22. ทักษะการประกอบอาชีพ อช11002

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ า ทกั ษะการประกอบอาชีพ (อช11002) ระดบั ประถมศึกษา (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ ห้ามจาหน่าย หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพื่อการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน ลิขสิทธ์ิ เป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาดบั ที่ 27/2555

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ า ทกั ษะการประกอบอาชีพ (อช11002) ระดบั ประถมศึกษา ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560 ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 27/2555

คํานํา กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 เมือ่ วนั ที่ 18 กนั ยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑและวธิ ีการจัดการศึกษานอกโรงเรียน ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาข้ึนตามหลักปรัชญาและ ความเชอ่ื พนื้ ฐานในการจดั การศึกษานอกโรงเรียน ที่มีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและส่ังสม ความรู และประสบการณอยางตอ เนอื่ ง ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือน นโยบายทางการศึกษาเพ่ือเพ่ิมศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพที่ สามารถสรางรายไดท ีม่ ง่ั ค่งั และมัน่ คง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมี จิตสาํ นึกรบั ผิดชอบตอ ตนเองและผอู ่นื สํานกั งาน กศน. จงึ ไดพ ิจารณาทบทวนหลกั การ จดุ หมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั และเนือ้ หาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 ใหม คี วามสอดคลอ งตอบสนองนโยบายกระทรวงศกึ ษาธิการ ซึง่ สงผลใหต องปรบั ปรงุ หนังสือเรียนโดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จรยิ ธรรมและการเตรียมพรอ ม เพอ่ื เขา สปู ระชาคมอาเซียน ในรายวิชาท่ีมีความเก่ียวของสัมพันธกัน แต ยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติ กจิ กรรม ทาํ แบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภิปราย แลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุม หรือ ศกึ ษาเพ่มิ เตมิ จากภมู ปิ ญ ญาทองถิ่น แหลง การเรยี นรแู ละสื่ออน่ื การปรับปรงุ หนังสอื เรยี นในครั้งน้ี ไดรบั ความรวมมืออยางดีย่ิงจากผูทรงคณุ วุฒใิ นแตล ะสาขาวิชา และผเู กี่ยวขอ งในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากส่ือตาง ๆ มา เรยี บเรยี งเนื้อหาใหครบถว นสอดคลองกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเน้ือหา สาระของรายวชิ า สํานักงาน กศน. ขอขอบคณุ ผูม ีสว นเกี่ยวขอ งทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวา หนงั สอื เรียน ชุดนจ้ี ะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเกี่ยวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด สาํ นกั งาน กศน. ขอนอมรบั ดว ยความขอบคณุ ย่งิ

สารบญั หนา คํานํา 1 คาํ แนะนําการใชหนงั สือเรยี น โครงสรา งรายวชิ าทกั ษะการประกอบอาชีพระดบั ประถมศกึ ษา 2 บทท่ี 1 ทกั ษะในการเขา สูอ าชพี 5 10 เรื่องท่ี 1 ความจําเปนในการฝก ทกั ษะอาชีพ กระบวนการผลติ 14 กระบวนการตลาดท่ใี ชน วัตกรรม เทคโนโลยี 17 23 เรอ่ื งที่ 2 ความหมาย ความสําคัญของการจดั การอาชีพ 24 เรอ่ื งท่ี 3 แหลง เรยี นรแู ละสถานทฝ่ี ก อาชพี เรือ่ งท่ี 4 การวางแผนในการฝก ทกั ษะอาชีพ 31 เร่อื งท่ี 5 การฝก ทกั ษะอาชพี 35 บทที่ 2 การทาํ แผนธรุ กิจเพอื่ การเขา สอู าชีพ 39 เรื่องที่ 1 การวิเคราะหชุมชน 40 เร่ืองท่ี 2 การกําหนดวสิ ยั ทัศน พนั ธกจิ เปา หมาย กลยทุ ธ 46 49 ในการกําหนดแผนธรุ กจิ ชมุ ชน 52 เร่ืองท่ี 3 การวางแผนปฏบิ ัตกิ าร 55 บทท่ี 3 การจดั การการผลติ และการบรกิ าร 56 เรอ่ื งท่ี 1 การจดั การเกยี่ วกับการควบคุมคณุ ภาพ 62 เรอ่ื งที่ 2 การใชน วัตกรรมเทคโนโลยใี นการผลติ 66 เรอ่ื งที่ 3 การลดตนทนุ การผลิตและการบรกิ าร 67 เรื่องที่ 4 การจัดทาํ แผนการจัดการการผลติ และการบรกิ าร 70 บทท่ี 4 การจดั การการตลาด 73 เรื่องที่ 1 การจัดการการตลาด 75 เรื่องท่ี 2 การจดั ทาํ แผนการจัดการการตลาด บทท่ี 5 การขับเคลื่อนสรางธุรกิจเพื่อเขา สอู าชพี เรอ่ื งที่ 1 การวิเคราะหค วามเปน ไปไดข องแผนปฏบิ ตั กิ าร เรอ่ื งที่ 2 การพฒั นาแผนปฏบิ ัตกิ าร เรื่องท่ี 3 ขัน้ ตอนการขับเคลอื่ นการสรา งธุรกจิ เรื่องที่ 4 ปญหา อปุ สรรค และแนวทางแกไ ข

บทที่ 6 โครงการเขาสูอาชพี หนา เรื่องที่ 1 ความสําคัญของโครงการประกอบอาชพี 80 เร่อื งท่ี 2 ข้นั ตอนการเขยี นโครงการประกอบอาชีพ 81 เรื่องที่ 3 การเขียนแผนปฏิบัตกิ ารประกอบอาชพี 83 เร่อื งที่ 4 การตรวจสอบโครงการประกอบอาชพี 90 92 บรรณานุกรม 93

คําแนะนาํ การใชห นงั สอื เรียน หนังสือเรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวิชาทักษะการประกอบอาชีพ ระดับประถมศึกษา เปน แบบเรยี นท่จี ัดทาํ ขนึ้ สาํ หรบั ผเู รียนทเ่ี ปน นักศกึ ษานอกระบบ ในการศึกษาหนงั สือเรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าทกั ษะการประกอบอาชีพ ผูเรียนควร ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ มาตรฐานการเรียนรู ระดับผลการ- เรยี นรูทค่ี าดหวงั และขอบขา ยเนือ้ หาของรายวชิ านน้ั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด แลวตรวจสอบกบั แนวตอบกิจกรรมตามทีก่ าํ หนด ถาผเู รียนตอบผดิ ควรกลับไปศกึ ษาและทําความเขาใจ ในเนอ้ื หานน้ั ใหมใหเขาใจ กอนท่ีจะศึกษาเร่ืองตอ ๆ ไป 3. ครูควรทบทวนสาระสําคัญของสาระการประกอบอาชพี ใหผเู รียนสามารถเชือ่ มโยงระหวา ง รายวชิ าได ทาํ ใหค วามเขาใจตอ เนื่องกบั รายวชิ าทกั ษะการประกอบอาชีพ 4. หนังสือเรียนเลมนี้เนนการจัดการเรียนรูในลักษณะกระบวนการสวนใหญ จะยกตัวอยาง อาชีพเกษตรกรรม แตอ าชพี อื่น ๆ ก็สามารถนาํ กระบวนการไปใชได 5. หนงั สือเรยี นเลมนมี้ ี 6 บท คอื บทท่ี 1 ทกั ษะในการเขา สูอาชีพ บทท่ี 2 การทําแผนธรุ กจิ เพ่อื การเขา สอู าชีพ บทท่ี 3 การจัดการการผลิตหรือการบรกิ าร บทท่ี 4 การจัดการการตลาด บทท่ี 5 การขับเคลือ่ นสรางธรุ กิจเพอื่ เขา สอู าชีพ บทท่ี 6 โครงการเขาสอู าชีพ

โครงสร้างรายวิชาทกั ษะการประกอบอาชีพ สาระสําคญั ทกั ษะการประกอบอาชพี ชว ยใหผปู ระกอบการสามารถดาํ เนินการในอาชีพที่ตนเลือก ใหบรรลุเปาหมาย ซ่ึงการจัดการประกอบอาชีพจะประสบความสําเร็จได จะตองมีความรูความเขาใจ ในเรอ่ื ง ทกั ษะในการเขาสอู าชพี การทาํ แผนธรุ กิจเพอ่ื การเขาสอู าชพี การจดั การการผลติ หรอื การบริการ การจัดการการตลาด การขบั เคล่ือนสรางธรุ กจิ เพอ่ื เขา สอู าชพี ตลอดจนการจัดทาํ แผน และโครงการเขา สู อาชีพทีเ่ หมาะสมถูกตอ ง ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวัง 1. อธิบายทักษะทเ่ี กย่ี วกับกระบวนการผลติ กระบวนการตลาดที่ใชนวัตกรรม เทคโนโลยี ในอาชพี ท่ีตดั สินใจเลอื กได 2. ยอมรบั และเหน็ คณุ คาในการฝก ทกั ษะการเขาสูอาชีพ 3. ปฏิบตั ิการวเิ คราะหท ักษะในอาชพี ท่ีตัดสินใจเลือก 4. อธิบายความหมาย ความสาํ คญั ของการจดั การอาชพี ได 5. ดาํ เนินการจดั ทําแผนธรุ กจิ ดานการจดั การการผลิตหรือการบริการ และดา นการ จดั การการตลาด และการขับเคลอ่ื นธรุ กจิ ตามแนวคิดปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งได 6. ยอมรบั และเหน็ คณุ คา ในการจดั การเขา สูธุรกิจอยา งมคี ุณธรรม 7. ปฏิบตั ิการจัดทําแผนและโครงการเขา สอู าชีพได ขอบขา ยเนอื้ หา ทักษะในการเขา สูอ าชีพ บทที่ 1 การทําแผนธุรกจิ เพ่อื การเขา สอู าชพี บทท่ี 2 การจัดการการผลิตหรือการบรกิ าร บทที่ 3 การจดั การการตลาด บทที่ 4 การขบั เคล่ือนสรา งธุรกจิ เพอ่ื เขาสอู าชพี บทท่ี 5 โครงการเขาสอู าชพี บทที่ 6 สื่อประกอบการเรยี นรู 1. ใบความรู 2. ใบงาน 3. แหลง เรียนรูดา นประกอบธรุ กจิ และการตลาด

1 บทท่ี 1 ทกั ษะในการเขา สอู าชพี สาระสาํ คญั กระบวนการผลิตกระบวนการตลาดทใ่ี ชน วัตกรรมเทคโนโลยี การจัดการทนุ และระบบการจัดการ เพ่ือการประกอบอาชีพโดยประยุกตใชภูมิปญญา สํารวจแหลงเรียนรูและสถานท่ีฝกทักษะ เพื่อการ ประกอบอาชีพ การวางแผนในการฝกทักษะอาชีพ ตัวชี้วดั 1. อธิบายความจาํ เปน ในการฝกทกั ษะอาชพี กระบวนการผลติ กระบวนการตลาดทใี่ ช นวัตกรรม เทคโนโลยี 2. อธบิ ายความหมาย ความสําคญั ของการจัดการอาชีพและระบบการจดั การ เพอื่ การเขา สู อาชีพ 3. สาํ รวจแหลงเรยี นรูและสถานทฝี่ กทกั ษะเพ่อื การเขาสูอาชพี 4. วางแผนในการฝก ทักษะอาชีพ 5. ฝกทกั ษะอาชีพตามแผนทก่ี ําหนดไวได โดยมกี ารบนั ทกึ ขนั้ ตอนการฝก ทกุ ข้ันตอน ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องท่ี 1 ความจําเปนในการฝก ทกั ษะอาชพี กระบวนการผลิต กระบวนการตลาดทใี่ ช นวัตกรรม เทคโนโลยี เรอ่ื งท่ี 2 ความหมาย ความสําคญั ของการจดั การอาชพี เรอ่ื งท่ี 3 แหลง เรียนรูแ ละสถานท่ฝี ก อาชีพ เรอ่ื งที่ 4 การวางแผนในการฝกทกั ษะอาชพี เรอ่ื งที่ 5 การฝก ทกั ษะอาชีพ สื่อประกอบการเรียนรู ใบความรู 1. ใบงาน 2. แหลงเรยี นรู

2 เรือ่ งที่ 1 ความจําเปนในการฝกทกั ษะอาชพี กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชน วตั กรรม เทคโนโลยี ในการผลิตสินคาทุกประเภท ทั้งภาคเกษตรกรรมและภาคอุตสาหกรรม กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด จําเปนตอ งดําเนินกิจกรรมควบคูกันไป จะผลิตอะไรตองมีการนําเสนอผลงานหรือ ชิน้ งานจากน้นั จึงมีการสั่งจองสินคาเพื่อผูผลิตจะไดทราบความตองการท้ังดานขนาด คุณภาพ ปริมาณ และราคาของสินคาท่ีเปน ธรรม เพื่อผผู ลิตทีจ่ ะไดคาํ นวณตน ทุน เพอ่ื การตกลงในการผลิตสินคานั้น ถาเปน เกษตรกรจะปลกู พืชชนดิ หน่ึงเกษตรกรจะตองไปศกึ ษาหาความรูของพชื ชนิดนน้ั อยางถกู ตอ ง เรือ่ งพันธุ ทต่ี อ งการของตลาด ดนิ ฟา อากาศเปน อยา งไร ชว งฤดูกาลใด ปรมิ าณผลผลติ ตอไร การเตรียมดนิ การปลูก การดแู ลรักษา ความตอ งการใชป ุยหมกั เกษตรกรจะตองคดิ คน สูตรปุยหมักที่พืชชนิด น้ัน มีความตองการ ธาตุอาหารท่ีถูกตอง จึงเปนสูตรปุยหมักใหม ทําใหเกิดเปนนวัตกรรมปุยหมักขึ้น ชวงแรกอาจจะใช แรงงานคนในการทําปุยหมัก เพราะความตอ งการในปริมาณไมม าก ตอ มามคี วามตอ งการปรมิ าณมากขนึ้ จาํ เปน ตอ งซื้อเคร่ืองผสมปยุ หมกั เคร่อื งอดั เมด็ ปุยหมกั การพรวนดนิ จําเปนตองใชเคร่ืองพรวนดิน เพ่ือ ลดคา แรงงาน ทําใหม ีการใชเ ทคโนโลยขี ึ้น ดงั นัน้ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ไมส ามารถแยกจากกันได จะทําใหผูผลิตสามารถผลิต สินคา ไดตามความตองการของตลาด ไมใ ชป ลูกพชื ตามใจชอบหรือตามคนอ่ืน แลวคอยไปหาตลาดจึงเกิด ปญ หาสนิ คาราคาถูก จําหนายไมได เพราะมปี รมิ าณมากและคุณภาพไมตรงกับความตองการของตลาด ทาํ ใหเกิดการประทวงเปนประจํา ทจี่ ังหวัดสระแกว ไดร วมกลุมเกษตรกรปลกู หนอไมฝร่ัง อินทรีย เพ่ือการสงออก เกิดจากปญ หาการปลกู มันสําปะหลัง และขาวโพดเลี้ยงสัตว ไมไดราคา ทําใหเกษตรกร ดังกลาว ชวยกนั คิดหาทางแกไข จึงไดขอสรุปตองปลูกพืชที่ตลาด ตองการจงึ พากันไปศึกษาดูงานการปลูกหนอไมฝร่ังที่จังหวัด นครปฐม พอไดแ นวความคิดแลว ก็ปรับเปลี่ยนจากการใช ปุย เคมี สารเคมปี อ งกนั กําจดั โรคและแมลง มาเปนเกษตรแบบ อินทรีย มีการอบรมความรูเรื่องตาง ๆ เก่ียวกับการปลูก หนอไมฝรง่ั และเกษตรอินทรียกับวิทยากร ผูรู ในสาขาตาง ๆ พรอมกบั หาบริษัทที่มีความตองการที่จะรับซื้อสินคามีการ ตกลงราคาซื้อ ขาย การคัดเกรด กําหนดปริมาณกอนทําการ ปลูก มีการทําสัญญาซื้อขายลวงหนา คร้ังละ 3 ป ทําให เกษตรกรมีความม่นั ใจวาผลิตออกมาแลวขายไดแ นนอน มี

3 การจายคาผลผลิตอาทิตยละคร้ังโอนเงินผานบัญชีของ ธนาคารโดยตรง เม่ือทําไดระยะหน่ึง เกิดปญหาเรื่องการทํา ปุยหมัก เพราะเกษตรกรไมมีเวลาที่จะไปหาวัสดุ และการ ทาํ ปุย หมัก จึงมกี ารตกลงรวมหนุ เพ่ือจัดตั้งกลุมผลิตปุยหมัก ข้ึนโดยสูตรปุยเกิดจากเกษตรท่ีไดผลผลิตมาก นําองค ความรูของแตละคนมารวมกัน จึงไดสูตรปุยที่มีความ เหมาะสมกับหนอไมฝรั่ง มีการสงปุยหมักไปวิเคราะหหา ธาตุอาหาร ความเปนกรดดาง และอื่น ๆ ที่สํานักงานวิจัย และพัฒนาพชื สวนจนั ทบรุ ี มกี ารลดตนทุนในการใชปุยหมักลงแตเดิมจะใช จํานวน 300 กโิ ลกรัมตอ ไร 20 วนั คร้ัง โดยการนาํ ปยุ หมัก จํานวน20 กโิ ลกรมั ไปแชในน้ํา200 ลิตร เปนเวลา 7-15 วัน จํานวน 100 กิโลกรัม ใชเครื่องพน ยาแรงดันสูงและหัวฉีด อัดที่ปุยน้ําในดิน ทําใหตนหนอไมฝร่ัง สามารถนําไปใช ไดเลย เดิมใชการหวานลงบนดิน เวลาใหนํ้าอาจมีการ ไหลชะลา งไปได คณุ ธรรมและคณุ สมบตั ทิ ่ดี ีของผมู อี าชีพในกระบวนการผลิต 1. ซื่อสตั ยต อผบู รโิ ภค 2. รักษาคุณภาพของสินคาใหคงท่ี และปรับปรงุ ใหด ขี นึ้ 3. ไมป ลอมปนสินคา หรือปลอมสินคา 4. ไมก ักตนุ สินคา 5. ไมเอาเปรยี บแรงงาน 6. มคี วามรู ความชํานาญในอาชพี ของตนเองเปนอยา งดี 7. มีความรักในอาชีพของตนเอง เมอ่ื เกดิ ปญหาตองไมท อถอย 8. มีความเชอ่ื มั่นในตนเอง เพ่อื สามารถตดั สนิ ใจไดทันตอ เหตกุ ารณบ างอยาง 9. มคี วามคิดริเรมิ่ และมมี นุษยสมั พนั ธท่ีดี คุณธรรมและคุณสมบัตทิ ีด่ ีของผูมอี าชพี ในกระบวนการตลาด 1. ไมห วงั กําไรเกนิ ควร 2. ซ่อื สัตย และจรงิ ใจตอ ผูซอ้ื 3. ไมปลอมปนเพ่ือทาํ กาํ ไร 4. ไมโ กง ราคา 5. จาํ หนายสินคา ทค่ี วบคุมคุณภาพ 6. จําหนายสนิ คาทีไ่ ดมาตรฐาน 7. ไมก ักตนุ สินคา

4 ใบงานท่ี 1 ใหผ เู รียนเขยี นบรรยายงานหรืออาชพี ที่มีอยูในทอ งถ่ินมา 1 อาชีพ ทมี่ กี ารใชก ระบวนการผลติ กระบวนการตลาดทีใ่ ชน วัตกรรม เทคโนโลยที ีเ่ หมาะสมมาพอสงั เขป ....................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

5 เรอื่ งท่ี 2 ความหมาย ความสําคญั ของการจัดการอาชีพ อาชีพ หมายถึง หนาท่ีการงานที่พึงประสงคตอสังคม และสรางผลตอบแทนที่ เปน รายไดตรงตามความตองการเพื่อการดํารงชีวิต โดยเฉพาะอยางย่ิงในปจจุบันมีการแขงขันกันมาก อาชีพตาง ๆ จําเปนตองมีความรูความสามารถ ความชํานาญ ท้ังภาคทฤษฎี และปฏิบัติ ผูท่ีประสบ ผลสาํ เร็จในอาชพี ของตนเอง จะตองมีการคนควา หาความรูจากแหลงเรียนรูตาง ๆ เพื่อเพ่ิมพูนความรู ความสามารถ ใหสอดคลอ งกับการเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา การท่ีจะจัดการอาชีพใหไดผลสําเร็จนั้น จาํ เปนตอ งมปี จจยั หลายดา น เชน 1. การหาขอมูลจากเอกสารในแหลงตาง ๆ 2. ส่อื จากวิทยุ โทรทศั น หนงั สอื พมิ พ 3. ศึกษาจากแหลงเรียนรูในอาชพี นั้น ๆ 4. พบผรู ู ภมู ปิ ญญาในชมุ ชน 5. มีการทดลอง วิเคราะห เพื่อจดั การอาชีพน้นั ดังนั้น การจดั การอาชีพทสี่ ําคัญ คือ ตองรูวา ตนเองมคี วามรู ความสามารถ ความถนดั ความชํานาญ และมคี ุณสมบตั ิเหมาะสมกับอาชีพนนั้ การจัดการ หมายถึง กระบวนการในการบรหิ ารงาน โดยอาศัยบคุ คลอนื่ ทํางาน เพื่อให บรรลุวัตถุประสงคทตี่ งั้ ไวอยา งมปี ระสิทธภิ าพ การจัดการอาชีพ หมายถึง กระบวนการในการจัดกิจกรรมงานอาชีพ นับต้ังแต การวางแผน การจัดองคการ การตัดสินใจ การส่ังการ การควบคุม การติดตามผล เพ่ือใหไดผลผลิต หรอื บริการที่เปน ทต่ี อ งการของลกู คา และไดรบั การยอมรับจากสงั คม คุณลักษณะที่สําคญั ในการจัดการอาชพี 1. มีความคิดริเริ่มสรางสรรค ชางคิด รูจักดัดแปลงสิ่งตาง ๆ ที่เปนสิ่งเกิดขึ้นใหม มคี วามแปลกใหมน า สนใจ ซ่ึงเกดิ ขึ้นไดหากเปน คนชางสงั เกต และสามารรวบรวมความรูหลาย ๆ ดาน เขา ดว ยกนั 2. มีความเพยี รพยายาม เปน ลกั ษณะทีส่ าํ คัญมากทจี่ ะทําใหก ารประกอบอาชีพ ประสบความสําเรจ็ 3. มีความอดทน ผูที่อดทนเปนผูท่ีไมยอมแพอะไรงาย ๆ นั่นคือ เปนผูที่จะทําอะไร ตองมีเปาหมายความสําเร็จไวลวงหนา ปรารถนาอยางแรงกลาที่จะไปถึงเปาหมายท่ีต้ังไว และปฏิบัติจริงเม่ือพบกับความลมเหลวก็ไมยอทอ ฟนฝาอุปสรรค และนําผลของการลมเหลวมาเปน บทเรียน และแกไ ขปรับปรงุ ใหด ขี นึ้

6 4. มีความเชื่อม่ันในตนเอง ในการประกอบอาชีพ ตองเปนผูมีความเช่ือม่ันในตนเอง กลาทําในส่ิงทีค่ วรทาํ โดยคาํ นึงถงึ สิง่ ดังตอ ไปน้ี 4.1. มขี อมลู ทด่ี ี 4.2. ศกึ ษาหาความรอู ยเู สมอ 4.3. รูจ ักวเิ คราะห และตดั สนิ ใจจากขอมลู ดวยตนเอง 4.4. เก็บขอ มลู และเร่ืองท่ีตดั สินใจ เพ่ือใชเ ปน แนวทางในการตัดสินใจไดถกู ตอ ง 5. มีความรอบรู และทันสมยั ในการประกอบอาชีพ ตองเปนผูที่มีความรอบรู โดยการ ติดตามขาวสาร และแสวงหาความรูอ ยเู สมอ 6. สามารถสื่อสารไดดีมีประสิทธิภาพ เพราะการส่ือสารมีความสําคัญตอการเขาใจ ในการตดิ ตอ ซ่งึ กันและกัน การสือ่ สารที่มีคุณภาพจะนําไปสูการยอมรับ และปฏิบัติตามความคาดหวัง ของผูสง สาร ในทางตรงขา มหากการสื่อสารบกพรองก็จะเกิดการปฏบิ ัตใิ นส่ิงทีผ่ ูสง สารไมต อ งการได 7. มมี นษุ ยสมั พันธท่ดี ี ซง่ึ เปนคณุ ลกั ษณะที่สาํ คัญอกี ประการหน่งึ ของผูประกอบอาชพี การมีมนุษยสัมพันธท าํ ใหล ูกคาสนใจท่ีจะคาขายดวย หรือทําธุรกิจรวมกัน รวมไปถึงผูรวมงานเต็มใจ ท่ีจะทํางานดวย การมีมนุษยส ัมพนั ธจงึ เปน โอกาสทจ่ี ะทําใหก ารประกอบอาชพี มีความสาํ เร็จมากยิง่ ขน้ึ 8. กลาเส่ียงอยางมีเหตุผล ผูประกอบอาชีพโดยเฉพาะผูลงทุนประกอบอาชีพ ของตนเอง ตองกลาที่จะตัดสินใจลงทุน กลาตัดสินใจในการทํางาน กลาเส่ียง แตจะเปนการเสี่ยง โดยศกึ ษาขอมลู อยางรอบคอบแลว 9. ความซ่ือสัตย การประกอบอาชีพทุกอยางจะตองทําดวยความซ่ือสัตย สุจริต เพื่อจะไดเ ปนทเี่ ชอ่ื ใจแกล กู คา หรอื ผูทีม่ าติดตอธุรกจิ 10. ความรับผิดชอบ การประกอบอาชีพจําเปนอยางย่ิงท่ีจะตองมีความรับผิดชอบ ทั้งกับลูกคา สังคม และสภาพแวดลอม ซึ่งก็หมายถึงการมคี ุณธรรมน่ันเอง ความสําคัญของการจดั การอาชีพ มีดังน้ี 1. มีรายได ที่สามารถตอบสนองความตอ งการเพื่อการดาํ รงชวี ติ ของตนเอง และครอบครัว 2. อยใู นสังคมได เมอ่ื มีอาชพี ทด่ี ี และสจุ รติ ทําใหส งั คมยกยองและใหเ กยี รติ สามารถ สรา งประโยชนใ หกับครอบครวั และสังคมได 3. มีเวลาในการทาํ งานอยางเต็มท่ี การมีอาชีพท่ีดี และสุจริต เปนการใชเวลาที่ตนเอง มีอยูใ หเกิดประโยชนมากที่สุด 4. เศรษฐกิจของประเทศดีขึ้น เม่ือคนมีอาชีพที่สุจริต ทําใหเกิดรายได จึงเปน สวนสําคัญในการพฒั นาประเทศ สงผลทาํ ใหรายไดเฉลย่ี ของประชากรสูงขึ้น 5. มีคุณภาพชีวติ ดีข้นึ ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

7 ประเภทของอาชีพ อาชีพมอี ยูหลากหลายประเภท และมีลักษณะงานที่แตกตางกัน การเลือกอาชีพขึ้นอยู กับความชอบของแตละบุคคล โอกาส และความชํานาญในอาชีพน้ัน ๆ โดยสามารถจําแนกอาชีพ ประเภทตาง ๆ ดงั นี้ 1. ประเภทการผลติ มีความหลากหลายในการผลิตของอาชีพน้ัน ๆ มีวิธกี ารดําเนนิ การ ของแตล ะอาชพี แตกตา งกัน อาจเปน เจา ของกจิ การ หรอื ลูกจาง โดยแบง ไดดงั น้ี 1.1 ผขู ายที่อาจจะเปน ผผู ลิตสนิ คา หรือเปนผทู ่ไี ปรบั วตั ถดุ บิ จากแหลงผลิต มาประกอบเปน สินคา ขน้ึ มา 1.2 ผูขายท่ีเปนคนกลางขายสินคา คือคนท่ีมีเงินทุนท่ีสามารถเปนผูซื้อสินคา หรือผลผลิต สวนใหญจ ะเปน ดา นการเกษตรเพ่อื จําหนายผลผลติ สง ใหพอคาตอ ไป 2. ประเภทการบริการ เปนอาชีพที่มีความตองการของตลาดแรงงานสูง เนื่องจาก สภาวะความเปลย่ี นแปลงของโลกปจจุบนั ที่มีการแขงขันกันตลอดเวลา ทําใหบุคคลมีโอกาส และเวลา ใหก บั ครอบครัวนอยลง การประกอบอาชพี ในการใหบ รกิ ารจงึ เขามาทดแทนการประกอบกิจกรรมตาง ๆ ในชวี ิตประจําวนั นอกจากน้อี าชีพดานบริการยังใชเงินลงทุนนอย แตไดคาตอบแทนสูง และเปนอาชีพ ทสี่ ุจรติ เปน ทย่ี อมรับของสงั คม 3. ประเภทราชการและรัฐวิสาหกิจ เปนอาชีพท่ีมีความม่ันคง และสรางรายได สมํ่าเสมอตลอดไป หากผูประกอบอาชีพรูจักใชจายอยางประหยัดก็สามารถดํารงชีวิตอยูได ขอสําคัญ ตองซื่อสัตย รับผิดชอบตออาชีพ และรักอาชีพของตนเองไมกอใหเกิดความเสื่อมเสียตอหนวยงานท่ี ตนเองสังกัดอยู อาชพี เหลาน้ีไดแก ครู ทหาร ตํารวจ พยาบาล แพทย และขาราชการอื่น ๆ ท่ีทํางานใน กระทรวง ทบวง และกรมตา ง ๆ ทเี่ ปนหนวยงานราชการ โดยรับคาตอบแทนเปนเงินเดือนที่ไดจากการ ชําระภาษขี องประชาชน โดยถือวา เปนเงินของแผนดนิ ดังน้ัน ขาราชการทุกคนจึงมหี นาทีป่ ฏบิ ัตงิ านเพอ่ื สนองนโยบายของรัฐบาล และบริการประชาชนดวยความเต็มใจ เพื่อการศึกษา พัฒนา บริหาร และคุมครองปองกันประเทศชาติ

8 การจดั การอาชีพโดยยดึ หลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสามารถวเิ คราะหได ดงั นี้ หลกั ความพอประมาณ เหมาะสมกับฐานะการเงนิ เหมาะสมกับแรงงาน สอดคลองกับความรคู วามสามารถ ชวงเวลาการประกอบอาชพี เลือกทาํ เลทต่ี ัง้ เหมาะสม ประกอบอาชพี ทีส่ อดคลอ งกบั สภาพแวดลอ ม ทางภมู ิประเทศ และสังคม หลักความมีเหตผุ ล มวี ินยั ทางการเงนิ หลักการมภี มู คิ ุม กนั ในตัวทด่ี ี เปน แรงจงู ใจในการเดนิ ทางไปสูเ ปาหมาย มีเปา หมายในการดาํ รงชีวติ ประหยดั อดออม ปรับตัวเขากับสภาพแวดลอ ม เปนอาชีพที่มีความม่นั คงในชีวติ และครอบครวั สุขภาพทีด่ ี ครอบครวั อบอุน มีความขยัน อดทน มุงมน่ั คุณธรรม ความซ่อื สัตย สจุ รติ ความรู มีสติปญญาในการดาํ เนินชวี ิต ยดึ ธรรมะในการดําเนนิ ชีวิต ขยนั หมนั่ เพียร อดทน ไมทําใหตวั เอง และผอู ่ืนเดอื ดรอ น รจู กั แบงปน รดู า นวิชาการทเ่ี กยี่ วของ รวู ธิ ีวิเคราะหร ายรับ รายจา ย รูจักการทาํ บญั ชี มีหลักธรรมะในการดาํ เนินชวี ิต

9 ใบงานที่ 2 ใหผเู รยี นสํารวจอาชพี ในชมุ ชน แยกเปน ชาย – หญงิ เรยี งลาํ ดบั อาชพี จากมากไปหานอ ย พรอมวเิ คราะหว า ทาํ ไมบางอาชีพมีคนทาํ มาก และบางอาชีพมีคนทํานอย วา เปน เพราะอะไร …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

10 เรื่องท่ี 3 แหลง เรียนรแู ละสถานที่ฝก อาชีพ ความหมายของแหลง เรียนรู แหลงเรยี นรู หมายถงึ แหลงขอ มูล ขาวสาร สารสนเทศ และประสบการณที่สนับสนุน สงเสริมใหผูเรียนใฝเรียน ใฝรู แสวงหาความรู และเรียนรูดวยตนเองตามอัธยาศัยอยางกวางขวาง และตอเนื่อง เพ่ือเสริมสรางใหผูเรียนเกิดกระบวนการเรียนรูและเปนบุคคลแหงการเรียนรู การเรียนรู ที่เนน ผูเรียนเปนศนู ยก ลางเปน แนวคดิ ทม่ี งุ เนน การเรียนรขู องผเู รยี น ความสําคญั ของแหลง เรียนรู 1. เปนแหลง เสรมิ สรา งจนิ ตนาการและความคดิ ริเริ่มสรา งสรรค 2. เปน แหลง ศกึ ษาตามอัธยาศยั 3. เปนแหลงเรียนรตู ลอดชีวิต 4. เปนแหลงสรา งความรู ความคดิ วชิ าการและประสบการณ 5. เปนแหลง ปลกู ฝงคา นิยมรกั การอานและแหลงศึกษาคน ควาแสวงหาความรดู วยตนเอง 6. เปนแหลงสรา งความคิดเกิดอาชพี ใหมส ูความเปนสากล 7. เปน แหลง เสริมประสบการณต รง 8. เปนแหลง สง เสริมมิตรภาพความสัมพันธร ะหวา งคนในชุมชนหรอื ผเู ปน ภมู ิปญ ญาทองถนิ่ ประเภทของแหลง เรยี นรู แหลงเรียนรูมีท้ังภายในและภายนอกชุมชน ซ่ึงแหลงเรียนรูเหลานี้สามารถ แบงออกเปน 2 ประเภท คอื แหลงเรยี นรทู มี่ อี ยแู ลว ตามธรรมชาติ และทีม่ นษุ ยสรา งขึ้น 1. แหลงเรียนรูที่มีอยูแลวตามธรรมชาติ เชน บรรยากาศ สิ่งแวดลอ ม ปรากฏการณธรรมชาติ ส่ิงมีชีวิต ปา ภเู ขา แหลงนํา้ ทะเล สตั วแ ละพชื ตาง ๆ ฯลฯ

11 2. แหลงเรียนรูที่มนษุ ยสรา งขนึ้ เชน ชมุ ชน วิถชี วี ติ อาชพี ภูมปิ ญ ญา ประเพณี วัฒนธรรม สถาบัน โบราณสถาน สถานท่ีสําคัญ สถานประกอบการ หองสมุดโรงเรียน หองสมุดเคล่ือนที่ หองเรียน หองปฏิบัติการตาง ๆ หองโสตทัศนศกึ ษาหอ งมัลตมิ ีเดีย เว็บไซต หองอนิ เทอรเน็ต หองเรยี นสีเขยี ว พิพิธภัณฑ สวนพฤกษศาสตร สวนสุขภาพ สวนหิน สวนสมุนไพร สวนวรรณคดี สวนหยอม สวนผเี ส้ือ บอเลี้ยงปลา เรือนเพาะชํา ฯลฯ ภมู ิปญญาทองถน่ิ หรอื ภมู ิปญ ญาพนื้ บา นหมายถงึ ความรูของชาวบา นในทองถน่ิ ซงึ่ ไดม าจากประสบการณ และความเฉลยี วฉลาดของชาวบา น รวมทั้งความรูท่ีสั่งสมมาแตบรรพบุรุษสืบทอดจากคนรุนหน่ึงไปสู คนอีกรุนหนึ่ง ระหวางการสืบทอดมีการปรับ ประยุกต เปล่ียนแปลง จนอาจเกิดเปนความรูใหมตาม สภาพการณทางสังคม วัฒนธรรมและส่ิงแวดลอม ภูมิปญญาเปนความรูท่ีประกอบไปดวยคุณธรรม ซ่ึง สอดคลองกับวิถชี ีวิตด้งั เดิมของชาวบาน ในวิถดี ง้ั เดิม ชวี ติ ของชาวบา นไมไ ดแบง แยกเปน สวน ๆ หากแต ทุกอยางมีความสัมพันธกัน การทํามาหากิน การอยูรวมกันในชุมชน การปฏิบัติศาสนา พิธีกรรมและ ประเพณี ความรูเปนคุณธรรม เม่ือผูคนใชความรู เพื่อความสัมพันธท่ีดีระหวาง คนกับคน คนกับ ธรรมชาติ และคนกับสง่ิ เหนือธรรมชาติ ดังเชน ภาคเหนือ มภี มู ิปญ ญาเก่ยี วกับการแกะสลักไม ทมี่ คี วามลกึ สลบั ซบั ซอน สามารถมองไดหลายมิติ และไดถ า ยทอดภูมปิ ญ ญานนั้ ออกไปอยา งกวางขวางโดยวธิ ีการตา ง ๆ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มีภมู ปิ ญญาในการทอผา ไหมลวดลายตา ง ๆ ตามถน่ิ ฐานของภมู ิปญ ญาน้นั จนเปนท่ียอมรับกันทว่ั โลก แตละจังหวดั มกี ารจัดงานผลติ ภัณฑหนงึ่ ตาํ บลหนึ่งผลติ ภณั ฑ ภาคกลาง มีการอนุรักษวัฒนธรรมการละเลนมากมาย เชน ลิเก รําตัด เปนตน ปจจุบันไดมี หลายหนวยงานท้ังภาครัฐและเอกชน มีการสนับสนุนสงเสริมภูมิปญญาแขนงนี้ใหเด็กและเยาวชน เรียนรกู ารแสดงเหลา นเ้ี พอื่ ใหส ืบทอดตอไป ภาคใต มกี ารสืบทอดการทําหนงั ตะลุง การแสดงมโนราห มีการทาํ ตวั หนังตะลงุ ออกมามากมาย ทําเปน ของทร่ี ะลกึ หรือของชํารว ย ใครเห็นก็รวู าเปน สนิ คา ทีม่ าจากฝม ือภมู ิปญ ญาของคนภาคใต สถานทฝ่ี ก อาชพี ตัวอยาง สถานทฝ่ี กอาชพี ของรฐั บาล 1. ศูนยการศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก “วิทยาลัย ในวัง” รับฝกวิชาชีพเพ่ือการมีงานทํา หลกั สตู รระยะส้นั 60 ชัว่ โมง ไดแก วิชาชพี ลายไทยเบอื้ งตน โถประดับพลอย พนื้ ฐานการจัดดอกไม การทํา บายศรี (ผา) อาหารวา ง แกะสลักของออน และการตกแตงผลิตภัณฑขนมอบ ปนตุกตาดินไทย เคร่ืองหอม ดอกไมป ระดิษฐ เคร่อื งแขวน และศลิ ปะภาพนนู ตาํ่ (ผาไทย) สอบถามรายละเอียด โทร. 0 2431 3623 ตอ 14 โทรสาร 0 2431 3624 หรือ www.nfe.go.th/0415/

12 2. ศนู ยฝ ก อาชพี กรงุ เทพมหานคร ทงั้ 8 แหง ตดิ ตอไดท ี่ 2.1 ศนู ยฝก อาชีพกรุงเทพมหานคร วดั ธรรมมงคล โทรศัพท 0 2331 7573-4 2.2 ศนู ยฝก อาชพี กรงุ เทพมหานคร สวนลมุ พินี โทรศัพท 0 2251 5849, 0 2251 5268 2.3 ศนู ยฝก อาชพี กรุงเทพมหานคร วดั วรจรรยาวาส โทรศพั ท 0 2292 0194 และ 0 2289 3478 2.4 ศูนยฝก อาชีพกรุงเทพมหานคร บางพลดั โทรศัพท 0 2423 2026 2.5 ศนู ยฝก อาชีพกรุงเทพมหานคร จัตจุ กั ร 2 (มีนบรุ ี) โทรศพั ท 0 2540 4375-6 2.6 ศูนยฝ กอาชีพกรงุ เทพมหานคร วัดสุทธาวาส บางกอกนอ ย โทรศพั ท 0 2412 4611-2 2.7 ศูนยฝก อาชพี กรุงเทพมหานคร จตจุ กั ร 1 โทรศัพท 0 2272 4741, 0 2272 4742 2.8 ศนู ยฝก อาชีพกรงุ เทพมหานคร มหาวทิ ยาลยั รามคาํ แหง โทรศัพท 0 2369 2823-4 3. สถาบนั พฒั นาฝม ือแรงงานจังหวัดทกุ แหง 4. สาํ นักสง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร โทรศพั ท 0 2942 8831 ตวั อยา ง สถานทฝี่ กอาชพี ของเอกชน ซงึ่ มีคาใชจายในการฝกอาชพี แตล ะอาชพี แตกตา งกันออกไป เชน 1. วิชาชีพของศูนยอาชีพและธุรกิจมติชน สอบถามรายละเอียดท่ี โทร.0 2589 2222, 0 2589 0492, 0 2954 4999 ตอ 2100, 2101, 2102, 2103 2. คมชัดลึกฝกอาชีพ หนังสือพิมพ คม ชัด ลึก “โครงการฝกอบรมอาชีพระยะสั้น” เปดอบรม หลักสูตรเด็ดเคล็ดลับของสารพันอาหาร งานฝมือ และอีกหลายงานวิชาชีพ ติดตอ ศูนยลูกคาเนช่ัน กรุป 1854 ถ.บางนา - ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทร. 0 2338 3356-57 แฟกซ 0 2338 3942 3. สถานประกอบการ เชน สถาบันเสริมความงาม สถาบันสอนอาหาร เปนตน

13 ใบงานท่ี 3 1.ใหผูเรียนสํารวจภูมิปญญาทองถ่ินในชุมชนของตนเองแลวบันทึกตามแบบฟอรมที่กําหนดให อยางนอ ย 5 อยา ง ที่ ช่ือภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ ทอ่ี ยู ภูมปิ ญญาเรอ่ื ง ประโยชน 1 2 3 4 5 2. ใหผเู รียนสาํ รวจสถานท่ฝี ก อาชีพในชมุ ชนของตนเองหรอื ชุมชนใกลเ คียงแลวบนั ทกึ ตามแบบฟอรมที่ กําหนดให อยางนอ ย 5 แหง ที่ ชือ่ สถานทฝี่ ก อาชพี อาชีพที่ฝก ประโยชน 1 2 3 4 5

14 เรอื่ งท่ี 4 การวางแผนในการฝก ทักษะอาชีพ จากการสาํ รวจแหลง เรยี นรู และสถานทฝ่ี ก ทักษะอาชีพแลว การวางแผนในการฝกทักษะอาชีพ จดั เปน สง่ิ จาํ เปน ทผ่ี เู รียนควรจะพิจารณา โดยการกําหนดสงิ่ ตาง ๆ ตอไปน้ี 1. ความรูและทักษะท่ตี อ งฝกอาชีพ ผูเรียนจะตองคํานึงถึงตัวเองกอนวามีความชอบ นิสัย ความถนัด สภาพทางสังคม เปนตน ทจี่ ะทาํ ใหต ัวเองประสบผลสาํ เรจ็ ในอาชีพนน้ั ๆ แยกการวางแผนการฝกอาชพี ดงั น้ี 1. ศึกษาเก่ียวกับอาชีพตาง ๆ การศึกษาหาความรูในอาชีพตาง ๆ จะทําใหไดรูวาตนเอง มคี วามสนใจในอาชีพอะไร มีใจรักงานดา นใด มคี วามถนัดดานใด ผเู รียนจะไดฝ ก ปฏิบัติงานนั้น ๆ ซ่งึ จะ ทําใหเกิดความรูค วามเขา ใจ และมที ักษะการปฏิบัติในอาชพี นน้ั ได 2. สรางลักษณะนิสัยในการทํางาน คือมีความกระตือรือรน ขยันขันแข็ง มีความอดทน ในการทํางาน และทํางานรวมกับผูอ่ืนได เม่ือผูเรียนทราบวาคนท่ีประกอบอาชีพตองมีนิสัยเหลาน้ี ผูเรยี นจะไดฝ ก ตนเองในขณะทย่ี ังเรียนอยู จะทําใหนสิ ยั เหลาน้ีติดตัวผเู รยี นตลอดไป 3. การฝกปฏิบัติงานตาง ๆ หรือทดลองทํางาน ชวยใหผูเรียนสามารถนําสิ่งที่ผูเรียนปฏิบัติ และฝกฝนไปประกอบอาชพี ในอนาคตได และผเู รียนควรที่จะฝก งานหลาย ๆ งาน เพือ่ จะไดรูวาเราชอบ และสนใจงานดานไหน และเปนการเตรยี มตัวที่จะประกอบอาชพี ดวย 4. การฝกวางแผนการทาํ งาน เปนส่ิงจาํ เปนสาํ หรบั การทาํ งานทุกอยา ง มกี ารกลา วกนั โดยทั่วไป วา “การวางแผนการทํางานทด่ี ีเหมือนกับทํางานน้ันเสร็จไปครึ่งหนึ่ง” แสดงใหเห็นวาความสําคัญของ การวางแผนงานมคี าตอ การทํางานถึงรอยละหาสิบของงานท้ังหมดจึงเปนสิ่งจําเปนมาก การฝกในเร่ือง การวางแผนทําไดกับงานทุกอยาง การเรียนควรมีแผนในการเรียนแตละวัน แตละสัปดาห แตละเดือน แตละป การทํากิจกรรมตาง ๆ ก็ตองมีการวางแผน ถาฝกทําอยูเปนประจํา เม่ือเราประกอบอาชีพ กจ็ ะนําไปใชไ ดด ี เพราะเราทาํ จนเกิดเปนนิสยั แลว 2. วธิ กี ารฝก ผเู รียนเมือ่ รจู ักตัวเองแลว จะเขารับการฝกในอาชพี ตา ง ๆ ตามความตอ งการของตัวเอง สวนมาก ในการฝก อาชีพจะเนนการปฏิบัติ ดังน้ันจะตองกลับมาฝกปฏิบัติที่บานเพ่ือใหเกิดทักษะความชํานาญ เพ่มิ ความมน่ั ใจ อาจจะมีการเสริมเพิ่มเตมิ ในสงิ่ ท่ขี าดไปหรอื ตลาดมีความตองการ จะไดเปนองคความรู ของตวั เองได

15 3. แหลงฝก ไดก ลา วในเรอื่ งท่ี 2 แลว ใหผูเรียนสํารวจแหลงฝกอาชีพท่ใี กลบานเพ่อื การเดนิ ทางไปกลับไดจ ะได ลดคาใชจายในเรอื่ งการเดินทางที่พักและอาหาร หรือถาไกลควรมีการสอบถามเร่ืองท่ีพัก คาใชจายตาง ๆ เพือ่ จะไดไ มต อ งเสยี คาใชจายสงู หรือหาแหลงฝกอาชีของสวนราชการท่ีมีการฝกใหฟรี และเม่ือฝกจบ หลักสูตรแลว ยังมงี านรองรับดวย 4. วนั เวลา ในการฝก ผูเรียนควรสํารวจหาขอมูลแหลงฝกอาชีพ เพ่ือจะไดตัวเลือกที่ดีท่ีสุด เชน วิชาอาชีพเดียวกัน ก็หาระยะการฝก วา แตกตางกนั อยางไร บางแหง อาจใชเ วลานานแตมีการนําผูเรียนไปฝกในสถานประกอบการ โดยตรง ผูเรยี นสามารถนําขอ มูลมาวิเคราะหเ พ่ือประโยชนข องผูเรยี นเอง เม่ือผูเรียนกําหนดส่ิงตาง ๆ ดังกลาวแลว จึงนําขอมูลที่ไดมาวางแผนการฝกทักษะอาชีพ เพ่ือใชเปน แผนการฝก ตอ ไป

16 ใบงานท่ี 4 ใหผูเรยี นวางแผนการฝก ทกั ษะอาชพี ทตี่ นสนใจ ตัง้ แตก ารตดั สนิ ใจเลอื กอาชพี แหลงฝก อาชพี วิธกี ารฝกอาชีพ และระยะเวลาในการฝก อาชพี …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

17 เรื่องท่ี 5 การฝกทกั ษะอาชพี การจดบนั ทกึ ความสําเรจ็ ในการฝก อาชพี สวนหน่ึงคือ การมีขอมูลที่ดีไวชวยในการตัดสินใจ เพราะขอมูล ทบี่ นั ทึกไวจ ะบอกใหทราบวากิจการดําเนินไปไดอยางเหมาะสมเพียงใด หากเกิดปญหาก็ยอมหาทาง แกไ ขไดทันทว งที และเราสามารถใชข อ มลู เพือ่ การวางแผนในอนาคตไดอ ีกดว ย การจดบันทึกขอมลู ทาํ ไดห ลายรูปแบบตามลกั ษณะความแตกตา งของการฝกอาชพี ซ่ึงแตละคน อาจคิดรูปแบบการบันทึกขอมูลอ่ืน ๆ ตางกันออกไป ขอสําคัญตองเปนแบบที่ลงรายการไดงาย ไมซ บั ซอ นตรวจสอบงา ย ประโยชนข องการจดบนั ทกึ กจิ กรรมการฝก อาชีพ 1. เพื่อปอ งกนั การลืม 2. เปนขอมลู ในการตดั สินใจ 3. เก็บไวเ ปนหลักฐาน 4. ไดทราบขอบกพรองและหาทางแกไขไดทันทว งที 5. เปนขอมูลในการเปรยี บเทียบการดําเนินงานแตล ะคร้งั 6. เปน การควบคมุ ติดตามการดาํ เนนิ งาน 7. เปนขอมูลในการวางแผนงานในคร้งั ตอไป ลักษณะและหลกั การบันทกึ กิจกรรมและรายการตา ง ๆ ในการฝกอาชพี แตล ะอาชพี อาจมีลกั ษณะกจิ กรรมท่ีแตกตางกันไป การบันทึกกิจกรรมจึงตอง แตกตางกันไปดวย เชน การบันทึกการทํางาน การบันทึกกิจการฟารม การบันทึกรานคาสหกรณ เปนตน ดงั นัน้ การบนั ทึกจงึ ตอ งบันทึกตามความเหมาะสมกบั ลักษณะของกจิ กรรมดว ย หลักการบันทกึ กิจกรรมและรายการตาง ๆ 1. บันทกึ อยางสมํ่าเสมอและทันตอ เหตุการณ 2. จดบนั ทกึ อยางมรี ะบบ 3. ขอความถกู ตอ ง ชัดเจน เขา ใจงา ย และเปนประโยชนตอ การฝก อาชีพ

18 การบนั ทึกขอ มลู การฝกอาชพี การบันทึกขอมูลการฝกอาชีพ เปนกิจกรรมท่ีสําคัญท่ีผูประกอบอาชีพทุกคนควรปฏิบัติ เปน ประจาํ เพราะการบนั ทึกทาํ ใหทราบวาไดท ําอะไรบา ง มีอะไรบา ง มกี ารติดตอ นัดหมายกบั ใครเมอื่ ไร การบันทึกทําใหผูฝกอาชีพมีขอมูลที่สะดวกแกการติดตามผลงาน หรืออาจจะใชวางแผนตอไปใน อนาคตได ขอ แนะนําในการบันทึกรายการ 1. การเขยี นตัวหนังสอื จะตอ งอา นงา ย สะอาดเรียบรอย 2. การบันทกึ รายการตองเรียงตามลาํ ดบั กอ น – หลัง ของเหตกุ ารณท ่ีเกิดขึ้น 3. การบนั ทกึ ทีเ่ ปน ตัวเลขที่มีตง้ั แต 3 หลักข้ึนไปใหใชเคร่ืองหมายจุลภาค ( , ) โดยนับจาก จุดทศนยิ มไปทางซายมอื ทุก 3 หลกั การบันทึกขอ มลู แบงออกเปน 2 ลักษณะ 1. การบันทึกขอมูลท่ีไมเกี่ยวขอ งกบั เงิน การบันทึกขอมูลท่ีไมเก่ียวของกับเงินเปนขอมูลที่พบในชีวิตประจําวัน วิธีบันทึกสวนมาก จะบนั ทกึ เพ่ือปอ งกันการลืมหรือเตือนความจํา ส่ิงทใี่ ชในการจดบนั ทกึ อาจทําขึ้นเองตามความตองการ หรอื ความจําเปน เชน การจดบนั ทกึ นัดหมายตาง ๆ ตวั อยางการบนั ทกึ การประกอบอาชพี วัน เดอื น ป รายการ หมายเหตุ 3 มถิ ุนายน … 13 มถิ นุ ายน … ซ้อื อาหารปลาดุกใหญ 2 กระสอบ 30 มถิ ุนายน … เกษตรกรบานลํานํ้าเกลี้ยงเย่ียมชมการเลี้ยง ปลาดุก จับปลาดกุ ขายรา นพลอยโภชนา จํานวน 200 ตัว 2. การบันทกึ ขอมูลท่เี กี่ยวของกับเงนิ การจดบนั ทึกขอ มูลท่ีเก่ยี วกบั การเงนิ สว นมากจะใชว ธิ ที าํ ทะเบยี นหรือบันทึกบัญชี การบันทึก บัญชีของผูฝกอาชีพ มักใชหลักเกณฑในการลงบัญชี รายรับ - รายจาย เฉพาะการรับจายเงินสดจริง เทานน้ั

19 รปู แบบที่ 1 ใชหนา เดยี วมี รายรับ - รายจา ย อยดู ว ยกนั ลงรายการเรอื่ ย ๆ ในแตล ะวนั วัน เดอื น ป รายการ รายรบั รายจา ย คงเหลือ หมายเหตุ บาท สต. บาท สต. บาท สต. 1 ก.พ. … 1. รบั เงนิ ขายไก 8,000 - 524 - 2. จา ยคาไฟฟา 365 - 3. จา ยคา อาหาร 80 - 560 - 7,111 - 2 ก.พ. … 1. ขายไขไก 1,200 - 2. จายคารถ 3. จา ยคาอาหารไก 560 - รปู แบบที่ 2 แยกบญั ชรี ายรบั - รายจา ยไวดา นคนละขางของหนาบัญชี รายรบั รายจา ย ว.ด.ป. รายการ จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ ว.ด.ป. รายการ จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ บาท สต. บาท สต. 1 ก.พ. .. 1. รับเงินขายไก 8,000 - 1. จายคาไฟฟา 524 - รวมรายรับ 8,000 - 2. จายคา อาหาร 365 - รวมรายจาย 889 - รวมรายจาย 889 - ยอดคงเหลอื 7,111 - 2 ก.พ. 1. ขายไขไก 1,200 - 1. จา ยคา รถ 80 - รวมรายรับ 1,200 - 2. จา ยคาอาหารไก 560 - รวมรายจา ย 640 ยอดคงเหลอื 560 รวมรายจา ย 640 -

20 รูปแบบที่ 3 แยกบญั ชีรายรบั 1 เลม บญั ชีรายจาย 1 เลม บญั ชรี ายรบั เดือน กุมภาพนั ธ พ.ศ. .... เลขที่ รายการ วนั เดอื น ป จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ 1 ขายไก 1 ก.พ. 51 บาท สต. 2 ขายไขไก 2 ก.พ. 51 8,000 - 1,200 - บัญชรี ายจาย เดอื น กมุ ภาพันธ พ.ศ. .... เลขท่ี รายการ วัน เดอื น ป จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ 1 คา ไฟฟา 1 ก.พ. 51 บาท สต. 2 คา อาหาร 1 ก.พ. 51 524 - 3 คา รถ 2 ก.พ. 51 365 - 4 คาอาหารไก 2 ก.พ. 51 80 - 560 - ปญหาและการแกป ญ หา ในการฝกอาชีพจะตองมีปญหาเกิดขึ้นทุกระยะ จะมากนอยแตกตางกัน ดังน้ัน ผูเรียนจะตอง ปรกึ ษากับครู อาจารย ผูร ู ภมู ปิ ญญา เพ่ือชว ยแกปญหา ในบางคร้ังพอ แม ญาติพ่นี อ ง เพื่อนฝูง คนใกลชิด ก็สามารถชว ยแกปญ หาตา ง ๆ ได เมื่อเกดิ ปญหาอยา เก็บไว หรือแกไปในทางที่ผิด จะทําใหการฝกอาชีพ ของผเู รยี น ไมป ระสบผลสําเรจ็ ขอ เสนอแนะ ผูเรยี นบางคนมีความสามารถในการจํา และมกี ารบันทกึ แบบไมมีรปู แบบ ท่ีตัวเองมีความเขาใจ บางครั้งก็จดบันทกึ แบบสมดุ บนั ทึกรายวนั ทาํ ใหไมสามารถแยกเปนสวนได ควรแยกเปนบัญชี รายรบั - รายจา ย บัญชีทรัพยสิน - หนี้สิน และอื่น ๆ เพ่ือสะดวกในการคนหา หรือคนอื่นสามารถอาน เขาใจนําไปปฏิบัตไิ ด

21 ใบงานท่ี 5 1. ใหผูเรียนบันทกึ การประกอบอาชีพลงในแบบทีก่ าํ หนดให บนั ทกึ การประกอบอาชีพ.............................................................. วนั เดอื น ป รายการ หมายเหตุ ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... .............................. ................................................................. ................................................ .............................. ................................................................. ............................................... ..............................

22 2. ใหผ เู รียนบันทกึ การประกอบอาชีพใน 1 เดอื น ลงในตารางทีก่ าํ หนดให รายรับ รายจา ย ว.ด.ป. รายการ จํานวนเงนิ หมายเหตุ ว.ด.ป. รายการ จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ บาท สต. บาท สต.

23 บทที่ 2 การทําแผนธรุ กจิ เพอ่ื การเขาสอู าชีพ สาระสาํ คญั ในการทําแผนธุรกิจเพอื่ การเขา สอู าชีพ ผดู ําเนินการจะตอ งมีความเขา ใจความหมาย ความสําคญั ของการจัดการในการเขาสูอาชีพ วิเคราะหขอมูลชุมชน โดยระดมความคิดเห็นของคนในชุมชน เพ่ือ กําหนดวิสัยทัศน พันธกิจ รายได คานิยมของชุมชน เปาหมาย และกลยุทธตามแนวคิดปรัชญาของ เศรษฐกจิ พอเพียง ตัวชี้วดั 1. วเิ คราะหช มุ ชนโดยการระดมความคดิ เหน็ ของคนในชุมชน และกําหนดวสิ ยั ทัศน พันธกจิ รายได คานิยมของชุมชน เปา หมาย และกลยทุ ธ ตามแนวคดิ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง 2. วางแผนปฏบิ ตั ิการ ขอบขายเนือ้ หา เรื่องที่ 1 การวเิ คราะหช มุ ชน / จดุ แขง็ / จุดออ น / โอกาส / อปุ สรรค เรอ่ื งที่ 2 การกาํ หนดวสิ ัยทศั น พนั ธกจิ เปา หมาย และกลยทุ ธในการกําหนดแผน ธุรกิจของชุมชน เรือ่ งที่ 3 การวางแผนปฏบิ ตั กิ าร สอื่ ประกอบการเรยี นรู 1. ใบความรู 2. ใบงาน

24 เรือ่ งที่ 1 การวเิ คราะหช ุมชน การดําเนินงานอาชีพใหประสบความสําเร็จ ถึงแมวาผูท่ีจะดําเนินการประกอบอาชีพ ไดมี การตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพ ดวยการวิเคราะหความเปนไปได รวมท้ังไดมีการศึกษาขอมูล องคประกอบท่ีเกี่ยวขอ งมาแลว กต็ าม ในการเขา สอู าชพี ไมวา จะเปน อาชีพอะไร จาํ เปนทีจ่ ะตองศกึ ษาวา งานอาชพี ดังกลาวมคี วาม เหมาะสมสอดคลองกับสภาพบริบทของพน้ื ท่ี ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภมู ิอากาศ ภูมปิ ระเทศ ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี วิถีชีวิต และทรัพยากรมนุษย ดงั น้ัน เพื่อเปน การสรางความเช่ือมัน่ และสามารถกาํ หนดเปาหมายในการดําเนินงานอาชีพ ไดอยา งเหมาะสม จึงควรไดมีการวิเคราะหช ุมชนเกย่ี วกับสภาพบริบทของพนื้ ท่กี ับงานอาชพี ที่ตัดสนิ ใจ การดาํ เนนิ การวิเคราะหช ุมชน โดยทั่วไปนิยมใชเทคนิค SWOT ในการประเมิน เพราะ เปนเทคนิคสําหรับการวิเคราะหสภาพแวดลอมท่ีมีผลกระทบวา มีผลดีหรือผลเสียอยางไรตอส่ิงท่ี จะกระทาํ มรี ายละเอียด ดงั นี้ S (Strengths) จุดแข็ง หมายถึง ความสามารถ หรือสถานการณภายในชุมชนที่เปน เชิงบวก ซึ่ง สามารถนํามาใชประโยชนใ นการทํางาน เพ่ือใหง านบรรลวุ ตั ถุประสงค หรือกอใหเ กิดประโยชนตอการ ทํางาน สง ผลใหง านทที่ ําเกดิ ความเขมแขง็ W (Weaknesses) จุดออน หมายถึง สถานการณภายในชุมชนท่ีเปนเชิงลบ ซ่ึงไมสามารถ นํามาใชเปน ประโยชนในการทาํ งาน เพื่อใหง านบรรลวุ ตั ถุประสงค หรือไมกอใหเกิดประโยชนตองาน อาจสงผลใหง านท่ที าํ เกิดความลม เหลวได O (Opportunities) โอกาส หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชมุ ชน ทเี่ ออ้ื ประโยชน ในการ ทาํ งานใหบ รรลุวตั ถุประสงค หรอื หมายถึง สภาพแวดลอ มภายนอกทเ่ี ปนประโยชนต อการดาํ เนินงาน T (Threats) อุปสรรค หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชุมชน ที่ขัดขวางหรือไม สนบั สนนุ ตอการทํางานใหบ รรลุวตั ถุประสงค หรอื หมายถึง สภาพแวดลอ มภายนอกที่เปนปญหาตอการ ดําเนินงาน ในการดาํ เนนิ การวิเคราะหชุมชนตามสภาพบริบทของพ้นื ที่ ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลกั ษณะภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิต และทรัพยากรมนุษย กับ งานอาชีพทต่ี ดั สินใจเลือก ดว ยเทคนคิ SWOT เพอื่ การเขา สอู าชพี มขี ้ันตอนการดําเนนิ งานดังนี้ 1. กําหนดประเดน็ สภาพบรบิ ทของพื้นที่ที่มคี วามสมั พนั ธต องานอาชีพทต่ี ดั สินใจเลือก เพ่อื การนํามาวเิ คราะห เชน 1.1 กลมุ อาชีพเกษตรกรรม ประเด็นสภาพบริบททค่ี วรนํามาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภมู อิ ากาศ ลกั ษณะภูมิประเทศ และทรัพยากรมนษุ ย

25 1.2 กลุม อาชพี อตุ สาหกรรม ประเดน็ สภาพบริบททคี่ วรนาํ มาวิเคราะห ไดแ ก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภมู ิประเทศ สภาพภูมอิ ากาศ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชวี ิต 1.3 กลุมอาชีพพาณิชยกรรม ประเด็นสภาพบริบททีค่ วรนาํ มาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ภูมิอากาศ ภูมปิ ระเทศ และทาํ เลท่ีต้ัง 1.4 กลุม อาชีพความคดิ สรางสรรค ประเดน็ สภาพบรบิ ททคี่ วรนาํ มาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ทรพั ยากรมนษุ ย 1.5 กลมุ อาชีพอาํ นวยการและอาชีพเฉพาะทาง ประเด็นสภาพบรบิ ททคี่ วรนาํ มา วเิ คราะห ไดแ ก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภูมิอากาศ ภมู ปิ ระเทศ ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี วถิ ีชวี ิต และทรัพยากรมนษุ ย 2. กําหนดรายละเอยี ดยอ ยที่จะทําการวเิ คราะหใ นแตละประเดน็ ของสภาพบรบิ ท แตละดานกับ งานอาชพี ที่ตดั สินใจเลือก เชน ประเดน็ ของสภาพบริบท รายละเอยี ดของประเด็น 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1.1 ความเหมาะสมและคุณภาพของทรัพยากรธรรมชาติ 1.2 ทรัพยากรธรรมชาติในชุมชน และหรือ ชุมชนขา งเคยี งที่ 2. ภมู อิ ากาศ เออื้ ตอ งานอาชพี 3. ภมู ปิ ระเทศ 1.3 ปรมิ าณและคาใชจา ยในการซื้อทรพั ยากร 1.4 ปรมิ าณนํา้ แหลง น้ํา ทต่ี องใชในงานอาชพี 1.5 รายละเอยี ดของประเดน็ อน่ื ๆ ท่ีเก่ยี วของ 2.1 ลกั ษณะภมู ิอากาศ 2.2 สภาพภูมอิ ากาศกับการสนบั สนุนงานอาชีพ 2.3 ความสมั พนั ธของภูมิอากาศกบั สภาพพนื้ ที่ 2.4 ความสัมพนั ธของภูมอิ ากาศกับทรัพยากรธรรมชาติ 2.5 รายละเอยี ดของประเดน็ อนื่ ๆ ท่เี ก่ยี วของ 3.1 ลกั ษณะภูมิประเทศ 3.2 สภาพภมู ปิ ระเทศกบั การเกื้อหนุนงานอาชพี 3.3 ความสัมพันธของภูมิประเทศกบั งานอาชีพ 3.4 ความสมั พนั ธข องภูมปิ ระเทศกบั ทรพั ยากรธรรมชาติ 3.5 รายละเอยี ดของประเด็นอน่ื ๆ ทเ่ี กี่ยวของ

26 ประเดน็ ของสภาพบริบท รายละเอยี ดของประเด็น 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี 4.1 งานอาชีพสอดคลอ งกับศิลปะของชมุ ชน วถิ ชี ีวิต 4.2 งานอาชีพมีความสัมพนั ธก บั วฒั นธรรมของชุมชน 4.3 งานอาชีพมีความสมั พนั ธก ับประเพณขี องชมุ ชน 5. ทรพั ยากรมนษุ ย 4.4 งานอาชีพมีความสมั พนั ธก ับวิถชี ีวิตของคนในชุมชน 4.5 รายละเอยี ดของประเด็นอน่ื ๆ ทเี่ กยี่ วขอ ง 5.1 ความรใู นการประกอบอาชีพของตนเอง 5.2 ผรู ูใ นชุมชน ทมี่ ีความรเู ก่ียวกับงานอาชพี 5.3 แรงงานในชุมชนทจ่ี ําเปน ตอ งใชใ นงานอาชีพ 5.4 การบรหิ ารงานบคุ คล แรงงาน 5.5 ความสัมพันธข องคนในชมุ ชนกบั ผูประกอบการ 5.6 รายละเอยี ดของประเด็นอน่ื ๆ ท่เี ก่ียวของ 3. เม่อื สามารถกําหนดรายละเอียดยอยไดใ นแตละประเด็นของสภาพบรบิ ทแลว ในการ วิเคราะห ใหดาํ เนินการวิเคราะหใ นแตล ะดา นดว ยเทคนคิ SWOT ตามตารางวเิ คราะห ดงั นี้ อาชีพที่ตดั สินใจเลอื ก ................................................. สถานการณภายในชุมชน จดุ แข็ง จดุ ออน 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ 3. ภมู ปิ ระเทศ 3. ภูมิประเทศ 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ติ 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวิถชี วี ติ 5.ทรัพยากรมนษุ ย 5.ทรัพยากรมนุษย สถานการณภ ายนอกชมุ ชน โอกาส อุปสรรค 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ 3. ภมู ปิ ระเทศ 3. ภูมปิ ระเทศ 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวติ 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวติ 5.ทรัพยากรมนุษย 5.ทรัพยากรมนุษย

27 4. ดําเนินการวิเคราะหระบุขอมูลตามความเปนจริง ตามหัวขอของรายละเอียดยอยในแตละ ประเด็นของสภาพบริบทชุมชนวา มีความสัมพันธกับงานอาชีพท่ีตัดสินใจเลือกอยางไร ท้ังนี้ ในการ วเิ คราะหร ะบขุ อมูล ผดู าํ เนนิ การ ไดแ ก ผูท่ีตัดสินใจเลือกอาชีพ เปนผูดําเนินการเอง โดยตองวิเคราะห ระบุขอ มูลดวยความเปนจรงิ ในการวิเคราะหระบุขอมูลสถานการณภายในชุมชน เปนการวิเคราะห ระบุขอมูล เกีย่ วกบั รายละเอยี ดยอ ยในแตละประเด็น แยกขอ มูลภายในชมุ ชนท่ีเปน เชิงบวกหรอื เปนสวนสนับสนุน เก้ือหนุนใหงานอาชีพประสบความสําเร็จ ในดานจุดแข็ง และระบุขอมูลในชุมชนที่เปนเชิงลบ หรือเปนขอมูลท่ีอาจจะเปนปญหาไดกับงานอาชีพ ในดานจุดออน ในการวิเคราะหระบุขอมูลสถานการณภายนอกชุมชน เปนการวิเคราะหระบุขอมูลเก่ียวกับ รายละเอียดยอยในแตละประเด็น แยกขอมูลภายนอกชุมชนท่ีเปนเชิงบวก หรือเปนสวนสนับสนุน เออื้ ประโยชนในการทาํ งานอาชีพใหบ รรลุวตั ถุประสงค หรือเปนประโยชน ตอการดําเนินงาน ในดาน โอกาส และระบขุ อมูลภายนอกชุมชนที่เปนเชิงลบ หรืออาจจะเปนสิ่งที่ขัดขวาง หรือไมสนับสนุนตอ การทาํ งานอาชีพใหบ รรลวุ ตั ถปุ ระสงค หรอื เปนปญ หาตอ การดําเนินงานอาชีพ ในดานอุปสรรค ตวั อยางการวิเคราะหระบุขอ มูล อาชีพ การทาํ น้ํามนั มะพรา วกลนั่ เยน็ สถานการณภ ายในชมุ ชน จดุ แขง็ จุดออ น 1. ทรัพยากรธรรมชาติ ในพนื้ ท่ีตําบลเกาะกดู 1. ทรัพยากรธรรมชาติ ไมม ีขอ มูลเปนจดุ ออน มมี ะพราวเปนจาํ นวนมาก สวนใหญจาํ หนา ยเปน 2. ลักษณะภมู ิอากาศ อาจมปี ญหาไดใ นชวงฤดู มะพรา วลกู ยังไมมีการนํามาแปรรูปผลผลติ มรสมุ เพราะเรอื โดยสารท่ีจะฝากผลผลิตไป ประเภทอ่ืน จําหนา ยอาจจะหยดุ เดนิ เรอื 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ ตาํ บลเกาะกดู มลี กั ษณะ 3. ภมู ปิ ระเทศ ตาํ บลเกาะกดู หางจากฝงรวม ภูมิอากาศ ท่ีเหมาะสมตอการทองเท่ียว 80 กิโลเมตรทางทะเล อาจจะมปี ญ หาใน มนี กั ทองเทย่ี วทง้ั ชาวไทยและชาวตางประเทศนยิ ม การขนสง และการจาํ หนายผลผลิตได เดินทางมาเที่ยวเปน จํานวนมาก จงึ เกอ้ื หนนุ ใน 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ิต การดาํ เนินงานอาชีพ ไมมีขอ มลู เปน จดุ ออ น 3. ภูมปิ ระเทศ ตําบลเกาะกดู มภี ูมปิ ระเทศเปนเกาะ 5.ทรัพยากรมนษุ ย ไมมขี อมลู เปน จดุ ออน ท่ีมธี รรมชาติสวยงาม มีนกั ทอ งเทยี่ วทง้ั ชาวไทย และชาวตางประเทศเดินทางมาเทย่ี วเปน จาํ นวนมาก จึงเกอื้ หนนุ ในการดาํ เนนิ งานอาชพี

28 อาชีพ การทาํ นา้ํ มนั มะพราวกล่ันเย็น สถานการณภ ายในชมุ ชน จดุ แขง็ จดุ ออน 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ นา้ํ มัน มะพราว มกี ารผลติ และใชม าตง้ั แตอดตี แตส วนใหญ เปน การทาํ นํา้ มันมะพราวกล่ันรอน จงึ ทาํ ให ขาดความนยิ ม การทาํ น้ํามนั กลนั่ เยน็ จงึ เปน การพฒั นาผลติ ภณั ฑใ หม ีความเหมาะสม 5. ทรัพยากรมนุษย ในพ้ืนทีต่ ําบลเกาะกูด มคี รู กศน. ท่มี ีความรใู นการทํานํ้ามันมะพราว กลั่นเย็น และไมต องใชแรงงาน เพราะสามารถ ดําเนินการไดด ว ยสมาชกิ ภายในครอบครวั สถานการณภายนอกชมุ ชน โอกาส อปุ สรรค 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ นอกจากตาํ บลเกาะกูดแลว 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ ไมม ขี อ มูลเปน อปุ สรรค ท่ตี ําบลเกาะหมาก ซ่ึงเปนตาํ บลในอําเภอ 2. ลักษณะภมู อิ ากาศ อาจมีปญหาไดในชว งฤดู เกาะกูด มมี ะพรา วจาํ นวนมาก สามารถนํามะพรา ว มรสุม เพราะเรอื โดยสารท่ีจะฝากผลผลติ ไป มาผลติ ได หากเกดิ ปญ หาขาดแคลนมะพราวท่ี จําหนา ยอาจจะหยุดเดนิ เรอื ตําบลเกาะกดู 3. ภมู ิประเทศ ตําบลเกาะกดู หา งจากฝง รวม 2. ลักษณะภมู อิ ากาศ ลักษณะภมู ิอากาศ มี 80 กโิ ลเมตรทางทะเล อาจจะมปี ญหาในการขนสง ความเหมาะสมตอการทอ งเที่ยว มนี กั ทองเทีย่ วทงั้ และการจาํ หนายผลผลติ ได ชาวไทยและชาวตางประเทศนยิ มเดินทางมาเที่ยว 4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ิต เปนจาํ นวนมาก จงึ เกือ้ หนุนในการดาํ เนนิ งาน ไมม ีขอ มูลเปน อุปสรรค อาชพี 5.ทรัพยากรมนุษย มีผผู ลติ ในทองถน่ิ อนื่ 3. ภมู ิประเทศ ภูมิประเทศของเกาะกูดเปน เกาะ ท่ดี าํ เนนิ การผลิต อาจสง ผลตอการจําหนา ยได ทม่ี ีธรรมชาติสวยงาม มีนักทอ งเทยี่ วทง้ั ชาวไทย และชาวตางประเทศเดนิ ทางมาเทย่ี วเปนจาํ นวนมาก จงึ เก้อื หนนุ ในการดําเนินงานอาชพี 4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต น้ํามนั มะพรา วกลน่ั เยน็ เปน ผลิตภัณฑท เ่ี ปน ที่นยิ มของ นกั ทอ งเทย่ี วท้ังชาวไทยและชาวตางประเทศ 5.ทรพั ยากรมนษุ ย ไมม ีขอ มูลเปน โอกาส

29 5. เม่ือดาํ เนินการวเิ คราะหระบขุ อมลู ตามหัวขอ ของรายละเอยี ดยอยในแตล ะประเดน็ ของสภาพ บริบทชุมชนแลว ผวู เิ คราะหข อมลู ตองวเิ คราะหสรปุ ขอมลู ท้งั หมด เพอ่ื ใหมองเหน็ สภาพการณทงั้ หมด พรอ มทจี่ ะนาํ ไปกําหนดเปา หมายและทิศทางทีจ่ ะดาํ เนินการอาชีพตอ ไป โดยสรปุ เปน ขอเพื่อความชดั เจน ตัวอยางการวิเคราะหส รปุ ขอ มูล จากผลการวเิ คราะหร ะบุขอมูล สามารถสรปุ ไดด ังน้ี 1. จากขอมูลสภาพการณภ ายใน สรปุ ไดวา อาชพี การทาํ นํา้ มนั มะพรา วกล่ันเยน็ ในพื้นทต่ี ําบล เกาะกดู มที รพั ยากรธรรมชาติทนี่ ํามาใช ไดแก มะพราว ในการทาํ นา้ํ มันมะพรา วกล่นั เย็นประกอบกบั ตาํ บล เกาะกดู เปน เกาะท่ีมีธรรมชาติสวยงาม มีลกั ษณะภูมอิ ากาศ ที่เหมาะสม ตอการทอ งเทยี่ ว มนี ักทองเท่ียวทงั้ ชาวไทยและชาวตางประเทศนิยมเดินทางมาเท่ยี วเปนจํานวนมาก จงึ เก้ือหนุนในการดาํ เนินงานอาชีพ และเปน ผลิตภณั ฑท ่ีมกี ารใชม าแตอ ดตี โดยในการผลติ นน้ั มีผูรูที่สามารถใหคาํ ปรึกษา และสามารถ ดําเนินการไดด ว ยสมาชกิ ภายในครอบครัว ทั้งน้ี หากมกี ารดําเนินการผลิตน้ํามันมะพรา วกลัน่ เยน็ เปนอาชีพ ตอ งคํานงึ ระยะทางของตําบล เกาะกดู หางจากฝงรว ม 80 กิโลเมตรทางทะเล และสภาพภมู ิอากาศในชว งฤดมู รสมุ เพราะเรอื โดยสารที่ จะฝากผลผลติ ไปจําหนา ยอาจจะหยุด 2. จากขอมูลสภาพการณภ ายนอก สรปุ ไดว า อาชีพการทําน้ํามันมะพรา วกลน่ั เย็น หากประสบ ปญหาวตั ถดุ ิบ คือ มะพรา ว สามารถท่จี ะประสานขอซอ้ื จากตาํ บลเกาะหมากได เพราะมีระยะทางไม หา งไกล และเปนพ้ืนทท่ี ี่มมี ะพรา วจาํ นวนมากเชนเดียวกัน จากการมาทองเทยี่ วท่ีตําบลเกาะกูด เพอ่ื ชนื่ ชมธรรมชาตทิ ี่สวยงาม ของนักทองเท่ยี วทัง้ ชาวไทยและชาวตางประเทศสามารถเกื้อหนุนใน การดาํ เนนิ งานอาชีพไดเปน อยางดี และน้าํ มันมะพรา วกลนั่ เย็น เปน ผลิตภัณฑท เ่ี ปน ที่นิยมของ นักทองเทย่ี วท้งั ชาวไทยและชาวตา งประเทศ 3. ภาพรวมการวเิ คราะหสภาพการณส รุปไดว า 1. มีความเหมาะสมและเปนไปได ในการดําเนินงานอาชพี การทาํ นํ้ามนั มะพราวกลั่นเย็น เพราะสามารถใชม ะพราวซ่งึ เปนทรัพยากรธรรมชาติ ทม่ี สี ามารถใชไดจาํ นวนมาก ในพนื้ ทตี่ ําบลเกาะกดู 2. สามารถดาํ เนนิ การผลิตนํ้ามนั มะพราวกลั่นเย็น และจาํ หนา ยใหแกน กั ทองเทยี่ วทงั้ ชาวไทยและชาวตางประเทศ ท่เี ดนิ ทางมาทองเทย่ี วท่ตี ําบลเกาะกูดได 3. ดาํ เนินการอาชีพ ใชก ารบรหิ ารจัดการอาชพี ในลักษณะครอบครวั 4. เม่ือสามารถวเิ คราะหก าํ หนดเปาหมายและทศิ ทาง ทจ่ี ะดาํ เนนิ การอาชีพไดแลว เพ่ือใหเ กิด เปา หมายสงู สุดและเสน ทางการดาํ เนินงานอาชีพ ผปู ระกอบการควรจดั ทาํ แผนพัฒนาธรุ กจิ ชุมชน เพอื่ ให การบรหิ ารจดั การงานอาชีพเปน ไปอยางมรี ะบบและเปา หมายทีช่ ัดเจน

30 ใบงานท่ี 6 ใหผ เู รยี นวิเคราะหช ุมชน ตามสภาพบรบิ ทของพน้ื ท่ี ไดแ ก ทรัพยากรธรรมชาติ ลกั ษณะ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี วิถีชวี ติ และทรพั ยากรมนษุ ย กบั งานอาชีพ ท่ตี ดั สนิ ใจเลอื ก ดว ยเทคนคิ การวเิ คราะหช ุมชน เพ่ือการเขาสอู าชีพ อาชพี ท่ตี ัดสินใจเลือก ................................................. สถานการณภายในชมุ ชน จดุ แขง็ จุดออน 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 2. ลักษณะภูมิอากาศ 2. ลกั ษณะภมู ิอากาศ 3. ภูมิประเทศ 3. ภูมิประเทศ 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวติ 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี ีวติ 5.ทรพั ยากรมนุษย 5.ทรัพยากรมนษุ ย สถานการณภ ายนอกชมุ ชน โอกาส อุปสรรค 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ 2. ลักษณะภูมิอากาศ 2. ลกั ษณะภมู ิอากาศ 3. ภูมปิ ระเทศ 3. ภูมิประเทศ 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถชี วี ติ 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี ีวติ 5.ทรัพยากรมนุษย 5.ทรพั ยากรมนษุ ย

31 เร่อื งท่ี 2 การกําหนดวิสยั ทัศน พันธกิจ เปาหมาย กลยทุ ธ ในการกาํ หนดแผนธุรกิจชุมชน การดํารงชวี ิตของคนเรา มีเหตุการณมากมายหลายอยางเขามาเกี่ยวของกับชีวิตของ แตละคน องคกร ชุมชน มีท้ังเปนคุณและเปนโทษ ทําใหการดําเนินชีวิตผิดพลาด ทําใหเกิดความไมเชื่อม่ันใน ตัวเอง องคกร ชุมชน สงผลใหหยอนสมรรถภาพในการทํางาน หรือการบริหารงานน้ัน จึงตองมีการ กําหนดวสิ ยั ทศั น พนั ธกิจ เปา หมาย กลยทุ ธ ในการกําหนดแผนธรุ กิจชมุ ชน ความหมายของวสิ ยั ทศั น หมายถึง การมองภาพอนาคตของผนู าํ และสมาชิกในองคกร ชุมชน และกําหนดความตองการ รวมสุดทาย พรอมเชื่อมโยงกับภารกิจ คานิยม และความเชื่อเขาดวยกัน แลวมุงสูจุดหมายปลายทางที่ ชัดเจน ทาทาย มีพลัง และความเปนไปได โดยเปนความตองการของชุมชน และทุกคนในชุมชน เห็นพองตอ งกันแลว ตวั อยา ง “หมูบา นทบั ทิมสยาม 05 เปนชุมชนเกษตรอินทรีย เพ่ืออยูดีมีสุข ตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกจิ พอเพยี ง ภายในป...........” เม่ือไดวิสัยทัศนของชุมชนแลว ทุกครัวเรือนจะตองกําหนดวิสัยทัศนของครอบครัว เพ่ือให สอดคลอ งกับวิสัยทศั นชมุ ชน ตวั อยา ง “ครอบครัวนายสมนึก มีมุกร เปนครอบครัวผลิตหนอไมฝรั่งเกษตรอินทรีย เพื่อการ สงออก ภายในป...............” ความหมายของพนั ธกิจ หมายถึง ความประสงค หรอื ความมุง หมายพ้นื ฐานขององคก ร ชมุ ชน ท่จี ะตองทําเพื่อใหเกิดผล ตามวิสยั ทศั นท ก่ี ําหนดไว อาจกลา วไดวาเปน ขอบเขตในการดําเนนิ งานขององคก รหรอื ชมุ ชนก็ได พันธกิจ ทดี่ ีจะสามารถแยกความแตกตาง และคุณคาขององคกร ชุมชนแตละแหงได อยางชัดเจน ดังนั้น พันธกิจ จะบง บอกวาธุรกิจขององคกร ชุมชนคืออะไร อะไรคือส่ิงท่ีองคกร ชุมชนตองการจะเปน และบางคร้ัง อาจแสดงสิ่งท่ีองคกร ชุมชนกําลังใหบริการแกลูกคาอยูท้ังผลิตภัณฑ และบริการ ซ่ึงมักจะคํานึงถึง สิ่งตอไปนี้

32 อะไร - เพื่อระบุถึงหนา ท่ีของชมุ ชนวา จะดาํ เนนิ การอะไรบา ง เชน การทาํ ธรุ กจิ การสนองความตอ งการของลูกคาดว ยตวั สินคาและบริการประเภทใด ใคร - จะใหบริการแกผูบริโภคในกลมุ ใด และกลุมเปา หมายทีส่ าํ คัญเปน ใคร ทําไม - จะทาํ ใหช มุ ชนยนื หยดั อยูได อยางไร - จะมีกรรมวิธีในการปฏิบัติอยางไร มีวิธีการขายสินคาและบริการดวยวิธีการใด ใชเทคโนโลยกี ารผลติ และใหบ รกิ ารแบบไหน ตวั อยา ง พนั ธกจิ ของชุมชนบานทับทิมสยาม 05 1. ชุมชนบานทับทิมสยาม 05 รวมกับภาคีพัฒนา สรางผูนําชุมชนหรือภูมิปญญาให เปนผชู ํานาญการเรอื่ งเกษตรอนิ ทรีย 2. จดั เวทีประชาคมทุกวันที่ 5 เวลา 18.00น.ของทุกเดือน 3. ประสานงานขอความชวยเหลอื จากภาครัฐและเอกชน ความหมายของเปา หมาย หมายถึง สิง่ ทเี่ ราตองการจะใหเ ปน ไปตามขอ บง ชคี้ วามสําเร็จตามพันธกิจ จะตองมีผล ออกมาในเชิงปริมาณ คอื เปน รูปธรรม สามารถคิดคํานวณ หรือคิดหาเปอรเ ซน็ ตไ ด ตัวอยาง “ชุมชนบานทับทมิ สยาม 05 ผลติ หนอไมฝ รงั่ เกษตรอินทรียเพื่อการสงออกใหไดพ้ืนท่ี ปลกู จํานวน 100 ไร ภายในป. ..........” ความหมายของกลยุทธ หมายถึง ตัวที่ถูกกําหนดข้ึนมาเพื่อเปนกรอบของการจัดการใหดําเนินงานเปนไป ตามเปา หมาย ที่จะชว ยชน้ี ําถงึ กระบวนการในการวางแผนปฏบิ ตั กิ ารตอไป ตวั อยาง 1. กลยทุ ธธุรกิจ 1.1 เปนสนิ คาเดยี่ ว ที่เปน ตวั ทาํ รายไดด ที ส่ี ุด 1.2 ขยายผลการผลิตไปสชู มุ ชนอืน่ 2. กลยทุ ธการตลาดและผลติ ภณั ฑ 2.1 มกี ารทาํ สญั ญาซ้อื ขายลว งหนา 2.2 สินคา มกี ารรบั รองมาตรฐานเกษตรอินทรยี สากล 2.3 คน ควาเพอ่ื ไดน วัตกรรม เทคโนโลยีชวยในการผลติ

33 3. กลยทุ ธหนา ท่ีของชมุ ชน 3.1 สภาวะแวดลอ มท้งั ภายในและภายนอก 3.2 ทนุ และทรพั ยากรธรรมชาตทิ ม่ี อี ยู 1. สภาพการประกอบอาชีพในชมุ ชน ในแตละชุมชน หรือทองถ่ินมีสภาพแวดลอมแตกตางกันออกไป สภาพความเปนอยูของ ประชากรในแตล ะชมุ ชนกแ็ ตกตางกนั ออกไปดว ย ฉะนนั้ การเลือกประกอบอาชีพ โดยเฉพาะอยางยง่ิ การ เลือกประกอบอาชีพอิสระ หากเรามีความรูความเขาใจสภาพของชุมชน และการประกอบอาชีพท่ี ดําเนนิ การอยูในชุมชนนัน้ ๆ กจ็ ะทาํ ใหเรามีขอมูลเบ้ืองตนสําหรบั นํามาพิจารณาเพ่ือใหเห็นชองทางใน การประกอบอาชพี รวมท้งั จะชวยใหเราสามารถตดั สนิ ใจเลือกประกอบอาชีพไดเหมาะสมยิ่งขึน้ 2. สภาพความตองการของชุมชน ความตองการของชุมชนเปน ปจ จัยสําคัญอยา งหนงึ่ ในการตดั สินใจเลอื กประกอบอาชีพ เพราะวา เราจะไดรวู าชมุ ชนตอ งการอะไรบาง เราจะไดพจิ ารณาเพ่ือใหตอบสนองความตอ งการน้นั จึงจําเปนตอง มกี ารสํารวจความตอ งการของชมุ ชนเกย่ี วกบั การประกอบอาชีพ ซ่ึงสามารถรวบรวมขอมูลไดหลายวิธี เชน การสมั ภาษณ การตอบแบบสอบถาม หรือการสังเกตการใชจายของคนในชุมชนวา ในแตละวันมี ความตองการอุปโภค บริโภคสิ่งใด ผูเรียนจะตองออกแบบสรางเครื่องมือ หรือแบบสอบถามสําหรับ การเก็บรวบรวมขอ มูล นาํ มาสรุปสภาพความตองการโดยเรยี งลําดบั จากมากไปหานอ ย 3. สภาพความพรอ มในการประกอบอาชพี เมือ่ ผเู รียนไดส าํ รวจความตอ งการของชุมชนแลว กพ็ อจะมองเหน็ แนวทางในการเลอื กอาชีพบา ง แลว วา ควรจะประกอบอาชีพใดในชุมชน แตกอนที่จะตัดสินใจเลือกอาชีพควรจะไดพิจารณาถึงความ พรอมในการประกอบอาชพี กอนวาเรามีความพรอม และเหมาะกับตัวเราเอง จึงจะทําใหการประกอบ อาชพี ประสบความสาํ เร็จ เมื่อไดสภาพการประกอบอาชีพแลว กส็ ามารถกําหนดวิสยั ทศั น พนั ธกิจ เปา หมาย และกลยุทธไ ด

34 ใบงานท่ี 7 ใหผ ูเรยี นกําหนดวิสัยทศั น พนั ธกิจ เปาหมาย และกลยุทธ ในการกําหนดแผนธุรกิจ ของชมุ ชน 1 อาชพี ทตี่ วั เองชอบ และถนัด …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

35 เรอื่ งที่ 3 การวางแผนปฏิบตั กิ าร เมื่อผูเรียนไดก าํ หนดแผนธรุ กิจของชุมชนแลว ก็พอมองเห็นแนวทางในการเลือกอาชีพ ควรท่ี จะประกอบอาชีพใดในชุมชน แตกอนจะตัดสินใจเลือกควรจะตองพิจารณาถึงความพรอมในการ ประกอบอาชีพกอนวา เรามีความพรอมที่จะประกอบอาชีพมากนอยเทาใด ดังน้ัน การประกอบอาชีพ ใหป ระสบผลสําเรจ็ จําเปน ตองมีการวางแผนอยา งเปนระบบ การจดั ทาํ แผนการปฏบิ ัตกิ าร มขี น้ั ตอนของการจัดทาํ แผนการปฏิบัติการ 5 ขนั้ ตอน ดงั นี้ 1. การวางแผน การวางแผนเปนจุดเร่มิ ตนในการดาํ เนินการ โดยกาํ หนดวตั ถุประสงค และวิธดี ําเนนิ งาน เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคทก่ี าํ หนดอยา งมีประสทิ ธิภาพ และประสทิ ธผิ ล ความสาํ คัญของการวางแผน 1. เปน การคาดการณส งิ่ ทจ่ี ะเกดิ ในอนาคต 2. เปน การกาํ หนดวธิ กี ารดําเนนิ งานตาง ๆ อยางเปน ขั้นตอน เพื่อใหบ รรลุวัตถุประสงค 3. ทําใหบุคคลรหู นาที่ และความรับผิดชอบอยางชัดเจน 4. ทําใหเกิดการประสานงานทีด่ ี และเปนระบบในองคก ร หลักสาํ คญั ในการวางแผน 1. การศึกษาขอมลู พน้ื ฐานเพอื่ การวางแผน 1.1 การวิเคราะหผลตอบแทนของการลงทุน การทํากิจกรรมใดส่ิงที่ตองการคือ ผลตอบแทนที่ไดก ําไร ดังนัน้ การประกอบธุรกิจจึงเปนกิจกรรมท่ีตองการกําไร คือ กําไรท่ีเปนตัวเงิน และกาํ ไรทเ่ี ปนผลพลอยไดตอ สงั คม 1.2 การพิจารณาเกีย่ วกบั สถานทีป่ ระกอบการ ศกึ ษาสถานที่ประกอบการอยูใกลแหลง ชุมชน วตั ถุดิบ แรงงาน ตลอดถึงการขนสง ท่จี ะสง ผลใหป ระสบผลสาํ เร็จในการประกอบอาชีพ 1.3 ชว งระยะเวลาการผลิต มคี วามจําเปนอยางยง่ิ มีการวเิ คราะหชวงระยะความตอ งการ ของผูบริโภค ตลอดจนใชชวงที่วิกฤตใหเปนโอกาส เชน น้ํามันราคาสูงจะตองปรับเปลี่ยนมาใช แกสแทน เปนตน 1.4 ความตอ งการของผบู ริโภค จะตองสาํ รวจความตองการของผูบริโภค มีความตองการ สนิ คา แบบใด ปริมาณมากนอยเพยี งไร

36 2. การกําหนดเปา หมาย จะตอ งมกี ารกาํ หนดเปาหมาย 2 ลกั ษณะคอื 2.1 เปาหมายเชิงปริมาณ จะตองมีการกําหนดปริมาณสินคาท่ีจะผลิตเขาสูตลาด วามีอะไร จํานวนเทา ไร ในแตละชว งเวลา 2.2 เปาหมายเชงิ คุณภาพ มีปจ จัยทพ่ี ิจารณา คือ ลักษณะผลผลิตเขาสูตลาด และขนาด ผลผลติ และอ่นื ๆ ตัวอยา ง ตารางแสดงเปาหมายการผลติ ผลผลติ ปรมิ าณผลผลิต คณุ ภาพผลผลิต 1.ไดร บั รองมาตรฐานเกษตรอินทรีย ผกั กนิ ผล 2. - มะเขือเทศ 15 ลูก/ก.ก. - มะเขอื เทศ 50 ก.ก./วนั - มะเขอื ยาว 10 ลูก/ก.ก. - บวบหอม 8 ลกู /ก.ก. - มะเขือยาว 20 ก.ก./วัน - บวบหอม 30 ก.ก./วนั 3. การกําหนดกิจกรรมดําเนินการ เมื่อกําหนดเปาหมายการผลิตแลว จะตองมีการกําหนด กจิ กรรมดําเนินงานใหส ามารถมผี ลผลิตไดต ามเปา หมาย ไดแ ก 3.1 การกําหนดสินคา ทีผ่ ลติ ตามลกั ษณะของสินคา ซึง่ จะตองผลติ จํานวนเทาใดตอวนั 3.2 การจดั ระบบแรงงาน วัตถดุ ิบ จาํ นวนเทาไรในแตล ะชว ง 3.3 การจัดอุปกรณใหค รบและพรอมท่จี ะผลติ ไดต ลอดเวลา 3.4 อ่นื ๆ 4. การตรวจสอบแผน การตรวจสอบแผนทําไดโ ดยพจิ ารณาความเปนไปได ดังนี้ 4.1 การลงทนุ เงนิ ทนุ ทีจ่ ะใชต ามแผนมเี พยี งพอหรือไม 4.2 แรงงานท่จี ะใชตามข้ันตอนการดําเนินงานเพยี งพอหรอื ไม 4.3 ขั้นตอนการดาํ เนนิ งาน จะทําไดทนั ตามเวลาและปรมิ าณงานหรือไม 4.4 วสั ดอุ ุปกรณ เพียงพอพรอมใชง านหรือไม 4.5 เมื่อดาํ เนินงานแลวไมข าดทุน 5. การปฏิบัติตามแผน เม่ือพิจารณาตรวจสอบแผนแลววาสามารถดําเนินการได ลงมือปฏิบัติ ตามข้ันตอนตาง ๆ ตามแผนโดยมหี ลักการดังน้ี 5.1 ดําเนินงานตามแผน 5.2 ทําการติดตามผลการดําเนินงานอยางละเอียดทุกข้ันตอน ศึกษาสภาพปญหา หาทางแกไขจากประสบการณแ ละผรู ูตา ง ๆ

37 5.3 ติดตามผลวา กิจกรรมใดท่ีไมประสบผลสําเร็จ ตองหากิจกรรมอ่ืนหรือผลผลิตอ่ืน แทนเพื่อจะไดผ ลผลติ ตามแผนที่กําหนดไว ตวั อยางการวางแผนปฏบิ ัตกิ าร แผน ผลติ หนอ ไมฝรงั่ อินทรยี  วตั ถุประสงค ผลติ หนอ ไมฝ ร่ังอนิ ทรียเ พอื่ การสงออก เปา หมาย ปลกู หนอไมฝร่ังอนิ ทรยี จ ํานวน 100 ไร ผลติ ปยุ หมักชวี ภาพวันละ 1 ตนั แผนงาน 1 ผลติ หนอไมฝ ร่ังอนิ ทรยี เ พ่ือการสง ออก แผนงาน 2 ผลติ ปุย หมักชีวภาพวนั ละ 1 ตนั

38 ใบงานท่ี 8 ใหผ เู รียนจดั ทาํ การวางแผนปฏิบตั กิ ารอาชพี ท่ีเหมาะสม ตามตวั อยา งทีเ่ รยี นมา …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………

39 บทท่ี 3 การจัดการการผลติ และการบริการ สาระสําคัญ ความรู ความเขา ใจเก่ียวกับการควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑ และบริการใหไดตามมาตรฐานของ สินคา ตลอดจนมีการใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีมาชวยในการผลิต เพื่อใหไดผลิตภัณฑท่ีมีขนาด ปริมาณตามความตองการ การลดตนทุนการผลติ และการบริการ และจัดทําแผนการผลิตและบริการท่ีดี เปน องคประกอบสาํ คัญของการจดั การการผลติ และบริการ ตัวชว้ี ดั 1. จัดการเกย่ี วกับการควบคมุ คณุ ภาพ 2. อธบิ ายวิธกี ารใชนวัตกรรม เทคโนโลยใี นการผลติ 3. อธิบายข้นั ตอนการลดตนทนุ การผลติ หรอื การบรกิ าร 4. จดั ทาํ แผนการจัดการผลิตหรือการบริการ ขอบขายเน้อื หา เรื่องท่ี 1 การจดั การเกี่ยวกับการควบคมุ คณุ ภาพ เร่อื งท่ี 2 การใชน วตั กรรม เทคโนโลยีในการผลติ เร่ืองท่ี 3 การลดตน ทุนการผลิตหรอื การบรกิ าร เรอ่ื งท่ี 4 การจัดทําแผนการจดั การการผลติ หรือการบริการ ส่ือประกอบการเรียนรู 1. ใบความรู 2. แหลง เรียนรู 3. ใบงาน

40 เร่อื งที่ 1 การจัดการเก่ยี วกับการควบคมุ คณุ ภาพ ในการประกอบอาชีพ เปน เร่ืองการตัดสินใจเริ่มตนคิด และนําไปสูการปฏิบัติ ซึ่งผูริเริ่มอาชีพ จะตองจดั การเก่ยี วกับคุณภาพของสินคาทุกข้ันตอนใหเปนไปตามมาตรฐาน ขอกําหนด และมีขอควร ปฏบิ ัติ ดังน้ี 1. การสรางความคิดในการทําผลิตภณั ฑ เปนการคน หาความคิดของตนเองในการทาํ อาชีพ วาจะเปนไปไดหรือไม และมองเหน็ ชองทางท่จี ะขายผลติ ภัณฑข องตนเองที่กําหนดไวได ซง่ึ จะตอ งมีเทคนคิ การคนหาอาชีพ คือ 1.1 ตองดคู ุณสมบตั ิของผลิตภณั ฑ กลาวคือเมื่อทําผลิตภัณฑขึ้นมาแลว ตองมีปริมาณ ความตองการของลกู คา เกิดขน้ึ 1.2 ตองกําหนดความตองการและปญหา กลาวคือ ตองรูวาผลิตภัณฑท่ีจะทําสามารถ แกป ญหาอะไรใหก ับผบู ริโภคไดบ าง ทง้ั ในดานการบรกิ าร ความสะดวกสบาย และความสนใจในสินคา 2. เลือกผลิตภัณฑ หรืออาชีพ เปนการพิจารณาเลือกความคิด และทําสินคาท่ีตนเองคิดวาเหมาะสม และสามารถ สรางกาํ ไรในการดําเนินงานได ซึ่งตองพิจารณาความรูความสามารถของตนเอง โอกาสในการสรางตลาด สนิ คาของตนเอง และจัดเตรยี มวสั ดุอปุ กรณต าง ๆ ใหพ รอ มในการทําผลิตภณั ฑ 3. การทดสอบผลิตภณั ฑ เปนการพัฒนาแนวความคดิ ของตนเองเกย่ี วกบั ผลิตภณั ฑท ่ตี นเองสรา งขึ้น และพยายาม สรางภาพลักษณที่ดีในผลิตภัณฑของตนเอง เชน กําหนดชื่อสินคา และตราสินคาท่ีเหมาะสม และ สอดคลอ งกับผลิตภัณฑ และจะตองมคี ําถามในการทดสอบผลิตภัณฑเ สมอ ดงั น้ี 3.1 ผลิตภัณฑทสี่ รางขึ้นนาเชือ่ ถอื หรอื ไม 3.2 ผลิตภัณฑเ ปนที่ตองการ แกปญ หา หรือตอบสนองความพอใจของผบู รโิ ภค หรอื ไม 3.3 ผใู ดเปาหมายใดท่ีจะเปนคนใชผลิตภัณฑของเราบา ง 3.4 ราคาทก่ี ําหนดไวเหมาะสมกบั คุณภาพของผลิตภณั ฑห รอื ไม 4. มาตรฐานของผลิตภณั ฑ มาตรฐาน คอื เกณฑในการพจิ ารณาผลิตภณั ฑ หรือสินคา เพื่อใหการรับรองวาผลิตภัณฑ หรอื สินคา นั้นมคี ณุ ภาพตามทแ่ี จงไวใ นฉลาก โดยมมี าตรฐานอุตสาหกรรมทีใ่ ชก ันอยทู ่วั ไป 4.1 มาตรฐานระบบคุณภาพ ISO 9000 สว นใหญจ ะใชก บั สินคาหรือผลิตภัณฑที่ตองการ รบั รองคุณภาพ

41 4.2 มาตรฐานระบบการจดั การสิ่งแวดลอม ISO 14000 เปน การรับรองมาตรฐาน ส่ิงแวดลอ ม โดยเฉพาะโรงงานอุตสาหกรรมทม่ี ีระบบการกําจดั นํ้าเสีย และไมท ําลายสิ่งแวดลอมกจ็ ะได การรบั รองมาตรฐานน้ี 4.3 มาตรฐานขอกําหนดทั่วไปวาดวยความสามารถของหองปฏิบัติการสอบเทียบ และหองปฏบิ ตั กิ ารทดสอบ มอก. 1300 - 2537 เปนมาตรฐานทสี่ รางความเช่ือม่นั กลา วคือ หลังจากมีการ ทดสอบในหองปฏบิ ัติการ หรอื การสอบนน้ั แลวจะทําใหเปน ทีย่ อมรับในผลการทดสอบ หรือสอบเทียบ และผลการทดสอบระหวางประเทศ ซ่ึงจะชวยแกปญหาทางวิกฤตการณในขอตกลงดานการกีดกัน ทางการคาได 5. ความสําคัญ และประโยชนข องเคร่อื งหมายมาตรฐาน 5.1 ความสาํ คญั ของเครื่องหมายมาตรฐาน เคร่ืองหมายมาตรฐานท่ัวไปจะพบในสินคา หรือผลิตภัณฑประเภทตาง ๆ ผลิตภณั ฑท แ่ี สดงเครอ่ื งหมายมาตรฐาน แสดงวา เปน ผลิตภัณฑท ี่ใหค วามมั่นใจ คือ 1. มคี ณุ ภาพตรงตามมาตรฐาน 2. ปลอดภัยในการบรโิ ภค 3. ราคาเหมาะสมกบั คณุ ภาพ 4. ผูซ ื้อไดรับความเปน ธรรม 5.2 ประโยชนข องเครื่องหมายมาตรฐาน เคร่อื งหมายมาตรฐานจะชว ยอํานวยประโยชนแ กบ คุ คลหลาย ๆ ฝาย ทัง้ ผผู ลติ และผูบรโิ ภค การกําหนดมาตรฐานท่จี ะสงผลตอภาพลักษณ และเศรษฐกจิ ของชาตโิ ดยสวนรวม คือ 1. ปลอดภัยในการใชง าน และการบริโภคสินคา 2. สะดวก ประหยัดเงินและเวลาในการเลือกซอื้ และเลือกใชส ินคา เพราะ ผลิตภัณฑม าตรฐาน เปน สนิ คา ทส่ี ามารถใชทดแทนกัน และมีมาตรฐานใกลเ คียงกนั 3. ไดรับความยุติธรรมในการซ้ือสินคา หรือผลิตภัณฑท่ีมีคุณภาพเหมาะสม กับราคา และสามารถเลือกซือ้ ไดต ามความตอ งการ 4. สามารถซ้ือสนิ คาที่มคี ุณภาพ และเหมาะสมกบั การใชป ระโยชนไ ดอ ยา งถกู ตอง 5. สามารถทดแทนช้ินสวนอุปกรณท่ีชํารุดไดสะดวก และรวดเร็ว ไมจําเปนตอง ปรับเปล่ยี นอปุ กรณใหมท งั้ ชุด เนอ่ื งจากอุปกรณบางชนิดสามารถใชท ดแทนกนั ได 6. ซื้อสวนประกอบ และอะไหลที่ตองการปรับเปลี่ยนไดงาย เนื่องจากอุปกรณ มใี หเ ลือกใช และมขี ายอยทู ั่วไป

42 การประกอบกิจการจะตองเรียนรูเก่ียวกับเครื่องหมายมาตรฐาน เพื่อรักษาสิทธิ และประโยชนของกจิ การ นอกจากน้ียังตอ งมีคุณธรรม จริยธรรมทางธุรกิจจึงจะเปนผูประกอบการท่ีดี ทําใหเกิดความมนั่ คง และเจริญกาวหนา ในอาชพี ตอไป ภาพท่ี 1 เคร่ืองหมายมาตรฐานผลิตภัณฑ มอก. ภาพที่ 2 ตรารบั รองคณุ ภาพระบบตรวจสอบสารพษิ