1097206195-1

KnowledgeCenter การจดั การความรกู ับการบรหิ ารราชการแนวใหม ศ.นพ. วจิ ารณ พานิช สถาบนั สงเสริมการจดั การความรเู พ่ือสงั คม ในโลกยุค “สังคมแหงความรู, ยุคโลกาภิวัตน, และยุคแหงการเปลี่ยนแปลง” หนวยบริการสาธารณะ หรือท่ีเรียกวาหนวยราชการจะตองปรับตัว เปล่ียนกระบวนทัศนใหม และเปลี่ยนวิธีทํางานใหมมฉิ ะนั้นสงั คมไทยก็จะไมสามารถแขง ขนั ไดในสงั คมโลกความแตกตา งระหวา งราชการแบบเกา กบั ราชการแนวใหม ราชการแบบเกาเนน การทําผลงาน เชน หนวยงานดานการเกษตรอาจรายงานวา ในปท่ีผานมา ไดใหคําแนะนําดานพันธุขาว ปุย และยาฆาแมลงแกเกษตรกร 1,000 ราย แตราชการแนวใหมตอ งเนน ทผ่ี ลสัมฤทธห์ิ รือผลกระทบ มองที่ตัวเกษตรกรวามีรายไดและชีวิตท่ีดีหรือไม ไมใชแคมองที่งานของตวั นักวชิ าการเกษตร ความเจริญกาวหนาดานตาง ๆ ทําใหโลกน้ีมีความสลับซับซอนข้ึนอยางมากมาย การที่ราชการจะสรางผลสัมฤทธ์ิหรือผลกระทบแกสังคมหรือแกประชาชนได หนวยราชการจะตองเปลี่ยนวิธีคิดและวิธีทํางานจาก เอาหนวยงานของตนเปนหลัก ไปเปนเนนความรวมมือระหวางหนวยงาน ท้ังท่ีเปนหนวยราชการ ภาคธุรกิจเอกชน ภาคการศึกษา และภาคประชาสังคม ดังนั้นพลังหลักในการทํางานจะเปลย่ี นจากราชการเปนคน ๆ (individual) ไปเปน ปฏสิ มั พนั ธระหวา งคน (relationship) เครื่องมือ หรือแรงขับเคลื่อนหลักในการปฏิบัติราชการ จะตองยกระดับจากขอมูล (data)และสารสนเทศ (information) ไปเปนความรู (knowledge) โดยที่จะตองคํานึงวาความรูท่ีตองการใชในการปฏิบัติงานนั้น มีท้ังท่ีอยูในรูปของความรูชัดแจง (explicit knowledge) ซ่ึงหมายถึง ความรูในรูปของหนังสือ ตํารา วารสาร หนังสือพิมพ วีดีโอ electronic file และท่ีอยูในรูปของความรูท่ีฝงลึกอยูในสมองของคน (tacit knowledge) ซงึ่ ยากตอการเลาหรือเขียนออกมาใหผูอ่ืนทราบหรือเขาใจ ความรูท่ีใชในการทํางานสว นใหญ (รอ ยละ 70-80) เปนความรูฝงลกึ

KnowledgeCenter การปฏบิ ัตริ าชการสมยั เกา เนน การใชความรชู ัดแจง ท่มี ี “ผรู ”ู กําหนดไว แตการปฏิบัติราชการตามแนวทางจัดการความรู จะเนนใหผูปฏิบัติงานใชความรูฝงลึกที่อยูในสมองของตนเอง และเนนการรวมกันสรางความรูขึ้นใชงาน ซ่ึงจะทําใหการปฏิบัติงานมีความเปนพลวัต สอดคลองกับสถานการณหรอื บรบิ ทท่แี ตกตา งกันหรือเปลยี่ นแปลงไป ฐานอิงของการปฏิบัติราชการแบบเดิมคือ กฎระเบียบ จะตองมีการปฏิบัติตามกฎระเบียบอยางเครงครดั แมจ ะทําใหงานลาชา หรอื ไมสาํ เรจ็ กต็ าม แตราชการสมยั ใหมซ่ึงตอ งการผลสัมฤทธแ์ิ ละEconomy of speed จะตอ งใชฐ านองิ เปนความรมู ากขน้ึ เรอื่ ย ๆ การปฏิบัติงานของขาราชการระดับลางหรือระดับปฏิบัติการตามแบบเดิม จะเกิดการเรียนรูนอยมาก การเรียนรูของขาราชการเหลานี้เนนการเรียนรูนอกงานหรือไมสัมพันธกับงาน แตไดประกาศนยี บัตรหรอื ปรญิ ญารับรอง ในราชการแนวใหม ขา ราชการระดบั ปฏิบตั กิ ารเหลา นจี้ ะเรียนรูจากการทํางาน สัมพันธกับการพัฒนาวิธีทํางานใหมีผลสัมฤทธ์ิมากข้ึนและเร็วขึ้น และมีลักษณะเปนการเรียนรูรวมกันกับเพอื่ นรว มงานการจดั การความรจู ะชว ยงานราชการไดอ ยา งไร ในพระราชกฤษฎกี าวาดวยหลกั เกณฑแ ละวธิ ีการบรหิ ารกจิ การบา นเมอื งท่ีดี พ.ศ. 2546ระบุในมาตรา 11 ดังนี้มาตรา 11 “สวนราชการมีหนาที่พัฒนาความรูในสวนราชการ เพ่ือใหมีลักษณะเปนองคการแหงการเรียนรูอยางสมํ่าเสมอ โดยตองรับรูขอมูลขาวสารและสามารถประมวลผลความรูในดานตาง ๆ เพ่ือนํามาประยุกตใชในการปฎิบัติราชการไดอยางถูกตอง รวดเร็ว และเหมาะสมตอสถานการณ รวมท้ังตองสงเสริมและพัฒนาความรูความสามารถ สรางวิสัยทัศนและปรับเปลี่ยนทัศนคติของขาราชการในสังกัดใหเปนบุคลากรท่ีมีประสิทธิภาพและมีการเรียนรูรวมกัน ท้ังน้ี เพ่ือประโยชนในการปฏิบัติราชการของสวนราชการใหส อดคลองกับการบริหารราชการใหเกดิ ผลสมั ฤทธิ์ ตามพระราชกฤษฎีกาน้”ี และในคูมือการดําเนินการตามพระราชกฤษฎีกาดังกลาวของสํานักงาน ก.พ.ร. ในหมวดที่ 3การบริหารราชการเพ่ือใหเกิดผลสัมฤทธ์ิตอภารกิจของรัฐ ขอ 3 การพัฒนาสวนราชการใหเปนองคการแหง การเรียนรู มขี อ ความดังนี้

KnowledgeCenter“3. การพัฒนาสวนราชการใหเ ปนองคการแหง การเรียนรู ในการบริหารราชการแนวใหม สวนราชการจะตองพัฒนาความรูความเช่ียวชาญใหเพยี งพอแกก ารปฏิบตั ิงาน ใหส อดคลองกับสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปอยางรวดเร็ว และสถานการณของตา งประเทศทมี่ ีผลกระทบตอประเทศไทยโดยตรง ซงึ่ ในการบริหารราชการตามพระราชกฤษฎีกานี้จะตองมีการวางแผนการปฏิบัติราชการทุกระยะ ตองมีการปรับแผน เพื่อใหบรรลุเปาหมาย ตองมีการกําหนดผลสัมฤทธข์ิ องงานท่ีเปน ความจรงิ ฉะนน้ั แนวความคิดของผูปฏิบัติงานภาครัฐจะตองเปลี่ยนแปลงทัศนคติเดิมเสียใหม จากการที่ยึดแนวความคิดวาตองปฏิบัติงานตามระเบียบแบบแผนท่ีวางไว ตั้งแตอดีตจนตอเนื่องถึงปจจุบัน เนนการสรางความคิดใหม ๆ ตามวิชาการสมัยใหมและนํามาปรับใชกับการปฏิบัติราชการ ตลอดเวลาในพระราชกฤษฎีกาฉบับนี้จึงกําหนดเปนหลักการวา สวนราชการตองมีการพัฒนาความรูเ พ่อื ใหมีลกั ษณะเปนองคก ารแหงการเรยี นรูอ ยางสม่ําเสมอ โดยมีแนวทางปฏิบัติดังน้ี 1. ตอ งสรา งระบบใหส ามารถรบั รขู า วสารไดอยางกวา งขวาง 2. ตองสามารถประมวลผลความรูในดานตาง ๆ เพ่ือนํามาประยุกตใชในการปฏิบัติราชการไดอ ยา งถกู ตอ ง รวดเร็วและเหมาะสมกับสถานการณท ี่มีการเปลี่ยนแปลงไป 3. ตองมีการสงสเริมและพัฒนาความรูความสามารถ สรางวิสัยทัศนและปรับเปลี่ยนทศั นคตขิ องขา ราชการ เพ่อื ใหขาราชการทกุ คนเปน ผูมีความรูความสามารถในวิชาการสมัยใหมตลอดเวลามีความสามารถในการปฏิบตั ิหนาที่ใหเ กดิ ประสทิ ธิภาพสูงสุด และมีคุณธรรม 4. ตองมกี ารสรางความมีสวนรวมในหมูขาราชการใหเกิดการแลกเปล่ียนความรูซึ่งกันและกนั เพอ่ื การนาํ มาพัฒนาใชใ นการปฏิบัติราชการรว มกันใหเ กิดประสทิ ธิภาพ” การจัดการความรูเปนเคร่ืองมือสราง “พลังทวีคูณ” (synergy) ในการปฏิบัติราชการ คือพลังของขาราชการระดับสูง ขาราชการระดับกลาง และขาราชการระดับลาง ใหสามารถสรางผลงานในระดบั สรางสรรค มผี ลสมั ฤทธิ์สงู สง การจัดการความรูเนนความรูของขาราชการท้ัง 3 ระดับ แตท่ีเนนมาก คือ ความรูของขาราชการระดับลางหรือระดับปฏิบัติการ เนนความรูที่ควบคูอยูกับการปฏิบัติในลักษณะ“ไมทํา ไมรู” ซ่ึงไมใชความรูเชิงทฤษฎี เปนการดึงเอาพลังปญญาท่ีถูกละเลย คือ พลังปญญาของขาราชการระดับลางออกมาใช ซ่ึงพลังปญญาของขาราชการระดับน้ีสวนใหญหรือเกือบท้งั หมดอยูใ นรปู ของความรฝู งลึก แตก ไ็ มละเลยความรูท ี่เปดเผยหรือความรเู ชิงทฤษฎี

KnowledgeCenterความรู 2 ยคุ ความรูที่เราคุนเคยกันเปน “ความรูยุคที่ 1” แตความรูท่ีเนนในเรื่องการจัดการความรูเปน“ความรูยุคท่ี 2” ความรูยุคท่ี 1 เปนความรูท่ีสรางขึ้นโดยนักวิชาการ มีความเปนวิทยาศาสตร เนนความเปนเหตุผล พิสูจนไดโดยวิธีการทางวิทยาศาสตรหรือวิชาการ มีการจําแนกแยกแยะเปนความรูเฉพาะสาขาวชิ าการ เปน ความรูท ่เี นน ความลึก ความเปนวิชาการเฉพาะดา น (Specialization) ความรูยูคท่ี 2 เปนความรูท่ีผูกพันอยูกับงานหรือกิจกรรมของบุคคลและองคกร เปนความรูท่ีใชงานและสรางข้ึนโดยผูปฏิบัติงานหรือกลุมผูปฏิบัติงานเอง โดยอาจสรางขึ้นจากการเลือกเอาความรเู ชิงทฤษฎหี รอื ความรจู ากภายนอกมาปรบั แตงเพ่ือการใชงาน หรือสรางข้ึนโดยตรงจากประสบการณในการทํางาน ความรูเหลานี้มีลักษณะบูรณาการและมีความจําเพาะตอบริบทของงาน กลุมผูปฏิบัติงานหนวยงานและองคก รนน้ั ๆ การจดั การความรู จงึ เปน เรื่องของความรทู ีม่ ีบริบททจี่ ําเพาะ เปนกจิ กรรมของผูปฏิบัติงานไมใชกิจกรรมของ “ผูรู” ที่มีความรูเชิงทฤษฎีมากมายและลึกซึ้ง ที่จะ “จัด” ความรูเพื่อใหผูปฏิบัตินําไปประยุกตใ ช (โปรดดแู ผนภาพท่ี 1) ความรู 2 ยคุยุคท่ี 1 ยคุ ที่ 2- โดยนกั วชิ าการ - โดยผปู ฏิบตั ิ- เนน เหตผุ ลพสิ ูจนไ ด - เนนประสบการณต รง - ความรูบ รู ณาการ เปน วิทยาศาสตร- ความรเู ฉพาะสาขาแผนภาพท่ี 1

KnowledgeCenterเปาหมายของการจดั การความรู การจดั การความรมู ีเปาหมาย 3 ประการใหญ ๆ ไดแ ก (1) เพอื่ พัฒนางาน ใหม ีคุณภาพและผลสมั ฤทธย์ิ ่ิงข้ึน (2) เพื่อการพัฒนาคน คือ พัฒนาผูปฏิบัติงาน ซ่ึงในท่ีน้ีคือ ขาราชการทุกระดับ แตท่ีจะ ไดป ระโยชนมากท่สี ดุ คอื ขา ราชการชนั้ ผนู อย และระดบั กลาง (3) เพ่ือการพัฒนา “ฐานความรู” ขององคกรหรือหนวยงาน เปนการเพ่ิมพูน ทุนความรู หรือทุนปญญาขององคกร ซึ่งจะชวยทําใหองคกรมีศักยภาพในการฟนฝาความ ยากลําบากหรือความไมแนน อนในอนาคตไดดีขน้ึความรูคอื อะไร เปนการยากมากท่ีจะใหนิยามคําวา “ความรู” ดวยถอยคําส้ัน ๆ ยิ่งในความหมายท่ีใชในศาสตรด า นการจดั การความรู คําวา “ความรู” ย่งิ มีความหมายหลายนยั และหลายมิติ - ความรู คอื สงิ่ ท่เี ม่อื นาํ ไปใช จะไมหมดหรอื สึกหรอ แตจะยงิ่ งอกเงยหรืองอกงามขน้ึ - ความรู คอื สารสนเทศทน่ี าํ ไปสูการปฏบิ ตั ิ - ความรูเปนส่งิ ท่ีคาดเดาไมไ ด - ความรเู กิดข้นึ ณ จุดทต่ี อ งการใชค วามรูนั้น - ความรูเ ปน ส่ิงทีข่ ึ้นกบั บรบิ ทและกระตุน ใหเกิดขนึ้ โดยความตอ งการ ในยุคแรก ๆ ของการพฒั นาศาสตรดา นการจดั การความรู มองวา ความรมู าจากการจัดระบบและตีความสารสนเทศ (information) ตามบริบท และสารสนเทศก็มาจากการประมวลขอมูล (data)ความรจู ะไมมีประโยชนถ าไมน าํ ไปสูการกระทาํ หรอื การตดั สินใจ (โปรดดูแผนภาพท่ี 2)

KnowledgeCenter คงที่ พลวตั ิ ส.ค.ส. ปฏบิ ตั กิ าร -ตดั สนิ ใจ -ดาํ เนนิ การ KMI ความรู -ทํานาย เพิ่มคุณคา/มูลคา -ความหมาย สารสนเทศ -แบบแผน -บรบิ ท ขอมูล -ไมไ ดก รอง -ขอ สงั เกต เครอ่ื งจกั ร มนษุ ย ? แผนภาพท่ี 2 ในการจัดการสมัยใหม โดยเฉพาะอยางยิ่งในยุคแหงสังคมท่ีใชความรูเปนฐาน(Knowledge-based society) มองความรูวาเปนทุนปญญา หรือทุนความรูสําหรับใชสรางคุณคาและมูลคา (value) การจัดการความรูเปนกระบวนการใชทุนปญญา นําไปสรางคุณคาและมูลคา ซึ่งอาจเปนมลู คา ทางธุรกิจหรือคุณคาทางสงั คมกไ็ ด เพ่ือความเขาใจความหมายของคําวา “ความรู” ใหลึกซึ้งข้ึน ขอนําเสนอความรู 4 ระดับคอื know what, know-how, know-why, และ care-why Know-What เปนความรูเชิงทฤษฎีลวน ๆ เปรียบเสมือนความรูของผูจบปริญญาตรีมาหมาด ๆ เมอ่ื นาํ ความรูเหลา นไ้ี ปใชง าน กจ็ ะไดผ ลบา ง ไมไ ดผ ลบา ง Know-Why เปนความรูท่ีมีทั้งเชิงทฤษฎี และเชิงบริบท เปรียบเสมือนความรูของผูจบปริญญา และมีประสบการณการทํางานระยะหน่ึง เชน 2-3 ป ก็จะมีความรูในลักษณะท่ีรูจักปรับใหเขากับสภาพแวดลอมหรือบรบิ ท

KnowledgeCenter Know-Why เปน ความรูใ นระดบั ท่ีอธิบายเหตผุ ลได วา ทาํ ไมความรนู ัน้ ๆ จงึ ใชไดผ ลในบริบทหนึง่ แตใ ชไ มไดผลในอีกบริบทหนง่ึ Care-Why เปนความรูในระดบั คณุ คา ความเชื่อ ซึ่งจะเปนแรงขับดันมาจากภายในจิตใจใหต อ งกระทําสิ่งนั้น ๆ เมอื่ เผชิญสถานการณ ทานผูอานอาจนึกถึงความรูอ่ืน ๆ เชน know-who, know-where, know-when แตจะไมกลาวถึง ณ ที่น้ี (โปรดดูแผนภาพท่ี 3) ทุนปญญา (Intellectual Capital) Asset Capital(ทนุ ) Value Profit(สมบัต)ิ (คณุ คา & มูลคา) (กําไร ผลประโยชน)ใสว ญิ ญาณ ปฏิบตั ิการ การจัดการความรู จดั การแบบChaordic แผนภาพท่ี 3