Оз творчествомда кай жерде элс!з, кай жерде кушт) екенд1Г)мд! ез)м жаксы бшем. Э л с13 жер1М менщ К1нэм емес, ал кушт] жер)м - мен ем1р сур!П отырган ортаныц ецбег; емес. Унем1 ез!МД1 ез!ме кадагалатып, мэцп мен; кау1птенд)румен келе жаткан уакыттыц да енбеп емес. Каз1р акын болу киын...

// /9 7 4 ж м .7 Оныц тынышсыз ел)Н)ц тагдырынан гер!, акыннын ез тагдыры, омфшщ соцгы сагаттары м е т коб]рек толкытады. Элер алдында не тура- лы ойлады екен, ынркш?! Бэлк!м, )штей: «Чили, шуагым менщ!» деген шыгар. Немесе соган жакын б)р сез айтцан болар. Иэ, бэр) де акынныц журег) аркылы етед1. 27 /9 7 4 лсь/л Будь ты проклята, моя поэтическая судьба! Будь ты трижды проклята, среда, окружающая меня! Среда которой душой и сердцем я отдал­ ся, поверил, надеялся на лучшее. Коротаю свои униженные дни, дни, которые мне ничего не при­ несли, кроме горечи да страданий. Теперь-то я понял, что нет человека на свете несчастнее меня. Не знаю, чем все это кончится. Одно мое желание —успеть, воспеть свою лебединую песню. Сегодня, 27 января 1974 г., написана поэма под названием «Чили, свет мой!». За один при­ сест, без перерыва, без единой помарки, с 10 утра до 12 ночи. Попробуйте-ка сразиться со мной...

/С ал;мям /974 лсмл Газеттерге усынгандардан эз[рге хабар-ошар жоц. Жарыкка шыгара ма, жок па, бшмейм!н. Жаным ауырып, куйзелу уст)ндем1н. «Зову я смерть, мне невтерпеж)) (Шекспир). Уят та, баскасы да шыдатпай барады. Не 1стеу!м керек?! 2 .мя.мь;/7 /974 лгмл Бшгендер)н 4степ багуда. Не жаза бар, бэрш колдануда. Милицияга да б!рнеше рет тапсырды. Енд[ каматпак ойлары. Келепкемнен цоркатын халге жетк;зд]. Милиция кашан келш, кашан алып кетер деген кауштемш. Энеу кун) милицияда асы- лып елмек те болдым, балаларымды кимадым. Мойныма тузак салып сэл турдым да ойландым... Бул халге де жетк)зд]. Соншама не 1степ койдым буларга?! Себепс13 адам елмейд1... О, не деген киын уакытта ем]рге келгем!3, бауырым... /974 жмл Келес) жылдыц осы кун) кандай куйде бо- латыным маган мулдем белг1С)з. Жалпы, мен)ц букш саналы ем]р1м, осы куд!кт) шыр айналумен

келед). Мен Т1ПТ1 дэл ертен не болатынын да бш- мейм1н. Эрдайым бел гкп б1р куйде калам. Биыл )9 майда ем[р!мде б)р1нш1 рет, бэлки соцгы рет улкен К!С1ге ет!Н1Ш бшд)рд1м. Оныц атына орысша жазып, улкен хат ж:берд1М. Шы- нымды айтып, ашына бэр]н мойындадым. Еш- К1мге шагым айтпадым. Бул эрекет!мнен не шыгатыны, мен) алдымда не кут1п турганы - белпс!з. Хатым колына тие ме, б!лмейм)н, ол ез) окып танысар ма екен, элде жок па? М е т тек 01р нэрсе ум[ттенд1ред); егер ол ез: танысса, сондай улкен адамда калайша улкен журек болмайды?! Оган ет1Н1Ш бшд1р)п отырган кепт[ц б:р[ емес, акын гой, нэзж жанды акын... Эз)рше кутудем!н. «Чили, шуагым м ети!» 27 акпанда ( 1974) «Социалиста Цазакстанда» толык басылды... Журттын бэр) б)р адамдай жаксы кабылдады. Керг1С1 келмегендер кормей-ак койсын. Б]р нэрсеге оз[ме-ез1м дэн ырзамын. Ол ез1мн)ц - акындык болжамым, акындык интуици­ ям, Пабло туралы менщ поэмамнан кей)н одактьщ баспасезде кеп материалдар жарияланды. Эрине, олардьщ бфш ен де мен таныс болган емен. Со- Уд

лармен кейш таныса отырып, дэл басып, бурын бшмеген жайттарымды алдын-ала нак айтканыма мактанам. Неруданын суйег1Н каб]р)нен казып, урлап экет1пт!, К1таптарын ертеггп. Мен муны бшгем... С уй4кт) балаларым менщ! Акылсыз болмацдар! Эм;р тола кау:п, абай болындар! Эм)рдщ эрб)р цубылысына байыппен, акылмен карацдар! Жен[ жок мей1рбан, жумсац болмацдар. Эм]р барда жауыздьщ та бар. Метрбандыцпен, жумсактыкпен жауыздыкты женуге болмайды... Б)р сезбен айтканда, суйе де, жек коре де бмнцдер, б!рак эркашанда адам цалыптарында цалыцдар! Эрдайым сац болып, эрдайым ездер1ЦЦ1 коргай б 1Л)Цдер! Балаларым мен[ц! Балаларым менщ! Егер сен- дер тусшсецдер той м ет... *** Ерте-ертеде Нерон патша ом)р сурген. Журт оны акымак деп атауга дагдыланып кеткен. Шынында да ол сондай болды ма, мен онысын б!лмейм)н. Б)рак мен оны ез сез[ аркылы бше- ^<9

М1Н жэне терец тусшемш. «К^андай улы актер ел!П барады!» - оныц букш ем]р)Н[ц дэн; сол сезшде. Ол - оныц шын журектен мойында- уы. Б13 бэр1М13 - артистз, Т1ПТ] усак-туйекте де. *** Тап келе калган жагдайда дереу бетм деле кет)П, кез-келген лажсыз жагдайдан амал та- уып, кез-келген цау1пт1 айналып ете алатын, карсыласпайтын, тек б;рак жел шайкаган кек шыбыкша майысып цана коятын адамдар гана ацылды эр1 табыстан табыска жетюш, бакытты болып саналмак па? Ал ешюмге бас имейт!н, кез-келген жауыздьщ пен зорлыкка эрдайым Карсы туруга тырысатын жэне жауыздыктыц корланган кулы болганша туп-тамырымен Копарылып калганды артьщ санайтын карт емен- ше кара дауылга каскайып карсы туратындар неге бакытты деп есептелшбейд]? ^алай дегенмен де, бул гасырда 613 алдыцгыларды ацылды санаймыз. Жэне оларга кызыгамыз, ал соцгыларды неге акымак санаймыз, не жолы болмагандар деймЬ де, байгусты кекес!нмен менсшбей шыгарып са- ламыз, ондайга жогарыдан, жактырмай караймыз.

Мьщдаган мысал келт1ре алам, ол С13ДЩ де колыцыздан келед]... СуЙ1кт1 менщ балаларым, бул жен)нде маган сендерге екш:ц б)рш усы ну киын, ездерщ калач альщдар. Сендерд1ц тагдырларьщныц калай бола- тыны маган белг)С)з... 2 У.мл.мы/) /9 7 4 лсмл Мен)ц улкен к)С1М унс13, каламдастарым да унс!з. М е н 1Ц тагдырым, акын тагдыры калайша ешк!мд1 селт етк)збед1? Бшмейм)н, мен ез)мд1- 631м эбден аямай айыптап б<ткенде, олар мен) калайша тагы кайта жазгырмак? Мен, бэлк[М, ез1 де оцды 01ткел1 турганда, ет!Н)ш айтпайтын жакка ОТ1Н1Ш айтып, шалые кадам жасап койдым ба?! Кейде шын журектен айткан сырьщныц бумерангка айналып, езще кайта оралып согуы да гажап емес. Егер тагы кайтадан бас-кез жок сегу, даттау басталып кетсе кайтем?! Ашыгын айтканда, ез!мнщ кандай адам екен!МД1 де бшмейм1Н. Кеншшек екен[м рас. Алай- да, жаным мен:ц тым м етрбан, журег!м мен!Ц оте жумсак. (лрэ, сондыктан шыгар Толстойдьщ «жауыздыкка, зорлыкка карсыласпауын» м е т ц

де цолдайтыным? Солай ма?! Адамдарды жауыз деп айта алмаймын, ейткен: оларды аз бшем. Мен зергтеунп ем естн , акынмын. Адамзаттын кайгысы мен куанышы мен) жеке адамныц езшен артык кычьщтырады. Адамдардьщ жаман ек етн , жаксы екенш ажы- ратушы мен ем естн , ейткен1 ез[м де солардьщ б1р:мт. Мен1 журттьщ тагдыры, оларды коршаган ортаныц шындыгы, олар ем1р сурш отырган уакыт, оларды баскарып отырган когам кызьщтырады... / ищсьлч /974 лсмл Кеше улкен уйд:н б]р адамын Жазушылар одагында жолыктырдым. Ол ч-к (чиновник) м е т ц хатым жайында бшет1н болып шыцты. Ана к к и е деген ет)Н[Ш)м мынау секшд: б!реулердщ колына тид! ме деген м е т куд;к билед;. Егер олай болса, онда умгг аз, ейткен), мен юмнщ К)МД1К[ екетн , юмн)н К1мге кызмет жасайтынын бшем... Шынымен-ак, адамдардьщ журег) б!теу етке ай- налып кеткен: ме? Мемлекетч^к кызметкерлерд!Ц шынымен-ак хальщтыц, онын б)р белшег! болып саналатын мен сияктылардыц мун-муктажына

кулак асуды койганы ма? Адамдарды енд) тус)не бастагандаймын. Мен1ц !Ш1мде элдене елд). Адамдарга деген сен1\\пмд1 жогалта бастадым. Сондьщтан колында бчл!Г1 барларга титтей де ьщыласым жок! Араларында б1р-б:р1не деген сату- сыз, ек[ жакка 61рдей таза се т м :, саналы, К1С!Л]КТ) сыйласымы болгандыктан да адамдардьщ малдан айырмасы бар. Б[з онсыз б 1р-б)р1М13ден айрыла- мыз, 631М13Д1де, езген) де б)ржола куртамыз. Ша- быт дейт!Н байлыктан айрыламыз. Онсыз ештеце жасалынбайды. Ол кеткен сон, ез)цд! ел<к деп есепте! Демек, оны сактау уш1н куресуге болады. ... Б)р кеше отырып алып маган «Алтын адам» — куманд! казак туралы поэма жаз деп акыл ай- тады. Оньщ мумкш емест)пн айтып, жуырда жазган «Алтын адам» атты елец!мд1 окып берд)м. «Алтыннан кымбат адам кайда?» - дед!М элпге. Б)р нэрсеге гана анык кез!м жетед): егер ол адам шынында да б:здщ аргы тег[М)з болса, ол езшщ де, алтынньщ да багасын бшген екен. «Алтын адамныц» К1М екенш аныкта, маган тус!нд!р!п бер: езшщ букш алтыны алтын табытка айнала-

тынын, ал к е тн п урпакка тек алтынныц от! гана жетет1н)н Т1рл1Г)нде бул алтынга оранган ел1к ойлады ма екен? Маган онын к м екетн , кандай адам болганын, ана алтын КИ1МД1 киюге тати ма?! - соны бшу кажет. Сонша алтынды онын кайдан тапканы маган белгЫз, ал алтынныц оцайлыкпен табылмайтыны жэне эрюмнщ таба алмайтыны бэр)м:зге аян. Сондыктан мен1 дурыс тус)н, кымбагтым, поэзия журналистика емес, ал акын дабыра тугызатын жагдайларга жуг)ре беретш журналист емес. Алтынмен кшнд1р!П койган канка суйек табылганы ушш гана поэзия жазуга бола ма?! Алтынга малынган адам туралы жазганша, елс1з далада кемус[з калган адамнын бас суйеп жайында мен куана-куана поэма жазар ед!м. .млусь/.и /9 7 4 ж м .7 Бугш туске д е т н б!р милицияныц к)Ш! сер- жантында суракта болдым, ал тустен кей)н б1р белг!л) акын маган ез елендерш окып, ез!Н!Ц жаца елендер жинагын сыйлады; эрине, ол мен!ц п)К1р1мд! улкен ум)тпен кутед). Менщ ем!р1м-осы.

б , мен уш ш кандай б1р жексурын кундер туып тур десецш)! Каласа да, каламаса да журт мен: акын ретшде тус1нед); ал адам ретшде К1М туе:не кояр дейсщ. 11пт) ен жакындарым да. Тусшсецдерпн, мен туганнан адаммын, адам калпымда калам; ал мен кейш акын болдым, уксандаршы, болдым. м 7 75-лс/нмл? Вот что я знаю о нем: Пушкин прежде всего был коняшкой своих детей. Это прекрасно? Не всякий гений таким быть может! 2 / 7974 .жь/л Бэр! маган жат, жексурын, жи1ркен1шт1! К 1МН1Цдос, К1мн[ц кас екен)н угудан мен баягыда- ак калганмын. Жок! Мен)н достарым жок. Мен тек айналамнан ез1ме карай жылжып келе жаткан сепз аякты сумдьщтарды гана керем. ^органа аламын ба, бтм еймш . Мен] будан тек кана б)р керемет куткара алады. Ал мен кереметке катты сенемш. Кереметтер болуга ти)с! Цаз]рше м е т карусыз калдыргылары келед). Душпандарым токтаусыз шабуылдауда. Олар мен1 куртып ж)бе-

руге де дайын. Егер б1реу колына мылтык бер!п, ат десе кайсысы болса да колы калтырамастан букш адамзатты суйген, ешк:мге зияны тимеген м е т сол заматта-ак атып Ж1беруге эз!р. М е т ц белг!С13 досым! Сен маган: ез семьяц, ез уйщ, ез ошагьщ бар, тагы саган не жетпейд1 дерс!н? Жок, олай емес. Менде семья, ата-ана, туыс жок... Онда не- менеге е\\пр с у р т , семьяцнын камын жеп, п:р! болуга тырысып елец жазып, К1тап шыгармак болып журс!Ц дерсщ. Жауап берейш: балаларым уш!н, ез тамшы каным уш[Н. К^алай болганда да олар мен[ц ем]р)мнщ жалгасы гой. Кейде олар да — менщ сол кшкене жыртцыштарым да, маган ез тырнактарын керсет)п кояды, кез-келген уацытта менщ жанымды ауыртуга, катты жаракаттауга олар да даяр... Олар м е т солай кабылдайды, солай таниды. Мен]ц )Ш)мде элдене елген, оны енд) кайта г)р1Л- ту мумкш емес... Бзрюф соцгы сезд1 мен айтам. Цалай болганда да акыргы этм д ! айтып бггуге т и ю п т гой. Ей, шарманщики? Не вам судить меня. Насто­ ящие судьи впереди еще. Пройдут года, придут

новые поколения, и они поставят каждого из нас на свое место. Испокон веков так было, так и есть, так и будет. О себе я вот что скажу: Я ровесник поколения X X I века, а может быть, родственник еще дальных поколений... ... Омля?(<)яр, 6)мер<)с «лсярмс)) &л.мимг)ь;.' 0 /)<?<л лсе/мпем, Лун<)<?с7м/к к;мл<?ям я/(Оймг)ь;. 6?се ял.иям ^ялся/(, сол л;ям^ы... /ия.7ясл;ям оме/? оол.иямг)ь;/.'.' 76 ж & 7/мол;сян 7974 жь/л... / л;язян /9 7 4 лсмл Бойында б]р тамшы таланты жок бола тура, талантты эдебиетш)лерд1Я катарында тургысы келгендер акымак емес, ез творчествосын буг;нг1 кунмен жэне оз)Н1Ц ура - патриотизм)мен елшейт!н, сейте турып, эдебиетте калгысы ке- лет)ндер акымак. У нем) [здеп журет1н жэне ылги эдебиеттег) «бос орынды)) тауып ала коятындар

ацымак. Осы кун) талантты адамдар эдебиетте аз роль аткарады. Цаз]рг1 б]зд)ц эдебиетке кулдык ура берет!н кулдар кажет. Олар, эрине, «бора- зданы булд1рмейд1». Осы кунг[ ережелер олар­ ды толык канагаттандырады. Руксатпен жазады, жумыс [стейд], тамак шед1, жэне журш-турады. Олар тэрт)пт1. Ойтпегенде ше, талант буырканса, ол ез жолымеи козгалгысы келед1 жэне жолдан шыгып кст1П. бц;демен[ булд1р;п те алады, сон- дайда кулдар ахк асты табыла кетед1. Уятсыздар, олар таланттьщ «орнын басады» да. Орынга оты- рады да, таланттардыц уст!нен буйыра бастайды. О, кандай е ю т ш т ! Одан еткен ек1Н1ш болмайды... б л;дзям 7974 лсь/.7 Эдебиет)м1зд1 арамшептерден тазартатын кун туар ма екен?! Сайдам? Осы кунг) эдебиет нагыз таланттардын эдебиет) емес, пысыктардыц, жерлестер мен достардын, жагымпаздар мен коркактардьщ шатпагы. Одебиеттщ кокжиег;не ейт1п-буйт)п б)р алаяк )лже калса, ол ез) сиякты б)р Санчо-сыншысымакты суйрелей келед). Ол «сыншысымак» белгш) б)р уакытка дейш ез

ш эркетн сол салада суйрет)п жур]п жатады. Жагдайы барда айпап-жайпап калуга тырысады. Б)реуге жагымпазданады, б]реуд; коркытады (ез< де коркады), содан соц жан-жагына карайды: жок, будан эр) буйте беруге болмайды екен; ол езшщ шатпакайшыл с е р 1к те р 1Н)ц кемепмен уялмай- кызармай улкен эдебиетке аяк салады, с е й т т енд1 ез1 шыгармалар жаза бастайды. Сондыктан б]зде ай сайын эдебиспм1зде жаца, б1рак ез1 белг!С13, аты-женс13 б1р «жулдыз» пайда болып жатады. Ал 6)3 кунарлы топырагымыз тагы б1р арамшепт1 ес)ргетн елемейм!3. Цашанга дей!н осылай созыла бермек? Арамшептерд! туп тамырымен жулып тастауга элдек1мн!Ц батылы жете ме? Мен1Ц ойымша, ол б)р гана кк)нщ колынан келет)н !с емес. Сондыктан мен эдебиет)М13дщ тазалыгы уш1Н киналатындарды, азшылык таланттарды мынаган шакырам: Достар, таланттар! Б)р1г1ндер! Барлык шатпакайшыларга карсы майдан ашайьщ! Олардьщ желеп-жебеушшер1н тугелдей эшкерелетк! Уксандаршы, б[зд]Ц эдебиет)М13 туншыга бастады! ^0

24 /973 жыл После всяких потрясений (и моральных, и ма­ териальных) оказался в больнице. Ожидал ли я этого, не знаю. Врачи говорят, что у меня острый хронический гепатит с переходом в цирроз пече­ ни. Насколько правда, где, как, что у меня болит. Прекрасно чую, что у меня болезнь не одна, чую, что душа вся в крови... Больница мне помогла. Там, в больничной палатке, ночью в буфете (столовая), работалось отлично. После долгой разлуки мы встречались (с поэ­ зией) как влюбленные. Видать, соскучились друг без друга. В течение двух месяцев (с 8 декабря 1974 г.по 24 января 1975 г.) написано около 4 ООО стихотворных строк. Работал по совести, не ду­ мая, возметься ли кто-нибудь опубликовать их. *** М е т ц коз1м енд] ашыла бастагандай. Басцаларды, цоршаган ортамды уга бастадым. Неге екетн , кейде маган букш адамзаттыц бала- сы дос болып кершед), ал кейде туган шешем де <37

кас сияцтанып кетет1н сэттер бар. Ол, с]рэ, м е т ц адамдарга соншалык шектен тыс жаным ашып, есесш е олардан да оз!ме сондай жанашырлык куткенд!ктен болар. Журтка тус!Н!кт! болгым келед]. Мен олардьщ маган жаны ашыганын, мен1 сыйлаганын калаймын. Ойткен! ез;м оларды шексЬ сый- лаймын. Мен жайында не ойлайтындарын журт мейл! айта берс)н. Оларды тоцтату менщ бил]Г]Мдег) нэрсе емес. Алайда, олардын жасы- рын жаулыктары мен)ц назарымнан тыс кала ал- майды, бэр)б[р бшем. Бшем, сонан сон ерте ме, кеш пе, мэдениетке жата ма, жок па, эйтеу:р б;р цатты айтып тастаймын. Ойтпесе, мен ауырамын. Муньщ бэр!н неге айтып отырмын. Себеб[ мен адамдармен к тес болам, оларды зерттей\\нн. Мен! адамньщ ез), сырткы сулдер1 емес, М1нез-кулкы, катынасы, ойы мен психологиясы цызьщтырады. Оларды туе Iнуге тырысамын. Адамдарды тушнем, олардыц да мен] тус!нген)н калаймын. Мен!н букш поэзиямньщ мэн[ - мше осы. Поэзия - мен унпн жанымньщ шырылы. Баска ештене де емес...

2 6 л;я?(/м я/7 7 9 7 5 Ж 'м .у Я отношусь к Блоку, как к полубогу. У Пуш­ кина своя, особенная особенность, у Лермонтова, у Некрасова - своя. В русской поэзии, мне кажет­ ся, Блок стоит особняком. Ни на кого похож. Он выше своей поэзии. Очень культурная, серьезная поэзия у него. Блок - разочорованная душа. А его «Двенадцать» - крик мятежной души, вроде «Рек­ виема» Моцарта. «Возмездие» его - это плач целой эпохи, це­ лого поколения. Блок не напоминает орла. Он па­ рит высоко-высоко, хочет и не хочет садиться на эту грешную землю. Если бы не закон тяготения, возможно, он остался бы на небе. Вся его жизнь напоминает «Коршуна» своего. У Блока не суще­ ствует природы без человека, и наоборот. Приро­ да и человек для него - одно целое. Как можно по­ нять природу без человека? Без него отношений к ней, без его настроения в тот или другой момент? Природа осознана, понята человеком. Значит, она должна быть воспета вместе с ним. Табигат сол ез калпында-ак эдем!, оны эдемшеудщ кажет! жок. Суреткер оны сол

калпында беру керек ай — ай, кун - кун, т мен салыстыруга бола калай карайтыны, к баскаша жагдай. Ал ол кад)рс)зд)к емес пе?! Блоктьщ «Черный тус1Н)кке жецш... Айн рух улкен роль аткару езше байланысты. К;м ядан аулак журу) кере ештеце жок. Ок)Н)шке оянып, ездер) солай гасырда оларды куып т гасыр каталдыгы болга Тэц]р1М-ай, б)зде ак Бэр) де атакты болгысы танымал болгылары ба халыктьщ калай карайт кез салмайды-ау. Цайран эдебиет1М)з бэр1н асыраушы: тала

к. Мысалы, жер - жер, да, пенсионерлерд) де, тагы-тагыларды. Ек)-уш тагы-тагылар. Оларды не- елец)Н алып жаца жаза бастаган жас келед), б)рер ады? Оларга кай адамньщ жерге керсетед) де, бул )стен ештеце енбейт)н)н, калай кабылдайтыны ол ет)п кетудщ мумк1н емест1Г)не кез1 жетед). Сонан ларга тенеу табам деп )здеу соц ез купнн проза жазып байкайды. Ол да ал- дында алынбас камалдай турып алады. Ашынган, вечер. Белый снег» елец) жаца жаза бастаган жас сонан соц сынга жармас- налып келгенде, поэзияда ады. Поэзия мен прозадагы беделд)лерд)Ц б)р)не уга ти)с. Калганы акынньщ болмаса б)рше жагымпазданудыц оцай емест)Г)н мде рух болмаса, ол поэзи- быпп, ал сын саласын ыцгайлы, эр) ти)мд) санай- ек, оган ол салада ктей'пн ды. Сонымен ез эрекетш бастап кеп ж)беред). Кейде т)пт) б)реуд) (эрине, онша каушт1 емест)Г)), орай егер олар ез уяттары ягни ць)змет) жокты, коркытып та тастайды, й шешпесе, б)зд)Н мына сейт)п кундерд)ц куншде б)зд)ц эдебиет)М)зд)ц тастау киын. Ойткен) б1зд!ц «бшг)ш)» болып шыга келед1. Жэне эдебиет)М)зге анмен, бэр)б)р мей{рбан... п1К)р айта бастайды. кын мен жазушы каншама? Мен кейде думбшездердщ эдебиетке кандай ы келед:. Бэр1Н)ц де халыкка жолмен келген)н, к)мн)ц бакшасында ескен)н, ар. Алайда сол эрекеттерше к)мн)ц канаты астында катайганын, оныц тынына бурылып б)р ездер) камкоры к)м екен)н, бук)л кезген жолын зерттег)м з каз)р не боп кетт)? Ол келед), эттец, уакытым жок... анттыны да, талантсызды Булай бола беру) мумкш де емес. Тупт)ц тубшде бэр)Н)ц де акыры болады, шыда, кут...

37 ь,и/(/?;лр 797У лсыл Эз1ме б:р жаца ек1 костюм алып кимей-ак ел!П кету (кудай оныц бетш эр! кылсын) кандай аянышты. Ж ет!спеуш ]Л]кте туып, жэне унем! жет!спеуш1Л)кте ем]р суру кандай ок!Н[ШТ]. Егер бала, бозбала кез!МД) ес[ме алсам сумдык урейленем, катты жэб;рленем. Букш жастык шагым менщ ез)ме сокпай етш кеткен. Санамда тит!мдей б]р куаныштыц 131Н калдырган, ец курыса, б)р кутм д1 ес!ме туе;ре алмаймын. Мен бул жарык дуниеге келгел! мше кырык терт4нш1 жылга аяк басып барады екен, бар ем)р)мнщ кор, ж тркенш гп болып кер1нет1И1 соншалык, кейде б э р т ез ыркыммен-ак киып кете салгым келед!... Шындыгын айтканда, мен бурын денсаулык дегеннщ, ауру дегеннщ не екен1н бшмеуш! ем. Тагдырым мен; одан тыс калдырмапты. Бурын бшмесем, енд1 бар сыркаттыц сырын туе 1нуге тура келд1. Мен ел)мнен коркам ба? Цоркам. Цоркатын себеб]м: о\\прд1ц куанышын татып кергем жок, творчествоныц куанышына жолыккам жок. Бар ем!р!мд) жокшыльщта, жокшылыцтан унем) урейленуде етк1зд:м. К,ыскасы, туганда да, ем)р сургенде де жэне елгенде де б[ркелю болу: ештеце кермеу, ештеце езгермеу - кашанда корлык кой... ^0

ил,/;<7/; 7975 ж м л Егер 1976 жылы менщ «Тацдамалым» шыкса, онда менщ ацыр аягында рухани да, материалдыц та жагдайларым ептеп те болса жецшдеп калар ед1. «Тандамалыцныц» болуы жаксы-ак кой. Оны мен «Тамаша айым - тамызым» («Август - месяц священный))) деп атаймын. Егер баспамен шартка отырсам, онда сол та- мыз айында отыруым керек. Эдетте, олар келес! жылдыц шартын сол айда жасайды. Бул б)рш- Ш1ден, ал ек)нш1ден, тамыз — жаздыц акыргы айы, унинннден, м е т ц жортуылдарым да б)тед), калай дегенмен мен енд: жас ем естн гой, м)не 44-ке келд1м. Эрине, бул мен)ц жастыгымныц соцы. Жаздан кейш куз келед1. Сондьщтан да мен тацдамалымныц атын «Тамаша айым - тамызым» деп коймацпын. 72 ял;мян /976 ж ь /л Е с т ауру. Аурухана. Емделу. 11 кацтардан 5 акпанга д е т н . Ауруым менщ оцай болмаса керек. Егер дэриерлер диагнозды дурыс койган бол­ са, онда м е т тек б;р сикырлы куш кана сактап калады. Бул жолы шынында да ауру екеп;мд) мен ез)м де угындым. Цатты жудед]м. К о ц 1л-куЙ1М на-

шар. Шаршадым, букш енебойым сыркат. Менщ «Тандамалым» ез кел:с1\\пммен «ем!рдастан» деген атпен кет*п. Ауруыма бай- ланысты версткасын да, сонгы окырын да ез)м карай алмадым. Цалай болып шыгарын бшмейм)н. Б]р сезбен айтканда, байгусты тагдырдьщ колына б)ржола тапсырдым. Эз эр)птестер!мнщ мен!Ц шыгармама калай карайтындарын тым жаксы б]лем1Н. Кез- келген сылтау тауып, олар м е т купиялап, б)р Ш1П калуга дайын турады. Жартысын ауруханада, жартысын уйде, мына тусынан ана тусына д е й т тугел жазылган терт1нш) дэптерд] бтрд1м . Сонымен, мен)Ц тагы б!р жинагым даяр. Маган тездетш, баспагер тауып берщдерш!, мен оны жаца татымды дуниелермен калай камтамасыз етер екем. Мен елецд) уз1п-жулкь!п, орайы келгенде, кез) келген жерде жазуга эрекеттенбегем. Жок! Поэ­ зия - жан булкынысы, булкьты с пайда болганда каламнан кол узбей отыру керек. К)мнщ кайтет1н)н кайдан б)леЙ1Н, мен ез)м шабыттьщ б ук и селш сыгып алып, кур сулдер1Н калдырганша орным- нан турмаймын. Аурудьщ аты ауру, б1рак жумыс

ете жаксы 1стелд1. Кейде ол творчество м е т букш сырцагтан сауьщтырып Ж1бер ед 1. Олец — ен эуел1 шыгармашыльщ, кажырлы ецбек. Азапты, жуйкеге салмак салатын жумыс. Оцашалануды жэне тыныштьщты суйед]. Егер мен ондай толгак уст!нде жарым жолда токтан калсам, кей:н онда ой соцьтан куалау маган киын. Алгашцы кумарльщтан ажырап калам. /4 7976 лгь/л Егер б]р кездерде м е т ц ем!р1м, творчеством элдек]мн!ц кецш1н аударса, оларга былай деп ед]м: - М енщ кымбатты достарым! Егер с{здер шынымен м е т ц ем!рбаянымды, творчествомды зерттемек болсандар, онда мен не жазсам, соныц бэр!н тугел окып шыгуды умытпагайсыздар. Мен) ез елецдер1мнен б е л т карамауларыцызды ет т ем . Ес*гер)Ц]зде болсын, м е т н елещм жеке турганында тук те емес. Б)р1кт]рш Караганда ол поэма [спетт]. Басы жэне аягы бар. Ол кейде кул)мдеген, кейде туцшген жанымныц кудды да- усындай. Жалган куйппш, жалган махаббат пен куаныш, ет]р!к патриотизм жэне тагы-тагылар

поэзияныц жаулары. Кепшш1КТ1Ц к е ц ! Л ) н аулау уннн, рухыньщ ыцгайын табу уш1н жазу керек. Орб)р жазатын адам окырманды кулд1р!п абыр- жыта алады (бэр! оньщ шеберл)Г)не байланысты), б[рак оньщ жанына к[р)п, ес!нде мыктап калу учли барынша ашык, сез]мтал эр! тус]Н1кт! болу кажет. Кейде карапайым тус!не бшет)н кепш)Л<к сеьпн образдарьщ мен прообраздарынды арткы катарга ысырып тастайды. Эрб]р окырман керкем шыгармадан ез[н, ез жанынын белшег)н 1здейд'. Сондыктан мен ез)мн1Н «Мен)м» аркылы жасырмай, жаппай ем)р1мнщ шеж)рес1Н ж а- сап шыктым. Жанымньщ муны мен куанышь! — бэр] сонда. Солар баска журектерге ез сэ у л е С 1Н тус)руге ти)с деп ойлаймын. Сонымен, достар, букш менщ жазганым - бар-жогы б!р гана бут!н поэма. Адамныц е\\пр' мен ел1М1, кас;рет] мен куанышы туралы поэм а. Егер нанбасандар, барлык елещмд) жинап, б;р жинакка топтастырып кор!ндерш1. Естер!НДе болсын, эрб)р елен'м ез орнында турсын. Ягни жылына жэне бойына карай, сонан сон кез алмай окындар. Сюжетше кен'л аудармай-ак коюларына болады, ал композициясы мен архитектоникасы-

на зер сальщдаршы. Егер мен) содан т а п п а с а онда акын болмаганым! Кто из современной молодежи ломает над чтением «Евгения Онегина» Пушкина- «Чайльдом Гарольдом» Байрона? Едва ли И^.ро- ся. Я сомневаюсь, хватит ли терпения у НИХ честь до конца лермонтовского «Демона»' нешнее поколение живет сегодняшним Д^^^'рци них жизнь - не театр, а мимолетная эстрада в чудеса не верят, для них ни что не чуждО' вкусы быстро меняются. Им чужды, мне каи^ глубокая мысль, познание себя и других. ^ А что, если назло им, написать роман в с?*' про их жизнь, на их же лексиконе? 76 ял;яян 7976 ж м л ,д{ Керкем сынсыз керкем эдебиет ем[р сур^^ Сын ез мойнына талай нэрсен: алуы тшс. Сын казы да, адвокат та болуы керек, аДк ^ з болса калган жагдайда ол ете катал, м еЙ Р'^ айыптаушы да бола бшу) керек. Ойтпесе, жалпы енер атаулы алгашкы когам курЫЛЬ^

елестетед). Эрк1м ез бшгеншше, эйтеу)р сез)к- пен, керкем емест]Г)н жэне жацсы емест1Г1н бме тура эрекет жасайды. Ойпырым-ай, коймайды-ау коймайды. Соньщ бэр!не сын К)нэл1. Б)зде дурыс сын жок. Оньщ таза, эдш, бм п р еюлдер! жок. Тек жагымпаздар бар. Олар беделд!лерд! мактау уш1Н езара жарыска тусед;. Олар сол аркылы эдебиетт]ц асырауында е з д е р 1Н )ц кала беруш камтамасыз етед). Бул урашыл-сыншылар керкем шыгарманы шатпактан ажырата алмайды. Олар уцнн автор б1р)нш) орында турады. Оньщ К1М, кандай кызметте екенше кен!л аударады. Ал он- дай шатпакайлардьщ келецкес*1нде таланттар б<р- те-бфте сене беред;. Ом)рге, оз! ем)р сур1п оть[рган цогамга бел- гин б)р кезкарасы жок адам акын емес. Ондай адамньщ ез!Н акын гана емес, когамньщ ойлай бшет!н азаматымын деуге де хакысы жок. Каз!рг1 нагыз акын алдымен ойшыл, ягни фи­ лософ болуы кажет. Поэзияныц жалац сулулыгы жаланаш сулуга уксайды. Оган тек тандана карауга гана болады. Акыннын М!ндет1 суреттеп шыгу, баяндап беру емес, кайта сол сулулыктьщ купиясын, оньщ ар жагындагы нак сол жасырын-

ды ашып беруде. Осы замангы акын, тэж)рибел1 кубылнамашь]дай уакыт тамырын дэл ба- сып, дэу)рд!Ц, когамньщ дертш ез дерт1ндей кабылдауга ти[с. Поэзияда философ болу деген сез, ез!н коршаган элемд] угыну, эр заттьщ мэнш бшу. Алайда салкынканды, акылгей философ болу жарамайды, ацырына дейш «адам жаныньщ инженер)» болып калу керек. / 7 ял;мям /9 7 6 лсмл ^ай акын табигатть] жырламайды? Б)рак кайсысы кай жагынан келед:? Бул — сурак. Мы- саль], Пушкинд] алайык. Онда табигат пен адам жэне оньщ кецш-куй; б)ртутас. Пушкин поэзи- ясында адам мен табигат б<рге жырланады, б1р- б1р)нен калыспайды. Бугшг) кунмен, б у п н п ем]рмен гана т)ршш]к жасап жаткан адамдардьщ дацкы мен атагы арта берсш. Б]р кун]н жаксь] еткпсе б]тт]. Олар уш ж ем]рд]ц мэн1 — ез гу\\]ырын кь]жалатсыз молшылыкта, уайым-кайгысыз етк)3)п, арты-

на жаксы, бай мура цалдыру. Нес) бар, олард!К) дурыс. Э31МД! курбандыкка бер)п, мен неменеге талпынам? Бэрш курбандыкка кия отырып?! Шайтан алсын бэр4н! Акыр аягы, жер бетш деп жаксылыктьщ рахатын м е т ц де керу!М керек кой. Б)рак кайт!П?! Мен б1р нэрсеге - поэзияныц Т1рннл1кпен б)р- ге, ягни адаммен, табигатпен б1рге. елет1н)не - кэмш сенемш. Адамзат жаны катыгеч тартса тар- та берс)н. Кайтсе де б)'р парасатты адам калады. Ол — акын. Акь[ргы сез соныю. Что должен иметь поэт, чтобы быть поэтом? ТУерсое: Талант, Талант и образование, эруди­ цию. Диплом необязательно. Д/норос: совесть, чтоб стыдиться сам перед собою, прочтя свои слабые вещи. простоту. Пусть не гениальную, как у Пушкина и Абая, но простату человеческую, чтобы быть понятным другим. Не умничать, не рассуждать о воспеть!

%я!ес/?;мое: интуицию. Чего не видят другие, увидеть и познать. /Тямюе: труд, чтобы постоянно совершенство­ ваться. 77/сс/мос: дух. Менщ денсаулыгым кираган уй сиякты. Эз1рше тузелген сикым байцалмайды. Эс!рссе, тацга жуык киын. Кеудемд) тас басып жатцандай ауыр, оц жак кабыргамньщ астынан элдене сы- здайды. Бауыр ма, екпе ме бшмейм^н. Журек! Мен1ц жалгыз Т 1 р е п м - тек сол. 25 ял;яян 7976 лсьм Фольклорымыздьщ бай екен1 даусыз. Оны кез келген халыктьщ кез келген фольклорымен катар коюга болады. Егер фольклорымызды эдебиет!М1збен салыстырсак, онда соцгысы кеп кедей кершед]. Ол оныц эл: жасандыгынан, буы- ны катпаганынан. Жазгыштар кеп болганмен, жазылганы (мэнд!, толыккандысы) эл! аз. Б:з жазылган нэрсен1ц санына карап карыкпыз. Керкем эдебиет коллективт1 ецбек емес е к е тн ойлайтын уакыт жетпед] ме? Ол мейлшше даралыктан туады. Жэне белг[л) уакыттыц есеб1 ^с)

де, фотографиясы да емес. Ол цогамныц, дэу1рдщ сынынан етуге т т с . ... Егер кад1р-касие*п миллиметрл)к кана бол- са, шакырымга созылган т1з)мдер эдебнетт! курай алмайды. 7976 ж мл Эттен, ауруым болмаса, биылгы жыл мен учйн жаман басталмады. «Ом1рдастан№ - тацдамалым 15 ООО тиражбен шыцты: аса жаман емес. Мазмуны, такырыбы мен) канагаттандырады. Будан 10-12 жыл бурын жазгандарымныц жана дуниедей окылганы куантады. Бэр! орнында...

Муцагали М акатаев К У Н Д Е Л 1К Редакторы: Элсей<т Оспан Катетузеуш)лер: ^азына Нурмаханова Ум<т Турсынбекова Керкемдеуш[ редакторы Макиал Байузацова Техникальщ сарашы Нуркен Суйеубекулы

ИБ №666 Басуга 10.12.20)3 ж. кол койылды. Цалыбы 60X84 Офсетпк басылым. Цар)п тур[ \" И т е з Котап\" Келем[ 3,0 баспа табак. Таралымы 2000 дана. Тапсырые №478. «КДЗакпарат» баспа корпорациясы Алматы к. Жангелдин-Мухамеджанов кк., 30/26 тел: 8-727-3974163, 3974162, 3974164 е-тай : ка2акрага!@1пЬох.ги «ЦАЗацпарат» корпорациясынын баспаханасы