35. สังคมศึกษา สค21001

42 สอ่ื ประกอบการเรยี นรู สอื่ ท่ีผเู รยี นสามารถใชใ นการศึกษาเรยี นรปู ระกอบดวย 1. สอ่ื แบบเรียน หมวดวชิ าพฒั นาสังคมและชมุ ชน ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน 2. หนังสือพิมพ วารสาร เอกสารทางวิชาการตามหองสมุดและแหลงเรียนรูในชุมชนและหองสมุด ประชาชน หอ งสมดุ เฉลิมราชกมุ ารใี นทองถ่นิ 3. เครือขา ยอนิ เทอรเนต็ การวดั ผลการเรยี นรู 1. ศกึ ษาจากหนงั สอื เรียนหมวดวชิ าการพัฒนาสงั คมและชุมชน ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน 2. ทํากจิ กรรมทายบทท่กี าํ หนดให 3. ทดสอบปลายภาคเรียน

43 เร่ืองท่ี 1 ประวัตศิ าสตรสังเขปของประเทศในทวีปเอเชยี 1.1 ประวัตศิ าสตรส งั เขปของประเทศสาธารณรัฐประชาชนจนี ประเทศจีนหรอื สาธารณรฐั ประชาชนจีน เปนประเทศท่ีมีความเจริญรุงเรือง และมีอารยธรรมยาวนาน ท่สี ุดประเทศหนึ่งของโลก โดยหลักฐานทางประวัติศาสตรท ีส่ ามารถคนควาทมี่ กี ารบนั ทกึ เปน ลายลักษณอักษร และมีหลักฐานทางประวัติศาสตร ศิลปวัฒนธรรมที่หลากหลายสวยงาม ไดบงชี้วาอารยธรรมจีนท่ีบงบอกถึง ความเจริญงอกงามของจีนโบราณ ต้ังแตช ว ง 2,500 - 2,000 ป กอนคริสตศักราช เร่ิมจากสมัยราชวงศตาง ๆ มาจนถึงจนี ยคุ ใหมคอื ยคุ ปจจุบัน ป ค.ศ. 2009 รวมมีอายุยาวนานถงึ 4,000 - 5,000 ป ประเทศจีน เปนประเทศที่ใหญท่ีสุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออก มีประชากรมากท่ีสุดในโลก คือ มีประชากรกวา 1.3 พันลา นคน หรือประมาณหน่งึ ในหาของประชากรโลก โดยประชากรสวนใหญเปนชาวจีน ฮั่น มีพ้ืนที่กวางใหญมีขนาดเปนอันดับ 3 ของโลก เปนรองเพียงรัสเซียและแคนาดา เปนประเทศที่คิดคน เข็มทิศ การผลิตกระดาษ ดินปน ระบบการพมิ พ ระบบชลประทาน การกอสรางกําแพงเมืองจีน และการขุด คลองขนุ ถือเปนโครงการดา นวิศวกรรมอันยิง่ ใหญแตโ บราณกาลทีม่ ีมากวา 2000 ป ดวยเหตุน้ี ประเทศจีน

44 จึงเปนสัญลกั ษณของความม่ังคง่ั ทางศลิ ปะ วัฒนธรรมทชี่ าวจนี ไดผ า นประวัติศาสตรรูปแบบสังคมแบบตาง ๆ ทง้ั สงั คมแบบยคุ มนุษยหิน สังคมทาส สงั คมศกั ดินา สังคมก่ึงศักดินา สังคมก่ึงเมืองข้ึน จนเขาสูสังคมนิยมใน ปจจบุ ัน ประเทศจีนมีพรมแดนติดกับ 15 ประเทศ คือ เวียดนาม ลาว พมา อินเดีย ภูฏาน สิกขิม เนปาล ปากสี ถาน อัฟกานิสถาน ทาจกิ ิสถาน ครี กีซสถาน คาซคั สถาน รัสเซยี มองโกเลีย และเกาหลเี หนอื ตง้ั แตก อตัง้ สาธารณรฐั เม่ือป พ.ศ. 2492 ประเทศจีนอยูภ ายใตการปกครองของพรรคคอมมิวนิสตจีน ประเทศจนี อางอธปิ ไตยเหนอื เกาะไตหวนั เผิงหู เอหมงึ และหมาจู แตไ มไ ดป กครองโดยที่เกาะเหลานี้ปกครอง โดยสาธารณรฐั จนี ซงึ่ มีเมืองหลวงอยทู กี่ รงุ ไทเป ฐานะทางการเมอื งของสาธารณรัฐจีนนั้น ยังเปน ท่โี ตแยงกนั อยู คาํ วา “จนี แผน ดนิ ใหญ” ใชเรยี กสวนของจีน ที่อยูภายใตการปกครองของสาธารณรัฐประชาชนจีน (ยกเวนเขตบริหารพิเศษ 2 แหง คือ ฮองกง และมาเกา) นิยมเรียกสาธารณรัฐประชาชนจีนวา “จีนแดง” (Read Chaina) ปจ จบุ นั ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนและประเทศญีป่ นุ เปน มหาอํานาจในภมู ภิ าคเอเชยี มีเศรษฐกจิ และกําลงั ทางทหารใหญที่สดุ ในภูมภิ าคเอเชยี ในดา นภาษาในการติดตอส่อื สารนนั้ จนี ใชภ าษาจีนกลาง หรือภาษาธรรมดา เปน ภาษาประจําชาติ ซ่ึงเปนภาษาหนึ่งในหาภาษาทางการท่ีใชในองคการสหประชาชาติ ประเทศจีนมีชนเผาตาง ๆ 56 ชนเผา ซ่ึงสว นใหญจะมีภาษาประจําเผาของตัวเอง ภาษากวางตุง เปนหนึ่งในภาษาถ่ินท่ีใชพูดในทางใตของประเทศ สําหรับภาษาเขียนนน้ั ภาษาจีนมมี ากวา 6,000 ปแ ลว จากชนเผาท้ังหมด 56 เผา มีชนเผาฮ่ัน เปนชนเผาที่ใหญที่สุด มีจํานวนประชากรถึง 91.02 % ของ ประชากรทง้ั หมด ที่เหลืออีก 8.98 % เปนชนกลมุ นอยซึ่งประกอบไปดวย 55 เผา โดยทุกชนเผามีสิทธิเทาเทียม กนั ภายใตกฎหมาย

45 รากฐานทางอารยธรรมท่สี ําคัญของจนี คอื การสรางระบบภาษาเขียน ในยคุ ราชวงศฉิน (ศตวรรษที่ 3 กอน ค.ศ.) และการพฒั นาแนวคิดลทั ธขิ งจือ๊ เมอ่ื ประมาณ ศตวรรษที่ 2 กอน ค.ศ. ประวตั ศิ าสตรจีนมีทง้ั ชวงทีเ่ ปน ปกแผนและแตกเปนหลายอาณาจักรสลับกันไป ในบางคร้ังก็ถูกปกครองโดยชนชาติอ่ืน วัฒนธรรมของจีน มีอิทธิพลอยางสงู ตอ ชาติอื่น ๆ ในทวีปเอเชีย ซ่ึงถา ยทอดดวยการอพยพของประชากร การคาและการยดึ ครอง 1.2 ประวตั ิศาสตรสังเขปของประเทศอนิ เดีย ประเทศอินเดีย หรือมีช่ือเรียกอยางเปนทางการวา สาธารณรัฐอินเดีย ต้ังอยูในทวีปเอเชียใต เปน พื้นท่สี ว นใหญข องอนทุ วีปอินเดีย มีประชากรมากเปนอนั ดับทีส่ องของโลก และเปนประเทศประชาธิปไตย ทีม่ ีประชากรมากทส่ี ุดในโลก โดยมปี ระชากรมากกวา หนึ่งพันลานคน มภี าษาพูดประมาณแปดรอยภาษา ในดา นเศรษฐกิจอินเดยี มีอาํ นาจการซอื้ มากเปนอนั ดบั ทสี่ ข่ี องโลก โดย อาณาเขตทางทศิ เหนือตดิ กบั สาธารณรฐั ประชาชนจนี เนปาล และภูฏาน ทิศตะวันตกเฉยี งเหนือติดปากสี ถาน ทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนือติดสาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ทิศตะวนั ออกเฉยี งใตแ ละตะวันตกเฉียงใตจรดมหาสมุทรอนิ เดีย ทศิ ตะวนั ออกติดบงั กลาเทศ อนิ เดีย มพี ้นื ท่ี 3,287,590 ตารางกิโลเมตร ซึง่ ใหญก วาไทยประมาณ 6 เทา ประวัติศาสตรอินเดียเริ่มตนเมื่อ 3,000 ปกอนคริสตกาล หลักฐานทางโบราณคดี ที่พบในแควน ปญ จาบและแควนคชุ ราตของอนิ เดียบง บอกถึงความรุงเรืองของสังคมเมืองและอารยธรรมลุมนํ้าสินธุในยุคสมัยนั้น ในศตวรรษท่ี 6 กอนคริสตศักราช ชนเผาอินโด-อารยันท่ีปกครองอินเดียอยูในขณะน้ัน ไดตั้งอาณาจักร ท่ีปกครองโดยกษัตริยนักรบขึ้นเปนผูปกครองดินแดนที่ราบลุมแมน้ําคงคา (Ganges plain) มีชนเผาตาง ๆ เปนบริวารอยูรอบ ๆ ตอ มามีการตอตา นความมอี ํานาจของพวกพราหมณที่มีอิทธิพลตอชีวิตความเปนอยูของ ชาวอินเดยี สว นใหญพ วกที่ไมเห็นดวยตางพากันแสวงหาศาสดาใหม เปนบอเกิดของศาสนาใหม ๆ ความเชื่อ ใหม ๆ ข้ึน จึงทําใหเกิดศาสนาสําคัญข้ึน 2 ศาสนา คือ ศาสนาพุทธ (Buddhism) กับศาสนาเชน (Jainism) ในขณะทศี่ าสนาฮินดูรุง เรืองและมอี ทิ ธพิ ลอยา งมากอยูใ นอนิ เดยี พวกมคธ (Magodh) มอี าํ นาจปกครองอยูใน แถบทรี่ าบตอนเหนอื พระเจาจันทรคปุ ตแหงราชวงคโ มรยิ ะ (Chandragupta Maurya) เปน กษตั รยิ องคสาํ คญั ในประวัติศาสตรของอินเดีย พระเจาจันทรคุปตทรงตั้งเมืองปาฏะลีบุตร (Pataliputra) เปนเมืองหลวงของ อนิ เดยี ซง่ึ กลา วกนั วา เมอื งปาฏะลีบุตรเปน เมืองใหญท ีส่ ุดของโลกในเวลานั้น ตอมาพระเจาจันทรคุปตหันไปนับถือศาสนาเชนและบําเพ็ญทุกกรกิริยา ดวยการอดอาหารตาม ความเชื่อของศาสนาเชนจนกระท่ังสน้ิ พระชนม จากน้ันราชวงคโมริยะซึ่งเจรญิ รุงเรอื งมากท่ีสุด ในยุคสมัยของ พระเจา อโศกมหาราช ผูแผอิทธิพลและขยายอาณาจักรอินเดียออกไปไกลจนทิศเหนือจรดแควนกัศมีรหรือ แคชเมียร (Kashmir) ดานทิศใตจรดไมเซอร (Mysore) ทิศตะวันออกจรดโอริสสา(Orissa) เม่ือขึ้นครองราชย ใหม ๆ พระเจา อโศกมหาราชทรงใชว ิธปี ราบปรามผูตอ ตานพระองค อยางโหดเห้ียม ทรงขยายอาณาจักรดวย กองทัพทเี่ กรียงไกร เขนฆา ผคู นลมตายเปน ใบไมรวง แตภายหลังเม่ือพระเจาอโศกมหาราชหันมานับถือพุทธ ศาสนา ทรงเปลี่ยนวิธีการขยายอาณาจักรดวยกองทัพธรรมเผยแผศาสนาพุทธโดยสงสมณทูตไปท่ัวโลก

46 โดยเฉพาะประเทศในเอเชีย และประเทศไทยนบั เปน อกี ประเทศหนงึ่ ทไี่ ดร บั อทิ ธิพลพุทธศาสนาเขามาเผยแผ อยางกวางขวาง ตอมาไดมีการรวมพลังกันตอสูเพื่ออิสรภาพของอินเดีย มีการตั้งพรรคการเมืองช่ือพรรค National Congress ขึ้น จดุ ประสงคมิไดเ ลน การเมอื ง แตม ุงไปท่กี ารหาทางปลดปลอยอนิ เดยี ใหเ ปนเอกราช มีการรณรงค ใหความรูและปลุกระดมความเปน ชาตนิ ยิ มข้นึ ในอินเดยี นําโดยมหาบรุ ุษ คนสาํ คัญของอินเดีย คือ ทานโมหัน ทาสการามจัน คานธี (Mohandas Karamchand Gandhi) ซึ่งชาวอินเดียเรียกดวยความยกยองวา “มหาตมะ” (Mahatama แปลวา Great Soul) ผูใชวิธีอหิงสา (nonviolence) ตอสูกับ ผูปกครองอังกฤษ อยางเงียบๆ มหาตมะ คานธี เปน ผนู าํ ชาวอนิ เดยี ทั้งประเทศทาํ การประทว งอยา งสันติในป ค.ศ. 1922 และได นาํ ชาวอินเดยี ตอ ตานกฎหมายเรียกเกบ็ ภาษีเกลือของอังกฤษในป ค.ศ. 1930 และเดินขบวนคร้ังใหญเรียกรอง ใหอังกฤษปลดปลอยอินเดีย ในป ค.ศ. 1942 มีการกอการจลาจลกลางเมืองจนถึงขั้นนองเลือดเกิดข้ึนใน หลายเมอื งของอนิ เดยี เหตกุ ารณเหลา นบ้ี บี บงั คบั ใหอังกฤษตองทาํ ความตกลงยอมยกอาํ นาจการปกครองประเทศใหอินเดีย ในวนั ที่ 15 สิงหาคม ค.ศ. 1947 ซ่งึ ชาวอินเดียถือวา เปนวนั ประกาศอสิ รภาพ และวนั หยุดราชการของประเทศ ดวย ในป ค.ศ. 1947 อินเดียไดเ อกราชจากอังกฤษแตอ นิ เดียตอ งแบง ประเทศออกเปน 2 ประเทศ คือ อินเดีย ทม่ี ปี ระชากรสวนใหญเปนประเทศสาธารณรัฐอินเดีย อินเดียสวนนอยที่มีประชาชนเปนมุสลิมแยกตัวไปตั้ง ประเทศใหมเปนรฐั อสิ ลามชื่อ ปากีสถาน ประชากรอนิ เดียมีประมาณ 1,000 ลา นคน โดยมีเชื้อชาติอินโด-อารยัน รอยละ 72 ดราวิเดียน รอยละ 25 มองโกลอยด รอยละ 2 และอื่น ๆ รอยละ 1 อัตราการเพิ่มของประชากร รอยละ 1.8 พ.ศ. 2542 (ค.ศ. 1999) และอตั ราการรหู นงั สอื รอยละ 52.1 ประชากรกวา 1,000 ลานคนเหลานี้ มีความแตกตางทางดานชาติพันธุ และวัฒนธรรม มีภาษาหลกั ใช พดู ถึง 16 ภาษา เชน ภาษาฮนิ ดี ภาษาอังกฤษ ภาษาเบงกาลี ภาษาอูรดู เปนตนและมีภาษาถิ่นมากกวา 100 ภาษา ภาษาฮินดี ถือวา เปนภาษาประจาํ ชาติ เพราะคนอนิ เดียกวารอยละ 30 ใชภาษาน้ี คนอินเดียท่ีอาศัยอยูรัฐ ทางตอนเหนอื และรัฐทางตอนใต นอกจากจะใชภาษาที่แตกตางกันแลวการแตงกาย การรับประทานอาหาร ก็แตกตางกนั ออกไปดวย 1.3 ประวตั ิศาสตรสงั เขปของสาธารณรัฐประชาธปิ ไตยประชาชนลาว ลาวหรอื สาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว เปน ประเทศหนึง่ ทสี่ บื เช้อื สายบรรพบรุ ษุ เดยี วกับ ชาวไทย แตล าวประกอบดวยชนกลมุ นอยมากมายหลายเผา ลาวแท ๆ มีเพียง 50 เปอรเซ็นตเทานั้น ซ่ึงสวนใหญ อาศัยอยรู มิ นา้ํ โขงบนทร่ี าบ สว นชาวเขานิยมอยูบ นเทือกเขา ตามหลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรเม่ือประมาณ 4,000 - 5,000 ปกอน กลุมชนที่พูดภาษาไต ไดอพยพ เขามาอยใู นประเทศลาวและที่ราบสูงในภาคอีสาน รวมถึงพวกไท-กะได มง -เมยี่ นท่ีเปนบรรพบุรุษของชาวลาวลุม และพวกมง-เยาท่ีอพยพจากตอนใตของประเทศจีน แรกเร่ิมกลุมชนเหลาน้ีไมมีการต้ังหลักแหลงที่แนนอน ตอ มาเมื่อชนเผาตา ง ๆ ทง้ั ไทย พมา และเวียดนามอพยพลงมา ในเขตเทือกเขาและหุบเขาของดินแดนเอเชีย

47 อาคเนย ซึ่งเปน ถิน่ ทีอ่ ยูของชนชาตมิ อญ-เขมร ความจําเปนในการสรางบานเรือนก็เริ่มมีขึ้นจนพัฒนาตอมา เปนเมืองเกษตรกรรม และต้งั ถน่ิ ฐานอยบู รเิ วณหบุ เขาและทรี่ าบลุมภายใตอ ํานาจของอาณาจกั รเขมร ตอ มาในป พ.ศ.1896 พระเจา ฟา งมุ ทรงทาํ สงครามตีเอานครเวียงจนั ทน หลวงพระบางหัวเมืองพวน ทัง้ หมด ตลอดจนหัวเมอื งอีกหลายแหง ในที่ราบสงู โคราชเขา รวมเปน อาณาจักรเดียวกันภายใต การชวยเหลือ ของกษตั ริยเ ขมร กอ ตั้งเปน อาณาจักรลา นชา งขน้ึ บนดินแดนท่ตี ั้งอยูกึ่งกลางระหวางลุมแมน้ําโขงกับเทือกเขา อนั หนํา มีศูนยกลางอยทู ่เี มอื งเชียงดง-เชยี งทอง เปนอาณาจักรท่ีรุงเรืองในทุกดาน หลังจากสถาปนาเมืองเชียง ดง-เชยี งทองแลว พระเจา ฟางุมทรงรบั พุทธศาสนาลัทธลิ ังกาวงศ จากราชสาํ นักเขมรมาเปนศาสนาประจาํ ชาติ และไดอ ัญเชญิ พระบางเปนพระพทุ ธรปู ศลิ ปะสงิ หลจากราชสํานกั เขมรมายงั ลา นชาง เจาฟางุมทรงเปลี่ยนช่ือ เปน “เมืองหลวงพระบาง” เม่อื พระเจาฟางุมส้ินพระชนม พระยาสามแสนไทไตรภูวนาถ โอรสของพระเจาฟางุมไดขึ้นครองราชย อาณาจกั รลานชา งเริ่มเสื่อมลง เพราะสงครามแยงชิงอํานาจและเกดิ กบฏตาง ๆ นานนับ รอ ยป จนถึง พ.ศ. 2063 พระโพธิสารราชเจา เสดจ็ ข้นึ ครองราชย และรวบรวมแผน ดนิ ขึน้ ใหมใหเปนปก แผน ทรงโปรดใหย า ยเมอื งหลวง ของอาณาจักรลา นชา งไปอยทู ีเ่ มอื งเวียงจนั ทน เพอ่ื ใหไ กลจากการรุกรานของสยาม และสรา งความเจริญใหก ับ อาณาจกั รลานชางเปนอยา งมากและทรงมีสายพระเนตรยาวไกล ทรงโปรดใหพ ระเจาไชยเชษฐาธิราชพระราช โอรสไปครองอาณาจกั รลานนา เพ่ือเปนการคานอํานาจพมา คร้ันเมื่อพระเจาโพธิสารราชเจาเสด็จสวรรคต พระเจาไชยเชษฐาธริ าชเสดจ็ กลับมาลา นชาง และทรงอัญเชิญ พระแกวมรกตจากเชียงใหมไปยังเวียงจันทน ในรัชสมัยของพระองคพระพุทธศาสนาทรงมีความเจริญรุงเรืองมาก ทรงสรางวัดพระธาตุหลวง หรือท่ีเรียกวา “พระธาตเุ จดยี โ ลกจฬุ ามณ”ี และสรา งวัดพระแกวขึน้ เพือ่ ประดิษฐานพระแกว มรกต หลังแผนดินพระเจาไชยเชษฐาธิราช อาณาจักรลานชางมีกษัตริยปกครองสืบตอกันมาหลายรัชกาล เจริญสูงสุดในรัชกาลพระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช ถือวาเปนยุคทองแหงอาณาจักรลานชาง พระองคทรงเปน กษัตริยที่ต้งั มนั่ อยใู นทศพิธราชธรรมและเปนทีน่ ับถอื ของประชาชน หลังสมเด็จพระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช สวรรคตแลว ลานชางแตกออกเปน 3 อาณาจักร คอื อาณาจกั รลา นชาง หลวงพระบาง อาณาจักรลานชาง เวียงจันทน และอาณาจักรลานชางจําปาศักดิ์ โดยตกอยูภายใตการยึดครองของประเทศเพ่ือนบาน รวมท้ัง จีน เวียดนาม และสยาม กองทัพสยามพิชิตหัวเมืองลาวตอนเหนือลงได จึงไดผนวกหลวงพระบางเขาเปน ดินแดนสวนหน่ึงของตน ราชวงศเหวียนของเวียดนามแผอํานาจยึดครองลาวทางตอนกลางของแมนํ้าโขง รอบ ๆ นครเวยี งจนั ทน จนถึง พ.ศ. 2322 กองทัพสยามเขายึดครองแผนดินลานชางที่แตกแยกออกเปน 3 อาณาจักรไดท้ังหมด ครั้นถึงป พ.ศ. 2365 เจาอนุวงศ แหงเวียงจันทนวางแผนกอกบฏเพ่ือกอบกูเอกราช แตไ มส าํ เรจ็ ถูกตัดสนิ โทษประหารชวี ติ กองทพั สยามในรชั กาลท่ี 3 ยกมาตนี ครเวยี งจนั ทนไดรอ้ื ทาํ ลายกาํ แพงเมอื ง เอาไฟเผาราบทงั้ เมือง ทรัพยส ินถูกปลนสะดม ผคู นถูกกวาดตอ น วดั ในนครเวยี งจนั ทนเ หลอื อยเู พยี งวัดเดยี ว ทไ่ี มถ กู ไฟไหม คือ วัดสีสะเกด อาจมสี าเหตสุ าํ คัญจากสถาปต ยกรรมของวัดสีสะเกดแหงน้ีสรางตามแบบอยาง ของสถาปต ยกรรมไทยในสมยั รตั นโกสนิ ทรต อนตน ตอ มาในป พ.ศ. 2428 พวกจีนฮอจากมณฑลยนู นาน ยกทพั มารกุ รานลาวและตีเมอื งตา ง ๆ ไลจ ากทาง ตอนเหนือไลมาถงึ นครเวยี งจนั ทนต อนใต รัชกาลท่ี 5 ทรงแตง ตั้งใหกรมหม่นื ประจกั ษ - ศิลปาคม เปน ขาหลวง

48 ใหญม าประจําอยหู ัวเมืองลาวฝายเหนือ และยกกองทพั ขามแมน้าํ โขงมาตีฮอท่ีเวียงจันทน พวกจีนฮอพายแพ หนีขนึ้ ไปเชยี งขวาง ไทยตามตจี นถึงเมอื งเชียงขวาง จนพวกฮอ แตกพายไปหมด จนถงึ ป พ.ศ. 2436 ไทยตอ งเสยี ดินแดนแถบฝง ซา ยของแมน าํ้ โขงใหแกฝร่งั เศส หลังจากทีไ่ ดปกครองลาวมาถงึ 114 ป เมื่อมหาอํานาจตะวันตกเริ่มแผนอิทธิพลเขาสูอินโดจีน ฝร่ังเศสไดใชสนธิสัญญา ท่ีไมเปนธรรม บีบสยามใหยกดินแดนฝงซายของแมน า้ํ โขงทงั้ หมดใหก ับตน (ประเทศลาวในปจจบุ นั ) ฝรง่ั เศสปกครองลาว แตล ะแขวงโดยมีคนฝร่ังเศสเปนเจา แขวงหรอื ขา หลวง คอยควบคมุ เจาเมืองทเี่ ปนคนลาวอีกตอหนึง่ ซง่ึ ตอ งเกบ็ สวยตัวเลขจากชายฉกรรจใหขาหลวงฝร่ังเศส ตลอดเวลาที่ลาวตกเปนเมืองขึ้นน้ัน ฝรั่งเศสไมรักษา โบราณสถาน โบราณวตั ถุ โดยรอ้ื สรางเปน ถนนไมไ ดสนใจกบั วัฒนธรรมของประเทศลาวเทาไรนัก เพราะถอื วา เปน ดนิ แดนบา นปา ลาหลังไมม คี า ในเชงิ เศรษฐกิจ ตอมาในสงครามโลกครงั้ ท่สี อง เยอรมนั นี มชี ยั เหนอื ประเทศฝรง่ั เศสและกอ ตงั้ คณะรัฐบาลขึ้นทเี่ มอื ง วิซี คณะขา หลวงฝรงั่ เศสในอนิ โดจนี ใหก ารหนุนหลังรฐั บาลวซิ ี และตกลงเปน พนั ธมิตรกบั ญ่ปี ุน คร้นั ถึงป พ.ศ. 2484 รัฐบาลภายใตการนาํ ของพลตรีหลวงพบิ ลู สงครามเรม่ิ ดาํ เนนิ การตอตานอํานาจของฝร่ังเศสที่เร่ิมเสื่อม ถอย ดวยการยึดแขวงไชยบุรีและจําปาศักด์ิกลับคืนมา ญี่ปุนยุใหลาวประกาศเอกราช แตกองทัพฝรั่งเศส ก็ยอนกลับคืนมาอีกคร้ังหลังสงครามยุติไดไมนาน ลาวหันมาปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช โดยมี รฐั ธรรมนูญเปนกฎหมายสงู สุดภายใตการควบคุมดูแลของฝรั่งเศส พ.ศ. 2492 สหรัฐอเมริกาและสหราชอาณาจักรฯ (อังกฤษ) ขบวนการลาวอิสระลมสลาย แนวรัก รว มชาติไดพ ฒั นาเปน ขบวนการคอมมิวนิสตประเทศลาว ในเวลาตอมาโดยไดรับการสนับสนุนจากโฮจิมินห และพรรคคอมมวิ นสิ ตข องเวยี ดนาม พ.ศ. 2495 ลาวในหัวเมืองดานตะวันออกเฉียงเหนือเร่ิมกอการจลาจลตอตานการปกครองของ ฝรงั่ เศสภายใตการสนับสนุนจากรัฐบาลกรุงฮานอย เม่ือฝร่ังเศสแพส งครามทคี่ า ยเดียนเบยี นฟู ลาวจึงไดร บั เอกราชอยางสมบูรณ ฝร่ังเศสถอนกําลังออก จากประเทศลาวซึ่งแตกแยกออกเปน 2 ฝา ย คือ ฝา ยสนบั สนุนระบบกษัตรยิ ในเวียงจันทน (ฝายขวา) กับฝาย ขบวนการประเทศลาว (ฝา ยซา ย) พ.ศ. 2498 ลาวไดร บั การยอมรบั ใหเขาเปน สมาชิกขององคการสหประชาชาติ พ.ศ. 2500 เจาสุวรรณภูมา ขึ้นดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีเปน ผนู าํ รัฐบาลผสมในนครเวียงจันทน พ.ศ. 2506 รัฐบาลคอมมิวนิสตเวียดนามหันมาใชเสนทางโฮจิมินหในภาคตะวันออกของลาว เปน เสน ทางหลกั ในการสง กาํ ลงั พลไปปราบปรามพวกตอตานคอมมวิ นิสตในเวียดนามใต กองกําลังอเมรกิ นั เร่มิ เขา มาปฏิบตั กิ ารลบั ในลาว พ.ศ. 2516 สหรฐั อเมริกาถอนตัวออกจากสงครามเวียดนาม “การทําสงครามหลัง ฉาก” ในประเทศลาวจงึ ตอ งเลิกราไปดว ย พ.ศ. 2518 หลงั จากรัฐบาลคอมมวิ นสิ ตมชี ัยเหนือเวียดนามท้ังประเทศไดไมน าน โดยยึดกรงุ พนมเปญ เปนแหงแรก ตอมาไดไ ซง อน ขบวนการประเทศลาวยดึ อาํ นาจไดทง้ั หมดในเดอื นธันวาคม เจามหาชีวิตศรีสวาง วัฒนาถูกปลดออกจากราชบัลลังก ตามมาดวยการสถาปนาประเทศใหมชื่อวา “สาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว” หรอื สปป.ลาว เมอื่ วันที่ 2 ธนั วาคม พ.ศ. 2518

49 ระยะ 5 ป หลังการเปล่ียนแปลงการปกครอง ลาวใชนโยบายคอมมิวนิสตปกครองอยางเขมงวด ควบคมุ พุทธศาสนา ตัดสัมพนั ธก ับประเทศไทย ปราบปรามชนกลุม นอ ย ราษฎรหลายหมื่นคนถูกจับ สงผลให ปญ ญาชนและชนช้นั กลางจาํ นวนมากหลบหนีออกนอกประเทศ เจาสวา งวฒั นาและพระญาติวงศสิ้นพระชนม อยใู นคายกกั กนั ชาวบา นยากจนลง พ.ศ. 2535 นายไกสอน พมวิหาร ประธานประเทศผูเชื่อม่ันในระบอบคอมมิวนิสตถึงแกอสัญกรรม นายหนูฮัก พูมสะหวัน ข้ึนดํารงตําแหนงแทน การจํากัดเสรีภาพคอย ๆ ถูกยกเลิกไป ชาวลาวที่อพยพไปอยู ตา งประเทศไดรับการเช้ือเชิญใหกลับคืนสูบานเกิดเมืองนอน ลาวเร่ิมเปดประเทศตอนรับนักทองเที่ยวและ ฟนฟคู วามสมั พันธก ับประเทศไทย พ.ศ. 2537 มีพิธีเปด “สะพานมิตรภาพ” ขามแมน้ําโขงเชื่อมลาว-ไทย เขาดวยกัน สงผลใหไทย มีอทิ ธพิ ลตอลาวมากข้ึน ทั้งในดา นวัฒนธรรมและเศรษฐกจิ และการท่ปี ระธานหนูฮกั พูมสะหวัน ไดเ ดนิ ทางมา เยือนไทยอยางเปนทางการและเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท่ี 9) การปฏิรูปเหลา น้ี ทําใหลาวไดร บั การยอมรบั เขา เปนสมาชกิ อาเซยี นในป พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2548 ลาวครบรอบ 30 ป การสถาปนาประเทศใหมเปนสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน ลาว (สปป.ลาว) และในปเ ดียวกันนี้เอง สะพานมติ รภาพไทย - ลาว กไ็ ดเปดใชอ กี เปน แหงท่ีสองที่จังหวดั เลย 1.4 ประวัตศิ าสตรสงั เขปของประเทศพมาหรือสาธารณรฐั แหง สหภาพเมียนมาร

50 ประวตั ศิ าสตรข องพมาน้ันยาวนาน มีประชาชนหลายเผาพันธุเคยอาศัยอยูในดินแดนแหงนี้ เผาพันธุ เกาแกท ีส่ ุดทป่ี รากฏไดแ ก มอญ ตอ มาราวศตวรรษท่ี 13 ชาวพมา ไดอ พยพลงมาจากบรเิ วณพรมแดนระหวา งจีน และทเิ บต เขาสทู ีร่ าบลุมแมน้ําอริ ะวดี และกลายเปนชนเผาสวนใหญท่ีปกครองประเทศในเวลาตอ มา ประวัติศาสตรข องสาธารณรัฐแหงสหภาพพมา มคี วามเกยี่ วขอ งกับชนชาติตาง ๆ หลายเชื้อชาติ ไดแก มอญ พยู รวมถึงมีการเก่ียวพนั ธกับอาณาจักรและราชวงศต า ง ๆ เชน มอญ เปนชนเผาแรกที่สามารถสรา งอารยธรรมข้ึนเปนเอกลักษณของตนได ชาวมอญไดอพยพเขามา อาศัยอยูในดินแดนแหงน้ีเมื่อราว 2400 ปกอนพุทธกาล และไดสถาปนาอาณาจักรสุวรรณภูมิ ขึ้นเปน อาณาจกั รแหงแรกในราวพทุ ธศตวรรษที่ 2 ณ บรเิ วณใกลเมืองทาตอน (Thaton) ชาวมอญไดรับอิทธิพลของ ศาสนาพุทธผา นทางอินเดียในราว พทุ ธศตวรรษที่ 2 ซึ่งเช่ือวามาจากการเผยแพรพระพุทธศาสนาในรัชสมัย ของพระเจาอโศกมหาราช บนั ทึกของชาวมอญสวนใหญถกู ทาํ ลายในระหวา งสงคราม วฒั นธรรมของชาวมอญ เกดิ ขน้ึ จากการผสมผสานกบั วัฒนธรรมจากอินเดีย จนกลายเปน เอกลักษณของตนเองเปนวัฒนธรรมลักษณะ ลกู ผสม ในราวพทุ ธศตวรรษท่ี 14 ชาวมอญไดเ ขาครอบครองและมีอิทธิพลในดินแดนตอนใตของพมาและได เกิดอาณาจกั รใหมข ้ึน เรียกวา อาณาจกั รสุธรรมวดี ทเ่ี มืองพะโค (หงสาวดี) ปยุ : พยู : เพียว ชาวปยุหรือพยูหรือเพียว คือ กลุมชนที่เขามาอาศัยอยูในดินแดนประเทศสาธารณรัฐแหง สหภาพพมาต้งั แตพ ุทธศตวรรษท่ี 4 และไดส ถาปนานครรฐั ขนึ้ หลายแหง เชน ที่ พนิ นาคา (Binnaka) มองกะโม (Mongamo) ศรีเกษตร (Sri Ksetra) เปยทะโนมโย (Peikthanomyo) และหะลินยี (Halingyi) ในชวงเวลา ดังกลาว ดินแดนพมา เปนสว นหน่งึ ของเสน ทางการคาระหวา งจีนและอินเดียจากเอกสารของจีนพบวามีเมือง อยูภายใตอ ํานาจปกครองของชาวพยู 18 เมอื ง และชาวพยเู ปน ชนเผาท่ีรักสงบ ไมปรากฏวามีสงครามเกิดข้ึน ระหวางชนเผาพยู ขอขัดแยงมักยุติดวยการคัดเลือกตัวแทนใหเขาประลองความสามารถกัน ชาวพยูสวมใส เคร่ืองแตงกายที่ทําจากฝาย อาชญากรมักถูกลงโทษดวยการโบยหรือจําขัง เวนแตไดกระทําความผิด อนั รายแรงจึงตองโทษประหารชวี ติ ชาวพยูนับถือพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท เด็ก ๆ ไดรับการศึกษาท่ีวัด ต้ังแตอ ายุ 7 ขวบจนถงึ 20 ป นครรฐั ของชาวพยไู มเคยรวมตวั เปน อันหนึง่ อันเดยี วกัน แตน ครรัฐขนาดใหญม กั มีอทิ ธิพลเหนอื นครรฐั ขนาดเล็ก ซ่ึงแสดงออกโดยการสงเคร่ืองบรรณาการใหนครรัฐที่มีอิทธิพลมากที่สุด ไดแก ศรีเกษตร ซ่ึงมี หลกั ฐานเชือ่ ไดว า เปนเมืองโบราณท่ีมีขนาดใหญที่สุดในสาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ไมปรากฏหลักฐานวา อาณาจกั รศรีเกษตรถกู สถาปนาขึ้นเม่ือใด แตมีการกลาวถึงในพงศาวดารวามีการเปลี่ยนราชวงศเกิดขึ้นในป พทุ ธศักราช 637 ซึง่ แสดงใหเห็นวาอาณาจักรศรีเกษตรตองไดรบั การสถาปนาข้ึนกอนหนานั้น มีความชัดเจน วา อาณาจกั รศรีเกษตรถูกละทิ้งไปในปพุทธศักราช 1199 เพ่ืออพยพยายข้ึนไปสถาปนาเมืองหลวงใหมทาง ตอนเหนือ แตยังไมทราบอยางแนชัดวาเมืองดังกลาวคือเมืองใด นักประวัติศาสตรบางทานเชื่อวาเมือง ดงั กลาวคอื เมอื งหะลินคยี อยางไรก็ตามเมืองดังกลาว ถูกรุกรานจากอาณาจักรนานเจาในราวพุทธศตวรรษ ที่ 15จากน้นั ก็ไมป รากฏหลกั ฐานกลาวถึงชาวพยูอกี เลย

51 อาณาจกั รพกุ าม ชาวพมาเปนชนเผาจากทางตอนเหนือท่ีคอย ๆ อพยพแทรกซึมเขามาส่ังสมอิทธิพลในดินแดน สาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ทีละนอย กระทั่งปพุทธศักราช 1392 จึงมีหลักฐานถึงอาณาจักรอันทรงอํานาจ ซ่งึ มีศนู ยกลางอยูทีเ่ มอื ง “พกุ าม” (Bagan) โดยไดเ ขามาแทนที่ภาวะสูญญากาศทางอํานาจภายหลังจากการ เส่ือมสลายไปของอาณาจักรชาวพยู อาณาจักรของชาวพุกามแตแรกน้ันมิไดเติบโตข้ึนอยางเปนอันหน่ึง อันเดียวกัน กระทงั่ ในรัชสมัยของพระเจาอโนรธา (พ.ศ. 1587 - 1620) พระองคจึงสามารถรวบรวมแผนดิน พมาใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกันสําเร็จ และเม่ือพระองคทรงตีเมืองทาตอนของชาวมอญไดในปพุทธศักราช 1600 อาณาจักรพุกามก็กลายเปนอาณาจักรที่เขมแข็งที่สุดในดินแดนพมา อาณาจักรพุกาม มีความเขมแข็งเพิ่มมากขึ้นในรัชสมัยของพระเจากยันสิทธา (พ.ศ. 1624 - 1655) พระเจาอลองสิทธู (พ.ศ. 1655 - 1710) ทําใหในชวงปลายพุทธศตวรรษที่ 17 ดินแดนในสุวรรณภูมิเกือบทั้งหมด ถูกครอบครอง โดยอาณาจักรเพียงสองแหง คือ เขมร (เมืองพระนคร) และพุกาม อาํ นาจของอาณาจักรพุกามคอย ๆ เส่ือมลง ดวยเหตุผลหลักสองประการ สวนหน่ึงจากการถูกเขา ครอบงาํ โดยคณะสงฆผูมอี าํ นาจ และอกี สว นหน่ึงจากการรุกรานของจกั รวรรดมิ องโกล ท่เี ขามาทางตอนเหนือ พระเจานราธหิ บดี (ครองราชย พ.ศ. 1779 - 1830) ไดทรงนาํ ทัพสูย นู นานเพื่อยบั ยัง้ การขยายอํานาจของมอง โกล แตเม่ือพระองคแพสงครามในปพุทธศักราช 1820 ทัพของอาณาจักรพุกามก็ระสํ่าระสายเกือบท้ังหมด พระเจา นราธหิ บดถี กู พระราชโอรสปลงพระชนมใ นปพุทธศกั ราช 1830 กลายเปน ตัวเรงที่ทําใหอาณาจักรมอง โกลตดั สนิ ใจรกุ รานอาณาจักรพุกามในปเดียวกันนั้น ภายหลังสงครามครั้งนี้ อาณาจักรมองโกลก็สามารถ เขาครอบครองดินแดนของอาณาจักรพุกามไดทั้งหมด ราชวงศพุกามสิ้นสุดลงเมื่อมองโกลไดแตงตั้ง รัฐบาลหุนข้ึนบริหารดินแดนพมาในปพทุ ธศักราช 1832 องั วะและหงสาวดี หลังจากการลมสลายของอาณาจกั รพกุ าม พมา ไดแตกแยกออกจากกนั อกี ครงั้ ราชวงศอังวะ ซงึ่ ไดรับ อทิ ธิพลทางวัฒนธรรมจากอาณาจักรพุกามไดถูกสถาปนาขึ้นที่เมืองอังวะในปพุทธศักราช 1907 ศิลปะและ วรรณกรรมของพกุ ามไดถกู ฟน ฟูจนยุคน้ีกลายเปนยุคทองแหงวรรณกรรมของพมา แตเนื่องดวยอาณาเขต ที่ยากตอการปองกันการรุกรานจากศัตรู เมืองอังวะจึงถูกชาวไทใหญเขาครอบครองไดในปพุทธศักราช 2070 สาํ หรับดินแดนทางใต ชาวมอญไดสถาปนาอาณาจักรของพวกตนขึ้นใหมอีกครั้งท่ีเมืองหงสาวดี โดยกษัตริยธรรมเจดยี  (ครองราชย พ.ศ. 1970 - 2035) เปน จดุ เร่ิมตน ยุคทองของมอญ ซ่ึงเปนศูนยกลางของ พุทธศาสนานกิ ายเถรวาทและศนู ยก ลางทางการคา ขนาดใหญใ นเวลาตอ มา อาณาจักรตองอู หลงั จากอาณาจักรพกุ ามถกู รุกรานจากไทใหญ ชาวอังวะไดอพยพลงมาสถาปนาอาณาจักรแหงใหม โดยมีศูนยกลางที่เมืองตองอูภายใตการนําของพระเจามิงคยินโย ในปพุทธศักราช 2074 พระเจาตะเบง ชะเวตี้ (ครองราชย พ.ศ. 2074 - 2093) ซ่ึงสามารถรวบรวมพมาเกือบท้ังหมดใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกันได อีกคร้งั

52 ในชวงระยะเวลาน้ี ไดมีการเปลี่ยนแปลงขนาดใหญเกิดข้ึนในภูมิภาค ชาวไทใหญมีกําลังเขมแข็ง เปน อยางมากทางตอนเหนือ การเมอื งภายในอาณาจกั รอยธุ ยาเกิดความไมม่ันคง ในขณะที่โปรตุเกสไดเริ่มมี อิทธิพลในเอเชียตะวันออกเฉียงใตและสามารถเขาครอบครองมะละกาได ในการเขามาของบรรดา พอ คาชาวยโุ รป พมากลายเปนศนู ยกลางทางการคา ทส่ี าํ คัญอกี ครง้ั หนงึ่ การทีพ่ ระเจา ตะเบงชะเวต้ีไดย า ยเมือง หลวงมาอยูที่เมืองหงสาวดี เหตุผลสวนหนึ่งก็เน่ืองดวยทําเลทางการคา พระเจาบุเรงนอง (ทรงครองราชย พ.ศ. 2094 - 2124) ซ่ึงเปนพระเทวัน (พ่ีเขย) ของพระเจาตะเบงชะเวตี้ ไดเสด็จข้ึนครองราชยสืบตอจาก พระเจาตะเบงชะเวตี้ และสามารถเขาครอบครองอาณาจักรตางๆ รายรอบได อาทิ มณีปุระ (พ.ศ. 2103) อยุธยา (พ.ศ. 2112) การทําสงครามของพระองคทําใหพมามีอาณาเขตกวางใหญไพศาลที่สุด อยางไรก็ตาม ทั้งมณีปุระและอยธุ ยาตา งกส็ ามารถประกาศตนเปนอสิ ระไดภ ายในเวลาตอ มาไมน าน เมอื่ ตอ งเผชญิ กบั การกอกบฏจากเมอื งขึ้นหลายแหง ประกอบกบั การรกุ รานของโปรตุเกส กษตั รยิ แหง ราชวงศตองอจู ําเปน ตองถอนตัวจากการครอบครองดนิ แดนทางตอนใต โดยยายเมืองหลวงไปอยูที่เมืองอังวะ พระเจา อะนอกะเพตลนุ (Anaukpetlun) พระนัดดาของพระเจา บเุ รงนอง สามารถรวบรวมแผนดินพมาใหเ ปน อันหน่งึ อนั เดยี วกันอีกครั้งในพุทธศักราช 2156 พระองคตัดสินใจ ที่จะใชกําลังเขาตอตานการรุกรานของ โปรตุเกส พระเจาธารุน (Thalun) ผูสืบทอดราชบัลลังกไดฟนฟูหลักธรรมศาสตรของอาณาจักรพุกามเกา แตพระองคทรงใชเวลากับเร่ืองศาสนามากเกินไป จนละเลยท่ีจะใสใจตออาณาเขตทางตอนใต ทายที่สุด หงสาวดที ่ไี ดรับการสนับสนุนจากฝรัง่ เศสซ่ึงตง้ั มน่ั อยใู นอินเดยี กไ็ ดทาํ การประกาศเอกราชจากอังวะ จากนั้น อาณาจักรของชาวพมากค็ อยๆ ออ นแอลงและลมสลายไปในปพ ทุ ธศักราช 2259 จากการรุกรานของชาวมอญ ราชวงศอ ลองพญา ราชวงศอลองพญา ไดร ับการสถาปนาขึ้นและสรางความเขมแข็งจนถึงขีดสุดไดภายในเวลาอันรวดเร็ว อลองพญาซ่ึงเปน ผนู าํ ทไี่ ดร ับความนยิ มจากชาวพมา ไดขับไลช าวมอญทเี่ ขามาครอบครองดนิ แดนของชาวพมา ไดในป พ.ศ. 2296 จากน้นั ก็สามารถเขา ยึดครองอาณาจักรมอญได อกี คร้ังในป พ.ศ. 2302 ทงั้ ยงั สามารถกลับ เขา ยดึ ครองกรงุ มณีปรุ ะ ไดในชว งเวลาเดยี วกนั พระองคสถาปนาใหเมอื งยา งกงุ เปน เมอื งหลวงในป พ.ศ. 2303 หลังจากเขา ยดึ ครองตะนาวศรี (Tenasserim) พระองคไดยาตราทัพเขารุกรานอยุธยา แตตองประสบความ ลมเหลวเมื่อพระองคทรงสวรรคตในระหวางสงคราม พระเจาสินบูหชิน (Hsinbyushin , ครองราชย พ.ศ. 2306 - 2319) พระราชโอรส ไดนําทัพเขารุกรานอาณาจักรอยุธยาอีกคร้ังในป พ.ศ. 2309 และประสบ ความสําเร็จในปถ ดั มา ในรัชสมัยน้ี แมจ ีนจะพยายามขยายอาํ นาจเขา สูดินแดนพมา แตพระองคก็สามารถยับย้ัง การรุกรานของจีนไดทั้งสี่ครั้ง (ในชวงป พ.ศ. 2309 - 2312) ทําการขยายพรมแดนของจีนทางดานน้ี ถูกยุติลง ในรัชสมัยของพระเจาโบดอ-พญา (Bodawpaya ครองราชย พ.ศ. 2324 - 2362) พระโอรส อีกพระองคของพระเจา อลองพญา พมาตอ งสญู เสียอํานาจท่ีมีเหนืออยธุ ยาไป แตก ส็ ามารถผนวกดนิ แดนยะไข (Arakan) และตะนาวศรี (Tenasserim) เขามาไวได ในชวงเดอื นมกราคมของป พ.ศ. 2366 ซ่ึงอยูในรัชสมัย ของพระเจาบาคยดี อว (Bagyidaw) ขนุ นางชอื่ มหาพันธุละ (Maha Bandula) เขารกุ รานแควนอสั สมั ไดสําเร็จ ทาํ ใหพมา ตองเผชิญหนา โดยตรงกับอังกฤษท่คี รอบครองอินเดยี อยูในขณะน้นั

53 สงครามกบั องั กฤษและการลม สลายของราชอาณาจักรพมา สงครามระหวางพมาและอังกฤษครั้งที่หน่ึง (พ.ศ. 2367 2369) ยุติลงโดยอังกฤษเปนฝายไดรับ ชยั ชนะ ฝายพมาจาํ ตองทําสนธสิ ัญญายนั ดาโบ (Yandaboo) กับอังกฤษ ทาํ ใหพ มาตองสูญเสียดินแดนอัสสัม มณีปุระ ยะไข และตะนาวศรีไป ซึ่งอังกฤษก็เริ่มตนตักตวงทรัพยากรตาง ๆ ของพมา นับแตนั้น เพื่อเปน หลกั ประกันสําหรบั วัตถดุ ิบทจี่ ะปอ นสูสงิ คโปร สรา งความแคนเคืองใหกับทางพมาเปนอยางมาก กษัตริยองค ตอมาจึงทรงยกเลิกสนธิสัญญายันดาโบ และทําการโจมตีผลประโยชนของฝายอังกฤษ เปนตนเหตุใหเกิด สงครามระหวางพมา และอังกฤษครง้ั ท่ีสอง ซ่ึงก็จบลงโดยชัยชนะเปนของอังกฤษอีกคร้ัง หลังสิ้นสุดสงคราม คร้ังน้ี อังกฤษไดผนวกหงสาวดีและพ้ืนท่ีใกลเคียงเขาไวกับตน โดยไดเรียกดินแดนดังกลาวเสียใหมวาพมา ตอนใต สงครามครั้งนี้กอใหเกิดการปฏิวัติคร้ังใหญในพมา เร่ิมตนดวยการเขายึดอํานาจโดยพระเจามินดง (Mindon Min) จากพระเจา ปะกนั (Pagin Min) ซึง่ เปนพระเชษฐาตางพระชนนี พระเจามนิ ดงพยายามพฒั นา ประเทศพมาเพือ่ ตอตา นการรุกรานขององั กฤษ พระองคไดส ถาปนากรุงมัณฑะเลย ซ่ึงยากตอการรุกรานจาก ภายนอก ข้ึนเปน เมืองหลวงแหงใหม แตก ย็ งั ไมเ พียงพอท่จี ะหยุดยั้งการรุกรานจากองั กฤษได รัชสมัยตอมา พระเจาธีบอ (Thibow) ซึ่งเปนพระโอรสของพระเจามินดง ทรงมีบารมีไมพ อท่จี ะ ควบคุมพระราชอาณาจักรได จึงทําใหเกิดความวุนวายไปทั่วในบริเวณชายแดน ในที่สุดพระองคไดตัดสิน พระทัยยกเลกิ สนธิสญั ญากับองั กฤษท่พี ระเจามินดงไดทรงกระทําไว และไดประกาศสงครามกับอังกฤษเปน ครง้ั ท่สี ามในปพ ทุ ธศักราช 2428 ผลของสงครามคร้ังนี้ทาํ ใหอ ังกฤษสามารถเขาครอบครองดนิ แดนสาธารณรัฐ แหง สหภาพพมาสวนท่เี หลอื เอาไวไ ด พมา ตกเปน อาณานคิ มขององั กฤษในป พ.ศ. 2429 และระยะกอนการเกิดสงครามโลกคร้ังที่ 2 เล็กนอย ญ่ีปุนไดเขามามีบทบาทในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ตะข่ินเปนกลุมนักศึกษาหนุมที่หัวรุนแรงมีอองซาน นกั ชาตินยิ ม และเปนผูนําของนักศึกษาในมหาวิทยาลัยยางกุง พวกเขาคิดวาญี่ปุนจะสนับสนุนการประกาศ อิสรภาพของพมา จากอังกฤษ แตเม่ือญ่ีปุนยึดครองพมาไดแลว กลับพยายามหนวงเหนี่ยวมิใหพมาประกาศ เอกราช ดังน้ันอองซานไดกอต้ัง องคการสันนิบาตเสรีภาพแหงประชาชนตอตานฟาสซิสต (Anti-Fascist Peoples Freedom League : AFPEL) เพ่ือตอ ตา นญีป่ ุน อยางลบั ๆ และไดกลายเปน พรรคการเมอื งชื่อพรรค AFPEL เม่อื ญปี่ นุ แพสงครามโลกครง้ั ท่ี 2 แลว พรรค AFPEL ไดเ จรจากบั องั กฤษโดยอังกฤษยนื ยนั ท่จี ะใหพมา มีอิสรภาพปกครองตนเองภายใตเครือจักรภพ และมีขาหลวงใหญอังกฤษประจําพมาชวยใหคําปรึกษา แตพรรคการเมือง AFPEL ตอ งการเอกราชอยางสมบูรณ อังกฤษไดพยายามสนับบสนุนพรรคการเมืองอ่ืน ๆ ข้ึนแขงอํานาจพรรค AFPEL ของอองซานแตไ มเปนผลสําเรจ็ จงึ ยนิ ยอมใหพ รรค AFPEL ขนึ้ บริหารประเทศ

54 อองซานมนี โยบายสรางความมน่ั คงทางเศรษฐกิจ และตองการเจรจากับรัฐบาลองั กฤษโดยสนั ตวิ ิธี จึงทาํ ใหเ กดิ ความขัดแยง กับฝา ยนยิ มคอมมวิ นิสตในพรรค AFPEL อองซานและคณะรัฐมนตรอี ีก 6 คน จึงถูกลอบสังหาร เม่ือวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2490 ขณะเดนิ ทางออกจากทปี่ ระชมุ สภา ตอมาตะขิ้นนุหรืออูนุ ไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรีแทนและมีการประกาศใช รัฐธรรมนูญเม่ือวันที่ 17 ตุลาคม 2490 โดยอังกฤษได มอบเอกราชใหแกพมาแตยังรักษาสิทธิทางการทหารไว จนกระท่ังในวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2491 อังกฤษจึงได มอบเอกราชใหแ กพ มา อยา งสมบรู ณ ปจ จุบนั ประเทศพมา ปกครองในคณะรฐั บาลทหารที่มาจากการเลอื กตงั้ และยงั มปี ญหาการสูรบกันใน ชนเผานอ ยอยูตลอดเวลา 1.5 ประวตั ศิ าสตรส ังเขปของประเทศอินโดนเี ซยี อินโดนีเซีย (Indonesia) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐอินโดนีเซีย (Requblic of Indonesia) เปนหมูเกาะที่ใหญที่สุดในโลก ต้ังอยูระหวางคาบสมุทรเอเชียตะวันออกเฉียงใตและทวีปออสเตรเลียและ ระหวา งมหาสมุทรอินเดีย และแปซิฟก มีพรมแดนติดกับประเทศมาเลเซียบนเกาะบอรเนียว (อินโดนีเซีย : กาลิมันตัน), ประเทศปาปว นวิ กนิ บี นเกาะนิวกนิ ี (อนิ โดนเี ซยี : อเิ รียน) และประเทศติมอรตะวันออกบนเกาะ ตมิ อร อินโดนีเซยี ประกอบดว ยหมูเ กาะที่มีความเจริญรุงเรอื งมาชานาน แตตอมาตองตกอยูภายใตการ ปกครองของเนเธอรแลนดอยูนานประมาณ 300 ป ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2485 ซึง่ เปน ชวงสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ญปี่ นุ บกุ อนิ โดนีเซีย และทําการขับไลเ นเธอรแ ลนดเจาอาณานิคมของอินโดนีเซียออกไปไดสําเร็จ จึงทําให ผูนําอินโดนีเซียคนสําคัญ ๆ ในสมัยนั้นใหความรวมมือกับญี่ปุน แตไมไดใหความไววางใจกับญ่ีปุนมากนัก เพราะมเี หตุเคลอื บแคลง คือ เม่ือมผี รู ักชาติชาวอินโดนีเซียจัดต้ังขบวนการตาง ๆ ขึ้นมา ญี่ปุนจะขอเขารวม ควบคุมและดาํ เนินงานดว ย เมื่อญี่ปนุ แพสงครามและประกาศยอมจํานนตอฝายพันธมิตร อินโดนีเซียไดถือโอกาสประกาศ เอกราชในวันท่ี 17 สิงหาคม พ.ศ. 2488 แตเนเธอรแลนดเจาอาณานิคมเดิมไมยอมรับการประกาศเอกราช ของอนิ โดนเี ซยี จึงยกกองทพั เขาปราบปราม ผลจากการสูรบปรากฏวาเนเธอรแลนด ไมสามารถปราบปราม กองทัพของชาวอินโดนีเซียได อังกฤษซ่ึงเปนพันธมิตรกับเนเธอรแลนดจึงเขามาชวยไกลเกล่ีย เพ่ือใหยุติ ความขดั แยงกนั โดยใหท้ังสองฝายลงนามในขอตกลงลิงกัดยาติ (Linggadjati Agreement) เม่ือ พ.ศ. 2489 โดยเนเธอรแ ลนดยอมรบั อาํ นาจของรัฐบาลอินโดนเี ซียในเกาะชวาและ สุมาตรา ตอ มาภายหลังเนเธอรแลนด ไดล ะเมิดขอ ตกลง โดยไดนําทหารเขา โจมตอี ินโดนเี ซยี ทําใหประเทศอื่นๆ เชน ออสเตรเลียและอินเดีย ไดยื่น เรื่องใหคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติ เขาจัดการ สหประชาชาติไดเขาระงับขอพิพาท โดยตั้ง

55 คณะกรรมการประกอบดวย ออสเตรเลีย เบลเยียม และสหรฐั อเมริกา เพ่ือทาํ หนาที่ไกลเกลี่ยประนีประนอม และไดเ รียกรอ งใหม ีการหยดุ ยิง แตเ นเธอรแลนดไดเขาจับกุมผูนําคนสําคัญของอินโดนีเซีย คือ ซูการโนและ ฮตั ตาไปกักขงั ตอมาทหารอนิ โดนีเซียนาํ ตวั ผนู ําทัง้ สองออกมาได ในระยะนี้ทุกประเทศทั่วโลกตางตําหนิการ กระทําของเนเธอรแลนดอยางยิ่ง และคณะมนตรีความม่ันคงไดกดดันใหเนเธอรแลนดมอบเอกราช แกอินโดนีเซยี ในวันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2492 อินโดนีเซียไดรับเอกราช และปกครองระบบประชาธิปไตยมี ประธานาธิบดีเปนประมุขของประเทศแตความยุงยากยังคงมีอยู เนื่องจากเนเธอรแลนดไมยินยอมใหรวม ดนิ แดนอเิ รยี นตะวันตกเขากับอินโดนีเซีย ท้ังสองฝายจึงตางเตรียมการจะสูรบกันอีก ผลท่ีสุดเนเธอรแลนด ก็ยอมโอนอํานาจใหสหประชาชาติควบคุมดูแลดินแดนอิเรียนตะวันตก และใหชาวอิเรียนตะวันตกแสดง ประชามติวา จะรวมกบั อินโดนีเซยี หรือไม ผลการออกเสียงประชามติ ปรากฏวาชาวอิเรียนตะวันตกสวนใหญ ตองการรวมกับอินโดนีเซีย สหประชาชาติจึงโอนอิเรียนตะวันตกใหอยูในความปกครองของอินโดนีเซีย เม่อื เดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2506 1.6 ประวตั ศิ าสตรสงั เขปของประเทศฟลปิ ปนส ฟลิปปนส (the Philippines) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐฟลิปปนส (Republic of the Philippines) เปน ประเทศทป่ี ระกอบดวยเกาะจํานวน 7,107 เกาะต้ังอยูในมหาสมุทรแปซิฟก หางจากเอเชีย แผน ดินใหญทางตะวันออกเฉยี งใต ประมาณ 100 กม. และมลี กั ษณะพเิ ศษคือ เปนประเทศเพียงหนึ่งเดียวที่มี พรมแดนทางทะเลที่ติดตอระหวางกันยาวมากที่สุดในโลก นิวสเปน (พ.ศ. 2064 - 2441) และสหรัฐอเมริกา (พ.ศ. 2441 - 2489) ไดครองฟลิปปนสเปนอาณานิคมเปนเวลา 4 ศตวรรษ และเปนสองอิทธิพลใหญที่สุดตอ วัฒนธรรมของฟลิปปน ส ฟลิปปนสเปนชาติเดียวในเอเชียท่ีประชากรสวนใหญนับถือศาสนาคริสต และเปนหน่ึงในชาติ ทไ่ี ดรับอิทธพิ ลจากตะวนั ตกมากทสี่ ดุ เปน การผสมผสานกันระหวางตะวันตกและตะวันออกท่ีเปนเอกลักษณ เฉพาะ อารโนลด โจเซฟ ทอยนบี (Arnold Joseph Toynbee) นักประวัติศาสตรชาวอังกฤษ ไดกลาวไวในงาน ของเขาวา ประเทศฟลปิ ปน สเ ปนประเทศลาตนิ อเมรกิ าที่ถูกพัดพาไปยงั ตะวันออก โดยคล่ืนทะเลยกั ษ หลกั ฐานทางโบราณคดแี ละโบราณชีววิทยาบง บอกวา มมี นุษยโฮโมเซเปย นส เคยอาศยั อยูในเกาะ ปาลาวันต้ังแตประมาณ 50,000 ปกอน ชนเผาท่ีพูดภาษาในตระกูลออสโตรนีเซียไดเขามาตั้งรกราก ในฟลิปปนส และจัดตั้งเสนทางเครือขายการคากับเอเชียอาคเนยสวนที่เหลือทั้งหมดต้ังแต 5,000 ป กอ นครสิ ตกาลภาษาที่ชาวฟล ปิ ปนสใชพ ูดคอื ภาษาตากาล็อค เฟอรดินันด มาเจลลัน มาถึงหมูเกาะฟลิปปนสในป ค.ศ. 1521 (พ.ศ. 2064) มีเกล โลเปซ เดเลกัสป มาถึงฟลิปปนสในป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) และตง้ั ชุมชนชาวสเปนขึน้ ซึ่งนําไปสกู ารตง้ั อาณานิคม ในเวลาตอ มา หลังจากนนั้ นกั บวชศาสนาคริสตน ิกายโรมันคาทอลิกไดทําให ชาวเกาะทั้งหมดใหหันมานับถือ ศาสนาคริสต ในชวง 300 ปนับจากน้ัน กองทัพสเปนไดตอสูกับเหตุการณกบฏตาง ๆ มากมาย ทั้งจากชน พื้นเมอื งและจากชาตอิ ่นื ทีพ่ ยายามเขามาครอบครองอาณานิคม ซงึ่ ไดแ ก องั กฤษ จีน ฮอลันดา ฝรั่งเศส ญี่ปุน และโปรตุเกส สเปน สูญเสียไปมากท่ีสุดในชวงที่อังกฤษเขาครอบครองเมืองหลวงเปนการช่ัวคราวในชวง

56 สงครามเจ็ดป (Seven Years’ War) หมูเกาะฟลิปปนสอยูใตการปกครองของสเปนในฐานะอาณานิคมของ สเปนใหม (New Spain) นับตั้งแตป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) ถึงป ค.ศ. 1821 (พ.ศ. 2364) และนับจากน้ัน ฟลิปปนสก็อยูใตการปกครองของสเปนโดยตรง การเดินเรือมะนิลาแกลเลียน (Manial Galleon) จากฟล ิปปนสไ ปเม็กซโิ ก เริ่มตนขึ้นในชวงปลายศตวรรษท่ี 16 และหมูเกาะฟลิปปนสเปดตัวเองเขาสูการคา โลกในป ค.ศ. 1834 ปจจุบันประเทศฟลิปปนสปกครองดวยระบบประชาธิปไตยมีประธานาธิบดีเปนผูนํา ประเทศ 1.7 ประวตั ิศาสตรสังเขปของประเทศญี่ปุน ญี่ปุน (Nihon/Nippon นิฮง/นิปปง) มีช่ือทางการคือ ประเทศญี่ปุน (Nihon-koku/Nippon- koku-นิฮงโกะกุ/นิปปงโกะกุ) เปนประเทศหมูเกาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออก ตั้งอยูในมหาสมุทรแปซิฟก ทางตะวนั ตกติดกบั คาบสมุทรเกาหลี และสาธารณรฐั ประชาชนจนี โดยมที ะเลญ่ีปุนกนั้ สวนทางทิศเหนือ ติดกับ ประเทศรสั เซยี มีทะเลโอค็อตสก เปน เสนแบงแดน ตัวอกั ษรคนั จิของช่ือญป่ี นุ แปลวา ถิ่นกาํ เนดิ ของดวงอาทิตย จึงทําใหบ างครง้ั ถกู เรียกวา ดินแดนแหงอาทิตยอุทยั ญ่ีปุนมีเน้อื ที่กวา 377,835 ตารางกิโลเมตร นบั เปนอนั ดบั ที่ 62 ของโลกหมูเ กาะญ่ปี ุนประกอบ ไปดวยเกาะนอยใหญกวา 3,000 เกาะ เกาะท่ีใหญที่สุดก็คือเกาะฮนชู ฮกไกโด คิวชู และชิโกกุ ตามลําดับ เกาะของญี่ปนุ สวนมากจะเปน หมเู กาะภเู ขา ซงึ่ ในน้นั มจี าํ นวนหน่งึ เปน ภูเขาไฟ เชนภูเขาไฟฟูจิ ภูเขาที่สูงที่สุด ในประเทศ เปนตน ประชากรของญ่ีปุนนั้นมีมากเปนอันดับท่ี 10 ของโลก คือ ประมาณ 128 ลานคน เมืองหลวงของญ่ีปุนคือกรุงโตเกียว ซึ่งถารวมบริเวณปริมณฑลเขาไปดว ยแลว จะกลายเปน เขตเมืองท่ีใหญ ทสี่ ุดในโลกที่มปี ระชากรอยูอาศัยมากกวา 30 ลา นคน สันนิษฐานวามนุษยมาอาศยั ในญป่ี นุ คร้งั แรกต้งั แตย ุคหนิ เกา การกลา วถงึ ญปี่ ุน ครงั้ แรกปรากฏขึ้น ในบันทึกของราชสํานักจีนต้ังแตคริสตศตวรรษท่ี1 ญี่ปุนไดรับอิทธิพลจากจีนในหลายดาน เชน ภาษา การปกครองและวฒั นธรรม แตในขณะเดยี วกันกม็ ีการปรบั เปล่ียนใหเ ปนเอกลกั ษณของตนเองจงึ ทาํ ใหญ ป่ี นุ มวี ฒั นธรรมที่โดดเดน มาจนปจ จุบัน อกี หลายศตวรรษตอ มา ญีป่ ุน ก็รับเอาเทคโนโลยตี ะวนั ตกและนํามาพัฒนา ประเทศจนกลายเปนประเทศทก่ี าวหนาและมีอิทธิพลมากท่ีสุดในเอเชียตะวันออก หลังจากแพสงครามโลก ครัง้ ทีส่ อง ญ่ีปุน กม็ ีการเปลย่ี นแปลงทางการปกครองโดยการใชรฐั ธรรมนูญใหมใ น พ.ศ. 2490 ญ่ปี ุนเปนประเทศผูนําทางเศรษฐกจิ โดยมีจีดีพีสูงเปนอันดับสองของโลก ญี่ปุนเปนสมาชิกของ สหประชาชาติ จี 8 โออีซดี ี และเอเปค และมีความต่ืนตัวที่จะมีสวนรวมในการแกไขปญหาของตางประเทศ ญ่ีปนุ มมี าตรฐานความเปนอยทู ีด่ ี และยังเปน ผนู าํ ทางเทคโนโลยีเครอ่ื งจักรและเคร่ืองยนต ประวตั ศิ าสตรญ ่ปี ุน เริม่ ตนดวย ยุคยะโยอิ เริ่มเมื่อประมาณ 300 ปกอน คริสตศักราช เปนยุคท่ี ผูคนเร่ิมเรียนรูวิธีการปลูกขาว การตีโลหะ ซ่ึงไดรับความรูมาจากผูอพยพชาวจีนแผนดินใหญ การกลาวถึง ญปี่ นุ ครงั้ แรกปรากฏขน้ึ ในบนั ทึกของราชสาํ นักจีนสมยั ราชวงศฮ่ัน โฮวฮั่นชู ในป 57 กอนคริสตกาล ซึ่งเรียก ชาวญี่ปุนวา วะ ในชวงพทุ ธศตวรรษที่ 8 อาณาจกั รที่ทรงอํานาจมากที่สุดในญี่ปุนคือ ยะมะไทโคะกุ ปกครอง โดยราชินีฮิมิโกะ ซง่ึ เคยสง คณะทูตไปยังประเทศจนี ผานทางเกาหลดี วย

57 ยคุ โดะฮง ซึ่งตัง้ ชอื่ ตามสสุ านท่ีนยิ มสรา งขน้ึ กันในยคุ ดังกลาวเริม่ ตน ต้งั แตประมาณ พุทธศตวรรษ ที่ 9 จนถึง 12 เปนยุคท่ีญ่ีปุนเร่มิ มีการปกครองแบบราชวงศ ซ่ึงศนู ยกลางการปกครองน้ันอยูบริเวณเขตคันไซ ในยุคนพี้ ระพุทธศาสนาไดเ ขา มาจากคาบสมุทรเกาหลีสหู มูเ กาะญี่ปุนไดรับอิทธิพลมาจากจีนเปนหลัก เจาชาย โชโตะกทุ รงสงคณะราชทูตไปเจรญิ สัมพนั ธไมตรกี บั จีน ญี่ปนุ จึงไดร ับนวัตกรรมใหม ๆ จากจนี นอกจากน้ยี งั ทรง ตรารฐั ธรรมนูญสบิ เจ็ดมาตรา ซึง่ เปนกฎหมายญี่ปุนฉบับแรกอีกดวย และในที่สุดพระพุทธศาสนาก็ไดรับการ ยอมรบั มากขน้ึ ตั้งแตสมัยอะซึกะ ซง่ึ ตงั้ ช่อื ตามสสุ านท่ีนิยมสรางข้นึ กันในยคุ ดังกลาวเร่ิมตนต้ังแตประมาณพุทธ- ศตวรรษท่ี 9 - 12 เปน ยุคท่ญี ่ปี นุ เร่ิมมกี ารปกครองแบบราชวงศ ซึ่งศูนยกลางการปกครองนั้นอยูบริเวณเขต คันไซ ในยุคน้ีพระพุทธศาสนาไดเขามาจากคาบสมทุ รเกาหลสี หู มเู กาะญีป่ นุ แตพ ระพุทธรปู และพุทธศาสนา ในประเทศญี่ปุนหลังจากน้ันไดรับอิทธิพลจากจีนเปนหลัก เจาชายโชโตะกุทรงสงคณะราชทูตไปเจริญ สมั พันธไมตรกี บั จีน ญ่ีปุน จงึ ไดร บั นวตั กรรมใหมๆ จากแผนดินใหญมาเปนจํานวนมาก นอกจากนี้ยังทรงตรา รฐั ธรรมนญู สิบเจ็ดมาตรา ซึง่ เปน กฎหมายญป่ี นุ ฉบบั แรกอกี ดวยและในทส่ี ดุ พระพทุ ธศาสนาก็ไดรบั การยอมรบั มากข้ึนตงั้ แตสมัยอะซกึ ะ ยุคนะระ (พ.ศ. 1253 - 1337) เปนยุคแรกที่มีการกอตัวเปนอาณาจักรท่ีเขมแข็ง มีการปกครองอยางมี ระบบใหเห็นไดอยางชัดเจน โดยการนําระบอบการปกครองมาจากจีนแผนดินใหญ ศูนยกลางการปกครอง ในขณะน้ันก็คือเฮโจเคียวหรือจังหวัดนะระในปจจุบัน ในยุคนะระเร่ิมพบการเขียนวรรณกรรม เชน โคจิกิ (พ.ศ.1255) และนิฮงโชะกิ (พ.ศ. 1263) เมืองหลวงถูกยายไปท่ีนะงะโอกะเกียว เปนชวงเวลาส้ัน ๆ และถูก ยา ยอีกครัง้ ไปยังเฮอังเกยี ว ซง่ึ เปน จุดเร่มิ ตน ของยุคเฮอัง ระหวาง พ.ศ. 1337 จนถึง พ.ศ. 1728 ซึ่งเปนยุคเฮอังน้ัน ถือไดวาเปนยุคทองของญ่ีปุน เน่ืองจากเปนยุคสมัยท่ีวัฒนธรรมของญ่ีปุนเองเร่ิมพัฒนาขึ้น สิ่งท่ีเห็นไดอยางชัดมากท่ีสุด คือการประดิษฐ ตวั อกั ษร ฮิรางานะ ซ่งึ ทาํ ใหเ กดิ วรรณกรรมท่แี ตง โดยตัวอกั ษรน้ีเปน จํานวนมาก เชน ในชวงกลางพุทธศตวรรษที่ 16 ไดมีการแตงนวนิยายเรื่องนิทานเกนจิข้ึน ซึ่งเปนนิยายที่บรรยายเกี่ยวกับการใชชีวิต การปกครองของ ตระกูลฟุจิวาระ และบทกลอนท่ีถูกใชเปนเนื้อเพลงของเพลงชาติญ่ีปุน คิมิงะโยะ ก็ถูกแตงขึ้นในชวงน้ี เชน เดียวกัน ยุคศักดินา ญป่ี นุ เริ่มตนจากการที่ผูปกครองทางการทหารเร่ิมมีอํานาจข้ึน พ.ศ.1728 หลังจาก การพายแพข องตระกูลไทระ มินะโมะโตะ โนะ โยะริโตะโมะ ไดแตง ตงั้ ตนเองเปนโชกุน และสรา งรฐั บาลทหาร ในเมืองคะมะกุระ ซ่ึงเปนจุดเริ่มตนของยุคคะมะกุระ ซึ่งมีการปกครองแบบศักดินา แตรัฐบาลคามากุระ ก็ไมส ามารถปกครองทั้งประเทศได เพราะพวกราชวงศยังคงมีอาํ นาจอยูในเขตตะวันตก หลังจากการเสียชีวิต ของโชกุน โยรโิ ตโมะ ตระกูลโฮโจ ไดกาวขนึ้ มาเปน ผูสําเรจ็ ราชการใหโ ชกุน รัฐบาลคะมะกุระสามารถตอตาน การรกุ รานของจักรวรรดมิ องโกลใน พ.ศ. 1817 และ พ.ศ. 1824 โดยไดรับความชวยเหลือจากพายุกามิกาเซ ซง่ึ ทําใหก องทพั มองโกลประสบความเสียหายมาก อยา งไรกต็ าม รัฐบาลคะมะกรุ ะก็ออนแอลงจากสงครามครั้งนี้ จนในที่สุดตอ งสูญเสียอาํ นาจใหแก จักรพรรดโิ กไดโกะ ผูซ่ึงพายแพตออะชิกะงะ ทากาอุจิ ในเวลาตอมาไมนานอาชิกางะ ทากาอุจิ ยายรัฐบาล ไปต้ังไวที่มิโรมะจิ จังหวัดเกียวโต จึงไดชื่อวายุคมุโรมะจิ ในชวงกลางพุทธศตวรรษท่ี 20 อํานาจของโชกุน

58 เริ่มเสอื่ มลงและเกดิ สงครามกลางเมืองข้นึ เพราะบรรดาเจาครองแควนตางทําการสูรบเพ่ือแยงชิงความเปน ใหญ ซงึ่ ทําใหญ่ปี นุ เขาสยู ุคสงครามท่เี รยี กวายคุ เซงโงกุ ในระหวางพุทธศตวรรษที่ 21 มีพอคาและมชิ ชนั นารีจากโปรตุเกสเดนิ ทางมาถงึ ญีป่ นุ เปน คร้งั แรก และเร่ิมการคาขายและแลกเปลยี่ นวัฒนธรรมระหวางญีป่ ุน กับโลกตะวันตก สงครามดํารงอยูหลายสิบปจนโอะดะ โนบุนากะเอาชนะเจาครองแควนอ่ืนหลายคน โดยใช เทคโนโลยีและอาวุธของยุโรปและเกือบจะรวมประเทศญี่ปุนใหเปนปกแผนไดแลวเมื่อเขาถูกลอบสังหาร ใน พ.ศ. 2125 โทพโยะโตะมิ ฮเิ ดะโยะชิ ผูส ืบทอดเจตนารมณต อ มาสามารถปราบปรามบานเมืองใหสงบลงได ใน พ.ศ. 2133 ฮิเดะโยะชิรุกรานคาบสมุทรเกาหลีถึง 2 ครั้ง แตก็ไมประสบความสําเร็จ จนเมื่อเขาเสียชีวิต ลงใน พ.ศ. 2141 ญ่ีปนุ กถ็ อนทัพ หลังจากฮิเดะโยะชิเสียชีวิต โทะกุงะวะ อิเอะยะซุ แตงตั้งตนเองขึ้นเปนผูสําเร็จราชการใหแก ลูกชายของฮิเดะโยะชิ โทพโยะโตะมิ ฮิเดะโยะริ เพื่อท่ีจะไดอํานาจทางการเมืองและการทหาร อิเอะยะซุ เอาชนะไดเมียวตาง ๆ ไดในสงครามเซะกิงะฮะระ ใน พ.ศ. 2143 จึงข้ึนเปนโชกุนใน พ.ศ. 2146 และกอต้ัง รัฐบาลใหมที่เมืองเอะโดะ ยุคเอะโดะจึงเร่ิมตนข้ึน รัฐบาลใชวิธีหลายอยาง เชน บุเกโชฮัตโต เพ่ือควบคุม ไดเมียวทง้ั หลาย ในปพ.ศ. 2182 รัฐบาลเร่ิมนโยบายปดประเทศและใชนโยบายนี้อยางไมเขมงวดนัก ตอเนื่องถึง ประมาณสองรอยหาสิบป ในระหวางน้ีญ่ีปุนศึกษาเทคโนโลยีตะวันตกผานการติดตอกับชาวดัตชท่ีสามารถ เขามาท่ีเกาะเดจมิ ะ (ในจังหวัดนะงะซะกิ) เทานนั้ ความสงบสุขจากการปด ประเทศเปนเวลานานทาํ ใหช นทอี่ ยู ใตอ ํานาจปกครองอยา งเชน ชาวเมืองไดม โี อกาสทจ่ี ะประดิษฐส่ิงใหมๆ ข้ึนมาในทางของตนเอง ในยุคเอะโดะน้ี ยงั มีการเริ่มตน การใหศึกษาประชาชนเก่ยี วกบั ประเทศญป่ี นุ อกี ดวย แตญี่ปุนก็ถูกกดดันจากประเทศตะวันตกใหเปดประเทศอีกครั้ง ในวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2394 นาวาเอก (พิเศษ) แมทธวิ เพอรรี่ และเรือดาํ นาํ้ ของกองทพั เรือสหรัฐอเมริกาบุกมาถึงญี่ปุน เพ่ือบังคับ ใหเ ปด ประเทศดวยสนธิสัญญาสัมพันธไมตรีกับประเทศสหรัฐอเมริกา หลังจากน้ันญ่ีปุนก็ตองทําสนธิสัญญา แบบเดียวกนั กับประเทศตะวันตกอ่ืน ๆ ซึ่งสนธิสัญญาเหลาน้ีทําใหญ่ีปุนประสบปญหาท้ังทางเศรษฐกิจและ การเมือง เพราะการเปด ประเทศและใหส ทิ ธิพเิ ศษกับชาวตางชาติทาํ ใหชาวญีป่ ุน จาํ นวนมากไมพอใจตอ รัฐบาล เอะโดะ และเกดิ กระแสเรยี กรอ งใหคนื อํานาจอธปิ ไตยแกอ งคจักรพรรดิ (ซึ่งมักเรียกวาการปฏิรูปเมจิ) จนใน ทส่ี ุดรฐั บาลเอะโดะก็หมดอํานาจลง ในยุคเมจิ รัฐบาลใหมภายใตการปกครองของสมเด็จพระจักรพรรดิเมจิไดยายฐานอํานาจของ องคจกั รพรรดมิ ายงั เอะโดะ และเปลี่ยนช่ือเมืองหลวงจากเอะโดะเปนโตเกียว มีการเปลี่ยนแปลงระบบการ ปกครองตามแบบตะวนั ตก เชน บังคับใชรัฐธรรมนูญใน พ.ศ. 2443 และกอตั้งสภานิติบัญญัติแหงชาติโดยใช ระบบสองสภา นอกจากน้ี จักรวรรดิญี่ปนุ ยงั สนับสนนุ การรบั เอาวิทยาการจากประเทศตะวันตก และทําใหมี ความกาวหนาทางอุตสาหกรรมเปนอยางมาก จักรวรรดิญี่ปุนเริ่มมีความขัดแยงทางทหารกับประเทศ ขางเคียงเม่ือพยายามขยายอาณาเขต หลังจากที่ไดชัยชนะในสงครามจีน - ญี่ปุน ครั้งที่หนึ่ง (พ.ศ. 2437 - 2438) และสงครามรัสเซีย - ญี่ปุน (พ.ศ. 2447 - 2448) ญ่ีปนุ ก็ไดอ าํ นาจปกครองไตห วนั เกาหลี และตอน ใตของเกาะซาคาลิน

59 ญ่ีปุน ยอมแพส งครามโลกครง้ั ที่ 2 สงครามโลกครั้งท่หี นึง่ ทําใหญ ป่ี ุนซึ่งอยูฝา ยไตรภาคี ผูชนะสามารถขยายอํานาจและอาณาเขต ตอไปอีก ญ่ีปุนดาํ เนินนโยบายขยายดินแดนตอไป โดยการครอบครองแมนจูเรียใน พ.ศ. 2474 และเมื่อ ถูกนานาชาติประณามในการครอบครองดินแดนนี้ ญี่ปุนก็ลาออกจากสันนิบาตชาติในสองปตอมา ในป 1936 ญี่ปุนลงนามในสนธิสัญญาตอตานองคการคอมมิวนิสตสากลกับนาซีเยอรมนี และเขารวมกับฝายอักษะในป 1941 ในยคุ สงครามโลกครงั้ ที่สอง ญป่ี ุน ไดเ สริมสรางอํานาจทางการทหารใหเขมแข็งย่ิงข้ึน หลังจาก ญป่ี นุ ถูกกีดกันทางการคาจากสหรฐั อเมรกิ า ตอมาจงึ ไดเ ปดฉากสงครามในแถบเอเชยี แปซฟิ ก (ซง่ึ รูจักกนั ทั่วไป ในช่ือ สงครามมหาเอเชียบูรพา) ในวันที่ 7 ธันวาคม พ.ศ. 2484 โดยการโจมตีฐานทัพเรือสหรัฐอเมริกา ที่อาวเพิรลและการยาตราทัพเขามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต ซึ่งสวนใหญเปนดินแดนอาณานิคมของ สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจกั รและเนเธอรแ ลนด ตลอดสงครามคร้งั น้ัน ญ่ปี นุ สามารถยดึ ครองประเทศตาง ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใตไดท้ังหมด แตหลังจากญี่ปุนพายแพใหแกสหรัฐอเมริกาในการรบทางนํ้า ในมหาสมุทรแปซิฟกหลังจากยุทธนาวีแหงมิดเวย (พ.ศ. 2485) ญี่ปุนก็ตกเปนฝายเสียเปรียบมากขึ้นเรื่อย ๆ แตก ย็ ังไมยอมแพแ กฝา ยสมั พันธมติ รโดยงาย เมื่อตองเผชิญหนากับระเบิดปรมาณูของสหรัฐอเมริกา ซึ่งถูกทิ้ง ท่เี มอื งฮโิ รชมิ าและนางาซากิ (ในวนั ที่ 6 และ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2488 ตามลําดบั ) และการรุกรานของสหภาพ โซเวยี ต (วันที่ 8 สงิ หาคม พ.ศ. 2488) ญี่ปนุ จึงประกาศยอมแพอยางไมม ีเงอ่ื นไขในวันที่ 15 สงิ หาคม ปเดียวกัน สงครามทําใหญ ่ีปนุ ตอ งสูญเสียพลเมืองนับลานคนและทําใหอุตสาหกรรมและโครงสรางพ้ืนฐานของประเทศ เสยี หายอยางหนกั ฝายสัมพันธมติ รซง่ึ นาํ โดยสหรัฐอเมริกาไดสงพลเอกดักลาส แมกอารเธอรเขามาควบคุม ญี่ปุน ตัง้ แตหลงั สงครามจบ ใน ป พ.ศ. 2490 ญี่ปุนเร่ิมใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมซึ่งเนนเร่ืองประชาธิปไตยอิสระการควบคุม ญป่ี นุ ของฝา ยสมั พันธมติ รส้ินสุดเม่ือมีการลงนามในสนธิสัญญาซานฟรานซิสโกใน พ.ศ. 2499 และญ่ีปุนไดเปน

60 สมาชิกสหประชาชาติในป 1956 หลังจากสงครามญป่ี ุนสามารถพฒั นาทางเศรษฐกิจดว ยอตั ราการเจรญิ เติบโต ท่ีสงู มากจนกลายเปนประเทศทมี่ เี ศรษฐกจิ ใหญเปนอนั ดบั สองของโลก บรรยากาศในตอนกลางคืนและ อาคารโตเกยี วทาวเวอร ประเทศญปี่ นุ ประเทศญ่ีปุนปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยแบบเสรีภายใตรัฐธรรมนูญ โดยมีสมเด็จ พระจักรพรรดทิ รงเปนประมขุ แตพ ระจกั รพรรดิไมม พี ระราชอาํ นาจในการบรหิ ารประเทศ โดยมีบัญญัติไวใน รฐั ธรรมนญู แหงญ่ปี นุ วา สญั ลกั ษณแหง รฐั และความสามัคคีของชนในรัฐ อํานาจการปกครองสวนใหญต กอยกู ับ นายกรัฐมนตรีและสมาชิกอ่ืน ๆ ในสภานิติบัญญัติแหงชาติ อํานาจอธิปไตยน้ันเปนของชาวญ่ีปุน พระจกั รพรรดทิ รงทําหนาทเ่ี ปน ประมขุ แหงรัฐในพธิ ีการทางการทูต พระองคปจจุบันคือ จักรพรรดิอะกิฮิโตะ สว นรชั ทายาทคือมกุฎราชกมุ ารนะรฮุ ิโตะ องคกรนิติบัญญัติของญ่ีปุน คือ สภานิติบัญญัติแหงชาติ หรือท่ีเรียก “ไดเอ็ต” เปนระบบสองสภา ประกอบดวย สภาผูแทนราษฎร (อังกฤษ : House of Representatives) เปนสภาลาง มีสมาชิกสี่รอยแปดสิบ คนซงึ่ มวี าระดาํ รงตําแหนง สป่ี  และ มนตรีสภา (องั กฤษ : House of Councillors) เปน สภาสูง มีสมาชิกสอง รอยสี่สบิ สองคนซ่งึ มีวาระดาํ รงตาํ แหนงหกป โดยมีการเลือกตั้งสมาชิกมนตรีสภาจํานวนคร่ึงหน่ึงสลับกันไป ทกุ สามป สมาชกิ ของสภาท้งั สองมาจากการเลือกตั้งทั่วประเทศ สวนผูมีสิทธิเลือกต้ังน้ันมีอายุยี่สิบปบริบูรณ เปน ตนไป พรรคเสรีประชาธิปไตยเปน พรรครฐั บาลมาโดยตลอดต้งั แตกอต้ังพรรคใน พ.ศ. 2498 ยกเวน ชวงส้ัน ๆ ใน พ.ศ. 2536 ทเี่ กิดรฐั บาลผสมของพรรคฝายคา น ทั้งนแี้ กนนาํ ฝา ยคา นคือพรรคประชาธิปไตยญ่ีปนุ

61 สําหรับอํานาจบริหารนั้น พระจักรพรรดิทรงแตงต้ังนายกรัฐมนตรีจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ที่ไดรับเลือก โดยสมาชิกดวยกันเองใหเปนหัวหนารัฐบาล นายกรัฐมนตรีมีอํานาจแตงต้ังรัฐมนตรีและให รัฐมนตรีพน จากตาํ แหนง นโยบายตางประเทศและการทหาร ญี่ปุนรักษาความสัมพันธทางเศรษฐกิจและทางทหารกับสหรัฐอเมริกาซึ่งเปนพันธมิตรหลัก โดยมี ความรว มมอื ทางความมัน่ คงระหวา งสหรัฐอเมรกิ าและญี่ปุนเปนเสาหลักของนโยบายตางประเทศ ญ่ีปุนเปน สมาชิกของสหประชาชาตติ ั้งแตป 1956 ไดเ ปน สมาชกิ ไมถาวรของคณะมนตรีความม่ันคงแหงสหประชาชาติ รวม 9 คร้ัง (ลา สุดเม่อื ป 2005 - 2006) และยงั เปนหนึ่งในกลมุ G4 ซ่ึงมุงหวงั จะเขา เปนสมาชิกถาวร ในคณะ- มนตรีความมัน่ คง ญีป่ นุ ซ่งึ เปนสมาชกิ ของ G8 และเอเปค มคี วามต่นื ตวั ที่จะมสี ว นรวมในการแกไขปญหาของ ตางประเทศและกระชับความสัมพันธทางการทูต กับประเทศคูคาที่สําคัญทั่วโลก นอกจากน้ียังเปนผูที่ให ความชว ยเหลอื เพอ่ื การพฒั นาอยางเปนทางการ (ODA) รายใหญของโลก โดยบริจาค 7.69 พันลานดอลลาร สหรฐั ในป 2007 จากการสํารวจของบีบซี ีพบวานอกจากประเทศจีนและเกาหลีใตแลว ประเทศสวนใหญมอง อิทธพิ ลของญีป่ ุน ทมี่ ีตอโลกเชงิ บวก ญีป่ นุ มปี ญ หาขอ พพิ าทเร่ืองสทิ ธิในดนิ แดนตาง ๆ กบั ประเทศเพอ่ื นบา น เชนกบั รัสเซีย เร่อื งเกาะครู ลิ กับเกาหลีใตเร่ืองหินลีอังคอรท (หรือทะเกะชิมะ ในภาษาญี่ปุน) กับจีนและไตหวันเรื่องเกาะเซงกากุกับจีน เรือ่ งเขตเศรษฐกจิ จําเพาะรอบ ๆ โอะกิโนะ โทะริชิมะ เปนตน นอกจากนี้ ญ่ีปุนยังคงมีปญหากับเกาหลีเหนือ กรณีการลักพาตัวชาวญ่ีปุนและเรื่องการครอบครองอาวุธนิวเคลียรและเน่ืองจากขอพิพาทเร่ืองเกาะคูริล ในทางกฎหมายแลว ญี่ปุนยังคงทาํ สงครามอยูกับรัสเซีย เพราะไมเคยมีการลงนามในขอตกลงใด ๆ เกี่ยวกับ ปญหาน้ี

62 เรอื่ งท่ี 2 เหตกุ ารณส ําคญั ทางประวัตศิ าสตรท ่เี กดิ ขนึ้ ในประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชีย 2.1 ยุคลา อาณานคิ ม ยุคลาอาณานิคมเกิดข้ึนเนื่องจากประเทศทางโลกตะวันตก ไดแก อังกฤษ ฝร่ังเศส โปรตุเกส ฮอลนั ดา ฯลฯ พยายามขยายอาณานิคมของตนเองไปยงั ประเทศตา ง ๆ ท่วั โลก โดยเฉพาะประเทศในแถบทวีป เอเชยี เปน ประเทศเปาหมายสําคัญที่ประเทศมหาอํานาจเหลาน้ีเดินทางมาเพื่อลาเปนเมืองข้ึน ท้ังประเทศ อนิ เดยี พมา อินโดนีเซีย ฟล ิปปนส ลาว เวยี ดนาม เปนตน ในบทนจ้ี ะกลาวถงึ ประเทศที่ถูกยึดเปนอาณานิคม พอเปนสงั เขปดังน้ี ประเทศพมาต้ังอยูในเขตพื้นท่ีเอเชียตะวันออกเฉียงใต มีระบบการปกครองท่ีมอบอํานาจใหแ ก กษัตริยและขุนนางซึ่งเปนเพียงกลุมคนจํานวนนอยในสังคม สวนไพรและทาสซึ่งเปนคนสวนใหญและมี หลากหลายชาตพิ ันธจุ ะมหี นา ทใ่ี นการสงสว ยหรอื ใชแ รงงานแกรัฐตามกลไกระบบศกั ดนิ า หลังสงครามอังกฤษกับพมาคร้ังที่ 3 ส้ินสุด พระเจาธีบอและมเหสีก็ถูกเนรเทศ อังกฤษก็ได ผนวกพมา เขา กับอนิ เดียทาํ ใหระบบการปกครองของพมา ลมเหลว ขนุ นางขาดแหลง อา งอิง ในการใชอาํ นาจ ทีช่ อบธรรม พระราชวงั มณั ฑะเลยกลายเปนศนู ยกลางรวมกองบญั ชาการทหาร นอกจากนั้นอังกฤษยังทําการ เลิกระบบไพรและทาสดวย ขนุ นางของพมาจาํ นวนมากยอมใหค วามรว มมอื กับองั กฤษและตอ มาไมนานกถ็ กู ระบบของอังกฤษ ดดู กลืน หลังจากนนั้ องั กฤษก็ไดขนึ้ มาเปนชนชน้ั ปกครองของพมา พมา ไดถ กู สรางภาพลักษณใหมใ หซ ึมซาบถึง ทกุ ชนชัน้ ซงึ่ นักศกึ ษาสวนใหญเ ชอ่ื วา พมา สมัยใหมเ ปนผลผลิตของอังกฤษ ICS เปนกลุมนักบริหารอาณานิคม ที่เกิดจากการคัดเลือกซึ่งจะทํางานอยูในอินเดียและพมา เจาหนา ที่ 1 คน ตองรับผิดชอบคนราว 300,000 คน ทําใหคอนขางทํางานหนัก การทํางานของ ICS จําเปน จะตองปฏิสัมพนั ธกบั คนพื้นเมอื ง เชน ในพมา แตดว ยความท่มี ีอคติมองวา ชาวพมาเปนชนช้นั ทตี่ า่ํ ตอ ยจงึ ทําให ICS สวนใหญไ มสนใจท่ีจะเรยี นรเู กยี่ วกับพ้นื เมืองพมา มากนัก ทาํ ให ICS และคนพน้ื เมอื งพมา คอ นขางทจ่ี ะเกดิ ความรูสกึ แปลกแยกทัง้ จากเชอ้ื ชาติเดยี วกันและตางเชอ้ื ชาติ การปกครองของอังกฤษในดานการเกบ็ ภาษี โดยเฉพาะสว ยท่รี ฐั บาลเรยี กเก็บรายบคุ คลทําใหภาวะ ราคาขา วตกต่าํ จนชาวพมาเกิดความกดดนั และนาํ ไปสูการตอตานเกิดกบฏหยาซาน แตการเกดิ ความขัดแยงน้ัน อังกฤษมองวาเปนการกระทาํ ที่เกิดจากไสยศาสตร ความคดิ แบบจารตี ไมไ ดกลาววา เปนการเกดิ จากปญ หาสงั คม - เศรษฐกิจ ครั้นถึงชวงปลายพุทธศตวรรษท่ี 24 ตอชวงตนพุทธศตวรรษท่ี 25 ประเทศฝร่ังเศสเริ่มให ความสนใจท่ีจะขยายอํานาจเขามาสูดินแดนในแถบลุมแมนํ้าโขง เพ่ือหาทางเขาถึงดินแดนตอนใตของจีน เพือ่ เปด ตลาดการคาแหงใหมแขงกบั องั กฤษ ซึง่ สามารถยึดพมา ไดก อ นหนานั้นแลว โดยฝร่งั เศสเริ่มจากการ ยึดครองแควน โคชินจนี หรอื เวยี ดนามใตกอ นในป พ.ศ. 2402 รกุ คบื เขา มาสดู นิ แดนเขมรสว นนอก ซง่ึ ไทยปกครองในฐานะประเทศราชในป พ.ศ. 2406 (ไทยตกลงยอมสละอํานาจเหนือเขมรสว นนอก อยางเปนทางการในป พ.ศ. 2410) จากน้ันจึงไดขยายดินแดนในเวียดนามตอจนกระท่ังสามารถยึดเวียดนาม

63 ไดท ง้ั ประเทศในป พ.ศ. 2426 พรมแดนของสยามทางดานประเทศราชลาวจงึ ประชิดกับดินแดนอาณานิคมของ ฝรง่ั เศสอยางหลกี เลี่ยงไมไ ด ในระยะเวลาเดียวกนั ในประเทศจนี ไดเกดิ เหตุการณกบฏไทผิงตอตานราชวงศชิงกองกําลังกบฏ ชาวจนี ฮอท่ีแตกพา ยไดถอยรน มาตงั้ กําลงั ซอ งสมุ ผคู นอยูในแถบมนฑลยูนนานของจีน ดนิ แดนสบิ สองจไุ ทยและ ตามแนวชายแดนประเทศราชลาวตอนเหนอื กองกาํ ลังจีนฮอไดท าํ การปลนสะดมราษฎรตามแนวพ้นื ทีด่ ังกลา ว อยา งตอ เนือ่ ง สรา งปญ หาตอ การปกครองของท้ังฝายไทยและฝร่ังเศสอยางย่ิง เพราะสงกําลังไปปราบปราม หลายครั้งกย็ ังไมส งบ เฉพาะกับอาณาจกั รหลวงพระบางน้นั ทางกรุงเทพถึงกับตองปลดพระเจามหินทรเทพนิภาธร เจาผูครองนครหลวงพระบางออกจากตําแหนง เน่ืองจากไมสามารถรักษาเมืองและปลอยใหกองทัพฮอ เขาปลนสะดมและเผาเมอื งหลวงพระบางลงและตั้งเจา คาํ สกุ ขึน้ เปน พระเจาสักรินทรฤทธิ์ปกครองดินแดนแทน ไทย (หรือสยามในเวลาน้นั ) จงึ รวมกับฝรั่งเศสปราบฮอจนสาํ เรจ็ โดยทง้ั สองฝา ยไลต กี องกาํ ลงั จีนฮอ จากอาณาเขตของแตละฝายใหมาบรรจบกันท่ีเมืองแถง (เดียนเบียนฟูในปจจุบัน) แตก็เกิดปญหาใหม คือ ฝายฝรั่งเศสฉวยโอกาสอา งสิทธิปกครองเมืองแถงและสิบสองจไุ ทย โดยไมยอมถอนกําลังทหารออกจากเมือง แถงเพราะอา งวา เมืองนเี้ คยสง สวยใหเ วียดนามมากอ น ปญ หาดังกลา วนีม้ ที มี่ าจากภาวะการเปน เมอื งสองฝา ยฟา ของเมืองปลายแดน ซึ่งจะสง สวยใหแกรฐั ใหญท ุกรฐั ท่ีมอี ิทธพิ ลของตนเองเพอ่ื ความอยูรอด พระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) แมทัพฝายไทย เห็นวาถาตกลงกับฝรั่งเศสไมไดจะทําให ปญหาโจรฮอบานปลายแกยาก จงึ ตัดสินใจทําสัญญากับฝรั่งเศสในวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2431 ใหฝายไทย ตัง้ กําลังทหารทีเ่ มืองพวน (เชยี งขวาง) ฝร่งั เศสต้ังกําลังทหารที่สิบสองจุไทย สวนเมืองแถงเปนเขตกลางใหมี ทหารของทั้งสองฝายดแู ลจนกวา รฐั บาลทงั้ สองชาตจิ ะเจรจาเรื่องปก ปนเขตแดนไดผลจากสนธิสัญญาน้ีแมจะ ทําใหฝ ายไทยรวมมอื ปราบฮอกับฝรัง่ เศสจนสาํ เรจ็ และสามารถยุตคิ วามขัดแยง เร่ืองแควน สิบสองจุไทย เมืองพวน และหวั พนั ทงั้ หา ท้ังหกยตุ ลิ งไปชวั่ คราว แตกต็ อ งเสยี ดินแดนสิบสองจไุ ทยโดยปรยิ ายไป การลา อาณานคิ มขององั กฤษ ในยุคลาอาณานิคมน้ัน กลุมประเทศมหาอํานาจตะวันตกหลายประเทศตางแสวงหาอาณานิคม ของตนเอง เชน ประเทศองั กฤษ โปรตเุ กส ฝร่ังเศส ไดแผอทิ ธพิ ลเขา มาในทวีปเอเชียหลายประเทศและประเทศ หนึง่ ทต่ี กเปน เมืองขึน้ ขององั กฤษคืออนิ เดยี น่นั เอง บริษัทอสิ ตอินเดยี ขององั กฤษเขามาทําการคาในประเทศอนิ เดีย เปนประวัติศาสตรที่ศูนยอํานาจ ชาวอังกฤษที่เขามาสูอินเดียน้ันมาในนามของพอคา ความจริงแลวมีหลายชาติที่เขามาทําการคากับอินเดีย ทสี่ าํ คญั เชน ชาวโปรตุเกส ชาวฮอลนั ดา ชาวฝร่งั เศส เปน ตน โปรตุเกส นับเปนยุโรปชาติแรก ๆ ที่เขามาทําการคาบนแผนดินอินเดีย นับต้ังแตวัสโกดากามา เดนิ ทางมาถึงเมืองกาลกิ ตั ทางตะวันตกของอนิ เดยี ตั้งแตปลายคริสตศตวรรษท่ี 15 และสามารถสรางเมืองทา ของตัวเองขึ้นเปนผลสําเร็จที่เมืองกัว (Goa) หลังจากชาวโปรตุเกสแลว ก็มีชาวฮอลันดาและชาวฝรั่งเศส สว นองั กฤษนน้ั เขา มาในภายหลงั เม่อื ชาวโปรตุเกส ฮอลันดา และฝรัง่ เศสไดมกี ิจการท่ีอนิ เดยี อยูก อ นแลว และ นาํ ศาสนาครสิ ตมาเผยแผใ นอนิ เดยี ดว ย

64 บริษัทอิสตอินเดียของอังกฤษ ทําใหเกิดเปนปฏิปกษกับชาวอินเดีย ท้ังท่ีเปนมุสลิมและฮินดู เพราะบทเรยี นเชนนี้ พอ คา ชาวองั กฤษจงึ ไมป รารถนาจะใหเรื่องศาสนามาเปน อุปสรรคในการทําธุรกิจการคา ที่สําคัญคือ ชาวอังกฤษเองกลับเปนผูสนับสนุนชาวอินเดียไมวาจะเปนมุสลิมหรือฮินดูในการตอสูกับพอคา ตางศาสนา แมจะเขามาสูอินเดียหลังชาติอ่ืน แตอังกฤษกลับประสบความสําเร็จอยางรวดเร็วและมากกวา ชาติอื่น ภายในเวลาไมนาน บรษิ ทั อิสตอินเดียของอังกฤษ ก็สามารถจัดตั้งศูนยการคาของตัวเองไดตามเมืองทา สําคัญ นับตงั้ แตแถบตะวนั ตกทเ่ี มอื งสรุ ัต บอมเบย มาจนถงึ แถบตะวนั ออก คอื มัทราส และกลั กตั ตา ทัง้ น้กี ด็ ว ย ความชว ยเหลอื จากเจาผูครองนครตา งๆ เม่อื มาถึงชวงกลางคริสตศตวรรษท่ี 18 เปนชวงท่ีอํานาจปกครองรวมศูนยโดยกษัตริยมุสลิมเร่ิม เสอ่ื มลง เปนโอกาสใหพอ คาชาวอังกฤษมีโอกาสเขาไปแทรกแซงดวยการชวยเหลือฝายใดฝายหนึ่งท่ีมีความ ขัดแยงกนั จนในที่สดุ บริษทั อิสตอ นิ เดยี ก็มีอิทธพิ ลเหนอื เจาผปู กครองเหลาน้ัน และนําไปสูการมีอํานาจเหนือ แผนดินอนิ เดยี ในเวลาตอ มา ลวงมาถงึ ศตวรรษท่ี 19 ประเทศอินเดียทั้งหมดกต็ กอยภู ายใตอิทธิพลขององั กฤษ นัน่ คือ บางสวน เปน เขตปกครองของอังกฤษโดยตรง เรียกวา บริทชิ ราช (British Raj) เขตปกครองโดยตรงน้มี ปี ระมาณ 3 ใน 5 ของอนิ เดียทงั้ หมด สว นทเ่ี หลือเปนการปกครองโดยมหาราชาผคู รองนคร ท่แี ตกแยกเปนแควนเล็กแควนนอย ทีแ่ มจะปกครองตนเองไดแตกต็ กอยภู ายใตอ ํานาจของอังกฤษ กลา วคอื ไมสามารถปฏิเสธอาํ นาจของอังกฤษได ชวงประมาณ 100 ป ตง้ั แตตนศตวรรษที่ 19 ถึงตน ศตวรรษที่ 20 เปน รอ ยปแ หงความเปนไปของ อินเดยี ทถี่ กู กําหนดทิศทางโดยผปู กครองชาวองั กฤษ อนิ เดียทแี่ ตกเปนแควน เลก็ แควน นอ ยมานานหลายรอ ยป ถกู เช่ือมโยงใหต ิดกนั เปน หนึง่ เดยี ว ดว ยระบบทางรถไฟและการสอ่ื สารไปรษณียท ่ีองั กฤษจดั สรางข้นึ บนแผนดนิ อินเดีย นับตั้งแตชวงตนศตวรรษที่ 20 มา จนถึงชวงไดรับอิสรภาพในชวงกลางศตวรรษ กระบวนการ เรียกรอ งเอกราชจากการปกครองของอังกฤษก็ทวีรุนแรงข้นึ เรือ่ ยๆ จนในที่สดุ อนิ เดียสามารถประกาศเอกราช ไดส ําเร็จ ผนู ํา คอื มหาตมะคานธีททต่ี อ ตานองั กฤษดว ยวธิ ีการ “อหิงสา” ซึง่ เปนวธิ ีการสงบสันติ พรอ ม ๆ กับ การแตกอนิ เดยี ออกเปนฮนิ ดสู ถาน (เขตประเทศชาวฮินดู) และปากสี ถาน (เขตประเทศชาวมสุ ลมิ ) การทําสนธสิ ัญญาเบาวริง่ พ.ศ. 2398 (Bowring Treaty, 1855) ในสมยั รัชกาลท่ี 4 ในชว ง พ.ศ. 2398 เปนชวงทีภ่ ูมิภาคเอเชียตอ งเผชญิ กับการคุกคามของลัทธิจักรวรรดินิยม โดยชาติ มหาอํานาจตะวันตกไดใชนโยบายเรือปน คือ การใชกองกําลังทหารเรือเขายึดครองประเทศหรือดินแดน ที่ออนแอกวา นโยบายเรือปนเปนที่นิยมใชของมหาอํานาจทางตะวันตก โดยเฉพาะประเทศฝร่ังเศสและ ประเทศอังกฤษ ซึง่ ขณะนน้ั ไดข ยายอาํ นาจมาทางเอเชียใตและเอเชียตะวันออกเฉียงใต โดยไดใชอํานาจทาง ทะเล คือ เรอื รบทม่ี ีปน ใหญทท่ี นั สมยั พรอมกําลงั ทหารประจาํ เรอื เขายดึ ครอง โดยองั กฤษยดึ ครองอนิ เดีย พมา มลายู สวนฝร่ังเศสเขา ยึดครองเวยี ดนาม ลาว และกัมพูชา และตอ มาฝรั่งเศสไดพ ยายามใชนโยบายเรือปนเขา ยึดครองประเทศไทย ทําใหไทยตอ งเสยี ดนิ แดนบางสว นไปใน รศ. 112 (พ.ศ. 2423) โดยฝรั่งเศสไดสงเรือปน

65 ชอื่ ลูตเิ ขา มาในแมนาํ้ เจาพระยา ถงึ หนาสถานทูตฝรง่ั เศสในกรงุ เทพมหานคร เพ่อื ขม ขูใหไ ทยยกดนิ แดนฝง ขวา ของแมน้ําโขงและดินแดนไทยในกัมพูชาบางสวนใหกับฝรั่งเศส และเพ่ือเขามาบีบบังคับใหประเทศตาง ๆ ทําตามขอเรยี กรอ งของตน ประเทศไทยไดต ระหนักถึงภัยคุกคามดังกลาว ซ่ึงไดเห็นบทเรียนจากการพายแพ ของจักรวรรดจิ ีนอนั ยิ่งใหญต อประเทศองั กฤษในสงครามฝนครง้ั ที่ 1 (พ.ศ. 2385) การคุกคามของอังกฤษที่มี ตอ ประเทศเพื่อนบา นอยา งพมา และการยึดครองเวียดนามของฝร่ังเศษ ดวยเหตุผลดังกลาวเปนเหตุใหไทย ตองดําเนินนโยบายแบบผอนปรนหรือลูตามลม (Bending with the wind) เพ่ือความอยูรอดของชาติและ ยนิ ยอมทที่ ําสนธสิ ัญญาทไี่ มเสมอภาค เมื่ออังกฤษสงเซอรจอหน เบาวริ่ง (Sir.John Bowring) มาเจรจาทําสนธิสัญญาทางพระราชไมตรี และการคา ในป พ.ศ. 2398 ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ไทยไดยินยอม ทาํ สนธสิ ัญญาทเี่ รยี กวา \"สนธสิ ัญญาเบาวริ่ง\" เมอ่ื วันท่ี 18 เมษายน พ.ศ. 2398 ซ่ึงเปาหมายของสนธิสัญญา ฉบับนี้คือชาติมหาอาํ นาจตะวันตกตองการใหไทยเปนตลาดระบายสินคาและการลงทุน ซ่ึงสงผลใหไทยตอง สญู เสียรายไดจ ากการคา ตา งประเทศและอาํ นาจทางการศาลหรอื สทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขต (Extra territoriality) สรปุ สาระสาํ คญั ของสนธิสญั ญาเบาวรง่ิ ไดด ังนี้ 1. ใหค นในบังคบั องั กฤษอยูภ ายใตการควบคุมของกงสุลอังกฤษ ทําใหคนในบังคับอังกฤษไมตองขึ้น ศาลไทย 2. ยกเลิกพระคลังสินคา ใหคนในบังคับของอังกฤษไดรับสิทธิในการคาเสรีในทุกเมืองทา สามารถ ซ้อื ขายสินคาไดโดยตรงกบั ธรุ กจิ เอกชนของไทย 3. กําหนดอัตราภาษีศุลกากรขาเขาของสินคาทุกชนิดในอัตรารอยละ 3 นอกจากภาษีศุลกากร หามเก็บคาธรรมเนียมและอากรอนื่ ๆ จากพอ คา ของประเทศคสู ญั ญา นอกจากไดร บั ความเห็นชอบจากสถาน กงสุล 4. อังกฤษเปนประเทศที่ไดรับการอนุเคราะหจากไทย หมายความวา ถาฝายไทยยอมใหส่ิงใด ๆ แกช าตอิ ื่น ๆ นอกเหนอื ไปจากสญั ญานี้ ไทยกต็ อ งยอมมอบใหอังกฤษเชน กนั 5. ขาวเปน สนิ คา หลกั รฐั บาลไทยสงวนสิทธกิ ารสงออกขาว ปลา และเกลือ ในยามท่ไี ทยขาดแคลน 6. หา มมกี ารเปล่ียนแปลงสญั ญานี้จนกวาจะใชไปครบ 10 ป และถาตองการแกไขเปลี่ยนแปลงตอง แจงใหค สู ญั ญาทราบลวงหนา 1 ป โดยทัง้ สองฝา ยตอ งยินยอม ในการนีพ้ ระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูห วั มีพระกรณุ าโปรดเกลาฯ แตงต้ังเซอรจอหน เบาวร่ิง เปน “พระยาสยามมานกุ ูลกิจสยามมิตรมหายศ” เปนการแสดงถงึ พระราชไมตรอี ันดีทไี่ ทยมีตอรฐั บาลอังกฤษ อีกดว ย สนธิสัญญาเบาวริ่งไดกลายเปนตนแบบของสนธิสัญญาที่นานาชาติเขามาเจริญพระราชไมตรีและ การคา กบั ไทยในชวงเวลาตอ มาทีไ่ ทยตอ งลงนามในสนธสิ ญั ญาที่ไมเ ปน ธรรมกับประเทศอน่ื ๆ เชน เดยี วกบั ในป พ.ศ. 2303 ทไี่ ทยไดท ําสนธสิ ญั ญากับฮอลนั ดาและปรัสเซยี (เยอรมนี)

66 ผลกระทบของสนธิสญั ญาเบาวรงิ่ 1. การสญู เสยี สทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขต สงผลใหร ัฐบาลไทยพยายามปรับปรุงแกไขระบบกฎหมายและการศาลไทยที่ตะวันตกไมยอมรับ เพราะขาดความเปนสากล อีกทั้งระเบียบการพิจารณาคดีและวิธีการลงโทษแบบรุนแรงตามจารีตเปนอุปสรรค ตอการพฒั นาบานเมอื งอยา งย่งิ 2. การเปลย่ี นแปลงในระบบเศรษฐกิจของไทย การทําสนธสิ ัญญาเบาวร ่งิ ทําใหร ะบบการคาแบบผูกขาดสิ้นสดุ ลง นาํ ไปสกู ารท่ีไทยตองเปดประเทศ สูการคาเสรที าํ ใหเ กดิ การเปลยี่ นแปลงในระบบเศรษฐกิจ ดงั นี้ 2.1 การเปล่ียนแปลงโครงสรางสินคาเขา และสินคาออกของไทย กลาวคือ กอนทําสนธิสัญญา เบาวร ิง่ ไทยสงสนิ คา ออกหลายชนิด แตเมื่อมีการทําสนธิสัญญาเบาวร่ิงแลวไทยมีสินคาสงออกที่สําคัญเพียง ไมกี่ชนิด โดยสินคาออกที่สําคัญของไทยหลังสนธิสัญญาเบาวร่ิง ไดแก ขาว ยางพารา และดีบุก สวนสินคา นําเขาจากเดิมมีอยูไมก่ีชนิด สวนใหญเปนประเภทสินคาฟุมเฟอยท่ีตอบสนองความตองการของชนชั้นสูง ก็เปลี่ยนเปนสินคา หลากหลายชนดิ เพ่อื ใหคนทวั่ ไปใชอ ุปโภคบริโภค 2.2 การเปลี่ยนแปลงวิธีการผลิตสินคาทําใหประเทศไทยตองเปล่ียนจากการผลิตเพื่อเล้ียงชีพ มาทําหนาท่ีผลิตสินคาเฉพาะ ท่ีถูกกําหนดตามความตองการของตลาดโลก ซ่ึงขาวกลายเปนสินคาสําคัญ จงึ เกดิ การขยายพน้ื ทเ่ี พาะปลูก และใชแรงงานคนมากข้ึน ดังนั้น รัฐจึงสนับสนุนใหประชาชนเพาะปลูกขาว มากขน้ึ โดยวธิ กี ารตาง ๆ เชน การขดุ คลอง ลดภาษคี า นา ลดการเกณฑแรงงาน มีการใชแรงงานจีนชวยเสริม กาํ ลงั การผลิต และเกดิ การจางแรงงานเพ่ือชวยในการทํานา 2.3 การคาระหวา งประเทศขยายตวั มากย่ิงขึ้น เศรษฐกจิ ของไทยพึ่งพงิ ตา งประเทศมากย่งิ ข้นึ และ เกดิ ระบบเงนิ ตรา เนื่องจากการคาทข่ี ยายตวั เงนิ พดดว งไมเพียงพอ จึงมกี ารผลิตเหรยี ญกษาปณในสมัยรัชการ ที่ 4 และการผลติ ธนบัตร ในสมยั รชั การที่ 5 ตอ มา 2.4 การลงทุนและพัฒนาการดานอุตสาหกรรม ดว ยการใชเทคโนโลยีจากตะวันตกโดยมีนายทุน จากยุโรปและจีนไดล งทุนอุตสาหกรรม เชน ไมสัก มีการลงทุนทําไมสักทางภาคเหนือ การทําเหมืองแรดีบุก ในภาคใต การทําโรงสไี ฟ อตู อเรอื สมัยใหม 3. การเปล่ียนแปลงทางดานสงั คม เนื่องจากระบบการคา เสรีสง ผลกระทบตอ วถิ ีชีวติ ของผูคนในสังคม ระบบไพร - ทาส ไมไดเอ้ือตอ ระบบเศรษฐกจิ สมยั ใหมนาํ ไปสกู ระบวนการยกเลิกทาสและไพรในการตอมาจึงทําใหระบบความสัมพันธของ ผคู นในสังคมเปลี่ยนแปลงไป เมอ่ื ขาวกลายเปนสินคาหลัก ชาวนาจงึ ผลิตมุงท่ีจะผลิตขาว โดยละทิ้งกิจกรรม อ่นื ๆ เชน หัตถกรรมพื้นบาน การทอผา เพราะสามารถนําเงินท่ไี ดจ ากการขายขา วไปซื้อสินคาอน่ื ๆ ไดตามความ พอใจ ซ่งึ มสี ว นทาํ ใหคานิยมในสงั คมไทยใหความสําคญั กับเงนิ ทองทรพั ยสนิ ยง่ิ ข้นึ แรงงานและทดี่ ินกลายเปน ส่ิงที่มมี ูลคา

67 การปฏิรปู ประเทศในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา จาอยหู ัว (รชั กาลท่ี 5) ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ประเทศไทยไดมีการเปลี่ยนแปลงประเทศใหมี ความเจริญกาวหนาตามแบบตะวันตก โดยการปรับปรุงระบบการบริหารราชการแผนดินคร้ังใหญ ซ่ึงเปน รากฐานทส่ี ําคัญและสงผลมาถึงปจจุบัน การปฏิรูปประเทศมี 3 ดาน ไดแก 1) การปฏิรูปดานการเมืองการ ปกครอง 2) การปฏริ ปู ดา นเศรษฐกจิ และ 3) การปฏริ ปู ดานสงั คม สาเหตขุ องการปฏริ ปู ประเทศ การปกครองตง้ั แตส มัยรัชกาลที่ 5 ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยูหัว ไดทรงปฏิรูป การปกครองแผนดินอยางขนานใหญ ควบคูไปกับการปฏิรูปเศรษฐกิจและสังคม ท้ังนี้ก็เพ่ือใหเหมาะสมกับ สภาพแวดลอมตาง ๆ ทเ่ี ปลีย่ นแปลงไป การปฏริ ูปเศรษฐกิจ ไดแ ก การปรบั ปรงุ ระบบบรหิ ารงานคลงั และภาษี อากร สวนการปฏริ ปู สังคมไดแ ก การเลกิ ทาส การปฏริ ูปการศึกษา รวมทั้งการปรับปรุงการสื่อสาร และการ คมนาคม เปน ตน สําหรับมูลเหตสุ าํ คญั ทีผ่ ลักดันใหมกี ารปฏิรูปการปกครองมี ดงั นี้ ดานการเมอื งการปกครอง 1. มลู เหตุภายใน ทรงพจิ ารณาเห็นวา การปกครองแบบเดิมไมเ หมาะสมกบั สภาพทางการปกครอง และทางสงั คมท่เี ปลีย่ นแปลงไป เชน ประเทศไทยมปี ระชากรเพม่ิ ขึน้ การคมนาคมและการติดตอสอ่ื สาร เริม่ มี ความทันสมัยมากข้ึน การปกครองแบบเดิมจะมีผลทําใหประเทศชาติขาดเอกภาพในการปกครอง ขาดประสิทธิภาพในการบรหิ ารราชการแผนดินและพัฒนาไดย าก 2. มูลเหตุภายนอก ทรงพิจารณาเห็นวา หากไมทรงปฏิรูปการปกครองแผนดินยอมจะเปน อนั ตรายตอ เอกราชของชาติ เพราะขณะน้นั จกั รวรรดินยิ มตะวันตก ไดเขามาแสวงหาอาณานิคมในแถบเอเชีย ตะวนั ออกเฉียงใต นอกจากนน้ั แตเดิมเราตอ งยนิ ยอมใหประเทศตะวันตกหลายประเทศมสี ิทธิภาพนอกอาณา เขต คือ สามารถตั้งศาลกงสุลข้ึนมาพิจารณาความคนในบังคับของตนได โดยไมตองอยูใตการบังคับของ ศาลไทย เพราะอา งวา ศาลไทยลา สมยั ดา นเศรษฐกจิ สมัยรัชกาลท่ี 5 พระองคทรงเห็นวาถึงแมรายไดของแผนดินจะเพ่ิมพูนมากขึ้นอันเปนผลมาจาก ระบบเศรษฐกจิ เปลยี่ นไป แตก ารทรี่ ะบบการคลงั ของแผน ดนิ ยังไมร ดั กมุ พอ ทาํ ใหเ กิดการรัว่ ไหลไดง า ย จึงทรง จัดการปฏิรปู การคลงั โดยจดั ตั้งหอรัษฎากรพพิ ฒั นข ้นึ เพื่อปรบั ปรงุ และจดั ระบบภาษใี หท นั สมัย ใน พ.ศ.2416 มีการประกาศใชพ ระราชบัญญัตงิ บประมาณ พ.ศ. 2434 เรมิ่ โครงการปฏิรูปเงินตราใหม พ.ศ.2442 จัดการ สง เสริมการเกษตรและการผลิตเพื่อการสง ออกใหม ากขึ้น ปรับปรุงการคมนาคมใหทันสมัยโดยการสรางทาง รถไฟ ตัดถนนสายตาง ๆ ขุดคลอง เพื่อใหเกิดความสะดวกในการคมนาคม การขนสงสินคาและผลผลิต การเกษตร ซึ่งผลจากการปฏริ ูปเศรษฐกจิ ในสมัยรชั กาลที่ 5 ทาํ ใหร ายไดของประเทศเพ่ิมมากข้นึ

68 ดา นสังคม สมัยรัชกาลที่ 5 ประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงทางสังคม โดยมีสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง โครงสรางทางสงั คม ดงั น้ี 1. สาเหตภุ ายนอก - การคุกคามของมหาอํานาจตะวันตกรัชกาลท่ี 5 จึงทรงผอนปรนตอการบีบบังคับของ ประเทศตะวนั ตกและเรง ปรับปรงุ ภายในประเทศใหเ จรญิ กา วหนาขึ้น - การรับอิทธิพลแนวความคิดแบบตะวันตก โดยการเรียนรูและศึกษาศิลปะวิทยาการ ตลอดจนแนวความคิดแบบตะวนั ตกมากขนึ้ - การเสด็จประพาสประเทศใกลเคียง ทําใหเห็นความเจริญของประเทศเหลานี้ จึงไดทรง ปรบั ปรุงและเปล่ียนแปลงสงั คมไทยใหเ จริญทดั เทียมประเทศเพ่อื นบาน 2. สาเหตภุ ายใน - การมรี ะบบไพรและทาสทาํ ใหเกดิ ความเหลือ่ มล้าํ และความไมเ ปน ธรรมในสงั คม - รัชกาลที่ 5 ทรงเห็นวาการเกณฑแรงงานของไพรเปนอุปสรรคตอการขยายตัวของระบบ เศรษฐกิจสมัยใหม - การมีไพรอ ยใู นความดแู ลเปนจํานวนมาก อาจทําใหขุนนางผูใหญใชเปนฐานกําลัง เพื่อแยง ชิงอํานาจทางการเมอื ง และลมลางพระราชอํานาจของพระมหากษัตรยิ ได - การมรี ะบบทาสทาํ ใหชาติตะวันตกดถู กู วาเมอื งไทยเปนเมืองเถ่ือนและอาจใชเปนขอ อางเขา ยดึ ครองประเทศได การปฏิรปู ดา นการเมืองการปกครอง พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูห วั ทรงปฏริ ปู การปกครองเพราะทรงเห็นวา เปน หนทางหนึ่ง ทจี่ ะรกั ษาเอกราชของบานเมืองไวไดในชวงการขยายลัทธิจักรวรรดินิยมของชาติตะวันตก การปรับปรุงการ ปกครองใหท ันสมัย ทาํ ใหชาวตางชาติเหน็ วา ประเทศไทยเปน ประเทศท่เี จริญแลว สามารถปกครองดแู ลพฒั นา บา นเมอื งได นอกจากนี้ยังทาํ ใหประชาชนมีความเปน อยูดีข้ึน ประเทศชาติมีรายไดในการทํานุบํารุงบานเมือง มากขึ้น ทําใหสายตาของชาวตางชาติมองประเทศไทยตางจากประเทศเพ่ือนบานอื่น ๆ และดวยการวาง วิเทโศบายทางการทูตกับชาติตะวันตกอยางเหมาะสม ยอมรับวาชาวยุโรปเปนชาติท่ีเจริญ ใหเกียรติและ ยกยอ งพรอมกับเปล่ยี นแปลงวธิ ีปฏิบัตบิ างอยาง เพอ่ื ใหเห็นวา ไทยไมใ ชช นชาติปาเถ่ือน เชน ใหข า ราชการสวม เสอื้ เวลาเขา เฝา นอกจากนน้ั ยังยอมผอ นปรนอยา งชาญฉลาดแมจ ะเสียผลประโยชนหรือดินแดนไปบาง แตก็ เปน สวนนอ ยยังสามารถรกั ษาสวนใหญไวได ประเทศไทยจงึ คงความเปน ชาตทิ ม่ี เี อกราชตลอดมา

69 พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั ทรงมแี นวความคิดในการปฏริ ปู การปกครอง 3 ประการ คือ 1. การรวมอํานาจเขาสูสวนกลางมากข้ึนท้ังนี้เพื่อมิใหชาติตะวันตกอางเอาดินแดนไปยึดครองอีก ถาอํานาจของรัฐบาลกลางแผไปถึงอาณาเขตใดก็เปนการยืนยันวาเปนอาณาเขตของประเทศไทย 2. การศาลและกฎหมายที่มีมาตรฐานจากการยอมเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขตในรัชกาลท่ี 4 เปนเพราะประเทศอาณานิคมอางวาศาลไทยไมมีคุณภาพ ไมไดมาตรฐาน ดังนั้น รัชกาลท่ี 5 จึงทรง พระราชดาํ ริทจี่ ะปรับปรงุ การศาลยตุ ธิ รรมและกฎหมายไทยใหเ ปนสากลมากขน้ึ 3. การพัฒนาประเทศพระองคทรงริเริ่มนําสิ่งใหม ๆ เขามาใชเพื่อพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ เชน สรางถนน ขุดคูคลอง จดั ใหมีการปกครองไฟฟา ไปรษณีย โทรเลข รถไฟ เปน ตน การปฏริ ปู การปกครองของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดกอใหเกิดการจัดระเบียบ การปกครองที่สําคญั จาํ แนกได 3 สว นคือ 1. การปกครองสวนกลาง พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัวยังทรงแตงตง้ั \"สภาทีป่ รกึ ษาในพระองค\" ซง่ึ ตอมาได เปลีย่ นเปน \"รัฐมนตรีสภา\" ประกอบดวย เสนาบดี หรือผูแทนกับผูที่โปรดเกลาฯ แตงตั้ง รวมกันไมนอยกวา 12 คนจดุ ประสงคเพือ่ ใหเปนทป่ี รึกษาและคอยทัดทานอํานาจพระมหากษัตริย แตการปฏิบัติหนาที่ของสภา ดังกลาวไมไดบรรลุจุดประสงคที่ทรงหวังไวเพราะสมาชิกสวนใหญไมกลาโตแยงพระราชดําริ คณะที่ปรึกษา สวนใหญมักพอใจที่จะปฏิบัติตามมากกวาที่จะแสดงความคิดเห็น นอกจากน้ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว ยังทรงแตงตั้ง \"องคมนตรีสภา\" ข้ึนอีก ประกอบดวยสมาชิกเมื่อแรกตั้งถึง 49 คน มีท้ังสามัญชน ต้ังแตชั้นหลวงถึงเจาพระยา และพระราชวงศองคมนตรี สภาน้ีอยูในฐานะรองจากรัฐมนตรีสภา เพราะ ขอความทป่ี รึกษาและตกลงกันในองคมนตรสี ภาแลวจะตอ งนําเขาที่ประชมุ รฐั มนตรีสภากอน จากน้ันจึงเสนอ ตอเสนาบดีกระทรวงตา ง ๆ การปรบั ปรงุ การบรหิ ารราชการในสว นกลางของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาล ที่ 5 คือ ทรงยกเลิกตําแหนงอัครเสนาบดี 2 ตําแหนง คือ สมุหกลาโหม และสมุหนายกรวมทั้งจตุสดมภ โดยแบงการบริหารราชการออกเปนกระทรวงตามแบบอารยประเทศและใหมีเสนาบดีเปนผูวาการแตละ กระทรวง กระทรวงทต่ี ้งั ขึ้นทง้ั หมด เมื่อ พ.ศ. 2435 มี 12 กระทรวง คือ 1. กระทรวงมหาดไทย มีอาํ นาจหนา ทบี่ งั คบั บัญชาหัวเมอื งฝายเหนอื และเมอื งลาวท้งั หมด 2. กระทรวงกลาโหม มอี าํ นาจหนาทบี่ ังคบั บัญชาหัวเมืองฝายใต หัวเมืองฝา ยตะวนั ออก ตะวันตก และหัวเมืองมลายู ประเทศราช ตอ มา พ.ศ. 2437 กระทรวงกลาโหมทาํ หนาทบี่ ังคบั บัญชาฝายทหารอยาง เดยี ว สวนการปกครองหวั เมืองทั้งหมดอยใู นความควบคมุ ดแู ลของกระทรวงมหาดไทย

70 3. กระทรวงการตา งประเทศ ทําหนาท่ีวา การตา งประเทศโดยเฉพาะ 4. กระทรวงวัง มีอํานาจหนาท่ีบังคับบัญชาเกี่ยวกับกิจการพระราชสํานักและงานเก่ียวกับ องคพระมหากษตั ริย 5. กระทรวงเมืองหรือกระทรวงนครบาล มีอํานาจหนาที่บังคับบัญชาตํารวจ ดูแลความสงบ เรียบรอ ยในพระนครและงานเกีย่ วกบั นกั โทษ 6. กระทรวงเกษตราธกิ าร มอี าํ นาจหนา ที่ควบคุมดูแลเกยี่ วกับงานดา นการเพาะปลูก การคาขาย การปา ไมและเหมอื งแร 7. กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ มีอํานาจหนาที่ดูแลรับผิดชอบเก่ียวกับภาษีอากรและ งบประมาณแผนดนิ 8. กระทรวงยุตธิ รรม มอี ํานาจและหนา ที่บงั คบั บญั ชาศาลทว่ั ประเทศ 9. กระทรวงยทุ ธนาธกิ าร มอี ํานาจหนา ทต่ี รวจตราและวางแผนเกยี่ วกับกิจการทหารบก ทหารเรอื 10. กระทรวงธรรมการ มีอาํ นาจหนา ท่ีดูแลรบั ผดิ ชอบเกี่ยวกบั การศกึ ษา การสาธารณสุข วัดและ พระสงฆ 11. กระทรวงโยธาธกิ าร มีอํานาจหนา ที่รับผิดชอบเก่ียวกบั การกอ สราง ถนน คลอง การชางรถไฟ ไปรษณียและโทรเลข 12. กระทรวงมุรธาธิการ รับผิดชอบเก่ียวกับการรักษาตราแผนดินและงานระเบียบสารบรรณ ภายหลังไดยบุ กระทรวงยุทธนาธิการไปรวมกบั กระทรวงกลาโหมและยบุ กระทรวงมุรธาธิการไปรวม กับกระทรวงวัง คงเหลือเพียง 10 กระทรวงเสนาบดีทุกกระทรวงมีฐานะเทาเทียมกัน และประชุมรวมกัน เปนเสนาบดีสภาทําหนาที่ปรึกษาและชวยบริหารราชการแผนดินตามที่พระมหากษัตริยทรงมอบหมาย เพราะอํานาจสงู สดุ เดด็ ขาดเปนของพระมหากษัตริยต ามระบอบสมบูรณาญาสทิ ธิราชย 2. การปกครองสว นภมู ภิ าค พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระราชดําริ ใหยกเลิกการปกครองหัวเมือง และใหเปล่ียนแปลงเปนการปกครองสวนภูมิภาค โดยโปรดเกลาฯใหตราพระราชบัญญัติลักษณะปกครอง ทองท่ี ร.ศ. 116 ข้ึน เพือ่ จัดการปกครองเปนมณฑลเมือง อาํ เภอ ตาํ บล และหมบู า น ดงั น้ี 1. ใหจัดระเบียบบริหารราชการหัวเมืองใหม ใหยกเลิกเมืองพระยามหานคร ชั้นเอก โท ตรี จัตวา และหัวเมอื งประเทศราช โดยจัดเปนมณฑลเทศาภิบาล ใหอ ยูใ นความดูแลของกระทรวงมหาดไทยเพียง กระทรวงเดยี ว มณฑลเทศาภบิ าล ประกอบดว ยเมอื งตัง้ แต 2 เมืองข้นึ ไป มสี มหุ เทศาภบิ าลท่ีพระมหากษัตริย ทรงแตง ต้งั ไปปกครองดูแลตา งพระเนตรพระกรรณ

71 2. เมอื ง ประกอบดวยอาํ เภอหลายอาํ เภอ มีผูวาราชการเมืองเปนผูรบั ผิดชอบข้ึนตรงตอ ขาหลวง เทศาภิบาล 3. อาํ เภอ ประกอบดว ยทอ งท่หี ลาย ๆ ตาํ บล มนี ายอําเภอเปนผรู ับผิดชอบ 4. ตาํ บล ประกอบดวยทองท่ี 10 - 20 หมบู านมีกํานนั ซึง่ เลอื กตง้ั มาจากผใู หญบา นเปน ผูรบั ผดิ ชอบ 5. หมบู า น ประกอบดว ยบา นเรอื นประมาณ 10 บา นขึ้นไป มีราษฎรอาศยั ประมาณ 100 คน เปนหนวยปกครองทเี่ ลก็ ทส่ี ดุ มีผใู หญบ า นเปนผรู ับผิดชอบตอมาในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลาเจา อยหู ัว ไดยกเลกิ มณฑลเทศาภบิ าลและเปลี่ยน เมอื ง เปน จงั หวัด การบริหารราชการในระบบใหมประสบปญหาและอุปสรรค เน่ืองจากกลุมบุคคลท่ีเคยมีอํานาจ ในการปกครองประชาชนตามระบอบเกาสญู เสียผลประโยชน จงึ พยายามขดั ขวาง พระบาทสมเด็จพระจอม- เกลาเจาอยูหัว ทรงไมตองการใหเกิดความขัดแยงกันอยางรุนแรง ทรงมีพระบรมราโชบายแบบคอยเปน คอยไป จึงใชเวลาหลายปก วา จะปฏิรูปการปกครองไดท ว่ั ประเทศ จนกระทั่งถึง พ.ศ. 2449 จึงมีการปกครอง แบบมณฑล 3. การปกครองสวนทอ งถิน่ การปกครองสวนทองถ่ิน หมายถึง การใหประชาชนในทองท่ีแตละแหงไดมีโอกาสปกครอง และบริหารงานในทองที่ท่ีตนอาศัยอยู เพื่อฝกฝนใหบุคคลในทองที่รูจักพึ่งพาและชวยเหลือตนเองโดยใช ทรพั ยากรทีม่ อี ยู และบางสว นมาจากการใหค วามชวยเหลือของรัฐบาลกลาง เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุด เปน การวางรากฐานการปกครองตนเองตามระบอบประชาธปิ ไตยในระดบั ทอ งถนิ่ ใน พ.ศ. 2440 โปรดเกลาใหตรา พ.ร.บ. ลักษณะการปกครองทองท่ี ร.ศ.116 โดยรัฐบาลใหสิทธิ ประโยชนในการเลอื กผใู หญบ า นเปน หวั หนา ปกครองประชาชนในหมูบ าน และใหผ ูใหญบานมีสทิ ธเิ ลือกกํานนั เปนหัวหนาปกครองในตําบลของตน การเลือกกํานันผูใหญบานยังเปนระบบการปกครองสวนทองถิ่นท่ีใชกัน เร่อื ยมาจนถึงปจ จุบนั การจดั สขุ าภิบาล ใน พ.ศ. 2440 เร่ิมจัดต้งั สุขาภิบาลกรุงเทพข้ึนเปนครั้งแรก เพ่ือทําหนาท่ีรักษา ความสะอาด ความเปน ระเบียบเรยี บรอยในชุมชน การปองกันโรคภัยไขเจ็บ เปนตน ตอมาจึงขยายงานเปน กรมสุขาภิบาลสงั กัดอยูในกระทรวงนครบาล สําหรับตางจังหวัด เร่ิมจัดตั้งสุขาภิบาลเปนแหงแรกท่ี ตําบล- ทาฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร โดยมีคณะกรรมการประกอบดวย กํานัน ผูใหญบาน ทําหนาที่บริหารงาน สขุ าภบิ าล รับผดิ ชอบงานดา นตา ง ๆ เกี่ยวกบั สวัสดิภาพของประชาชน เชน การรกั ษาความสะอาด การกําจัด ขยะ การสงเสริมสุขภาพอนามัย และการปองกันโรคระบาดท่ีเกิดกับประชาชน บํารุงรักษาถนนหนทาง เปนตน หนว ยงานราชการสว นทองถิ่น คอื สขุ าภบิ าลและเทศบาลยังปรากฏมาจนถงึ ปจจบุ นั การปฏิรปู ดา นเศรษฐกจิ ในสมัยรัชกาลที่ 5 ประเทศไทยเร่ิมตนพัฒนาทางเศรษฐกิจ เพราะเปนผลมาจากการติดตอกับ ตา งประเทศอยา งกวางขวาง โดยมีการปฏริ ปู ทางเศรษฐกิจ มดี ังตอไปน้ี

72 1. การปฏริ ูปดา นการคลังรชั กาลที่ 5 โปรดเกลา ฯ ใหจัดตั้งหอรัษฎากรพิพัฒนขึ้นในป พ.ศ. 2416 ในพระบรมมหาราชวังทําหนาที่รับผิดชอบรวบรวมเงินภาษีอากรทุกชนิดนําสงพระคลังมหาสมบัติ ทําบัญชี รวบรวมผลประโยชน ตรวจตราการเก็บภาษีอากรของหนวยราชการตาง ๆ ใหเรียบรอยรัดกุมรับผิดชอบ การจายเงินเดอื นในอัตราทแี่ นนอนใหก บั ขา ราชการฝา ยพลเรอื นและทหารเฉพาะในสว นกลางแทนการจา ยเบย้ี หวัดและเงินป 2. การปฏิรูประบบเงินตรา พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู วั ทรงปฏิรปู ระบบเงินตรา ดงั น้ี 2.1 การประกาศกําหนดมาตราเงินใหม ใหมีเพียง 2 หนวย คอื บาทกับสตางค สตางคท ี่ ออกมาใชครงั้ แรก มี 4 ขนาด คือ 20, 10, 5 และ 2 สตางคค รง่ึ และประกาศยกเลิกใชเ งินพดดวง 2.2 การออกธนบตั รประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร จัดตั้งกรมธนบัตรขึ้น เพ่ือทําหนาท่ี ออกธนบตั รใหไ ดมาตรฐาน ธนบตั รนนั้ เดมิ ประกาศใชมาตง้ั แตร ัชกาลที่ 4 แลว 2.3 เปรยี บเทียบคาเงินไทยกับมาตรฐานทองคํา ใน พ.ศ. 2451 ประกาศใชพระราชบัญญัติ มาตรฐานทองคาํ กาํ หนดอตั ราแลกเปล่ียน 13 บาท เทากับ 1 ปอนดเ พอ่ื ใหส อดคลอ งกบั หลกั สากล 3. การตั้งธนาคารมีบุคคลคณะหน่ึงรวมมือกอตั้งธนาคารของไทยแหงแรกเรียกวาบุคคลัภย (Book Club) ไดร ับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจดั ตง้ั ธนาคารจดทะเบยี นถกู ตอ งตามกฎหมายเรียกชื่อวา แบงคสยามกมั มาจล (Siam Commercial Bank) ตอมาไดเปลีย่ นชอื่ เปนธนาคารไทยพาณิชย จาํ กดั 4. การทํางบประมาณแผน ดิน ใน พ.ศ. 2439 รัชกาลท่ี 5 โปรดใหม กี ารจดั ทาํ งบประมาณแผนดิน ข้นึ เปน ครงั้ แรกเพ่ือใหก ารรบั จายของแผนดินมคี วามรัดกมุ โปรดใหแ ยกเงินสวนแผนดินและสวนพระองคออก จากกันอยา งเดด็ ขาดโดยใหพระคลงั ขางทเี่ ปน ผูดูแลพระราชทรพั ยส ว นพระองค 5. การปรบั ปรุงทางดา นการเกษตรและการชลประทานมกี ารขดุ คลองเกาบางแหง และขดุ คลองใหม อกี หลายแหง เชน คลองนครเนอ่ื งเขต คลองดําเนินสะดวก คลองประเวศบรุ รี มย คลองเปรมประชา คลองทวี วฒั นา สรางประตรู ะบายนํ้า เพอ่ื ชว ยสงนํ้าใหเ ขา ถึงพน้ื ทีท่ ี่ทาํ การเพาะปลกู ได ดา นการปาไม โปรดใหตง้ั กรม ปา ไม สงเสริมใหป ลูกสวนสกั อกี ทงั้ ไดสง นกั เรยี นไทยไปศึกษาวิชาปา ไม ณ ตา งประเทศ การปฏริ ปู ดานสังคม ในสมยั รัชกาลท่ี 5 ทรงสงเสรมิ ใหประชาชนไดร ับสิทธ์ิ เสรีภาพและความเสมอภาคทางสงั คม ดังน้ี 1. ทรงยกเลิกระบบไพร ซึ่งเปนระบบท่ีทางราชการเกณฑประชาชนไปทํางานใหแกขุนนาง โดยไมไ ดรบั คาจางหรือผลประโยชนตอบแทน ทําใหประชาชนขาดอิสระในการประกอบอาชีพ บางคร้งั ถกู กด ข่ีขม เหงจากมูลนายอีกดวย เปนเหตุใหเกิดการแบงชนช้ันในสังคมไทย ราษฎรไทยไมไดรับความเสมอภาค และความยตุ ธิ รรมเทา ทีค่ วร พระองคจงึ ทรงโปรดเกลา ใหย กเลกิ แตกระทําแบบคอยเปนคอยไป จนถึง พ.ศ. 2448 จงึ ยกเลิกโดยเดด็ ขาด 2. ทรงเลกิ ทาส พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยหู วั ทรงเห็นวา การมที าสทําใหประเทศชาติ ลา หลงั เปน สงั คมท่มี นษุ ยย ังไรศกั ด์ิศรี ขาดความเสมอภาค อิสรภาพและเสรภี าพ ทง้ั อารยประเทศตา ง ๆ

73 กไ็ ดย กเลิกทาสในประเทศของตน จงึ มีพระราชดาํ ริยกเลิกทาสแบบคอ ยเปนคอยไป ซึ่งเริ่มขึ้นเม่ือพ.ศ. 2417 การเลิกทาสดําเนนิ ไปอยางเปน ขน้ั เปนตอนใชเ วลานานถึง 31 ป จึงสําเร็จเรียบรอยทว่ั ประเทศโดยไมขัดแยง กันถึงข้ันทาํ สงครามกันเองเหมอื นดังเชนทเ่ี กดิ ขึน้ ในระเทศสหรฐั อเมริกา ในพ.ศ. 2448 จึงตราพระราชบัญญตั ิ เลกิ ทาส เปน กฎหมายทหี่ า มมใิ หซ ้ือขายเอาคนมาเปน ทาสโดยเด็ดขาด การยกเลกิ ระบบไพรและทาสดังกลา ว นบั เปนการปฏวิ ตั สิ งั คมไทยคร้งั ยง่ิ ใหญท าํ ใหชาวไทยไดร บั อสิ รภาพ เสรีภาพและความเสมอภาค ซ่ึงเปนรากฐานในการพัฒนาสังคมไทยใหกาวหนาไปสสู งั คมทมี่ ีการ ปกครองแบบประชาธปิ ไตยในเวลาตอมา 3. ปฏริ ูปการศกึ ษา การศกึ ษาเปน ส่ิงสาํ คัญในการพฒั นาประเทศ จงึ ทรงมุงพฒั นาการศึกษาของ ไทยใหมคี วามเจรญิ รุง เรอื งและเพอื่ ใหป ระชาชนสามารถดาํ รงชีวิตในสงั คมไดอยา งมคี วามสุข กาวหนา ในการ สรา งสรรคอารยธรรมและวฒั นธรรม เชน ต้งั โรงเรียนหลวงข้นึ ในวัง พ.ศ. 2414 ตง้ั โรงเรียนนายทหาร มหาดเล็กทพ่ี ระตาํ หนักสวนกหุ ลาบ ตง้ั โรงเรียนสาํ หรับราษฏรขน้ึ ครง้ั แรกท่วี ดั มหรรณพาราม เมื่อ พ.ศ. 2427 และขยายการศกึ ษาออกสหู ัวเมอื งอยางจริงจงั ใน พ.ศ. 2441 โดยใชวดั เปน สถานศึกษาและมพี ระสงฆเ ปน ครูผสู อน 4. ทรงยกเลกิ ประเพณีวัฒนธรรมทลี่ าสมัย ดงั น้ี - การเปล่ียนแปลงประเพณีการสืบสันตติวงศ รัชกาลที่ 5 โปรดใหยกเลิกตําแหนงวังหนา (พระมหาอุปราช) และทรงสถาปนาตําแหนงสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร แทนสมเด็จ- พระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกมุ ารองคแรก คอื เจาฟามหาวชิรุณหิศ แตทรงสิ้นพระชนมกอนจึงมีการ สถาปนาสมเดจ็ พระเจา ลูกเธอเจาฟามหาวชริ าวธุ ขน้ึ เปน สยามมกุฎราชกมุ ารแทน - การเปลยี่ นแปลงวฒั นธรรมการแตง กาย ทรงผมโปรดใหช ายไทยในราชสํานัก เลิกไวผมทรง มหาดไทยเปลย่ี นเปนไวผมตัดยาวทั้งศรี ษะอยางฝรัง่ ผูห ญิงโปรดใหเ ลิกไวผ มปก ใหไ วผมยาวทรงดอกกระทุม โปรดใหชายไทยในราชสํานกั นงุ ผา มว งสตี า ง ๆ สวมเส้อื ราชปะแตน สวมหมวกอยา งยุโรปใหขาราชการทุกกรม กองแตงเครอ่ื งแบบนุงกางเกงอยา งทหารในยุโรปแทนโจงกระเบน การแตง กายสตรเี ร่มิ เปลี่ยนแปลงหลังจาก รัชกาลท่ี 5 กลับจากประพาสยุโรป คร้ังที่ 2 โดยสตรีไทยนิยมสวมเสื้อของอังกฤษ เปนเสื้อคอต้ังแขนยาว ตน แขนพองคลายขาหมูแฮม - การเปลี่ยนแปลงประเพณีการเขาเฝาโปรดเกลา ฯ ใหย กเลิกประเพณกี ารหมอบคลานในเวลา เขา เฝา แตใหใ ชวิธถี วายคาํ นบั แทนและใหน่งั เกา อี้ ไมต องน่งั กบั พ้ืน - การใชศักราชและวันทางสุริยคติในทางราชการโปรดเกลาฯ ใหใช ร.ศ. (รัตนโกสินทรศก) แทน จ.ศ. (จุลศกั ราช) ซงึ่ ใชม าต้งั แตสมัยอยุธยาโดยเร่มิ ใช ร.ศ. ตั้งแตวันที่ 28 มนี าคม พ.ศ. 2431 เปนตน ไป เร่ิม ร.ศ. 1 ต้งั แตป 2325 ซง่ึ เปนปที่สถาปนากรุงรตั นโกสนิ ทร

74 ไทยกับการเขารว มสงครามโลกครัง้ ที่ 1 ไทยเขา สสู งครามโลกครัง้ ที่ 1 ในรชั สมยั ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลา เจาอยูหวั ในชวงแรกของ สงครามไทยไดประกาศตนเปน กลางไมเขาขา งฝา ยใดฝา ยหน่งึ เพือ่ รกั ษาสัมพันธภาพท่ดี ีไวทง้ั 2 ฝา ย กลาวคือ ไทยยงั มคี วามสัมพันธอ ันดีกบั อังกฤษมาชานาน ขณะเดียวกันเยอรมนแี ละ ฝร่งั เศส กย็ งั ถือเปน มิตรทดี่ ขี องฝา ยไทย ตอ มาไทยไดเ ปลี่ยนนโยบายและประกาศสงครามกับฝา ยเยอรมันนแี ละออสเตรยี -ฮังการี หรือเรียกวา ฝายมหาอํานาจกลาง (Central Powers) เม่ือวันที่ 28 กรกฎาคม 2460 เนื่องจากฝายไทย พิจารณาแลว เห็นวา ฝายเยอรมนเี ปน ฝายที่ละเมดิ กฎหมายระหวางประเทศและรุกรานประเทศกอน อีกทั้งสหรัฐอเมริกา ไดประกาศสงครามกับเยอรมนีไปกอนหนานี้ ทําใหไทยมั่นใจวาฝายพันธมิตร (Allied Power) จะเปนฝาย มชี ัยชนะ ถา ไทยเขา รวมกบั ฝายพันธมติ รจะสามารถ สรางเกียรตภิ ูมใิ หกับประเทศชาติ และจะทําใหประเทศ ไทยเปนที่รูจ กั ของประชาคมโลก ซงึ่ จะเปน โอกาสของไทย ท่ีจะเจรจาเรียกรองชาติตะวันตกใหทบทวนแกไข สนธิสัญญาทไี่ มเ ปน ธรรมกบั ฝา ยไทยทเี่ คยทาํ ไว ตง้ั แตส มยั รัชกาลท่ี 4 ดังนั้นในการเขารวมสงครามโลกคร้ังท่ี 1 เปนเหตุการณท่ีไทยไดเขาสูประชาคมนานาชาติ พระบาทสมเด็จพระมงกฏุ เกลาเจา อยูหัว จงึ ทรงใชสัญลักษณและสรางสถาบันเพ่ือเปนเคร่ืองมือ ในการสราง ความเปนชาติ และเกยี รติภูมขิ องคนไทยใหป รากฎสสู ายตาประชาคมโลก พระองคทรงโปรดเกลาฯใหป ระดิษฐ ธงชาตใิ หม ในป พ.ศ. 2460 ซึ่งมลี ักษณะเปน ธง 3 สี ประกอบดวย สีแดง สีขาว สนี ํา้ เงนิ เพื่อเปนเครื่องหมาย แทนสถาบันสูงสุดของไทย คือชาติศาสนา และพระมหากษัตริย โดยพระราชทานชื่อวา “ธงไตรรงค” และ นําไปใชใ นหนว ยงาน กรม กอง ตา ง ๆ เพ่ือเปนเคร่ืองเตือนใจใหค นไทยสํานกึ ในหนา ท่ี รักษาชอ่ื เสียงเกียรติยศ ของหมูคณะ หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 1 ส้ินสุด ประเทศไทยสามารถเรียกรองชาติตะวันตกตาง ๆ ใหทบทวน แกไขสนธสิ ัญญากับไทยได โดยเฉพาะสนธิสัญญาท่ไี มเ ปน ธรรมระหวางไทยกบั เยอรมนีและออสเตรีย ฮังการี ประเทศไทยไดรับการสนับสนุนจากสหรัฐอเมริกาในสมัยประธานาธิบดี วูดโรว วิลสัน (Woodrow Wilson) ในการแกไ ขสนธิสัญญากับสหรัฐอเมรกิ า ในฐานะท่ีเปนประเทศท่ีมีผลประโยชนไ มมากนกั แตเ ปนมหาอํานาจ ท่ีสําคัญ โดยในป พ.ศ. 2463 รัฐบาลไทยและรัฐบาลสหรัฐอเมริกาไดทําสนธิสัญญา ซ่ึงระบุใหคนในบังคับ สหรัฐอเมริกาข้ึนศาลไทย และยกเลกิ ขอจาํ กดั ทางภาษี โดยใหไทยมีสิทธิ์เต็มท่ีในการต้ังพิกัดอัตราภาษีอากร สนธสิ ัญญาไทย - อเมริกัน จึงมีความสําคญั เพราะเปนครงั้ แรกท่ีไทยไดอิสรภาพ ทางภาษีอากร และมีอํานาจ ในทางการศาลเหมือนคนในบงั คับตางชาติ โดยไมตองเสียสง่ิ ใดเปน การตอบแทน ซึ่งทําใหฐานะทางการเมือง ระหวา งประเทศของไทยดีข้ึนในเวลาตอมา โดยสนธสิ ัญญาฉบับนี้ยังใชเปนแบบอยางในการแกไขสัญญาท่ีไมเปนธรรมที่ชาติตะวันตกในป พ.ศ. 2467 และ พ.ศ. 2468 ไทยประสบความสําเร็จในการเจรจาแกไขสัญญาไมเปนธรรมกับฝร่ังเศสและอังกฤษ โดยอาศัยความสามารถของพระวรวงศเธอ พระองคเจาไตรทศประพันธ กรมหม่ืนเทววงศวโรทัย เสนาบดี กระทรวงการตา งประเทศในขณะน้นั และ ดร. ฟรานซิส บี แซร ทีป่ รึกษาการตา งประเทศชาวอเมรกิ นั สามารถ แกไ ขสนธิสญั ญาได การเขารวมสงครามโลกครั้งที่ 1 ของไทย จึงเปน การตดั สินใจครงั้ สําคญั มผี ลทาํ ใหเกดิ การ

75 แกไขสนธิสัญญาอันไมเปนธรรมและทวงคืนอํานาจอธิปไตยทางการศาล และอิสรภาพทางการเมืองไทย กลับคืนมา การเขารวมสงครามโลกครงั้ ที่ 2 ของประเทศไทย สงครามโลกครัง้ ที่ 2 เกิดข้ึนในยุโรปต้ังแต พ.ศ. 2482 เมื่ออังกฤษและฝรั่งเศสประกาศสงครามกับ เยอรมนี และไดน ําพาประเทศอาณานิคมของตนเขาสสู งครามจนลุกลาม เปนสงครามโลก ประเทศไทยถึงแม จะไมตกเปนอาณานิคมของชาติใด แตก็ไดรับผลกระทบจากกระแสความคิดแบบชาตินิยม และการขยาย อิทธพิ ลของญปี่ ุนในเอเชีย จึงไดปรับเปลี่ยนทาทีในการดําเนินความสัมพันธระหวางประเทศของตนในสมัย รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชน การตอตานชาวจีนและชาวยุโรป กรณีพิพาทอินโดจีนใน พ.ศ. 2483 การเขารวมมือกับญ่ีปุนในสงครามโลกครั้งท่ี 2 ของรัฐบาลไทย ซึ่งสาระสําคัญของการเขารวมสงครามโลก ครง้ั ท่ี 2 มีดังน้ี 1. ไทยกบั สงครามโลกคร้ังที่ 2 ในขณะทม่ี หาอํานาจฝา ยสัมพนั ธมติ รกาํ ลงั เพลยี่ งพลา้ํ โดยเฉพาะฝรงั่ เศสท่ตี องยอมแพต อ เยอรมนี วันที่ 22 มิถุนายน พ.ศ. 2483 จึงเปนโอกาสใหไทยซ่ึงมีแนวคิดชาตินิยมเรียกรองดินแดนคืนจากฝรั่งเศส และไดเ กิดเปนกรณีพิพาทจนเกิดเปนสงครามอินโดจีนระหวางไทยกับฝร่ังเศส โดยฝรั่งเศสเขามาท้ิงระเบิด สนามบิน ท่ีจังหวัดปราจีนบุรี รวมท้ังระดมยิงปนใหญเขามาในฝงไทย ในวันท่ี 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2483 ฝรั่งเศส สง เครอื่ งบินทง้ิ ระเบดิ จงั หวัดนครพนม และฝายไทยกไ็ ดสงเครอ่ื งบนิ ทิง้ ระเบดิ ทพ่ี กั ทหารฝร่ังเศสในวนั เดียวกนั หลังจากนนั้ กม็ ีการตอสูก ันเร่ือยมาจนฝายไทยสามารถเขายึดดินแดนบางสวนของกัมพูชา และลาว จากฝรั่งเศสมาได กรณีพิพาทครั้งนี้ ญี่ปุนเขาแทรกแซงโดยเสนอตนเปนผูไกลเกล่ีย และการลงนามใน อนสุ ัญญาโตเกียว เมื่อวันท่ี 9 พฤษภาคม พ.ศ.2484 สงผลใหฝ รัง่ เศสตองยอมยกดนิ แดนบางสว นของอินโดจีน รวมทง้ั ดนิ แดนฝง ขวาแมน าํ้ โขงทีฝ่ รัง่ เศสยดึ ไปต้งั แตส มัยรัชกาลท่ี 5 คืนแกไทยดว ย วนั ที่ 7 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 ญ่ีปุน ประกาศสงครามกบั สมั พันธมิตร โดยยกกําลงั พลเขามาในภูมิภาค น้ีและในวันท่ี 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 กองทหารญ่ีปุนก็เขาเมืองไทยทางสงขลา ปตตานี ประจวบคีรีขันธ นครศรธี รรมราช สุราษฎรธ านี และสมทุ รปราการ และสง ทหารข้ึนบกท่มี ลายู และโจมตสี งิ คโปรทางเครือ่ งบนิ ซ่งึ ญ่ปี นุ ไดร อ งขอใหร ัฐบาลไทย ยนิ ยอมใหทหารญ่ีปนุ เดนิ ทพั ผา นไทย เพือ่ ไปโจมตีพมา และมลายูของ องั กฤษ และขอใหระงับการตอตานของคนไทย จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ปฏิบัติตาม ความตอ งการของญปี่ นุ เพ่อื รกั ษาชวี ิตและเลือดเน้อื ของคนไทย วันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2484 รัฐบาลไทยไดท ํากตกิ าสัมพนั ธไมตรีกบั ญ่ีปนุ สงครามท่เี กิดข้นึ ในเอเชีย น้ีเรียกกันวา สงครามมหาเอเชียบูรพา ญ่ีปุนมีวัตถุประสงค จะสรางวงศไพบูลยมหาเอเชียบูรพา (The Greater East Asia Co-prosperity Sphere) ทั้งในทางวัฒนธรรม การเมือง และเศรษฐกิจ ซึ่งประกอบดวยประเทศตาง ๆ ในเอเชีย โดยมีญ่ีปุนเปนผูนํา ในระยะเริ่มแรกของสงคราม กองทัพญ่ีปุน มีชัยชนะท้ังทางบก ทางเรอื และทางอากาศ ทําใหรฐั มนตรบี างคน เห็นควรใหไ ทยประกาศสงครามกับอังกฤษ และสหรฐั อเมริกา ดวยคิดวาญี่ปุนจะชนะสงคราม ไทยจึงตัดสินใจประกาศสงครามกับอังกฤษและอเมริกา

76 เมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2485 ระหวางสงครามน้ัน ญี่ปุนไดโอนดินแดนบางสวน ที่ยึดไดจากอังกฤษ คนื ใหแ กไทย คือ รฐั ไทรบรุ ี กลันตนั ตรังกานู ปะลสิ และสองรฐั ในแควนไทยใหญ คือเชยี งตงุ และเมอื งพาน 2. ขบวนการเสรีไทย ขบวนการเสรีไทยท่เี กิดขน้ึ ในสงครามหาเอเชียบูรพา และเปนสวนหน่ึงของสงครามโลกคร้ังท่ี 2 เกิดจากกลมุ คนไทยที่ตอตา นการรุกรานของญ่ีปุน และไมเห็นดวยกับการที่รัฐบาลไทยรวมมือกับญี่ปุน และ ประกาศสงครามของรฐั บาลไทยตอ ฝายสัมพันธมิตรแบงเปน 3 กลุม กลาวคือ ขบวนการเสรีไทยในประเทศ นาํ โดยนายปรีดี พนมยงค ขบวนการเสรีไทยในสหรฐั อเมริกา นาํ โดย ม.ร.ว.เสนยี  ปราโมช เอกอคั รราชทตู ไทย ประจาํ กรุงวอชงิ ตัน ด.ี ซี. ซึง่ มีบทบาทสําคัญในการไมย อมสงคําประกาศสงครามตอสหรัฐอเมริกา และถือวา การประกาศสงครามนั้นมิใชเจตนาของคนไทย และขบวนการเสรีไทยในอังกฤษ นําโดยนักเรยี นไทย ในอังกฤษ ซึง่ ไดท ําหนังสอื เสนอ นายวนิ สตัน เชอรชิล นายกรัฐมนตรอี ังกฤษ เพอื่ กอ ต้ังกองทหารไทยสรู บกบั ญี่ปุน ในประเทศไทย ทั้ง 3 กลุมไดทํางานประสานความรวมมือกันดวยความยากลําบากในภาวะขอจํากัดของสงคราม ทั้งการจัดต้ังกองกําลังตอตานญี่ปุน และการสรางความเขาใจกับสหรัฐอเมริกา อังกฤษและชาติพันธมิตร จนกระท่ังในวันท่ี 16 สิงหาคม พ.ศ. 2488 นายปรีดี พนมยงค ในฐานะผูสําเร็จราชการแทนพระองค ไดป ระกาศสนั ตภิ าพ มีสาระสําคญั วาการประกาศสงครามตอสหรฐั ฯ และองั กฤษตลอดจนการกระทําอันเปน ปฏปิ ก ษตอฝา ยสัมพนั ธมติ รทัง้ ปวงผดิ จากเจตจาํ นงของประชาชนชาวไทยและขัดกับรัฐธรรมนูญและกฎหมาย บานเมือง การประกาศสงครามตอฝายสัมพันธมิตรเปนโมฆะ ไมผูกพันประชาชนชาวไทย ประเทศไทย ไดตดั สินใจท่ีจะใหก ลบั คนื มาซงึ่ สมั พันธไมตรอี นั ดีอันเคยมมี ากับนานาประเทศเหมือนเมอ่ื กอ นวันท่ี 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 และพรอ มที่จะรว มมอื เตม็ ท่ีทุกทางกบั สหประชาชาตใิ นการสถาปนาเสถยี รภาพในโลกนี้ ดังน้ันขบวนการเสรีไทย เปนขบวนการของประชาชนชาวไทยผูรักชาติท่ีมีเปาหมายชัดเจน คอื ตองการรกั ษาเอกราชของชาติไทยไมใหตกเปนของตางชาติในสงครามโลกคร้ังท่ี2ไมวาจะเปนฝายอักษะ หรือฝา ยสัมพนั ธมิตรก็ตาม โดยมอี ุดมการณท่ีจะรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติไทยเอาไวใหเปนของคน ไทย ท่ีไมอาจปฏิเสธไดตอบทบาทของเสรีไทยน้ันคือ การตอสูจนไดเอกราชของชาติไทยกลับคืนมาหลัง สงครามโลกครั้งที่ 2 จบลง 3. ผลกระทบของสงครามโลกครั้งท่ี 2 ท่ีมตี อ ประเทศไทย 3.1 ผลกระทบดา นการเมือง ญ่ีปุนแพสงครามเมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2488 รัฐบาลไทยประกาศวา การประกาศ สงครามกบั สมั พันธมิตรเปนโมฆะ เพราะขดั ตอรัฐธรรมนูญ และความประสงคของประชาชนชาวไทย ไทยตอง ปรับความเขาใจกับสัมพันธมิตร สหรัฐอเมริกามิไดถือไทยเปนศัตรู ตามประกาศของรัฐบาลสหรัฐอเมริกา โดย นาย เจมส เบิรนส (James Byrnes) รฐั มนตรีตา งประเทศเปนผูลงนาม แตรัฐมนตรีตางประเทศอังกฤษ นายเออรเ นสต เบวิน (Ernest Bevin) ไมยอมรับทราบการโมฆะของการประกาศสงคราม วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2489 (เวลาน้ัน ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช เปนหัวหนารัฐบาล) ผูแทนไทยไดลงนามกับผูแทนอังกฤษ

77 ทสี่ ิงคโปร ความตกลงนี้เรียกวา \"ความตกลงสมบูรณแบบ เพ่ือเลิกสถานะสงคราม ระหวางประเทศไทยกับ บริเตนใหญ และอนิ เดีย\" ซง่ึ มสี าระสําคัญ ดงั น้ี 1. ไทยจะตองจดั การเรื่องที่ไทยประกาศสงครามกบั อังกฤษใหส สู ภาพเดิมกอ นวันประกาศ สงคราม 2. การกระทําทีไ่ ทยทาํ ตอ องั กฤษหลงั จากญปี่ ุนเขา ประเทศไทยถือเปนโมฆะ และไทยตอ ง จัดการใหส สู ภาพเดิม หากมีความเสียหายตอ งจา ยคาชดเชยใหอ งั กฤษ 3. ไทยตองยินยอมรับผิดชอบการพิทักษรักษาและคืนในสภาพไมเส่ือมเสีย ซ่ึงบรรดา ทรพั ยสิน สทิ ธิ และผลประโยชนข ององั กฤษทุกชนิดในประเทศไทย 4. ไทยจะรว มมอื อยางเต็มท่ีในบรรดาขอ ตกลง เพ่อื ความมั่นคงระหวางประเทศ ซง่ึ องคกร สหประชาชาตหิ รอื คณะมนตรีความมัน่ คงเห็นชอบแลว 5. ไทยตองไมตดั คลองขา มอาณาเขตไทย เชอ่ื มมหาสมุทรอนิ เดยี กับอา วไทย (คลองคอดกระ) โดยรัฐบาลอังกฤษมิไดเหน็ พองดวยกอ น 6. ไทยจะใหข า วสารโดยไมค ิดมูลคา 1.5 ลา นตนั แกอ งคการ ซ่ึงรฐั บาลองั กฤษจะไดร ะบุ 7. โดยสัญญาฉบบั นอี้ งั กฤษและอินเดยี จะสนบั สนนุ ไทยเขาเปน สมาชิกสหประชาชาติ การท่ีไทยเอาตัวรอดไดท้ัง ๆ ท่ีอยูในฝายประเทศแพสงครามน้ี ขบวนการเสรีไทยมีสวนชวยเหลือ เปน อยา งมาก ทาํ ใหประเทศสมั พนั ธมติ ร โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกากลับเขาใจเมืองไทย ขณะท่ี ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช อคั รราชทตู ไทยประจําสหรัฐอเมรกิ า ไดป ระทวงการประกาศสงครามของรฐั บาลไทย และไดร วบรวม คนไทยในสหรัฐอเมริกาขึ้นเปนขบวนการเสรีไทยตอตานญี่ปุน ในอังกฤษก็มีขบวนการเสรีไทยเชนเดียวกัน ติดตอ กับหนวยพลพรรคใตใ นดนิ ประเทศ ซึ่งมีนายปรีดี พนมยงค ผูสําเร็จราชการแทนพระองคเปนหัวหนา เสรีไทยทั้งหลายเตรียมท่ีจะจับอาวุธขึ้นตอสูกับญี่ปุน ตามวันเวลาท่ีนัดหมาย พรอม ๆ กับกําลังของ สมั พนั ธมิตรท่ีจะรุกเขา มาทางพมา แตญ ่ีปนุ ไดยอมแพ 3.2 ผลกระทบดา นเศรษฐกิจและสังคม การท่ีไทยเขารวมสงครามโลกครั้งที่ 2 สงผลใหเกิดความเสียหายตอเศรษฐกิจไทยเปน อยางมาก เกิดภาวะการขาดแคลนสินคา อปุ โภคบรโิ ภค ในดานสงั คมกเ็ กดิ ปญหาโจรผรู า ยชุกชมุ อกี ทง้ั ประสบ ปญหาภาวะเงินเฟอ ในขณะเดียวกันประเทศไทยยังตองแบกรับภาระชดใชคาเสียหายที่เรียกวา คา ปฏิกรรมสงคราม หมายถงึ ของมีคาท่ีตองจา ยเปนคาชดเชยเพื่อใหค รอบคลุมความเสยี หายระหวางสงคราม ซึ่งโดยทั่วไปหมายถึงเงินหรือสินคาเปลี่ยนมือ มากกวาการถายโอนกรรมสิทธ์ิ ที่สําคัญการแกปญหาและ เยียวยาความขาดแคลนยากไรใ นชวงสงครามและหลังสงครามไดกลายเปนปญหาใหญที่รัฐบาลขณะนั้นตอง แกไขฟน ฟูอยางเรงดวน เพื่อใหบ า นเมอื งคนื สูภาวะปกติโดยเร็ว

78 การเปลยี่ นแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 สภาพการณโดยทัว่ ไปของบานเมอื งกอนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย ท่ีประเทศไทยใชมาหลายรอยปไดส้ินสุดลงหลังจาก “คณะราษฎร” ไดเขายึดอํานาจการปกครองและนําไปสูการเปล่ียนแปลงการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษตั รยิ ทรงเปน พระประมุข เมอ่ื วนั ที่ 24 มถิ ุนายน พ.ศ. 2475 สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง การยึดอํานาจเพ่ือเปล่ียนแปลงการปกครอง เม่ือวันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 มีสาเหตุสรุปได ดังน้ี 1. การพฒั นาทางดา นการศกึ ษาแบบสมัยใหม ตั้งแตสมัยรัชกาลที่ 5 เปนตนมา ประเทศไทยเร่ิมใช ระบบการศกึ ษาแบบตะวันตก เด็กไทยสามัญชนมีโอกาสเลาเรียนในโรงเรียนหลวง ตอมาในสมัยรัชกาลที่ 6 รัฐบาลประกาศใช พ.ร.บ. การศึกษาภาคบังคับทําใหการศึกษาของชาติแพรหลายไปสวนภูมิภาค การที่ ชาวไทยไดรับการศึกษาสูงข้ึนกวาแตกอน ทําใหชาวไทยมีโอกาสเรียนรูความกาวหนาแบบสมัยใหมและ วทิ ยาการจากประเทศตะวนั ตกรวมไปถงึ ความคดิ สมัยใหมทางการเมอื งการปกครองดวย นอกจากน้ันเจานาย ชนช้ันสูงและสามัญชนไดรับทุนเลาเรียนหลวงเดินทางไปศึกษายังประเทศในทวีปยุโรป จึงประทับใจใน ความเจริญของบานเมืองและระบอบการปกครองของประเทศตะวันตก ผูนําคณะราษฎรหลายคนไดรับ การศกึ ษาจากประเทศตะวันตก อาทิ นายปรีดี พนมยงค นายประยูร ภมรมนตรี รอยโทแปลก ขีตตะสังคะ (ตอมาคือ จอมพล ป.พิบูลสงคราม) นายแนบ พหลโยธิน นายจรูญ สิงหเสนี เปนตน บุคคลเหลานี้จึงมี แนวความคดิ ตอ งการใหป ระเทศไทยเจริญรงุ เรอื งตามแบบอยางประเทศตะวนั ตก 2. การแพรอารยธรรมแบบตะวันตกในประเทศไทย อิทธิพลของอารยธรรมตะวันตกไดแพรเขาสู ประเทศไทย พรอม ๆ กับการขยายตัวทางการคา พอคาและมิชชันนารีไดนําวิทยาการแผนใหมและความรู ทางดานวิทยาศาสตรมาเผยแพรในประเทศไทยซ่ึงเร่ิมในสมัยรัชกาลที่ 3 เปนตนมา ชาวไทยเร่ิมสนใจอาน หนงั สอื พิมพท ีว่ พิ ากษว ิจารณรฐั บาลตลอดจนหนังสอื ท่เี กี่ยวของกบั ความคดิ ทางการเมอื งและการเปลยี่ นแปลง ทวั่ โลก เหตกุ ารณทเ่ี กดิ ขึ้นในประเทศตา ง ๆ ทําใหชาวไทยไดทราบถึงความเจริญกาวหนาแบบตะวันตกเห็น ความสาํ คัญและความจําเปนท่จี ะตองปรบั ตัวเขาสยู ุคใหมใ นฐานะอารยประเทศ 3. การปฏิวัติในประเทศแถบทวีปเอเชีย ดังเชนในประเทศจีน คณะปฏิวัติไดลมราชวงศแมนจู ซงึ่ ปกครองประเทศจนี และเปลีย่ นการปกครองมาเปนแบบสาธารณรัฐ การปฏิวัติในตุรกีเพ่ือลมการปกครอง ในระบบสุลตาน การปฏิวัติในรัสเซียเพ่ือลมระบบกษัตริย การปฏิวัติประเทศญี่ปุนเพื่อกาวไปสูความ เจริญรงุ เรืองแบบยโุ รปและกลายเปนประเทศมหาอํานาจทางทหาร การปฏิวัติในประเทศตาง ๆ จึงเปนการ กระตนุ ความคดิ ของผนู าํ ชาวไทยรุนใหม ทจี่ ะทําตามแบบอยา งการปฏิวตั ดิ งั กลา ว 4. สภาวะเศรษฐกิจตกตํ่าอยางรุนแรงและรัฐบาลไมสามารถแกไขปญหาได จากสถานการณหลัง สงครามโลกครงั้ ที่ 1 เศรษฐกจิ ตกตาํ่ ไปทั่วโลกกอ ใหเกิดผลกระทบมาถึงประเทศไทย คณะราษฎรมีความเห็น

79 วาเปนเพราะความลมเหลวของระบบการปกครองของไทยจึงตองเปลี่ยนระบบการปกครองใหมเพื่อแกไข ปญหาเศรษฐกจิ 5. ระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชยม ีขอบกพรอ งหลายประการ ระบอบการปกครอง ไมเหมาะสมทีจ่ ะนํามาใชในขณะท่ีความคิดและสังคมของชาวไทยเริ่มเปล่ียนแปลงไป เชน พระมหากษัตริย พระราชวงศและขุนนาง ซึ่งเปนชนช้ันท่ีควบคุมอํานาจการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศโดยส้ินเชิง ในขณะทรี่ าษฎรทัว่ ไปมฐี านะยากจน ไมมีสิทธ์ิมีเสียงในการปกครองประเทศ คณะราษฎรจึงมีความคิดที่จะ สรางความเสมอภาคในสงั คม 6. การท่พี ระมหากษตั ริยไ ทยตงั้ แตร ัชกาลท่ี 4 เปนตนมา ทรงพยายามพัฒนาประเทศเพื่อกาวไปสู ความเปนสมัยใหมแบบตะวันตกตลอดจนปลุกความคิดของประชาชนใหต่ืนตัวในเร่ืองความคิดชาตินิยม เทา กับเปน การจุดความคิดของประชาชนใหต่นื ตวั ในระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยไปดวย แมวาจะมี คณะบุคคลทีไ่ ดรบั การศกึ ษาจากตะวันตกกราบบังคมทูลเสนอแนะใหเปลี่ยนระบบการปกครองมาเปนแบบ ประชาธิปไตยกต็ าม แตพ ระมหากษัตริยไทยทรงเห็นวาประชาชนชาวไทยในขณะน้ันยังไมพรอมท่ีจะรับการ ปกครองแบบใหม ทรงเหน็ วาควรตระเตรียมประชาชนใหเขาใจเสียกอน ดวยวิธีคอยเปนคอยไปนาจะดีกวา ในท่สี ดุ ก็ไมสามารถหลีกเลีย่ งการเปล่ียนแปลงการปกครองไปได การดําเนินการเปลย่ี นแปลงการปกครอง การยึดอาํ นาจของคณะราษฎร เชาตรูของวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ประกอบดวย ทหารบก ทหารเรือและพลเรือน โดยมี พ.อ. พระยาพหลพลพยุหเสนา เปนหัวหนา รวมดวย พ.อ. พระยา ทรงสรุ เดช พ.อ. พระยาฤทธิอคั เนย พ.ท. พระประศาสนพิทยายทุ ธ พ.ต. หลวงพิบูลสงครม (แปลก ขีตตะสังคะ) น.ต. หลวงสนิ ธุสงครามชัย น.ต. หลวงศุภชลาศยั หลวงประดิษฐมนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค) นายประยูร ภมรมนตรี นายตั้ว ลพานุกรม นายควง อภัยวงศ ฯลฯ ไดนํากําลังทหารและพลเรือนเขายึดอํานาจการ ปกครองไดสาํ เรจ็ โดยเขา ควบคุมเจานายและขุนนางชั้นสูงมิใหคิดตอตาน จากน้ันจึงกราบบังคมทูลอัญเชิญ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) ซ่ึงประทับอยูที่พระราชวังไกลกังวล หัวหิน จังหวัด ประจวบคีรีขนั ธ เสด็จนวิ ตั พิ ระนครทรงดาํ รงพระประมขุ ของชาตภิ ายใตรัฐธรรมนญู เม่ือพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจา อยูหวั (รชั กาลท่ี 7) ทรงทราบขาวการยึดอํานาจในพระนครแลว พระองค ทรงเชิญเจานายช้ันสูงและแมทัพนายกอง ซึ่งตามเสด็จมายังพระราชวังไกลกังวล เขารวมประชุม ปรึกษาหารือวาจะดาํ เนนิ การอยา งไรกันตอ ไป ท่ปี ระชมุ เสนอความเห็นตาง ๆ กันไป บางทานเสนอใหใชกําลัง ทหารในตา งจังหวัดยึดอาํ นาจคนื บางทานเสนอใหพ ระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี 7) เสด็จหนี ไปยงั ประเทศเพื่อนบาน ในท่ีสุดพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจา อยหู ัว (รัชกาลท่ี 7) ทรงตัดสินพระทัยยอมรับ ขอเสนอของคณะราษฎร เพอื่ เห็นแกค วามสงบสุขและความเรียบรอยของบานเมือง พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยหู ัว (รชั กาลท่ี 7) เสด็จนิวัติถึงพระนคร โดยขบวนรถไฟพระท่ีน่ัง พิเศษ เมือ่ ตอนดกึ ของคืนวันที่ 25 มิถุนายน ในตอนสายของวนั ท่ี 26 มิถนุ ายน คณะราษฎรไดสง ผูแทนเขาเฝา ณ วังศโุ ขทยั พรอ มกบั ทูลเกลาฯ ถวายรางรัฐธรรมนูญช่ัวคราว วันรุงขึ้นคือวันท่ี 27 มิถุนายน พระบาทสมเด็จ

80 พระปกเกลา เจา อยหู วั (รัชกาลที่ 7) ลงพระปรมาภไิ ธยในรฐั ธรรมนูญฉบับช่ัวคราวพระราชทานแกประชาชน ชาวไทย ถือเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรกของประเทศไทย เรียกช่ือวา “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครอง แผนดินสยามชัว่ คราว พทุ ธศักราช 2475” ตอมาในวันท่ี 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) พระราชทานรัฐธรรมนญู ฉบับถาวรและทรงโปรดเกลาฯ แตงตงั้ คณะรฐั มนตรี โดยมีพระยามโนปกรณนิติธาดา เปน นายกรัฐมนตรีคนแรกของประเทศไทย ผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ จากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. ผลกระทบทางดานการเมือง การเปลี่ยนแปลงสงผลกระทบตอสถานภาพของสถาบัน พระมหากษัตรยิ เปน อยางมาก เพราะเปน การสิ้นสุดพระราชอํานาจในระบอบสมบรู ณาญาสิทธริ าชย ถึงแมวา พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) จะทรงยอมรับการเปล่ียนแปลง และทรงยินยอม พระราชทานรัฐธรรมนูญใหกับปวงชนชาวไทยแลวก็ตาม แตพระองคก็ทรงเปนหวงวาประชาชนจะมิไดรับ อํานาจการปกครองท่ีพระองคทรงพระราชทานใหโดยผานทางคณะราษฎรอยางแทจริง พระองคจึงทรงใช ความพยายามท่ีจะขอใหราษฎรไดดําเนินการปกครองประเทศดวยหลักการแหงประชาธิปไตยอยางแทจริง แตพระองคก็มิไดรับการสนองตอบจากรัฐบาลของคณะราษฎรแตประการใด จนกระทั่งภายหลังพระองค ตอ งทรงประกาศสละราชสมบัติใน พ.ศ. 2477 นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ยังกอใหเกิดความขัดแยงทางการเมืองระหวาง กลมุ ผลประโยชนตา ง ๆ ทมี่ สี วนรวมในการเปล่ียนแปลงการปกครองเม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2475 ท้ังน้ีเปน เพราะยังมีผูเห็นวาการท่ีคณะราษฎรยึดอํานาจการปกครองมาจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รชั กาลท่ี 7) เพอื่ เปลี่ยนแปลงการปกครองทม่ี ีพระมหากษตั ริยเปนประมุขภายใตรฐั ธรรมนูญนน้ั ยงั มไิ ดเ ปน ไป ตามคําแถลงท่ีใหไวกับประชาชนนอกจากน้ีการที่คณะราษฎรไดมอบหมายใหนายปรีดี พนมยงค รางเคา โครงการเศรษฐกิจแหงชาติ เพือ่ ดาํ เนินการปรับปรุงเศรษฐกิจของประเทศตามท่ีไดประกาศไวเม่ือครั้งกระทํา การยึดอํานาจเพื่อเปลยี่ นแปลงการปกครองนั้น หลายฝายมองวา เคา โครงการเศรษฐกิจมีลักษณะโนมเอียงไป ในทางหลักเศรษฐกิจแบบคอมมิวนิสต ความขัดแยงจึงเกิดข้ึนในหมูผูที่เก่ียวของภายหลังการเปล่ียนแปลง การปกครองสิ้นสุดลงแลวไมนาน พระยามโนปกรณนิติธาดา นายกรัฐมนตรี เห็นวาการบริหารประเทศ ทา มกลางความขัดแยงในเรื่องเคาโครงเศรษฐกิจไมสามารถจะดําเนินตอไปได จึงประกาศปดสภาและงดใช รฐั ธรรมนูญบางมาตรา สงผลให พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา นํากําลังทหารยึดอํานาจรัฐบาลพระยามโน ปกรณนิติธาดาในวันที่ 20 มิถุนายน 2476 และหลังจากนั้น พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเขาดํารง ตําแหนงนายกรัฐมนตรบี ริหารราชการแผนดินสืบแทน แตรัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเขา บริหารประเทศไดไมนาน ก็มบี คุ คลคณะหน่ึงซ่ึงเรยี กตนเองวา คณะกูบานกูเมือง นําโดยพลเอกพระองคเจา- บวรเดช ไดก อ การรฐั ประหารยดึ อาํ นาจรฐั บาลในเดือนตุลาคม 2476 โดยอางวารฐั บาลไดทําการหมนิ่ ประมาท องคพระประมุขของชาติ และรับนายปรีดี พนมยงค เขารวมในคณะรัฐบาล พรอมกับเรียกรองใหรัฐบาล ดําเนินการปกครองประเทศในระบอบรัฐธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยอยางแทจริง แตในท่ีสุดรัฐบาล

81 พ.อ.พระยาพหลฯ กส็ ามารถปราบรฐั ประหารของคณะกูบานกูเมืองไดสําเร็จ หลังจากน้ันก็มีการจับกุมและ กวาดลางผูตองสงสัยวาจะรวมมือกับคณะกูบานกูเมือง จนดูเหมือนวาประเทศไทยมิไดปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอยา งแทจ ริง 2. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจิ การเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เปนการเปล่ียนแปลง ทางการเมืองทส่ี ําคญั ของไทย และมผี ลกระทบทางเศรษฐกจิ เพราะความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงโครงสรา ง ทางเศรษฐกิจ ทีค่ ณะราษฎรไดมอบหมายใหน ายปรดี ี พนมยงค เปนคนรา งเคาโครงการเศรษฐกิจ เพ่ือนําเสนอ น้ัน มิไดรับการยอมรับจากคณะราษฎรสวนใหญ ดังนั้น ระบบเศรษฐกิจภายหลังการเปลี่ยนแปลง การปกครอง จงึ มีการเปล่ยี นแปลงเปน ทนุ นิยมโดยรัฐทเ่ี รียกวารัฐวิสาหกิจและโครงสรางทางเศรษฐกิจยังคง เนนท่กี ารเกษตรกรรมมากกวาอุตสาหกรรม ซ่งึ ตางจากประเทศตะวันตกสวนใหญท่ีมีการปกครองในระบอบ ประชาธปิ ไตย ไดพ ัฒนาไปสคู วามเปนประเทศอตุ สาหกรรม 3. ผลกระทบทางดา นสังคม ภายหลงั การเปล่ียนแปลงการปกครอง สงั คมไทยไดร ับผลกระทบจาก เปลี่ยนแปลงพอสมควร คือ ประชาชนเริ่มไดรับเสรีภาพและมีสิทธิตางๆ ตลอดจนความเสมอภาคภายใต บทบญั ญตั แิ หงรฐั ธรรมนูญ และไดรบั สิทธิในการปกครองตนเอง ในขณะท่ีบรรดาเจาขุนมูลนาย ขุนนาง ซ่ึงมี อํานาจภายใตระบอบการปกครองด้ังเดิมไดสูญเสียอํานาจและสิทธิประโยชนตางๆ ที่เคยมีมากอน โดยที่ คณะราษฎรไดเขาไปมีบทบาทแทนบรรดาเจานายและขุนนางในระบบเกา เน่ืองจากคณะราษฎรมีนโยบาย สงเสริมการศึกษาของราษฎรอยางเต็มที่ นอกจากนั้นรัฐบาลไดกระจายอํานาจการปกครองไปสูทองถ่ิน ดว ยการจดั ตั้งเทศบาลตําบล เทศบาลเมือง และเทศบาลนคร มีสภาเทศบาลคอยควบคุมกิจการบริหารของ เทศบาลเฉพาะทอ งถนิ่ น้ันๆ โดยมีเทศมนตรีเปนผบู ริหารตามหนาท่ีพ.ศ. 2479 รัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหล พลพยุหเสนา ไดประกาศใชแผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2479 โดยกาํ หนดแบง การศกึ ษาออกเปน 2 ประเภท คือ สายสามัญศึกษาและสายอาชีวศึกษา ซึ่งเปนการเนนความสําคัญของอาชีวศึกษาอยางแทจริง โดยได กําหนดความมุงหมายเพ่ือสงเสริมใหผูท่ีเรียนจบการศึกษาในสายสามัญ ไดเรียนวิชาอาชีพเพิ่มเติม นอกเหนอื ไปจากเรยี นวชิ าสามญั ทัง้ นี้ เพ่ือประโยชนท ่จี ะออกไปประกอบอาชพี ตอไป ดังนัน้ การเปล่ยี นแปลงการปกครองใน พ.ศ.2475 จงึ ไดน ําไปสูการปรับปรงุ ใหร าษฎรไดร บั การศึกษา และสามารถใชวิชาการความรูท่ีไดรับไปประกอบอาชีพอยางม่ันคงและมีความสุข ขณะเดียวกัน การเปล่ียนแปลงการปกครองในคร้งั นสี้ งผลใหช นช้ันเจานายและขุนนางในระบบเกาถูกลิดรอนผลประโยชน ทางเศรษฐกจิ ลง

82 เรื่องท่ี 3 พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจา สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ ทสี่ งผลตอการเปลย่ี นแปลงของ ประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช พระราชประวตั ิพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช (รชั กาลที่ 9) พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเสด็จพระราชสมภพ เม่ือวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2470 ณ โรงพยาบาลเมานทออเบอรน (MOUNT AUBURN) รัฐแมสซาชูเซตต (MASSACHUSETTS) ประเทศสหรฐั อเมริกา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระนามเดมิ วา “พระวรวงศเธอ พระองคเจาภูมิพลอดุลยเดช” ทรงเปนพระราชโอรสในสมเด็จเจาฟามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลา นครินทร (ตอ มาไดรับการเฉลมิ พระนามาภไิ ธยเปน สมเด็จพระมหติ ลาธิเบศร อดลุ ยเดชวิกรม พระบรมราชชนก) และหมอมสังวาล มหิดล ณ อยุธยา ตอมาไดร บั การเฉลมิ พระนามาภิไธยเปน สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี การศกึ ษา เม่ือพระชนมายุได 5 พรรษา ทรงเริ่มเขารับการศึกษาที่โรงเรียนมาแตรเดอี กรุงเทพมหานคร ตอจากน้ันทรงเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด จากการศึกษาดังกลาว ทรงรอบรูหลายภาษา ไดแก อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน และ ละติน ในระดับอุดมศึกษา ทรงเขาศึกษาในแผนกวิทยาศาสตร มหาวทิ ยาลยั เมืองโลซานน ตอ มาในป พ.ศ. 2481 ไดเสด็จนิวัตกลับประเทศไทยพรอมดวยพระบรมเชษฐาธิราช (พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8) พระบรมราชชนนี และพระเชษฐภคินี (สมเด็จพระเจา พ่ีนางเธอ เจา ฟา กลั ยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราชนครนิ ทร) การเถลิงถวัลยราชสมบตั ิ เมอื่ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดลเสด็จสวรรคต รัฐบาลโดยความเห็นชอบของ รัฐสภาไดอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช พระชนมพรรษา 18 พรรษา เสด็จขึ้น ครองราชยเปนพระมหากษัตริย รัชกาลที่ 9 แหงพระบรมราชจักรีวงศ เม่ือวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ทรงเฉลมิ พระปรมาภไิ ธยวาพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวภมู พิ ลอดุลยเดช เนือ่ งจากยังทรงพระเยาวและยังมี พระราชกจิ ดานการศกึ ษา จึงเสดจ็ พระราชดําเนินกลับไปศกึ ษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแ ลนด โดยทรงเลือก ศึกษาวิชากฎหมายและวิชารฐั ศาสตรแ ทน พระราชพธิ รี าชาภเิ ษกสมรส วันที่ 24 มีนาคม พ.ศ.2493 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เสดจ็ ฯนิวตั ิประเทศไทย โปรดเกลาฯ ใหต้ังการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล เมื่อวันที่ 29 มีนาคม 2493 ตอมาเม่ือวันท่ี 28 เมษายน 2493 ทรงโปรดเกลาฯใหจัดการราชาภิเษกสมรสกับ

83 หมอมราชวงศส ิริกติ ิ์ กติ ยิ ากร ท่ีวังสระปทมุ และไดท รงสถาปนาหมอมราชวงศสิรกิ ติ ข์ิ น้ึ เปนสมเด็จพระราชินี- สิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชาภเิ ษก วันท่ี 5 พฤษภาคม 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงประกอบ พระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามโบราณขัตติยราชประเพณี ณ พระที่น่ังไพศาลทักษิณ ในพระมหาราชวัง เฉลิมพระปรมาภิไธยตามจารึกในพระสุพรรณบัฏวา “พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร” และไดพระราชทานพระปฐม บรมราชโองการวา “เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพ่ือประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” ในการน้ีไดทรง พระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จพระราชินีสิริกิต์ิ เปนสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ตอมาเม่ือวันที่ 5 มิถุนายน 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดเ สด็จฯพรอ มดว ย สมเดจ็ พระนางเจาสริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ ไปยงั ประเทศสวติ เซอรแ ลนดอีกครัง้ เพื่อทรง รักษา พระสขุ ภาพ และเสด็จพระราชดําเนนิ นวิ ตั ิพระนคร เม่ือวันที่ 2 ธันวาคม 2494 ประทับ ณ พระตําหนัก จติ รลดารโหฐาน และพระทนี่ งั่ อัมพรสถาน ท้ังสองพระองคม ีพระราชธดิ า และพระราชโอรส 4 พระองคดงั นี้ 1. สมเดจ็ พระเจาลกู เธอ เจา ฟา อุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ประสูติเมื่อวันท่ี 5 เมษายน 2494 ณ โรงพยาบาลมองซวั ชี นครโลซาน ประเทศสวิสเซอรแ ลนด 2. สมเดจ็ พระเจาลูกยาเธอ เจาฟาวชิราลงกรณฯ ประสูติเม่ือวันที่ 28 กรกฏคม 2495 ณ พระที่นั่ง อัมพรสถาน ตอมา ทรงไดรับสถาปนาเปน สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิราลงกรณฯ สยามมกุฎราชกุมาร เม่อื วนั ที่ 28 กรกฎาคม 2515 3. สมเดจ็ พระเจา ลูกเธอเจาฟา สิรินธรเทพรตั นสุดา กิติวัฒนาดลุ โสภาคย ประสตู ิเมอื่ วันที่ 2 เมษายน 2498 ณ พระทีน่ ่งั อัมพรสถาน ภายหลังทรงไดรับสถาปนาเปน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรี สริ นิ ธร รฐั สีมาคณุ ากรปยชาติ สยามบรมราชกมุ ารี เมอ่ื วนั ที่ 5 ธันวาคม 2520 4. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัครราชกุมารี ประสูติเม่ือวันท่ี 4 กรกฏคม 2500 ณ พระทน่ี ั่งอมั พรสถาน ทรงพระผนวช วันท่ี 22 ตุลาคม 2499 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพระผนวช ณ วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม ทรงจําพรรษา ณ วดั บวรนิเวศวิหาร ปฏบิ ตั พิ ระศาสนกจิ เปนเวลา 15 วัน ระหวางนี้ สมเด็จพระนางเจา สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินี ทรงปฏบิ ตั ิพระราชกรณียกิจแทนพระองค ตอมาจึงทรงพระกรุณา โปรดเกลา ฯ สถาปนาเปน สมเดจ็ พระนางเจา สิรกิ ิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระมหากษตั รยิ ผูมากอัจฉรยิ ภาพ ประชาชนชาวไทยหรือแมแตชาวตางชาติ จะมองพระมหากษัตริยพระองคนี้วามีพระปรีชาชาญ ดานการเกษตรหรือการพัฒนาแหลงนํ้าเปนหลัก เพื่อแกปญหาการอยูดีกินดีของราษฎร ซึ่งสะทอนผาน

84 โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริมากมายท่ัวประเทศ หรือแมแตโครงการหลวงท่ีทรงรับสั่งเปนพิเศษ อยเู นือง ๆ จนเร่อื งราวเหลานไ้ี ดบดบงั พระอจั ฉริยภาพดา นอื่น ๆ ของพระองค ซ่ึงลวนมีความโดดเดนไมแพกัน ซึ่งหลาย ๆ เรอ่ื งไมใ ชสง่ิ ที่เรนลับปด บัง หรือแมแตการกลา วอางทเี่ กินจรงิ เชนในหมูศิลปนไดยกยองพระองคเปน “อัครศิลปน” เนื่องจากพระอัจฉริยภาพอันสูงสง ดานจิตรกรรมที่พระองคทรงปฏิบัติดวยพระราชหฤทัยมานาน เชนเดียวกับงานดานดนตรีท่ีรับรูกันในหมู นักดนตรีระดบั โลก ในหมูนักอา นกเ็ ชนที่รับรกู ันวา พระองคมีพระอัจฉริยภาพอันลํ้าลึกดานการประพันธ หรือแมแตงาน พระราชนพิ นธแปล ลว นจดั เปน วรรณกรรมอมตะที่ฝากไวในบรรณพภิ พ ดานการกีฬาก็เปนที่รูก ันวา พระองคทรงเปนนักกฬี าเหรยี ญทองในกีฬาซีเกมส จากการแขงขันเรือใบ ทพี่ ระองคท รงประดษิ ฐเองในชื่อ “ซปุ เปอรมด” ในดานงานชางก็เปนที่ประจักษกันวาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสน พระทัยและทรงมีฝม ือ ไมวา จะเปน งานชางไม ชางโลหะ ชางกล ตลอดถึงการเปน นักประดษิ ฐคดิ คนนวัตกรรม ใหม ๆ อยูต ลอดเวลา พระราชกรณียกจิ ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช นับแตเสด็จข้ึนครองราชยสมบัติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงปฏิบัติ พระราชภารกิจอยางมิทรงเห็นแกความเหน็ดเหนื่อย เพื่อใหประชาชนของพระองคมีความเปนอยูที่ดีขึ้น คนไทยทุกคนรูสึกและรับรูตลอดมาวาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงงานหนัก เพื่อใหประชาชนของพระองคม ีความสุข นอกจากจะทรงสนพระราชหฤทัยในเรื่องการพัฒนาดานทรัพยากร และส่งิ แวดลอ มตา ง ๆ แลว พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงใหความสําคัญตอการ พัฒนาคนทั้งกายและจิตใจเปนอยางมาก ท้ังดานการศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรมและดานสาธารณสุข รวมทั้งการใหค วามเปน ธรรมแกประชาชน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงใหความ ชวยเหลอื ประชาชนของพระองคครอบคลมุ วถิ ีชีวติ ในทุก ๆ ดาน ดงั นี้ 1. ดานการตา งประทศ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดเสด็จพระราชดําเนินเยือนประเทศตาง ๆ หลายประเทศ ทัง้ ในทวปี เอเชยี ทวีปยโุ รปและทวปี อเมรกิ าเหนือ เพ่ือเปน การเจรญิ ทางพระราชไมตรีระหวาง ประเทศไทยกบั บรรดามิตรประเทศเหลานั้น ที่มีความสัมพันธอันดีอยูแลวใหมีความสัมพันธแนนแฟนยิ่งข้ึน ทรงนาํ ความปรารถนาดีของประชาชนชาวไทยไปยังประเทศตาง ๆ นนั้ ดวยทําใหประเทศไทยเปนท่ีรูจักอยาง กวา งไกลมากย่งิ ขนึ้ นบั วาเปน ประโยชนตอประเทศไทยอยางมหาศาล และประเทศตาง ๆ ท่ีเสด็จพระราช- ดาํ เนินไปทรงเจรญิ ทางพระราชไมตรี มีท้ังประเทศในทวีปยุโรป ทวปี อเมรกิ า ทวีปออสเตรเลีย และทวปี เอเชีย เมื่อเสรจ็ สนิ้ การเสด็จพระราชดําเนินเยอื นประเทศตา ง ๆ แลวกไ็ ดท รงตอ นรับพระราชอาคนั ตกุ ะ ที่เปนประมุข

85 ของประเทศตา ง ๆ ทีเ่ สดจ็ ฯ และเดินทางมาเยือนประเทศไทยเปนการตอบแทน และบรรดาพระราชอาคันตุกะ ทั้งหลายตางกป็ ระทบั ใจในพระราชวงศของไทย 2. ดานการพฒั นาสังคม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพัฒนาสังคมเพื่อใหประชาชน มคี วามเปน อยูท่ีดีในหลาย ๆ ดาน ดงั นี้ 3. ดา นการศึกษา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ทรงเห็นความสําคัญของการศึกษาวา เปน ปจ จยั ในการสรางและพฒั นาความรู ความคดิ ความประพฤตแิ ละคณุ ธรรมของบุคคล การศกึ ษาจงึ เปน การพฒั นาคน ซ่ึงจะนําไปสกู ารพัฒนาในทุก ๆ ดา น ทง้ั ดานเศรษฐกิจ สังคม จึงพระราชทานความเกื้อหนุนดานการศึกษา ท้งั ในระบบและนอกระบบโรงเรยี น ตัง้ แตช น้ั ประถมศึกษาไปจนถึงอดุ มศึกษา ดังท่ีมพี ระราชดาํ รัสวา “การศึกษาเปนปจจัยในการสรางและพัฒนาความรู ความคิด ความประพฤติและคุณธรรมของ บุคคล สงั คมและบานเมอื งใดใหการศึกษาทดี่ ีแกเ ยาวชนไดอยางครบถวน ลวนพอเหมาะกันทุก ๆ ดานสังคม และบานเมอื งนัน้ จะมีพลเมืองที่มีคุณภาพ ซึ่งสามารถธํารงรักษาความเจริญม่ันคงของประเทศชาติไว และ พฒั นาใหก าวหนา ตอไปไดโ ดยตลอด” พระราชดํารัสดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความสําคัญของการศึกษา วาประเทศชาติจะพัฒนา ใหเ จรญิ กา วหนาได ก็ดวยการพฒั นาประชาชนในชาตใิ หมคี ุณภาพโดยการใหการศึกษา พระราชกรณกี ิจดา นการศึกษาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เริ่มตั้งแต พ.ศ. 2498 โปรดเกลาฯ ใหต้ังโรงเรียนสําหรับพระราชโอรสและพระราชธิดา บุตรขาราชบริพาร ตลอดจน บคุ คลทั่วไป ๆ ไดมีโอกาสรวมเรียนดวย คือ โรงเรียน จิตรลดา และเมื่อไดเสด็จพระราชดําเนินเย่ียมราษฎร และหนวยปฏิบัติการทหารตํารวจตามบริเวณชายแดน ทุรกันดาร ทําใหทรงทราบถึงปญหาการขาดแคลน ท่ีเรียนของเด็กและเยาวชน พระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดพระราชทาน พระราชทรัพยสวนพระองคเพ่ือพัฒนาดานการศึกษา โ ด ย ก า ร จั ด ตั้ ง โ ร ง เ รี ย น สํ า ห รั บ เ ย า ว ช น ใ น ท อ ง ถ่ิ น ทุรกันดารใน พ.ศ. 2499 นอกจากนี้ยังไดพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคในการกอสรางโรงเรียน พระราชทานนามวาโรงเรยี นรม เกลา ซงึ เปนโรงเรยี นสาํ หรบั เยาวชนในทอ งถ่นิ ชนบทหางไกลท่ีมีความไมสงบจาก ภยั ตาง ๆ พระราชทานพระราชทรัพยเพ่ือรวมสรางโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน สําหรับชาวไทยภูเขา ทอี่ าศัยอยใู นดินแดนทุรกันดารหางไกลการคมนาคม ซ่ึงมีช่ือเรียกวา “โรงเรียนเจาพอหลวงอุปถัมภ” จัดตั้ง โรงเรียนราชประชาสมาสัยเพื่อเปนสถานศึกษาอยูประจําสําหรับเยาวชนที่เปนบุตรธิดาของคนไขโรคเร้ือน จัดตง้ั โรงเรียนราชประชานเุ คราะหร ว มกับประชาชนเมื่อเกิดวาตภยั ในภาคใตทีแ่ หลมตะลมุ พกุ อาํ เภอปากพนงั จงั หวดั นครศรีธรรมราชและจงั หวัดใกลเคียง

86 นอกจากการศึกษาระดับประถมศึกษา และมัธยมศึกษาแลว พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงสนพระราชหฤทัย ในการศกึ ษาระดับอุดมศกึ ษาดวย โปรดเกลาฯ ใหตั้ง ทุนภูมิพลข้ึน พระราชทานแกผูที่มีผลการเรียนดี แตขาดแคลนทุนทรัพย และพระราชกรณียกิจ ที่คุนตาคนไทยดี คือ การเสด็จฯพระราชทาน ปริญญาบัตรแกบัณฑิตผูสําเร็จการศึกษาจาก มหาวิทยาลัยของรฐั มาต้ังแต พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังไดพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองค กอ ต้งั ทุน “อานันทมหดิ ล” ขึ้นเม่อื พ.ศ. 2498 และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหตง้ั เปนมลู นิธิ อานันทมหิดล เมื่อ พ.ศ. 2502 เพ่อื สนับสนุนนกั เรยี นไทยที่มีความสามารถทางวชิ าการยอดเยยี่ มและมคี ุณธรรมสงู ใหม โี อกาส ไปศึกษาจนถงึ ชน้ั สูงสุดในตา งประเทศ 4. ดา นการศาสนา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเล่ือมใสศรัทธาพระพุทธศาสนาเปน อยางยิ่ง ทรงเปนองคอัครศาสนูปภัมภกของพระพุทธศาสนา ไดทรงประกอบพระราชกรณียกิจนานัปการเพ่ือ สงเสริมพระพุทธศาสนา เชน เสด็จพระราชดําเนิน บําเพ็ญ พระราชกุศลในวันสําคัญทางศาสนาอยาง สมาํ่ เสมอ เชน วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอาสาฬหบูชา รวมทั้งการเสด็จพระราชดําเนินถวายผาพระกฐินตาม พระอารามตาง ๆ และทรงรวมในงานพิธีทางศาสนา ท่ปี ระชาชนกราบบงั คมทูลเชญิ พระราชกรณยี กจิ ทางศาสนาของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช นอกจากทรงทาํ นุบํารงุ วดั ตามพระราชประเพณมี าแตเดมิ แลว ยงั ทรงประกอบศาสนพิธไี ดอยา งครบถว น ทส่ี าํ คัญคอื ศาสนธรรม ซงึ่ ทรงปฏิบัตแิ ละทรงสอนธรรมอยา งหาผูใดเสมอเหมอื นได พระราชดาํ รสั พระบรม- ราโชวาททีพ่ ระราชทานในโอกาสตา ง ๆ จงึ มาจากหลกั ธรรมท้งั ส้ิน บางสว นมาจากทศพธิ ราชธรรม บางสวน มาจากหลักสงั คหวตั ถุ จกั วรรดวิ ตั หรือนวโอวาท และหลกั ธรรมทอ่ี างถึงไมวา คนในศาสนาใดก็สามารถรบั ฟง และ เขาใจได นับวาพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงเปนธรรมราชาอยางแทจ รงิ นอกจากน้นั พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ในฐานะองคอ ัครศาสนปู ภัมภกยังได พระราชทาน พระราชปู ภัมภบาํ รุงศาสนาอน่ื ๆ ในประเทศไทยที่คนไทยนับถือดวย ท้ังศาสนา คริสต ศาสนา

87 อิสลาม ศาสนาสิกข ในพระราชอาณาจักรอยางท่ัวถึง โดยไดพระราชทานพระราชทรัพยอุปภัมภและบํารุง ศาสนาเหลา น้นั ดวย 5. ดานศิลปวัฒนธรรม ศลิ ปวฒั นธรรมเปนสงิ่ ทแ่ี สดงใหเ หน็ ถึงความเปน มาของบา นเมอื งที่ประกอบดวยคนหลายชาตพิ ันธุ และความเปนชาติ แมว า พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชจะทรงพระปรีชาสามารถทางดนตรี จิตรกรรม และประติมากรรม แตก็ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องศิลปวัฒนธรรมดานอื่น ๆ และการจัดการ ทรพั ยากรวัฒนธรรมทกุ แขนง รวมทงั้ ภาษาไทยอันเปน ภาษาประจําชาติดวย วิสัยทัศนของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช ดานการจัดการวัฒนธรรม อันเปนเอกลักษณและ มีประโยชนอยางยิ่งตอการศึกษา สรางความภาคภูมิใจของคน ในชาติและความกาวหนาทางเศรษฐกิจ ดังจะเห็นไดจากที่เสด็จ ประพาสสถานท่ีสําคัญทางประวัติศาสตรและโบราณคดี แสดงให เห็นความหวงใยสมบัติวัฒนธรรมของชาติ จนมีรับส่ังเตือนสติอยู เนือง ๆ ใหชวยกันอนุรักษและนํามาใชใหเกิดประโยชน คือ การเรียนการสอนใหคนไดรูจักและเขาใจ อัตลักษณของบานเมือง ไมควรปลอยใหซื้อขายสมบัติของชาติกันอยางไมถูกตองตามกฎหมาย ไมเชนนั้น อาจจะตองไปชมหรือศึกษาของเราท่ีตางประเทศ “...ก็ควรเปนเร่ืองเศราและนาอับอายมาก...” และ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงยํ้าเสมอวาประเทศเรามีความเปนมายืนยาวนาน “...มีเอกราช มภี าษา ศิลปะและขนบธรรมเนยี มเปน ของตนเอง...” เร่ืองภาษาไทย ทรงเตือนใหตระหนักวาเปนภาษาประจําชาติ เปนมรดกและสมบัติอันลํ้าคาของ ประเทศชาติควร “...รักษาไว...” และยกตัวอยางบางประการท่ีประสบมา เชน การออกเสียงไมถูกตอง สรา งประโยคไมถูกตอ ง และบญั ญตั ิศัพทใหมโดยไมจําเปน ดังมีพระกระแสรับสั่งวา ภาษาไทยเปนสิ่งสําคัญ สําหรับบา นเมอื ง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัยอยางมากในเรื่อง ขนบธรรมเนยี มประเพณี ศลิ ปวัฒนธรรมของชาติ และทรงมีบทบาทในการดํารงรักษามรดกไวไมใหสูญหาย พระราชกรณียกจิ ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทางดานศิลปวฒั นธรรมของชาติ คือ ทรงฟนฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรด พระนังคัลแรกนาขวัญ จึงเปนพระราชพิธีโบราณเพราะประเทศของเรา เปนประเทศเกษตรกรรม พระราชพิธีน้ีทําเพื่อความเปนสิริมงคลแดพืชพันธธัญญาหาร และเพื่อบํารุงขวัญ กําลังใจแดเ กษตรกร ซงึ่ เปน ประชากรสว นใหญของประเทศ นอกจากน้ี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหฟนฟูพระราชพิธีเสด็จพระราชดําเนินถวายผาพระกฐิน โดยทรงขบวนพยุหยาตราทางชลมารค พ้ืนฟู

88 พระราชพิธเี สด็จพระราชดาํ เนินโดยกระบวนพยหุ ยาตราทางชลมารค เพ่อื ถวายผาพระกฐนิ แดพ ระอารมหลวง ซงึ่ เปนมรดกทางวัฒนธรรมทีแ่ สดงใหเ หน็ ถงึ ความเจริญรงุ เรอื งของชาตทิ ีม่ สี บื ตอ มาจนปจ จบุ ันนี้ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช มพี ระราชดํารสั อยเู สมอวา โบราณวตั ถุ ศิลปวตั ถุ และโบราณสถานทงั้ หลายลวนเปน ของมีคา และจาํ เปน แกการศึกษาคนควาในทางประวัติศาสตร ศิลปะและ โบราณคดี เพราะเปนเคร่ืองแสดงถงึ ความเจริญรุง เรอื งของชาตไิ ทยที่มีมาแตอดตี กาล จึงควรจะสงวนรักษาไว ใหค งทนถาวรเปน สมบตั ิสวนรวมของชาตไิ วตลอดไป พระราชกรณียกิจดานการพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตของประชาชน พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงงานอยางหนักอยางตอเนื่อง เพ่ือยกระดับ คณุ ภาพชีวติ และสภาพความเปนอยูของประชาชนใหด ขี ึ้นในทกุ ดาน โดยเฉพาะผยู ากไรในชนบท ในการพัฒนา คณุ ภาพชีวติ ของราษฎร พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ทรงมุงเนน เรอ่ื งการเกษตร ซึ่งเปน อาชีพหลักของราษฎรทั้งประเทศ โดยทรงใหความสําคัญตอการพัฒนาทรัพยากรและส่ิงแวดลอม เชน แหลงนํ้า ดินและปาไม ทรงตระหนักวา น้ําเปนปจจัยสําคัญยิ่งและเปนความตองการอยางมากของราษฎร ในชนบท ท้ังการใชอุปโภคและบริโภคและเพื่อการเกษตร ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องการใชท่ีดินเพ่ือ การเกษตรและทรงเนนการพัฒนาท่ีดิน รวมทั้งปาไมอันเปนทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญของประเทศ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจนานัปการดานการใช ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ มใหเกดิ ประโยชนสูงสุดแกร าษฏร จนเปนที่ประจักษชัดทั้งภายในประเทศ และตา งประเทศ แนวพระราชดําริเร่ืองทฤษฎีใหม ซึ่งเปนการจัดการทรัพยากรน้ําและที่ดินเพื่อการเกษตร เปนแนวพระราชดํารทิ ไี่ ดรบั การยอมรบั โดยทั่วไป 1. ดา นทรัพยากรธรรมชาติ การจัดการทรพั ยากรนํา้ พระราชกรณียกิจดานการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร- มหาภูมิพลอดุลยเดช ที่สําคัญยิ่งคือ งานพัฒนาท่ีเกี่ยวของกับน้ํา ศาสตรท้ังปวงท่ีเกี่ยวกับนํ้าทั้งการพัฒนา การจดั หาแหลง นาํ้ การเก็บกักนา้ํ การระบาย การควบคุม การทาํ นํ้าเสยี ใหเปนน้ําดี ตลอดจนการแกไขปญหา นา้ํ ทวม พระราชกรณียกิจในชวงตน ๆ แหงการเสด็จพระราชดําเนินทรงเย่ียมราษฎรในภูมิภาคตาง ๆ ของ ประเทศ ทรงเนนเรือ่ งความสําคญั ของแหลงนาํ้ เพ่อื ใชในการอุปโภคและการเกษตรกรรม ดังพระราชดาํ รัสทวี่ า ...หลักสาํ คญั ตอ งมนี ้ําบริโภค นํ้าใชเพ่ือการเพาะปลูก เพราะวาชีวิตอยูท่ีนั่น ถามีนํ้าคนอยูได ไมมี ไฟฟา คนอยไู ด แตถา มไี ฟฟา ไมมนี า้ํ คนอยูไมได. .. พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัยเร่ืองนํ้ามาตั้งแตยังทรง พระเยาว จึงสงผลใหมีโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริจํานวนมากที่เกี่ยวกับทรัพยากรน้ํา นอกจากน้ี ความสนพระราชหฤทัยเรื่องนา้ํ ของพระองค มไิ ดจํากดั อยูเฉพาะโครงการพัฒนาแหลงนํ้าดวยวิธีการจัดสราง แหลง นํา้ ถาวร ซ่ึงอาจจะเปนอา งเกบ็ น้าํ หรอื ฝายใหร าษฎรในทอ งถน่ิ ตาง ๆ ใหมีนํ้าใชโดยไมขาดแคลนเทาน้ัน

89 แตยงั ทรงหาวธิ กี ารจัดหาน้าํ ชว ยเหลือราษฎรในทุกทาง ดวยเหตุน้ีจึงเกิดแนวพระราชดําริเรื่อง “ฝนหลวง” ข้ึน ดงั มี พระราชดาํ รสั วา ...แตมาเงยดทู องฟา มเี มฆ ทําไมมเี มฆ อยางน้ีทาํ ไมจะดงึ เมฆนใี่ หล งมาได ก็เคยไดย ินเรือ่ งทาํ ฝน ก็มา ปรารภกบั คุณเทพฤทธ์ิ ฝนทําได มีหนงั สือ เคยอานหนงั สือทาํ ได. .. จากนน้ั โครงการ “ฝนหลวง” หรอื “ฝนเทยี ม” จงึ เกดิ ขนึ้ ภายใตก ารพระราชทานคําแนะนําของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดชอยางใกลช ดิ โดยเร่มิ ตงั้ แตวันท่ี 14 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2498 และไดเ รมิ่ ทําฝนเทยี มครง้ั แรกเมอ่ื วนั ท่ี 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 จากน้นั การคน ควาพัฒนาเก่ียวกบั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ก็ได กา วหนาขึ้นอยา งตอเนอื่ ง พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหา- ภมู พิ ลอดลุ ยเดชไดทรงทดลองวิจัยดวยพระองคเ อง และ พระราชทานทรัพยส ินสว นพระองครว มเปนคาใชจา ย ในทีส่ ดุ ดวยพระวริ ิยอุตสาหะเปนเวลาเกอื บ 30 ป ดว ย พระปรชี าสามารถและพระอจั ฉรยิ ภาพ ทาํ ใหส ามารถกาํ หนดบังคับฝนใหตกลงสพู ้นื ทเี่ ปาหมายได จากฝน หลวงที่มงุ หวังชว ยเหลือเกษตรทป่ี ระสบภยั แลง โดยการชว ยแกไขปญหาขาดแคลนนํา้ หรือฝนทง้ิ ชว ง และชวย ดา นการอุปโภคบรโิ ภค รวมทง้ั การทาํ ฝนหลวงเพ่ือเพิ่มปรมิ าณนํา้ เหนือเขื่อนภูมพิ ล เมือ่ เกดิ ภาวะวิกฤตขิ าด แคลนนํ้าอยางรุนแรงในชวงหนาแลง การแกไ ขปญ หานา้ํ เสีย แนวพระราชดําริเก่ยี วกับเรอ่ื งนา้ํ ท่สี าํ คญั มหี ลายโครงการ เชน เรอื่ ง “นาํ้ ดี ไลน ํ้าเสีย” ในการแกไขปญหามลพิษทางนา้ํ โดยทรงใชน ํ้าท่มี คี ณุ ภาพดีจากแมน้ําเจาพระยาใหช วยผลกั ดนั และ เจือจางนํ้าเนาเสียใหออกจากแหลงน้ําของชุมชน พระราชดําริบําบัดนํ้าเสียโดยหลักการน้ีเปนวิธีการที่งาย ประหยดั พลังงาน และสามารถปฏบิ ัติไดตลอดเวลา แสดงใหเห็นถึงพระปรีชาสามารถและพระวิริยอุตสาหะ ที่ทรงปฏิบัติเพ่ือประโยชนของราษฎร และยังโปรดเกลาฯ ใหมีการทดลองใชผักตบชวามาชวยดูดซับความ สกปรก รวมทั้งสารพิษตาง ๆ จากน้ําเนาเสีย ประกอบกับเคร่ืองบําบัดนํ้าเสียแบบตาง ๆ ท่ีไดทรงคิดคน ประดิษฐข ึ้นโดยเนนท่ีวธิ กี ารเรยี บงาย ประหยัด และไมกอ ใหเกิดความเดอื ดรอนราํ คาญแกประชาชนในพนื้ ท่ี การแกไขปญหานํ้าทวม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชไดพระราชทาน แนวทางแกไขปญหาน้ําทวมดวยวิธีการตาง ๆ อยางเหมาะสมในแตละพื้นท่ี เชน การกอสรางคันกั้นนํ้า การกอสรางทางผนั นา้ํ การปรับปรุงตกแตงสภาพลาํ นา้ํ เพื่อใหน ํ้าทท่ี ว มทะลกั สามารถไหลไปตามลาํ น้ําไดส ะดวก หรือชวยใหก ระแสนาํ้ ไหล เรว็ ยง่ิ ข้นึ อันเปน การบรรเทาความเสยี หายจากนาํ้ ทว มขังได นอกจากน้ี การกอ สรา ง เข่ือนเก็บกักนํ้าเปนมาตรการการปองกันนํ้าทวมที่สําคัญประการหนึ่งในการกักเก็บนํ้าท่ีไหลทวมลนในฤดู นา้ํ หลาก โดยเก็บไวทางดานเหนือเขื่อนในลักษณะอางเก็บนํ้า เพ่ือประโยชนในการเพาะปลูกของพ้ืนท่ีดาน ทา ยเข่ือนในชว งทีฝ่ นไมตกหรือฤดูแลง เข่ือนเหลาน้ีมีประโยชนดานการชลประทานเปนหลักและประโยชน อน่ื ๆ เชน การผลติ ไฟฟา การเพาะเล้ียงปลาและกงุ ในอา งเกบ็ น้ํา และการบรรเทานา้ํ ทว ม

90 นอกจากนี้ แนวพระราชดําริท่ีสําคัญในการแกไขปญหานํ้าทวมที่สําคัญโครงการหน่ึงของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งเปนโครงการแกไขปญหาน้ําทวมพื้นท่ีในเขต กรุงเทพมหานครและปริมณฑลตามแนวพระราชดําริคือ “โครงการแกมลิงอันเนื่องมาจากพระราชดําริ” ในพ้นื ที่ฝงตะวนั ออกและฝง ตะวันตกของแมน้าํ เจา พระยา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช มีพระราชดําริในการพัฒนาทรัพยากรน้ําซ่ึงเปน เรอื่ งสาํ คญั ท่ีสุด จนเปน ทีย่ อมรบั กนั โดยทว่ั ไปในหมูป ระชาชนชาวไทยวา ทรงเปนผูเช่ียวชาญในเร่ืองนํ้า และ ถอื วา เปนงานพฒั นาที่สําคัญยิง่ ของพระองค การพัฒนาเรอ่ื งทรพั ยากรอนั เปน พระราชกรณียกจิ ทสี่ าํ คญั นนั้ มเี ปน จาํ นวนมาก จนไมอาจกลาวไดอยางครบถวนและดวยพระอัจฉริยภาพดานการบริหารจัดการทรัพยากรน้ําของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัฐบาลไทย จึงไดเทิดพระเกียรติคุณในฐานะท่ีมีพระมหา- กรุณาธิคุณในการพัฒนาทรัพยากรน้ํา โดยถวายพระราชสมัญญาวา “พระบิดาแหงการจัดการทรัพยากรนํ้า” เมอื่ วนั ท่ี 21 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2539 ในมหามงคลสมัยที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงครองราชยสมบัติครบ 50 ป ใน พ.ศ. 2539 การจดั การทรพั ยากรปาไม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราช หฤทัยและทรงตระหนักถึงความสําคัญของปาไมเปนอยางยิ่ง ทรงหวงในเรื่องปริมาณปาไมท่ีลดลง ไดทรง คิดคนวิธีการตาง ๆ ท่ีจะเพิ่มปริมาณปาไมใหมากขึ้น พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ป ร มิ น ท ร ม ห า ภู มิ พ ล อ ดุ ล ย เ ด ช มีพระราชดาํ ริท่ีจะอนุรักษปาไม ดวยการสรางความสํานึก ใ ห รั ก ป า ไ ม ร ว ม กั น ม า ก ก ว า วิ ธี ก า ร ใ ช อํ า น า จ บั ง คั บ ดังพระราชดําริท่ีพระราชทานใหมีการปลูกตนไม 3 ชนิด ท่ีแตกตางกนั คือ ไมผล ไมโตเร็ว และไมเศรษฐกิจ เพ่ือให เกิดปา ไมแ บบผสมผสานและสรางความสมดุลแกธรรมชาติ อยา งยงั่ ยืน สามารถตอบสนองความตอ งการของรัฐและวิถีประชาในชุมชน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา- ภูมพิ ลอดลุ ยเดชไดพระราชทานพระราชดาํ รเิ รื่องการปลูกปา หลายประการ เชน การปลกู ปาทดแทน การปลูกปา ในท่ีสูง การปลูกปาตนน้ําที่ลําธารหรือการปลูกปาธรรมชาติ และการปลูกปา 3 อยาง ไดประโยชน 4 อยาง ดงั พระราชดาํ รัสวา การปลูกปา 3 อยาง แตใหประโยชน 4 อยาง ซ่ึงไดไมผล ไมสรางบาน และไมฟนน้ัน สามารถให ประโยชนไ ดถ งึ 4 อยา งคือ นอกจากประโยชนในตวั เองตามชอื่ แลว ยงั สามารถใหประโยชนอันที่ 4 ซ่ึงเปนขอ สําคัญคอื สามารถชวยอนรุ ักษด นิ และตนนาํ้ ลําธารดว ย และไดม ีพระราชดาํ รัสเพิ่มเตมิ ถงึ การปลกู ปา 3 อยาง ไดประโยชน 4 อยา งวา ...การปลกู ปาถา จะใหราษฎรมีประโยชนใหเขาอยูได ใหใชวิธีปลูกไม 3 อยาง แตมีประโยชน 4 อยาง คือ ไมใชสอย ไมกินได ไมเศรษฐกิจ โดยปลูกรองรับการชลประทาน ปลูกรับซับนํ้า และปลูกอุดชวงไหล ตามรอ งหว ย โดยรับน้ําฝนอยางเดียว ประโยชนอยา งท่ี 4 คือ ไดระบบอนุรักษดินและนํ้า...

91 นอกจากน้ี พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ยงั มพี ระราชดําริหลายประการในการ พฒั นาปาไม เชน การสรา งภเู ขาปา การอนุรักษและพัฒนาปาชายเลน ซ่ึงเปนการสรางวงจรของระบบนิเวศ ดว ยการอนุรกั ษแ ละขยายพันธไุ มป าชายเลน พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช มพี ระราชดาํ ริ ใหห าทางปอ งกันอนรุ กั ษแ ละขยายพนั ธุเพ่ิมขึ้น โดยเฉพาะตนโกงกาง ซ่ึงเปนไมชายเลนท่ีขยายพันธุคอนขาง ยาก นอกจากการอนุรักษและฟนฟูปาชายเลนแลว ยังมีพระราชดําริในการอนุรักษและพัฒนา “ปาพรุ” ซึ่งเปนปาไมทึบไมผลัดใบประเภทหน่ึง ซึ่งเหลืออยูเพียงผืนเดียวในภาคใตของประเทศไทย โดยมีลักษณะ เดนชัดคือ เปนปาดงดิบที่มีน้ําทวมขังทั่วบริเวณ ประเทศไทยมีพื้นที่ปาพรุที่ใหญที่สุดอยูท่ีจังหวัดนราธิวาส ทําใหมีการจัดตั้งศูนยศึกษาการพัฒนาพิกุลทองขึ้น และใหดําเนินการพัฒนาพ้ืนที่พรุใหเกิดประโยชน หลายดาน จนปจ จบุ นั ปา พรไุ ดกอ ใหเ กดิ ประโยชนอยางอเนกประสงค และชวยใหเกิดความสมดุลของระบบ นเิ วศ ตามพระราชดาํ ริของพระองค การจัดการทรัพยากรดนิ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัย ในงานพัฒนาแหลงนํ้าเพื่อการเกษตรและปองกันอุทกภัย โดยทรงเริ่มต้ังแตฟนฟูท่ีภูเขาตนนํ้าโดยการ ปลูกปาเพื่อการอนุรกั ษดนิ และเพ่ิมความชุม ชน้ื ใหแกด ินและปา ไมใ นพ้นื ทตี่ า ง ๆ ทุกภูมิภาคของประเทศ ก า ร พั ฒ น า ใ น เ ร่ื อ ง ดิ น ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ข อ ง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ท่ีมี ความสําคัญโครงการหน่ึง คือ การปลูกหญาแฝกปองกัน การเสอ่ื มโทรมและพังทลายของดนิ เพราะการชะลางพังทลาย ข อ ง ดิ น ก อ ใ ห เ กิ ด ก า ร สู ญ เ สี ย ห น า ดิ น ที่ ป ร ะ ก อ บ ไ ป ด ว ย สารอาหารท่ีสะสมในดิน รวมท้ังความอุดมสมบูรณจาก ธรรมชาติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงตระหนกั ถึงปญหาสภาพปญ หาและสาเหตทุ ี่เกดิ ขึ้น โดยทรงศึกษาถึงศกั ยภาพของหญา แฝกที่มีคุณสมบัติ พเิ ศษในการชวยปองกนั การชะลางการพงั ทลายของหนา ดินและอนุรกั ษความชุม ช้ืนใตดนิ ไว วธิ กี ารปลูกงา ย ๆ เกษตรกรสามารถดําเนนิ ไดเ อง ไมต อ งดแู ลหลงั การปลกู มาก การดาํ เนนิ การปลูกหญาแฝกตามแนวพระราชดาํ ริของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ไดร บั การยอมรบั จากธนาคารโลกวา “ประเทศไทยทําไดผ ลอยางเตม็ ทแี่ ละมีประสิทธิภาพยอดเย่ยี ม” และเมือ่ วันท่ี 25 กุมภาพันธ 2536 International Erosion Control Association (IECA) ไดมีมติใหถวายรางวัล The International Erosion Control Association’s International Merit Award แดพระบาทสมเด็จ- พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ในฐานะทท่ี รงเปน แบบอยา งในการนําหญา แฝกมาใชในการอนรุ กั ษด ินและ นํา้ และเม่ือวันที่ 30 ตุลาคม 2536 ผูเชี่ยวชาญเรื่องหญาแฝกเพื่อการอนุรักษดินและนํ้าแหงธนาคารโลก ไดทูลเกลา ฯ ถวายแผน เกยี รตบิ ตั ร เปน ภาพรากหญาแฝกชุบสําริด เปนรางวัลสดุดีพระเกียรติคุณ (Award 0f Recognition) ในฐานะที่ทรงมุงม่ันในการพัฒนาและสงเสริมการใชหญาแฝกในการอนุรักษดินและนํ้า ผลการดําเนินงานหญา แฝกในประเทศไทยไดร ับการตีพิมพเ ผยแพรไปทั่วโลก นอกจากนี้ประเทศไทยยังไดรับ