การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ อช22001

หนังสือเรยี นรายวชิ าเลอื ก สาระการประกอบอาชีพ การพัฒนาแผนและโครงการอาชพี รหสั อช22001 ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนต้น หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบ ระดบั การศกึ ษาข้นั พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 สำนกั งานสง่ เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดมหาสารคาม สำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สำนกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธกิ าร



คำนำ สำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวดั มหาสารคาม ไดด้ ำเนนิ การ จัดทำหนังสือเรียนรายวิชาการพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ (อช 22001) เป็นรายวิชาเลือก หนึ่งในสาระการประกอบอาชีพ ระดับมัธยมศึกษาตอนต้นข้ึน สำหรับใช้ในการเรียนการสอน ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ที่มีวัตถุประสงค์ ในการพฒั นาผูเ้ รยี นใหม้ ีคณุ ธรรมจรยิ ธรรม มีสติปญั ญา และศกั ยภาพ ในการประกอบอาชพี การศึกษาต่อ และสามารถดำรงชีวติ อยใู่ นครอบครัว ชมุ ชน สังคม ได้อย่างมคี วามสขุ โดยผู้เรียนสามารถนำหนังสือเรยี น ไปใช้ด้วยวิธีการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรมรวมท้ังแบบฝึกหัด เพื่อทดสอบความร ู้ ความเข้าใจในสาระเน้ือหา โดยเมื่อศึกษาแล้ว ยังไม่เข้าใจ สามารถไปศึกษาใหม่ได้ ผู้เรียนอาจสามารถ เพิม่ พูนความรู้ หลังจากศกึ ษาจากหนังสือเรียนนี้ โดยนำความรไู้ ปแลกเปล่ยี นกบั เพ่อื นในชน้ั เรียน ศึกษา จากภูมิปัญญาท้องถิ่น จากแหล่งเรียนรู้และจากสื่ออ่ืนๆ ในการดำเนินการจัดทำหนังสือเรียน รายวิชา เลือกการพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ ได้รับความร่วมมือท่ีดีจากผู้เก่ียวข้อง ท่ีค้นคว้าและเรียบเรียน เนื้อหาจากสื่อต่างๆ เพื่อให้ได้ส่ือที่สอดคล้องกับหลักสูตร และเป็นประโยชน์ต่อผู้เรียน ท่ีอยู่นอกระบบ อย่างแท้จริง สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวัดมหาสารคาม หวังว่า หนังสือเรียนชุดนี้จะเป็นประโยชน์ในการเรียนการสอน และผู้เรียนสามารถนำความรู้ไปพัฒนาตนเอง ให้เกิดคุณภาพด้านการศึกษาและการดำเนินชีวิตท่ีดีขึ้น ขอบคุณผู้บริหารสถานศึกษา ภาคีเครือข่าย ครู กศน.ทไ่ี ดส้ ง่ เสรมิ สนบั สนนุ ประสานความรว่ มมอื การจดั ทำหนงั สอื เรยี น หากมขี อ้ เสนอแนะประการใด คณะผจู้ ัดทำขอน้อมรบั ไว้ดว้ ยความขอบคณุ ยิง่ สำนักงาน กศน.จังหวดั มหาสารคาม เมษายน ๒๕๕๕



สารบัญ หน้า 7 9 คำนำ 13 คำแนะนำในการใชห้ นงั สือเรียน................................................................................................................................................. 13 รายละเอียดคำอธิบายรายวชิ า อช 22001 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ............................................ 14 บทท่ี 1 แผนและโครงการ............................................................................................................................................................ 14 ประเภทของแผน............................................................................................................................................................... 15 การนำแผนไปปฏบิ ตั .ิ ....................................................................................................................................................... 15 การประเมินผลแผน.......................................................................................................................................................... 16 ประโยชน์ของการประเมนิ ผลแผน............................................................................................................................ 17 ความหมายของแผน......................................................................................................................................................... 18 ลักษณะโครงการทดี่ .ี ........................................................................................................................................................ 18 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทที่ 1........................................................................................................................................... 20 บทที่ 2 การพัฒนาอาชีพให้มรี ายได.้ ....................................................................................................................................... 23 ประเภทและลักษณะของอาชีพ.................................................................................................................................. 24 กรณีตัวอยา่ งการประกอบอาชีพตา่ งๆ.................................................................................................................... 24 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทท่ี 2........................................................................................................................................... 25 บทที่ 3 รายไดแ้ ละเงินออม........................................................................................................................................................... 26 ความหมายของรายได.้ ................................................................................................................................................... 26 เงนิ ออม................................................................................................................................................................................... 27 วัตถปุ ระสงค์ของการออม............................................................................................................................................. 28 หลกั การออมทรัพย.์ .......................................................................................................................................................... 29 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทท่ี 3........................................................................................................................................... 29 บทที่ 4 การพฒั นาระบบการผลติ ............................................................................................................................................. 31 กระบวนการผลิต............................................................................................................................................................... 32 ปัจจัยการผลติ ..................................................................................................................................................................... 32 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทที่ 4........................................................................................................................................... 33 บทที่ 5 การวเิ คราะหก์ ารตลาด.................................................................................................................................................. 33 ช่องทางการตลาด.............................................................................................................................................................. ช่องทางการจัดจำหน่าย................................................................................................................................................. รปู แบบของระบบขายตรง.............................................................................................................................................

สารบัญ (ต่อ) 35 36 38 39 การสำรวจความตอ้ งการและการวัดความพงึ พอใจของลกู คา้ ........................................................................ 39 การสำรวจความตอ้ งการ.................................................................................................................................................. 40 แบบฝกึ หดั ทา้ ยบท บทท่ี 5.............................................................................................................................................. 41 บทที่ 6 การพัฒนาระบบการบัญช.ี ............................................................................................................................................. 42 ประโยชน์ของการจดั ทำบัญชีรายรับ – รายจา่ ย................................................................................................... 44 ตวั อยา่ งอตั ราสว่ นทางการเงินทีส่ ำคัญ....................................................................................................................... 46 รายการทางบญั ชีและเอกสารประกอบการทางบัญช.ี ......................................................................................... 47 รายการค้าหรือรายการลงบัญช.ี .................................................................................................................................... 49 การบันทกึ รายการลงบัญช.ี .............................................................................................................................................. 50 แบบฝกึ หดั ท้ายบท บทท่ี 6............................................................................................................................................. 51 บทที่ 7 แบบฟอร์มการทำบญั ช.ี ................................................................................................................................................... แบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทที่ 7.............................................................................................................................................. บรรณานกุ รม.......................................................................................................................................................................... คณะผู้จดั ทำ.............................................................................................................................................................................................

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 7 คำแนะนำการใชห้ นังสอื เรียน หนังสือเรียนสาระการพัฒนาอาชีพ รายวิชา การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ อช 22001 ระดับ มัธยมศึกษาตอนต้น เป็นหนังสือท่ีจัดทำข้ึนสำหรับผู้เรียนที่เป็นนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระ การพฒั นาอาชีพ รายวชิ าการพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ ผูเ้ รยี นควรปฏิบตั ิดังน้ ี 1. ศึกษาโครงสร้างรายวิชาให้เข้าใจในหัวข้อและสาระสำคัญ ผลการเรียนรู้ท่ีคาดหวังและขอบข่ายเน้ือหา ของรายวชิ าน้ันๆ โดยละเอียด 2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแต่ละบทอย่างละเอียด และทำกิจกรรมตามที่กำหนดและทำความเข้าใจ ในเน้ือหานนั้ ใหม่ให้เข้าใจกอ่ นทจ่ี ะศกึ ษาเรอ่ื งตอ่ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมท้ายเร่ืองของแต่ละเรื่อง เพ่ือเป็นการสรุปความรู้ความเข้าใจของเน้ือหาในเรื่องน้ันอีกครั้ง และปฏิบัติกิจกรรมของแต่ละเนื้อหาแต่ละเรื่องผู้เรียนสามารถนำไปตรวจสอบกับครูและเพื่อนๆที่ร่วมเรียนในรายวิชา และระดบั เดยี วกันได ้ 4. หนงั สือเรียนเลม่ นีม้ ี 7 บท บทท่ี 1 การวิเคราะห์ แผนและโครงการพฒั นา อาชีพให้มีรายไดแ้ ละเหลอื เงนิ ออมตามศักยภาพ ๏ ความสำคัญของเหตุผลของแผนและโครงการกบั การมรี ายไดแ้ ละเหลอื เงนิ ออม ๏ ความสำคญั ของเป้าหมายของแผนและโครงการกบั การมีรายได้และเหลือเงนิ ออม ๏ ความสัมพันธ์ของวตั ถุประสงค์ของแผนและโครงการกบั การมีรายไดแ้ ละเงนิ ออม ๏ ความสมั พันธข์ องวิธกี ารและข้นั ตอนของแผนและโครงการกับการมรี ายได้และเหลือออม บทท่ี 2 การทบทวนองค์ความรูท้ จ่ี ำเป็นตอ่ การพฒั นาอาชีพตอ่ การมรี ายไดแ้ ละเหลอื เงินออม ๏ การทบทวนองค์ความรทู้ ่ีจำเปน็ ตอ้ งใชใ้ นการเรียนร ู้ ๏ การจัดลำดบั ความสำคญั /จำเปน็ ขององค์ความรู ้ ๏ การตัดสินใจเลอื กความรู้ท่ีจำเป็นตอ้ งใช้ ๏ การระบคุ วามรทู้ ีจ่ ำเปน็ ต้องใช้ในการเรยี นร ู้ ๏ การแสวงหาความรแู้ ละจัดทำระบบสารสนเทศ บทท่ี 3 การระบทุ กั ษะในความรูท้ จ่ี ำเปน็ ต้องฝึกเพ่ิมเตมิ เพอ่ื การมรี ายไดแ้ ละเหลอื เงนิ ออม ๏ ทกั ษะทมี่ คี วามจำเป็นตอ้ งฝึกเพ่มิ เติม บทท่ี 4 การพฒั นาระบบการผลติ ๏ ปัจจยั การผลิต เชน่ ทนุเครือ่ งมอื เพียงต่อการจัดการ ๏ ขนั้ ตอนการผลิต ๏ ผลผลิตท่ีคาดหวังต่อการมีรายไดแ้ ละเหลอื เงนิ ออม

8 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ บทที่ 5 การวิเคราะห์การตลาด ๏ ความต้องการผลิตภัณฑแ์ ละการควบคุมคุณภาพ ๏ ช่องทางการตลาด ๏ การส่งเสริมการขาย ๏ การจดบนั ทึกการขาย บทที่ 6 การพัฒนาระบบการบัญชี ๏ การจดบนั ทกึ เพือ่ ระบุกลมุ่ เปา้ หมาย ๏ การจดบันทกึ เพื่อระบุผลติ ภัณฑท์ ต่ี ลาดตอ้ งการ ๏ การวิเคราะห์รายรบั – รายจา่ ย ๏ การพัฒนาระบบบญั ชี บทที่ 7 การพฒั นาแผนและโครงการพัฒนาอาชีพใหม้ ีรายได้และเหลือเงินออม ๏ แบบฟอร์มการทำบัญช ี ๏ ประโยชน์ของการทำบัญชีรายรับ – รายจา่ ย

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 9 คำอธบิ ายรายวิชา การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ รหสั อช22001 สาระการประกอบอาชีพ ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต้น จำนวน 3 หนว่ ยกติ (120 ชั่วโมง) มาตรฐานที่ 3.4 มีความรู้ ความเขา้ ใจในการศกึ ษาอาชพี ให้มคี วามมนั่ คง ศึกษาและฝกึ ทกั ษะเกี่ยวกบั เรื่องต่อไปน้ี ศึกษา วิเคราะห์แผนและโครงพัฒนาอาชีพให้มีความเข้มแข็ง ทบทวนองค์ความรู้ในอาชีพ ทักษะในอาชีพ ที่ต้องฝึกเพิ่มเติม วิเคราะห์ผลิตภัณฑ์ท้ังด้านความต้องการ และคุณภาพ ระบบการจัดการด้านการผลิต การจัดการ การตลาด ระบบการบัญชี ประเมินผลการประกอบอาชีพ พัฒนาแผนปฏิบัติการเพ่ือพัฒนาอาชีพให้มีรายได้ และ เหลือเงินออมตามศกั ยภาพ การจัดประสบการณก์ ารเรียนร ู้ เน้นการศึกษา วิเคราะห์การพัฒนาแผนและโครงการพัฒนาอาชีพเพ่ือให้มีความเข้มแข็ง มีรายได้ และ เหลือเงินออมตามศกั ยภาพ การวดั และประเมนิ ผล ประเมินจากแผนและโครงการพัฒนาอาชีพที่ได้รับการพัฒนามาจากการปฏิบัติการศึกษา วิเคราะห์เพ่ือ ใหม้ คี วามเข้มแขง็ มีรายได้ และเหลอื เงนิ ออมตามศักยภาพ

10 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ รายละเอยี ดคำอธิบายรายวิชา การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ รหสั อช22001 สาระการประกอบอาชพี ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น จำนวน 3 หนว่ ยกิต (120 ช่วั โมง) ม าตรฐานท่ี 3.4 มีความรู้ ความเขา้ ใจในการพัฒนาอาชีพใหม้ ีความมนั่ คง ท ี่ หัวเรอ่ื ง ตวั ชี้วดั เนอื้ หา จำนวน ชว่ั โมง 1 การวเิ คราะหแ์ ผนและ 1. วเิ คราะห์เหตผุ ลของแผนและ 1. ความสมั พันธข์ องเหตุผลของ 5 โครงการพัฒนาอาชีพ โครงการสัมพันธต์ ่อการมรี ายได้ แผนและโครงการกับการม ี ให้มีรายได้ และเหลอื และเหลอื เงินออม รายได้ และเหลอื เงนิ ออม เงินออมตามศกั ยภาพ 2. วเิ คราะหเ์ ปา้ หมายของแผนและ โครงการสมั พนั ธต์ อ่ การมรี ายได้ 2. ความสมั พนั ธข์ องเปา้ หมายของ และเหลอื เงนิ ออม แผนและโครงการกบั การม ี 3. วิเคราะห์วัตถปุ ระสงคข์ องแผน รายได้ และเหลอื เงนิ ออม และโครงการสัมพนั ธต์ ่อการม ี รายได้ และเหลือเงนิ ออม 3. ความสัมพันธข์ องวัตถปุ ระสงค์ 4. วิเคราะหว์ ธิ กี ารและขั้นตอนของ ของแผนและโครงการกบั แผนและโครงการสัมพันธต์ อ่ การมรี ายได้ และเหลอื การมรี ายได้ และเหลอื เงินออม เงินออม 4. ความสมั พนั ธข์ องวธิ กี ารและ ขนั้ ตอนของแผนและโครงการ กับการมีรายได้ และเหลอื เงินออม 2 การทบทวนองคค์ วาม 1. ทบทวน ระบคุ วามรทู้ จี่ ำเปน็ ต้อง 1. การทบทวนองคค์ วามรู้ที่ 15 รทู้ ี่จำเป็นต่อการ ใชใ้ นการเรยี นรู้พฒั นาอาชีพให้มี จำเป็นต้องใชใ้ นการเรยี นร้ ู พัฒนาอาชพี ต่อการ รายได้ และเหลือเงินออม มรี ายได้ และเหลือ เงนิ ออม 2. จัดลำดบั ความสำคัญจำเปน็ ของ 2. การจดั ลำดับความสำคญั / ความรูท้ ่ใี ชใ้ นการเรยี นร้พู ฒั นา อาชีพใหม้ รี ายได้ และเหลือ จำเปน็ ขององค์ความรู้ เงินออม

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 11 ที ่ หวั เรื่อง ตัวชีว้ ดั เน้ือหา จำนวน ชวั่ โมง 3. ตดั สนิ ใจเลือกความรู้ที่จำเปน็ ต้อง 3. การตดั สินใจเลอื กความร ู้ 3 การระบุทกั ษะใน ใช้ในการเรยี นรพู้ ฒั นาอาชพี ใหม้ ี ที่จำเปน็ ตอ้ งใช้ ความรทู้ ่จี ำเปน็ ต้อง ฝกึ เพ่มิ เติมเพ่อื การ รายได้ และเหลือเงนิ ออม มีรายได้และเหลือ 4. ระบุความรทู้ ่จี ำเป็นตอ้ งใช้ใน 4. การระบุความรู้ท่ีจำเป็นต้องใช้ เงนิ ออม การเรยี นร้พู ัฒนาอาชพี ใหม้ รี ายได้ ในการเรียนร้ ู และเหลอื เงินออม 4 การพฒั นาระบบ 5. แสวงหาความรู้จัดเปน็ ระบบ 5. การแสวงหาความรแู้ ละจดั ทำ การผลิต สารสนเทศของความรู้ที่จำเป็น ระบบสารสนเทศ ตอ้ งใช้ในการเรียนร้พู ฒั นาอาชีพ 5 การวิเคราะห์ ใหม้ รี ายได้ และเหลือเงินออม การตลาด ระบทุ ักษะทีม่ คี วามจำเปน็ ตอ้ งฝกึ ทกั ษะท่มี คี วามจำเป็นตอ้ งฝกึ 10 เพม่ิ เตมิ เพ่ือการมรี ายไดแ้ ละ เพิม่ เติม เหลอื เงินออม 1. วิเคราะห์ปัจจยั การผลิตตามความ 1. ปจั จัยการผลิต เชน่ ทนุ เคร่ือง 20 ตอ้ งการและคุณภาพของตลาดได ้ มือ เพยี งพอต่อการจดั การ 30 2. ระบุกระบวนการผลิตให้ 2. ขั้นตอนการผลติ ผลติ ภณั ฑ์มคี ุณภาพตามความ ต้องการของตลาดได้ 3. ระบุผลผลติ พอเพียงตอ่ การม ี 3. ผลผลติ ท่คี าดหวงั ต่อการมี รายได้และเหลอื เงินออม รายไดแ้ ละเหลอื เงินออม 1. ระบคุ วามตอ้ งการผลิตภัณฑแ์ ละ 1. ความตอ้ งการผลิตภณั ฑแ์ ละ คณุ ภาพตามความต้องการของ การควบคุมคุณภาพ ลูกคา้ ได้ 2. ระบุกลมุ่ ลูกคา้ ชอ่ งทางการตลาด 2. ช่องทางการตลาด ได ้ 3. การส่งเสริมการขาย 3. อธิบายวธิ ีการส่งเสรมิ การขายได ้ 4. การจดบันทกึ การขาย 4. จดบนั ทกึ การขายเพอื่ ขยาย กลุ่มลกุ คา้

12 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ ที ่ หัวเรอื่ ง ตวั ชีว้ ัด เนื้อหา จำนวน 6 การพัฒนาระบบ ชว่ั โมง 1. วิเคราะห์การจดบันทกึ เพื่อระบุ 1. การจดบันทึกเพ่อื ระบ ุ การบญั ช ี กลุ่มเปา้ หมายเพื่อขยายการตลาด กลมุ่ เปา้ หมาย 20 ได ้ 2. วเิ คราะหก์ ารจดบันทึก เพ่อื ระบุ 2. การจดบนั ทกึ เพ่อื ระบุ ผลติ ภณั ฑท์ ต่ี ลาดตอ้ งการได้ ผลติ ภณั ฑท์ ี่ตลาดต้องการ 3. วเิ คราะห์รายรับ รายจ่าย เพ่อื 3. การวเิ คราะห์รายรับ รายจ่าย ลดรายจา่ ยเพมิ่ รายได ้ 4. บอกวธิ กี ารพัฒนาระบบบัญชไี ด้ 4. การพฒั นาระบบบัญชี 7 การพฒั นาแผนและ 1. สามารถทำบัญชรี ายรับ – แบบฟอรม์ การทำบญั ช ี 20 โครงการพฒั นาอาชีพ รายจ่ายได้ ประโยชนข์ องการทำบญั ช ี ใหม้ ีรายไดแ้ ละเหลอื 2. บอกประโยชนข์ องบญั ชีรายรับ – รายรับ – รายจา่ ย เงินออม รายจ่ายได ้

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 13 บทท่ี 1 แผนและโครงการ ความหมายของแผน แผนกบั การวางแผนมคี วามสมั พนั ธเ์ กยี่ วขอ้ งกนั อยา่ งมาก เพราะแผนจะมขี น้ึ ไดจ้ ะตอ้ งมกี ารวางแผนเกดิ ขน้ึ กอ่ น ถา้ ไม่มีการวางแผนผลท่ตี ามมาก็คือไม่มแี ผนในเร่ืองน้นั แผนจึงอาจสรปุ ความหมายไดด้ ังนี ้ แผน หมายถึงข้อมูลท่ีเรียบเรียงเป็นแบบ เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการบริหารงานเป็นเอกสารหรือข้อความที่ ระบถุ ึงแนวทางวธิ กี ารทีจ่ ะแกไ้ ขปญั หา เพ่ือประโยชนท์ ่จี ะเกดิ ขึ้นในอนาคต แผน หมายถึง วิธีการกระทำท่ีกำหนดไว้ล่วงหน้า มีลักษณะสำคัญคือ จะต้องเกี่ยวกับอนาคต เก่ียวกับ การกระทำ มีวัตถุประสงค์ รวมทั้งเก่ียวข้องกับองค์กรและเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน แผนอาจมีลายลักษณ์อักษรหรือไม่มี ลายลักษณ์อักษรก็ได้ จะเห็นการวางแผนเป็นกระบวนการท่ีต้องระดมความคิด ตัดสินใจอย่างดีแล้วจึงร่างออกเป็น ลายลักษณ์ อักษร หรือในกรณีท่ีไม่ต้องร่างก็มีการปฏิบัติตามความคิดนั้น ผลผลิตในขั้นตอนนี้ก็คือแผนน้ันเอง หรือ กล่าวอกี นัยหนง่ึ แผนคือผลผลติ ของการวางแผน ประเภทของแผน ประเภทของแผนจะมีกี่ลักษณะน้ันขึ้นอยู่กับว่าจะใช้เกณฑ์ใดกำหนด ในท่ีนี้ยกตัวอย่างแค่บางเกณฑ์เท่านั้น อาทเิ ช่น 2.1 ผลผลิตของแผน แบ่งประเภทโดยผลทีเ่ กดิ ขึ้นจากการปฏิบตั ติ ามแผน แบง่ ได้ 2 ประเภท คือ (1) แผนทางชีววิทยา หรือกายภาพ ผลผลิตท่ีได้จากการปฏิบัติตามแผนนี้สามารถมองเห็น จับต้องได้ เช่น แผนการสร้างเขื่อน แผนการก่อสร้างถนน (2) แผนทางสังคมเศรษฐกิจ ผลผลิตท่ีได้จากการปฏิบัติตามแผนนี้จะ ตรงข้ามกับแผนทางกายภาพ ในการวัดหรือประเมินว่าผลผลิตที่ได้เป็นอย่างไรต้องอาศัยเครื่องมือ หรือสถิติมาเป็น เกณฑว์ ัด เช่น แผนการกระจายรายได้ แผนกระตนุ้ เศรษฐกิจ 2.2 จำแนกตามเงือ่ นไขเวลา แบง่ ประเภทโดยดวู ่าแผนนัน้ มีระยะเวลาใช้เท่าใด แบง่ ได้ 3 ประเภท คือ (1) แผนระยะสนั้ มรี ะยะเวลาการใช้ไมเ่ กิน 1 ปี เช่น แผนปฏบิ ัตกิ ารหรอื แผนประจำปี (2) แผนระยะปานกลาง มีระยะเวลาในการใช้ 3-5 ปี เช่นแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ (3) แผนระยะยาวมรี ะยะเวลาในการใช้เกนิ 5 ปีขึน้ ไป แผนในลักษณะน้มี กั เปน็ แผนการลงทนุ ขนาดใหญ่ เชน่ การสร้างเขอื่ น สนามบนิ 2.3 จำแนกตามระดบั การบริหาร แบ่งประเภทของแผนตามระดับการบริหาร แบง่ ได้ 3 ระดบั คอื (1) แผนปฏิบัติการ ผู้บริหารระดับต้นเป็นผู้จัดทำแผน แผนตามลักษณะน้ีบุคลากรในหน่วยงานปฏิบัติ ตามไดเ้ ลย (2) แผนกลวิธี ผู้บริหารระดับกลางจะเป็นผู้จัดทำแผน แผนตามลักษณะนี้ต้องมีการคิดวิเคราะห์ จากแผนกลยทุ ธเ์ พือ่ นำไปสูก่ ารจัดทำแผนปฏบิ ตั ิการ

14 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ (3) แผนกลยุทธ์ เป็นแผนกว้างครอบคลุมทุกกิจกรรมขององค์กรเป็นการกำหนดทิศทางขององค์กร ในระยะยาว ผู้บรหิ ารระดับสงู จะเป็นผกู้ ำหนด 2.4 จำแนกตามความถีข่ องการใชแ้ ผน แบ่งเปน็ 2 ประเภท คือ (1) การวางแผนเพื่อการใช้ประโยชน์ครั้งเดียว กล่าวคือเม่ือนำแผนไปปฏิบัติจนเสร็จสิ้นภารกิจแล้ว ก็ถือว่าเป็นการสิ้นสุดของแผนจะไม่มีการนำแผนดังกล่าวมาใช้อีก เช่นแผนงบประมาณประจำปีของรัฐบาล แผนแก้ไข ปญั หาเฉพาะหน้า เชน่ นำ้ ท่วม ภัยพิบัติ ภัยแลง้ เปน็ ตน้ (2) แผนหลักหรือแผนเพื่อการใช้ประโยชน์ถาวร ลักษณะของการวางแผนประเภทน้ีจะเก่ียวข้องกับ กจิ กรรมทม่ี ีลกั ษณะต่อเน่อื งยาวนาน การนำแผนไปปฏิบัต ิ แผนทไ่ี ดร้ ับการอนุมัตใิ ห้นำไปปฏบิ ตั ิ หรอื เพอ่ื บริหารงาน มีขัน้ ตอนในการนำไปปฏิบัติดังนี้ 3.1 การเตรียมการในการบริหารแผนงาน เป็นขั้นตอนของการพิจารณาแผนและทรัพยากรท่ีใช้ ใน การพิจารณาแผนน้ันส่ิงสำคัญคือต้องเข้าใจเป้าหมายของแผน หรือต้องทราบว่าวัตถุประสงค์มีอะไร สามารถปฏิบัติ ตามวัตถปุ ระสงคไ์ ด้หรอื ไม่ ทรพั ยากรท่ีใชม้ พี ร้อมหรอื ยัง ในอนาคตจะเกดิ ปญั หาขน้ึ หรอื ไม ่ 3.2 การตระเตรียมแผนการบริหารงาน หลังจากศึกษาแผนจนเข้าใจ และมีข้อมูลเก่ียวกับทรัพยากรที่ใช้ เรียบร้อยแล้ว นำส่ิงที่ได้มาเขียนให้เป็นแผนการทำงาน เช่นแผนเกี่ยวกับการก่อสร้าง มีการเขียนวิธีการปฏิบัติอย่าง ละเอียด บางครัง้ ตอ้ งจัดองค์การและจดั หาบุคลากร จัดหาวสั ดุอปุ กรณ์ เตรยี มงบประมาณใหพ้ ร้อม 3.3 การบริหารแผนที่กำหนดไว้ เป็นข้ันตอนลงมือปฏิบัติตามแผนท่ีวางไว้ และควบคุมการการปฏิบัติให้เป็น ไปตามแผน หรือเพ่ือให้บรรลุตามเป้าหมายท่ีวางไว้ ซ่ึงแผนบางแผนต้องมีการควบคุมอย่างใกล้ชิดอย่างละเอียด ระบุ แนวทางการปฏิบัติอย่างชัดเจนตายตัว ทุกขั้นตอนผู้ปฏิบัติงานมีโอกาสน้อยที่จะได้ใช้ความคิด และความสามารถของ ตนเอง แตบ่ างแผนจะไม่ควบคุมมากนกั จะควบคุมเฉพาะทีส่ ำคัญ เชน่ เวลา ตน้ ทุน คา่ ใชจ้ ่าย หรอื คุณภาพของงาน เป็นต้น การประเมนิ ผลแผน ในการปฏิบัติตามแผนนั้น ตัวแผนจะกำหนดระยะเวลาไว้ เช่น แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาต ิ มีระยะเวลาการใช้ 5 ปี หรือการสร้างถนนมรี ะยะเวลา 3 เดือน เม่ือครบกำหนดระยะเวลาแล้วจะต้องมีการประเมนิ ว่า เป็นไปตามเป้าหมายหรือไม่ ในการประเมนิ ผลแผนนักวิชาการบางท่านเสนอว่ามอี ยู่ 3 ระยะ คือ ระยะก่อนการปฏิบัติ ตามแผน ขณะปฏิบัติตามแผน และภายหลังจากปฏิบัติเสร็จแล้ว ในท่ีน้ีมองว่าระยะก่อนการปฏิบัติตามแผน เป็นลักษณะของการพิจารณาวา่ มีศกั ยภาพพอท่จี ะปฏบิ ตั ติ ามแผนหรือไม่ และระยะปฏิบตั ติ ามแผนจะเป็นการควบคุม หรือติดตามความก้าวหน้า ภายหลังจากการปฏิบัติเสร็จแล้วจึงเป็นการประเมินผลแผนจริงๆ ในการประเมินผลแผน นนั้ มวี ิธีการสรุปได้ ดังน้ี 4.1 การเตรียมการประเมินผล ในข้ันตอนน้ีเป็นการเตรียมทรัพยากรต่างๆ ซ่ึงในการประเมินบางคร้ังอาจใช้ คนจำนวนมากในการเกบ็ ข้อมลู หรอื ผ้ทู ีว่ เิ คราะห์ข้อมูล และตอ้ งมคี ่าใชจ้ า่ ย จึงต้องมีการจดั หาตระเตรยี มไว้ใหพ้ ร้อม

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 15 4.2 การจัดเตรียมเคร่ืองมือเพ่ือเก็บรวบรวมข้อมูล เป็นการจัดทำตัวช้ีวัด และจะใช้อะไรเป็นเคร่ืองมือใน การประเมิน เช่น ใช้วิธีสัมภาษณ์ ตรวจสอบทางเทคนิค ใช้แบบสอบถาม เป็นต้น กล่าวคือ มีเคร่ืองมือสำหรับการ ประเมินอยา่ งชัดเจน และเหมาะสม 4.3 การลงมือประเมินผล เป็นขั้นตอนในการปฏิบัติงานหลังจากได้เตรียมทรัพยากรต่างๆ และมีเครื่องมือใน การประเมนิ ผลแลว้ 4.4 สรุป และรายงานผลการประเมินผล เป็นข้ันตอนสุดท้ายของการประเมิน การสรุปและรายงานผลเพื่อ เสนอผูบ้ ริหารระดับสูงท่ีดีจะต้องเป็นไปตามขอ้ เท็จจรงิ สน้ั กระชับและสามารถตอบประเด็นท่ีผู้บรหิ ารตอ้ งการได้ ประโยชน์ของการประเมินผลแผน ในการทำงานจะต้องมีการตรวจสอบ เพ่ือจะทราบได้ว่าผลท่ีได้จากการทำงานเป็นอย่างไรเช่นเดียวกับ การนำแผนไปปฏิบัตจิ ะตอ้ งมกี ารประเมิน ผลของการประเมนิ มีประโยชนด์ ังน ้ี 1. ทำใหม้ ั่นใจในการนำแผนไปปฏบิ ัติ เพราะผา่ นการประเมินอย่างรอบคอบ มกี ารเตรยี มการปอ้ งกันปัญหาที่ อาจจะเกดิ ขนึ้ ไว้อยา่ งดี 2. เกิดความประหยดั ส่ิงสำคญั ของแผนคอื การปฏบิ ัติงานอยา่ งประหยดั แผนจะบ่งบอกว่าอะไรทำก่อนอะไร ทำหลัง ลำดับขั้นของงานเป็นอย่างไร การประเมินจะเป็นตัวเสริมให้แผนน้ันมีความประหยัดย่ิงขึ้น เช่น ประเมินแล้ว บางข้ันตอนไม่จำเป็นต้องปฏบิ ัติ หรือปฏบิ ัตแิ ลว้ ค่าใชจ้ า่ ยสงู ขึน้ ก็ต้องหาวิธแี กไ้ ขขอ้ บกพร่อง เป็นต้น 3. เป็นข้อมูลสำคัญเพื่อนำไปปรับปรุงแผน หรือยุติแผน กล่าวคือผลที่ได้จากการประเมินจะเป็นคำตอบว่า แผนนั้นใช้ได้หรือไม่ ถ้าใช้ได้ดีเย่ียม ถ้าเกิดเหตุการณ์ลักษณะเดียวกันก็อาจนำแผน กลับมาใช้ใหม่อีกคร้ังแต่ถ้าใช้แล้ว ล้มเหลวในการประเมินจะบอกว่าล้มเหลวเพราะอะไร ในการนำแผนไปใช้คร้ังต่ออาจปรับปรุงก็ได้ แต่ถ้าผลประเมิน บอกว่าไมเ่ หมาะสมทจ่ี ะนำมาใชแ้ ผนนั้นก็อาจยุติหรอื ไมม่ ีการใชอ้ กี ตอ่ ไป สรปุ แผน คือการกำหนดวธิ ีการทำงานไว้ล่วงหนา้ เปน็ ขัน้ ตอนหลังจากวางแผนเสร็จเรียบร้อยแล้ว โดยปกติ ในการนำแผนไปปฏิบัติจะอยู่ในรูปของโครงการ เป็นส่วนย่อยของแผนซ่ึงจะได้กล่าวในบทต่อไป ในการนำแผนไป ปฏิบัติจะต้องศึกษาแผนให้เข้าใจว่ามีเป้าหมาย ขอบข่ายงาน อะไรบ้าง กล่าวอีกนัยหน่ึงก็คือ แผนนั้นมีงานอะไรท่ี กำหนดไว้บา้ ง หลงั จากทราบขอบข่ายงานแล้วในข้นั ตอนต่อไป คอื การเตรยี มแผนบรหิ ารงาน หรือการเขยี นโครงการ ซ่ึงในโครงการจะบอกรายละเอียดทุกอย่างในการปฏิบัติ เพ่ือท่ีจะเตรียมทรัพยากรในการปฏิบัติให้พร้อม ในข้ันตอนนี้ จะมีการขออนุมัติโครงการ เม่ืออนุมัติเสร็จข้ันตอนต่อไปคือ การปฏิบัติตาม หรือการบริหารแผน มีการควบคุม หลังจากปฏิบัติเสรจ็ จะทำการประเมนิ ผลแผนเพอ่ื ตรวจสอบว่าเป็นไปตามเปา้ หมายหรอื ไม ่ ความหมายของโครงการ โครงการหมายถึงอะไรได้มีการให้คำจำกัดความของความหมายของโครงการไว้มากมายท้ังนักการศึกษา นกั การตลาด และนกั กฎหมายซึ่งโดยรวมแลว้ เปน็ ไปในทศิ ทางเดยี วกนั ดังนั้นสรุปไดว้ ่า โครงการ คือ กิจกรรมหรือแผนงานที่เป็นหน่วยอิสระหนึ่งท่ี สามารถทำการวิเคราะห์วางแผน และนำไป ปฏิบัติ พร้อมท้ังมีลักษณะแจ้งชัดถึงจุดเริ่มต้นและจุดสิ้นสุด โดยแผนสำหรับกิจการต่างๆ ต้องระบุวัตถุประสงค์ตาม ระยะเวลาที่กำหนด

16 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ โครงการ คอื : การวางแผนล่วงหน้าทจี่ ัดทำขนึ้ อยา่ งมีระบบประกอบดว้ ยกจิ กรรมยอ่ ยหลายกิจกรรมทตี่ ้องใช้ ทรัพยากรในการดำเนินงาน และคาดหวังท่ีจะได้ผลตอบแทนอย่างคุ้มค่าแต่ละโครงการมีเป้าหมายเพ่ือการผลิตหรือ การให้บริการเพ่ือเพิ่มพูนสมรรถภาพของแผนงาน ดังนั้นโครงการ จึงเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่ง ของการวางแผนที่จะ ทำใหอ้ งคก์ รบรรลุวัตถุประสงคต์ ามเป้าหมาย ลกั ษณะของโครงการทีด่ ี สามารถแก้ปญั หาขององคก์ ารหรือหน่วยงานนัน้ ๆ ได้ 1. มรี ายละเอยี ด วตั ถปุ ระสงค์เปา้ หมายต่าง ๆ ชดั เจน สามารถดำเนนิ งานได้ มคี วามเป็นไปได ้ 2. กำหนดขึน้ อยา่ งมีข้อมลู ความจรงิ (มสี ถติ ิ ตวั เลข ขอ้ มูลจากองคก์ รดงั กล่าว) และเป็นข้อมลู ท่ีไดร้ บั การ วเิ คราะหอ์ ย่างรอบคอบ 3. อ่านแล้วเข้าใจวา่ น้คี ือโครงการอะไร มีประโยชนอ์ ยา่ งไร ทำไปเพอ่ื อะไร มขี อบเขตการทำแค่ไหน 4. มีระยะเวลาในการดำเนินงานแน่นอน ระบุวันเวลาเริม่ ตน้ และส้ินสดุ 5. สามารถติดตามประเมนิ ผลได ้

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 17 แบบฝกึ หัดทา้ ยบทที่ 1 แผนและโครงการ คำสัง่ จงตอบคำถามต่อไปน้ี 1. แผน หมายถึง............................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 2. จงบอกถึงประโยชนข์ องแผน...................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 3. โครงการ หมายถึง...................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 4. ลกั ษณะทด่ี ีของโครงการควรเป็นอย่างไร.................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................

18 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ บทท่ี 2 การพัฒนาอาชพี ใหม้ ีรายได้ ประเภทและลกั ษณะของอาชีพ อาชีพ หมายถึง การทำกิจกรรม การทำงาน การประกอบการที่ไม่เป็นโทษแก่สังคม และมีรายได้ตอบแทน โดยอาศัยแรงงาน ความรู้ ทักษะ อุปกรณ์ เคร่ืองมือ วธิ กี าร แตกต่างกันไป ประเภทและลักษณะของอาชพี การแบ่งประเภทของอาชีพ สามารถจัดแบ่งตามลักษณะได้เป็น 2 ลักษณะ คือ แบ่งตามเน้ือหาวิชาของอาชีพ และ แบ่งตามลกั ษณะของการประกอบอาชีพ 1. การแบ่งอาชพี ตามเนื้อหาวชิ าของอาชพี สามารถจดั กล่มุ อาชีพตามเนือ้ หาวชิ าไดเ้ ปน็ 6 ประเภท ดงั นี้ 1.1 อาชีพเกษตรกรรม ถือว่าเป็นอาชีพหลัก และเป็นอาชีพสำคัญของประเทศ ปัจจุบันประชากรของ ไทยไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 ยังประกอบอาชีพนี้อยู่ อาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพเกี่ยวเนื่องกับการผลิต และการจัด จำหนา่ ยสนิ คา้ และ บรกิ ารทางด้านการเกษตรซึ่งผลผลติ ทางการเกษตรนอกจากใชใ้ นการบรโิ ภค เปน็ สว่ นใหญ่แลว้ ยงั ใชเ้ ป็นวัตถดุ ิบในการผลติ ทางอตุ สาหกรรมอีกด้วย อาชีพเกษตรกรรม ไดแ้ ก่ การทำนา ทำไร่ ทำสวน เลีย้ งสตั ว์ ฯลฯ 1.2 อาชีพอุตสาหกรรม การทำอุตสาหกรรม หมายถึง การผลิตสินค้าอันเน่ืองมาจาก การนำเอาวัสดุ หรอื สินค้าบางชนิดมาแปรสภาพใหเ้ กิดประโยชนต์ อ่ ผู้ใช้มากข้นึ กระบวนการประกอบการอตุ สาหกรรม ประกอบด้วย หวรตัือถสดุนิ ิบค า้ ผ า่ น ก รผะลบผวลนิตก า ร ไ ด ้ผ ล ผ ล ติ สสำินเรค็จา้ ร ปู จ ำ ห น ่า ย ผูบ้ รโิ ภค ในขั้นตอนของกระบวนการผลิต มีปัจจัยมากมายนับตั้งแต่แรงงาน เคร่ืองจักร เครื่องมือ เครื่องใช้ เงินทุน ที่ดิน อาคาร รวมทงั้ การบริหารจดั การ การประกอบอาชพี อุตสาหกรรมแบ่งตามขนาด ไดด้ งั นี้ อุตสาหกรรมในครอบครัว เปน็ อุตสาหกรรมท่ที ำกันในครัวเรอื น หรอื ภายในบ้าน ใชแ้ รงงานคนในครอบครัว เป็นหลัก บางทีอาจใช้เคร่ืองจักรขนาดเล็กช่วยในการผลิตใช้วัตถุดิบ วัสดุที่หาได้ในท้องถิ่นมาเป็นปัจจัยในการผลิต อตุ สาหกรรมในครวั เรือน ได้แก่ การทอผา้ การจักสาน การทำร่ม การทำอิฐมอญ ฯลฯ ลักษณะการดำเนินงาน ไม่เปน็ ระบบเทา่ ใดนกั รวมทั้งการใช้เทคโนโลยีแบบงา่ ยๆ ไมย่ งุ่ ยากซับซ้อน และมีการลงทุนไม่มากนัก

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 19 อุตสาหกรรมขนาดยอ่ ม เปน็ อุตสาหกรรมท่ีมกี ารจ้างคนงานมากกว่า 50 คน ใช้เงินทุนดำเนนิ การไม่เกิน 10 ล้านบาท อุตสาหกรรมขนาดยอ่ ม ได้แก่ โรงกลงึ อู่ซอ่ มรถ โรงงานทำขนมปัง โรงสีขา้ ว เปน็ ตน้ ในการดำเนินงานของ อตุ สาหกรรม ขนาดย่อมมขี บวนการผลิตไม่ซับซ้อน ใช้แรงงานทม่ี ฝี ีมอื ไมม่ ากนกั อตุ สาหกรรมขนาดกลาง เป็นอตุ สาหกรรมทม่ี ีการจา้ งคนงานมากกว่า 50 คน แต่ไมเ่ กนิ 200 คน ใชเ้ งนิ ทนุ ดำเนินการมากกว่า 10 ล้านบาท แต่ไม่เกิน 100 ล้านบาท อุตสาหกรรมขนาดกลางได้แก่ อุตสาหกรรมทอกระสอบ อตุ สาหกรรมเสือ้ ผา้ สำเรจ็ รปู เปน็ ต้น การดำเนนิ งานของอุตสาหกรรมขนาดกลางตอ้ งมีการจดั การท่ีดี แรงงานที่ใชต้ ้อง มีทกั ษะ ความรู้ ความสามารถในกระบวนการผลิตเปน็ อย่างดี เพอื่ ท่จี ะไดส้ ินคา้ ท่มี ีคณุ ภาพระดับเดียวกนั อุตสาหกรรมขนาดใหญ่ เป็นอุตสาหกรรมที่มีคนงานมากกว่า 200 คนขึ้นไป เงินทุน ในการดำเนินการมาก กว่า 200 ล้านบาท อุตสาหกรรมขนาดใหญ่ ได้แก่ อุตสาหกรรม ผลิตแบตเตอรี่ อุตสาหกรรมถลุงเหล็ก เป็นต้น อุตสาหกรรมขนาดใหญ่มีระบบการจัดการ ท่ีดี ใช้คนท่ีมีความรู้ ทักษะ ความสามารถเฉพาะด้าน หลายสาขา เช่น วิศวกรรม อิเล็กทรอนิกส์ ในการดำเนินงานผลิตมีกรรมวิธีที่ยุ่งยาก ใช้เครื่องจักร คนงาน เงินทุน จำนวนมากข้ึน มีกระบวนการผลติ ท่ีทันสมยั และผลิตสนิ ค้าได้ทีละมาก ๆ มกี ารวา่ จา้ งบคุ คลระดบั ผบู้ รหิ ารทมี่ คี วามสามารถ 1.3 อาชีพพาณชิ ยกรรมและอาชพี บริการ อาชีพพาณิชยกรรม เป็นการประกอบอาชีพที่เป็นการแลกเปล่ียนระหว่างสินค้ากับเงิน ส่วนใหญ่จะมี ลักษณะเป็นการซ้ือมาและขายไป ผู้ประกอบอาชีพทางพาณิชยกรรมจึงจัดเป็นคนกลาง ซ่ึงทำหน้าที่ซ้ือสินค้าจาก ผู้ผลิตและนำมาขายต่อให้แก่ผู้บริโภค ประกอบด้วยการค้าส่งและการค้าปลีก โดยอาจจัดจำหน่าย ในรูปของ การขายตรงหรอื ขายออ้ ม อาชพี บริการ หมายถงึ อาชพี ท่ที ำใหเ้ กิดความพอใจแก่ผ้ซู ้ือ การบริการอาจเป็นสินค้า ท่ีมตี ัวตน หรือไมม่ ีตวั ตนก็ได้ การบริการทม่ี ตี วั ตน ไดแ้ ก่ บริการขนสง่ บริการทางการเงิน สว่ นบริการทีไ่ ม่มตี ัวตน ได้แก่ บริการท่องเท่ียว บริการรักษาพยาบาล เปน็ ตน้ อาชีพพาณิชยกรรม จึงเป็นตัวกลางในการขายสินค้า หรือบริการต่างๆ นับต้ังแต่การนำวัตถุดิบจากผู้ผลิต ทางด้านเกษตรกรรม ตลอดจนสินค้าสำเร็จรูป จากโรงงานอุตสาหกรรมรวมทั้งคหกรรม ศิลปกรรม หัตถกรรม ไปให ้ ผู้ซ้ือ หรือผู้บริโภค อาชีพพาณิชยกรรมจึงเป็นกิจกรรมที่สอดแทรกอยู่ทุกอาชีพ ในการประกอบอาชีพ พาณิชยกรรม หรือบริการ ผู้ประกอบอาชีพจะต้องมีความสามารถในการจัดหา มีความคิดริเริ่ม และมีคุณธรรม จึงจะทำให้ การประกอบอาชพี เจริญกา้ วหน้า 1.4 อาชีพคหกรรม การประกอบอาชีพคหกรรม ได้แก่ อาชีพที่เกี่ยวกับการประกอบ อาหาร ขนม การตัดเย็บ การเสริมสวย ตัดผม เป็นตน้ 1.5 อาชีพหตั ถกรรม การประกอบอาชีพหตั ถกรรม ได้แก่ อาชีพที่เก่ียวกับงานช่าง โดยการใชม้ ือในการ ผลติ ชนิ้ งานเป็นสว่ นใหญ่ ไดแ้ ก่ อาชีพจกั สาน แกะสลัก ทอผ้าดว้ ยมือ ทอเสอ่ื เปน็ ตน้ 1.6 อาชีพศิลปกรรม การประกอบอาชีพศิลปกรรม ได้แก่ อาชีพเก่ียวข้องกับ การแสดงออกในลักษณะ ตา่ ง ๆ เช่น การวาดภาพ การป้นั การดนตรี ละคร การโฆษณา ถา่ ยภาพ เป็นตน้ 2. การแบ่งอาชพี ตามลักษณะของการประกอบอาชีพ นอกจากจะจัดกลุ่มอาชีพเป็น 6 ประเภทแล้ว เรายังสามารถจัดกลุ่มอาชีพตาม ลักษณะการประกอบอาชีพ เปน็ 2 ลกั ษณะ คือ อาชพี อิสระ และอาชีพรบั จา้ ง

20 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 1. อาชีพอิสระ หมายถึง อาชีพทุกประเภทที่ผู้ประกอบการดำเนินการด้วยตนเอง แต่เพียงผู้เดียวหรือ เป็นกลุ่ม อาชีพอิสระเป็นอาชีพที่ไม่ต้องใช้คนจำนวนมาก แต่หากมีความจำเป็นอาจมีการจ้างคนอ่ืนมาช่วยงานได้ เจ้าของกิจการเป็นผลู้ งทนุ และจำหนา่ ยเอง คิดและตดั สนิ ใจด้วยตนเองทกุ เรื่อง ซงึ่ ช่วยให้การพฒั นางานอาชพี เป็นไป อย่างรวดเร็วทันตอ่ เหตุการณ์ การประกอบอาชพี อิสระ เช่น ขายอาหาร ขายของชำ ซ่อมรถจักรยานยนต์ ฯลฯ ในการ ประกอบอาชีพอิสระ ผู้ประกอบการจะต้องมีความรู้ ความสามารถในเรื่อง การบริหาร การจัดการ เช่น การตลาด ทำเลท่ีตั้ง เงินทุน การตรวจสอบ และประเมินผล เป็นต้น นอกจากน้ียังต้องมีความอดทนต่องานหนัก ไม่ถ้อถอยต่อ ปญั หาอุปสรรคทีเ่ กิดขน้ึ มคี วามคิดริเรมิ่ สร้างสรรค์ และมองเห็นภาพการดำเนินงาน ของตนเองได้ทะลปุ รุโปร่ง 2. อาชีพรับจ้าง หมายถึง อาชีพที่มีผู้อื่นเป็นเจ้าของกิจการ โดยตัวเองเป็นผู้รับจ้างทำงานให้ และได้รับ ค่าตอบแทนเป็นค่าจ้าง หรือเงินเดือน อาชีพรับจ้างประกอบด้วย บุคคล 2 ฝ่าย ซึ่งได้ตกลงว่าจ้างกันบุคคลฝ่ายแรก เรียกวา่ “นายจ้าง” หรือผ้วู า่ จา้ ง บคุ คลฝา่ ยหลังเรียกว่า “ลกู จ้าง” หรอื ผรู้ ับจ้าง มีค่าตอบแทนทีผ่ ูว้ ่าจา้ งจะต้องจา่ ยให้ แก่ ผรู้ ับจ้างเรยี กว่า “คา่ จ้าง” การประกอบอาชพี รบั จ้าง โดยทั่วไปมลี ักษณะ เปน็ การรับจา้ งทำงานในสถานประกอบ การหรือโรงงาน เป็นการรับจ้างในลักษณะการขายแรงงาน โดยได้รับค่าตอบแทนเป็นเงินเดือน หรือค่าตอบแทนท่ีคิด ตามช้ินงานทท่ี ำได้ อตั ราค่าจ้างข้นึ อยู่กบั การกำหนดของเจา้ ของสถานประกอบการ หรือนายจา้ ง การทำงานผรู้ ับจา้ ง จะทำอยู่ภายในโรงงานตามเวลาทน่ี ายจา้ งกำหนด การประกอบอาชพี รบั จ้างในลกั ษณะนม้ี ีข้อดคี อื ไมต่ ้องเสย่ี งกับการ ลงทุน เพราะลูกจา้ งจะใช้เครอื่ งมือ อปุ กรณท์ น่ี ายจ้างจดั ไว้ให้ทำงานตามท่นี ายจา้ งกำหนด แตม่ ีข้อเสยี คือ มักจะเปน็ งานที่ทำซ้ำ ๆ เหมือนกันทุกวัน และต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบของนายจ้างในการประกอบอาชีพรับจ้างนั้น มีปัจจัย หลายอย่างท่ีเอ้ืออำนวยให้ผู้ประกอบอาชีพรับจ้างมีความเจริญก้าวหน้าได้ เช่น ความรู้ ความชำนาญในงาน มีนิสัย การทำงานท่ีดีมีความกระตือรือร้น มานะ อดทน ในการทำงาน ยอมรับกฎเกณฑ์และเชื่อฟังคำส่ัง มีความซ่ือสัตย์ สุจริต ความขยันหมั่นเพียร รับผิดชอบ มีมนุษยสัมพันธ์ท่ีดี รวมทั้งสุขภาพอนามัยที่ดีอาชีพต่างๆ ในโลกมีมากมาย หลากหลายอาชีพ ซ่ึงบุคคลสามารถจะเลือกประกอบ อาชีพได้ตามความถนัด ความต้องการ ความชอบ และความ สนใจ ไม่ว่าจะเป็นอาชีพประเภทใด จะเป็นอาชีพอิสระ หรืออาชีพรับจ้าง ถ้าหากเป็นอาชีพที่สุจริตย่อมจะทำให้เกิด รายได้มาสูต่ นเอง และครอบครวั ถ้าบคุ คลผนู้ ้ันมีความมุง่ มั่น ขยัน อดทน ตลอดจนมคี วามรู้ ขอ้ มลู เกี่ยวกับอาชีพตา่ งๆ จะทำใหม้ องเห็นโอกาสในการเขา้ สูอ่ าชพี และพฒั นาอาชีพใหม่ๆ ให้เกดิ ข้ึนอยูเ่ สมอ กรณตี วั อย่างการประกอบอาชพี ต่าง ๆ อาชพี พนกั งานขบั รถประจำทาง คณุ ทองคำ ณรงคฤ์ ทธิ์ พนักงานขบั รถโดยสารรถประจำทางปรบั อากาศ ขสมก. จากประสบการณท์ ่ีเคยขับรถ 10 ล้อ ส่งของไปต่างจังหวัดมาก่อน ประกอบกับรักการขับรถ ทำให้ไปสมัครเป็นพนักงานขับรถของ ขสมก. คุณทองคำบอกวา่ การขบั รถตอ้ งอดทนมาก ตอ้ งรบั ผดิ ชอบคนในรถทั้งหมด ตัง้ แต่เริม่ ต้นจนจดุ สุดท้าย การขับรถต้อง ระมัดระวังมาก ต้องปรับตัวและแก้ปัญหาเฉพาะหน้าตลอดเวลา บางคร้ังเครียด โดยเฉพาะช่วงที่การจราจรติดขัด งานเป็นชวี ิตจติ ใจ มคี วามสุขกบั การทำงาน งานท่ีทำเปน็ งานที่ตอ่ สู้กบั ตวั เอง ทำให้รสู้ กึ ภาคภูมใิ จในตัวเองคณุ ทองคำ ได้รบั คำชมจากผู้โดยสารอยเู่ สมอ และไดร้ ับรางวลั ให้เปน็ พนักงานดีเด่นของ ขสมก. ด้วย

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 21 อาชีพวิศวกร คุณเพียงฤทัย ศิวารัตน์ วิศวกรอุตสาหกรรมประจำบริษัทซีเกทซ่ึงเป็นบริษัทท่ีผลิตหน่วยเก็บความจำ ของเครื่องคอมพิวเตอร์มีหน้าท่ีวิเคราะห์และปรับปรุงขั้นตอนการผลิตให้ลดลงแต่ประสิทธิภาพคงเดิม คุณเพียงฤทัย กล่าวว่า ชอบอาชีพวิศวกรมากเพราะต้องเรียนรู้ตลอดเวลาทั้งทางด้านเทคนิคและความรู้รอบตัว ที่สำคัญต้องทันสมัย ก้าวให้ทันโลก จะทำงานด้านน้ีเรื่อยๆ และการทำงานอยู่ในปัจจุบันก็สนุกมีการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีค่อนข้างสูง ทำให้งานไม่น่าเบ่ือและยังท้าทายอีกด้วย แม้ว่าเธอจะเป็นวิศวกรหญิงคนเดียวในบริษัท แต่ก็ไม่มีปัญหาอะไรในการ ทำงาน ทกุ คนให้การยอมรบั และรว่ มมือดว้ ยดเี สมอ อาชีพเกษตรกรรม คุณเรวัตร แก่นเพิ่ม ชาวจังหวัดนครสวรรค์มีพ้ืนฐานทางการศึกษาด้านสัตวบาลและมีประสบการณ์ในการ ฝึกงานตรงระหว่างการศึกษา ในการดำเนินการเลี้ยงสุกร จากธุรกิจขนาดย่อมจนขยายกิจการเป็นธุรกิจฟาร์มสุกร ท่ีประสบความสำเร็จอย่างดียิ่ง คุณเรวัตร เป็นผู้ที่มีความรับผิดชอบสูง ขยัน ซื่อสัตย์ และมีความมานะพยายามท่ีจะ เสริมสร้างกิจการของตนเอง ให้เป็นธุรกิจฟาร์มท่ีม่ันคง มีรายได้แน่นอน สามารถท่ีจะกล้าเผชิญกับปัญหาอุปสรรคที่ ประสบอย่างไม่ท้อถอย เช่น ปัญหา ราคาสุกรท่ีไม่คงท่ี ภาวะของราคาอาหารที่ข้ึนๆ ลงๆ และปัญหาโรคสัตว์ใน รูปแบบต่าง ๆ ซึ่งท้าทายต่อการจัดการ แต่ด้วยใจรักอาชีพอิสระแขนงน้ี คุณเรวัตรจึงมีความ พร้อมท่ีจะผลักดันและ มงุ่ จะพฒั นาอาชพี ของตนใหเ้ จริญกา้ วหน้าตอ่ ไป 1.2 การมองเห็นโอกาสในการประกอบอาชพี การมองเห็นโอกาสและความสามารถท่ีจะนำโอกาสนั้นมาประกอบอาชีพได้ก่อนผู้อื่น เป็น หัวใจสำคัญของ การประกอบอาชีพ หากผู้ใดประกอบอาชีพตามที่ตลาดต้องการ และเป็นอาชีพท่ีเหมาะสมกับสภาพการ์ในขณะน้ัน ผู้น้ันย่อมมีโอกาสประสบความสำเร็จ เราสามารถพัฒนาตนเอง ให้มองเห็นโอกาสในการประกอบอาชีพ ดังนี้ 1. ความชำนาญจากงานที่ทำในปัจจุบันการงานท่ีทำอยู่ในปัจจุบันจะเป็นแหล่งความรู้ ความคิดที่จะช่วยให้ มองเหน็ โอกาสในการประกอบอาชพี ไดม้ าก บางคนมีความชำนาญทางด้านการทำอาหาร ตัดเย็บเส้ือผ้า ซ่อมเครื่องใช้ ไฟฟ้า ต่อท่อน้ำประปา ช่างไม้ ช่างปูกระเบ้ือง เป็นต้น ซ่ึงความสามารถ นำความชำนาญดังกล่าวมาพัฒนาและ ประกอบเป็นอาชีพขึ้นมา บางคนเคยทำงานท่ีโรงงานทำขนมปัง เม่ือกลับไปภูมิลำเนาของตนเองที่ต่างจังหวัด กส็ ามารถใช้ประสบการณ์ ท่ีได้รับไปประกอบอาชีพของตนเองได ้ 2. ความชอบ ความสนใจส่วนตัว หรืองานอดิเรก เป็นอีกทางหนึ่งที่จะช่วยให้มองเห็นโอกาสในการประกอบ อาชีพ บางคนชอบประดิษฐ์ดอกไม้ บางคนชอบวาดรูป เป็นต้น บุคคลเหล่านี้อาจจะพัฒนางานที่ชอบ งานอดิเรกได้ กลายเป็นอาชพี หลกั ท่ีทำรายได้ เป็นอยา่ งดี 3. การฟังความคิดเห็นจากแหล่งต่างๆ การพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับบุคคลกลุ่มต่างๆ เป็นแหล่ง ความรู้และก่อให้เกิดความคิดริเริ่มเป็นอย่างดี ในบางครั้งเรามีความคิดอยู่แล้ว การได้พูดคุยกับบุคคลต่างๆ จะช่วย ให้การวิเคราะห์ความคดิ ชดั เจนขีน้ ชว่ ยใหม้ องไปข้างหนา้ ได้อย่างรอบคอบ กอ่ นท่จี ะลงมอื ทำงานจรงิ 4. การศึกษา คน้ ควา้ จากหนงั สือ นิตยสาร หนงั สือพิมพ์ การดูวิดีทศั น์ ฟงั วทิ ยุ ดรู ายการโทรทัศน์ เปน็ ต้น จะ ชว่ ยทำให้เกดิ ความรแู้ ละความคดิ ใหมๆ่ ได้ 5. ข้อมูล สถิติ รายงาน ข่าวสารจากหน่วยราชการและเอกชน รวมท้ังแผนพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ในการมองหาช่องทางในการประกอบอาชีพ ผู้ที่จะมองหาอาชีพ พัฒนาอาชีพจึงควรให้ความสนใจในข้อมูลข่าวสาร ต่างๆ เพอ่ื ตดิ ตามใหท้ ันตอ่ เหตุการณ์ แลว้ นำมาพจิ ารณา ประกอบการตัดสินใจในการประกอบอาชพี

22 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 1.3 การศกึ ษา สำรวจอาชีพ อาชพี แต่ละอาชีพ ไม่วา่ จะเป็นอาชีพอสิ ระ หรืออาชพี รบั จ้าง ยอ่ มมคี วามแตกตา่ งกัน ไม่ว่าจะเป็นด้านปจั จยั กระบวนการ และผลผลิต ตลอดจนคณุ ลกั ษณะเฉพาะของผ้ปู ระกอบการสำหรบั อาชีพ นัน้ ในการประกอบอาชพี ของ แต่ละคนย่อมมีจุดเร่ิมต้นระยะเวลาของการประกอบอาชีพการใช้ความรู้ ความสามารถ ปัญหา อุปสรรค ตลอดจน แนวทางการพัฒนาอาชีพแตกต่างกันไป ท้ังนี้ขึ้นอยู่กับประเภท และลักษณะของการประกอบอาชีพสำหรับผู้ท ่ี มองเห็นช่องทางในการประกอบอาชีพซึ่งอาจยังขาดความรู้และประสบการณ์ตรงในงานอาชีพที่ตนเองสนใจ และ คดิ วา่ เมอื่ ตดั สนิ ใจเลอื กประกอบอาชพี ดงั กลา่ วแลว้ สามารถประสบความสำเรจ็ ได้ กอ่ นการตดั สนิ ใจเลอื กประกอบอาชพี แล้วสามารถประสบความสำเรจ็ ได้ ควรได้มีการศึกษาขอ้ มูลต่างๆ จากผ้ทู ่ีดำเนนิ การประกอบอาชพี น้ันๆ อย่กู อ่ นแล้ว เพื่อจะนำเอาข้อมูลที่เป็นความรู้ หรือประสบการณ์เหล่าน้ันมาประกอบการพิจารณา และเป็นแนวทางในการดำเนิน งานของตนเองตอ่ ไป การสำรวจอาชพี มีแนวทางในการศึกษา ดังนี้ 1. การศึกษาอาชพี อสิ ระ ประเดน็ ท่คี วรมกี ารศกึ ษาพจิ ารณา ประกอบดว้ ย 1) ประวัติส่วนตัวของผู้ประกอบอาชีพ เพื่อให้ทราบถึงความถนัด ความสามารถ ความสนใจ ตลอดจน คณุ ลกั ษณะท่ีสำคญั และจำเปน็ สำหรบั การประกอบอาชพี 2) ระยะเวลาของการประกอบอาชพี เพือ่ ใหท้ ราบถึงสภาวะ และความม่ันคงตั้งแต่อดีตถงึ ปจั จุบนั และใน อนาคต 3) จุดเริ่มต้น/มูลเหตุจูงใจในการประกอบอาชีพ เพื่อให้ทราบถึงเหตุผล ที่มาของการตัดสินใจประกอบ อาชพี ดังกล่าว 4) การเตรยี มตัวก่อนการประกอบอาชพี เพื่อใหท้ ราบถงึ แนวทางการเตรยี ม ความพร้อมในดา้ นต่างๆ 5) การดำเนินงาน เพ่ือให้ทราบถึงวิธกี าร หรอื ขนั้ ตอนของการดำเนินงานในการประกอบอาชีพ 6) การเสริมสร้างความม่ันคงในการประกอบอาชพี เพ่อื ใหท้ ราบถงึ แนวทางการพัฒนาอาชพี 7) ปญั หาอุปสรรคในการประกอบอาชีพ เพอื่ ใหท้ ราบถงึ ปัญหา อปุ สรรคตลอดจนแนวทางการแกป้ ญั หา 8) แนวคิดในการขยายกจิ การ เพื่อใหท้ ราบถึงวิสัยทัศน์ในการทำงาน การปรับปรุงและพัฒนางานอาชพี ท่ี ทำด้วย 2. การศึกษาสำรวจอาชีพรับจ้าง ประเด็นที่ควรมีการศึกษาพิจารณา ประกอบด้วย ประวัติส่วนตัวของ ผปู้ ระกอบอาชีพ เพอื่ ให้ทราบถึงความถนัด ความสามารถ ความสนใจ ตลอดจนคณุ ลกั ษณะสำคัญและ จำเปน็ สำหรบั การประกอบอาชพี 1) ความรบั ผิดชอบในงานท่ีทำอย่เู พอ่ื ใหท้ ราบถงึ ขอบข่าย ภาระงาน 2) นายจ้าง เพ่อื ให้ทราบถงึ ความต้องการ จุดประสงค์ ตลอดจนลกั ษณะนสิ ยั ใจคอ 3) จดุ เรมิ่ ตน้ /มลู เหตจุ งู ใจในการประกอบอาชพี เพอื่ ใหท้ ราบถงึ เหตผุ ลทม่ี าของการตดั สนิ ใจประกอบอาชพี 4) ระยะเวลาของการทำงาน เพ่ือใหท้ ราบถึงสภาวะ และความม่ันคง ต้งั แต่อดตี ปจั จุบนั และในอนาคต 5) ความพงึ พอใจ/ความประทับใจในการประกอบอาชพี เพ่อื ใหท้ ราบถงึ กระบวนการวิธีการทำงาน 6) รายได้หรือสวสั ดกิ าร เพ่อื ใหท้ ราบถึงสภาวะความมนั่ คง การเอาใจใสด่ แู ล ความยตุ ธิ รรม ฯลฯ 7) ความคาดหวังในอนาคต จากการประกอบอาชีพเพื่อให้ทราบถึงแนวทางการพัฒนา ตนเอง นายจ้าง ฯลฯ นอกจากนี้อาจมีประเด็นอื่นๆ ท่ีสามารถจะนำมาใช้ในการศึกษา สำรวจอาชีพได้อีกท้ังน้ีเพื่อจะทำให้ได้ข้อมูล ต่าง ๆ อยา่ งครบถว้ นสมบูรณ์ ซ่งึ จะช่วยทำ ให้การตัดสินใจเลอื กประกอบอาชีพ มคี วามถูกตอ้ ง สอดคล้องกบั ตนเอง ไดม้ ากทสี่ ดุ

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 23 แบบฝึกหัดทา้ ยบทที่ 2 การพัฒนาอาชพี ให้มรี ายได้ คำส่งั จงตอบคำถามตอ่ ไปนี ้ 1. จงให้ความหมายของอาชีพ.......................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 2. ลกั ษณะของอาชีพมกี ่ีลกั ษณะ อะไรบ้าง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 3. นักศึกษามีแนวทางในการพฒั นาอาชพี ของตนเองหรอื ครอบครวั อย่างไรบ้าง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................

24 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ บทท่ี 3 รายได้และเงินออม ความหมายของรายได้ รายได้ หมายถึง ผลตอบแทนท่ีกิจการได้รับจากการขายสินค้าหรือบริการตามปกติของกิจการรวมท้ังผล ตอบแทนอ่นื ๆ ที่ไม่ไดเ้ กดิ จากการดำเนินงานตามปกติ รายได้แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท ดังน้ี  1. รายได้จากการขาย (Sales) หมายถึง รายได้ท่ีเกิดจากการขายสินค้าหรือบริการอันเป็นรายได้จากการ ดำเนินงานตามปกติ เช่น กจิ การซอ้ื ขายสินคา้ รายได้ของกจิ การ คอื รายไดจ้ ากการขายสินค้า ส่วนกิจการให้บรกิ าร เชน่ ซอ่ มเคร่ืองไฟฟา้ รายได้ของกิจการ คือ รายได้ค่าซ่อม  2. รายได้อื่น (Other incomes) หมายถึง รายได้ท่ีมิได้เกิดจากการดำเนินงานตามปกติของกิจการซึ่งเป็น รายได้ทีไ่ ม่ใช้รายไดจ้ ากการขายสนิ ค้าหรอื บรกิ ารน่ันเอง ทรัพยากรในครอบครัวครอบคลุม รายได้ ทรัพย์สิน ความรู้ และความสามารถท่ีจะทำเงินของสมาชิก เมื่อครอบครัว มีรายได้และทรัพย์สิน การจัดสรรงบประมาณการใช้จ่ายจะประกันความเจริญรุ่งเรืองและป้องกันความ แตกรา้ วของ ครอบครวั รายได้ของครอบครัวอาจมาจากเงินเดอื น เงนิ คา่ ตอบแทน เงินมรดก เงินรางวลั และเงินหรือ สิ่งของที่ได้รบั โดยเสนห่ า ทรัพยส์ ินของครอบครัวประกอบดว้ ย ท่ีดนิ บา้ น เครื่องประดับบ้าน เส้อื ผา้ เคร่ืองใชใ้ นบา้ น และเคร่ืองยนต์กลไก ต่าง ๆ รวมทั้งเครื่องมือที่เป็นปัจจัยในการผลิตที่จะนำรายได้มาสู่ครอบครัว การให้ได้มาซ่ึง ทรัพยากรและการใช้จ่ายทรัพยากรต้องมุ่งให้เกิดประโยชน์ต่อสมาชิกของครอบครัวอย่างสูงสุด จึงจำเป็นจะต้องมี การวางแผนครอบคลมุ และดำเนินการใช้อยา่ งระมัดระวงั และรดั กุม งบประมาณของครอบครัว ในฐานะหน่วยธุรกิจ ครอบครัวต้องมีการวางแผนกำหนดโครงการจัดการงบประมาณรายรับรายจ่าย ให้มี ทรัพยากรเพียงพอท่ีจะซื้อหาสิ่งที่ครอบครัวต้องการ เพ่ือความสงบสุข ความเจริญรุ่งเรือง และความก้าวหน้าของ ครอบครัวในอนาคต 1. รายได้ของครอบครัว รายได้ หมายถึง เงิน สิ่งของ หรือรางวัลท่ีเป็นผลมาจากการทำงานให้บริการ หรือ การลงทนุ แบง่ เป็น 3 ประการ คือ รายไดแ้ ท้ รายได้เป็นเงินตรา และรายได้ทางใจ ก. รายได้แท้ หมายถึง สิ่งที่สมาชิกแต่ละครอบครัวได้รับซ่ึงสามารถตีค่าเทียบเป็นเงินได้ แม้จะไม่ทำให้ เงนิ ทองของครอบครวั เพม่ิ ขึ้นกต็ าม แต่ชว่ ยลดคา่ ใช้จา่ ยและอาจได้รบั สิ่งตอบแทน การลดค่าใชจ้ า่ ย เช่น - ซอ่ มรถยนตเ์ อง สามารถประหยดั เงนิ ได้ 150 บาท - ปลูกผกั ส่วนครัวรบั ประทานเอง สามารถประหยดั เงนิ ได้เดือนละ 40 บาท - ข้ึนรถเมล์ไปทำงาน ประหยัดเงินไดเ้ ดือนละ 1,500 บาท เพราะไม่ตอ้ งจา่ ยเงินคา่ เติมนำ้ มนั รถยนต์ - การท่พี อ่ แมช่ ว่ ยกนั ทำงานบา้ นโดยไม่ตอ้ งจ้างคนรบั ใช้

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 25 ค่าตอบแทน เช่น ช่วยชาวบ้านเก่ียวข้าวได้ค่าตอบแทนเป็นข้าว 10 ถัง ช่วยเพื่อนบ้านทำงานบ้านเลยได้กินข้าวฟรี ช่วยเหลอื ครูผสู้ อน ทำใหไ้ ดเ้ รยี นหนงั สอื โดยไมต่ ้องเสยี คา่ เล่าเรียน ข. รายได้เป็นเงินตรา หมายถึง รายได้ที่สมาชิกในครอบครัวได้มาจากการทำงาน การลงทุน และ การบริการ ซึ่งอยู่ในรูปเงินตราทุกรูปแบบ เช่น ธนบัตร เช็ค ตั๋วเงิน ฯลฯ รวมทั้งดอกผลท่ีเกิดขึ้นจากการฝากหรือ ออมทรัพย์เงิน ตรากับสถาบันการเงิน รายได้เป็นเงินตราอาจเป็นรายรับรายวัน รายเดือน รายปี หรือตามโอกาสท่ ี พงึ ได้รบั รายไดน้ ัน้ ๆ ค. รายได้ทางใจ หมายถึง รายได้ท่ที ำให้สมาชิกในครอบครวั มคี วามสุขทางใจ เช่น การทำสิง่ ของเครอ่ื งใช้ ในบ้านเอง แม้จะสวยสู้กับท่ีวางในตลาดไม่ได้ แต่ก็ทำให้สมาชิกในครอบครัวอิ่มใจการทำงานเต็มเวลาของแม่บ้านแม้ จะตคี ่าไม่ได้ แตก่ ็ทำให้แมบ่ ้านสบายใจ เม่ือมบี ้านสะอาดน่าอยแู่ ละเหน็ รอยยม้ิ ของพ่อบา้ น และลกู ๆ เม่อื กลับบ้านใน ตอนเยน็ เป็นตน้ เงนิ ออม (SAVING) เงนิ ออม หมายถึง ส่วนหนึ่งของรายได้ปจั จุบันทไ่ี มไ่ ด้ใช้จา่ ยไปเพอ่ื การบรโิ ภคหากแตเ่ กบ็ ไวโ้ ดยมวี ัตถุประสงค์ เพ่ือการใช้จา่ ยตา่ งๆในอนาคต การใชเ้ งนิ ออมอาจทำไดห้ ลายรปู แบบ เช่น ถือไวเ้ ปน็ เงนิ สด นำเงนิ ออมไปฝากธนาคาร หรือนำเงนิ ออมไปซอ้ื หลักทรัพย์ เปน็ ต้น ขนาดของเงินออมขน้ึ อยกู่ บั ปัจจยั หลายประการ ได้แก่ 1. ขนาดของรายได้ ถ้าบคุ คลมรี ายไดเ้ พิม่ ขน้ึ การออมกจ็ ะเพ่มิ ข้นึ ตามไปด้วย 2. การคาดการณ์เกี่ยวกับรายได้ในอนาคต ถ้าผู้มีรายได้คาดว่าในอนาคตจะมีรายได้มากก็อาจจะเก็บออมใน ปจั จุบันนอ้ ยลง 3. อตั ราดอกเบ้ยี ถ้าอัตราดอกเบ้ยี ในปัจจุบันอยูใ่ นระดบั สูงจะจงู ใจให้บุคคลเกบ็ เงนิ ออมมากขนึ้ อนง่ึ ยงั มอี กี คำหนึง่ ท่ีใกล้เคยี งกนั น่นั คือคำวา่ การออม (Savings) ซงึ่ หมายถงึ การนำเงินออมไปลงทนุ เพื่อ หาผลประโยชน์ตอบแทน ดงั น้นั เงินออมที่เก็บไว้เปน็ เงินสดหรือแปลงสภาพเปน็ สินทรัพย ์ การออมมีความหมายกว้างขวาง ท่ีรวมท้ังด้านการเงินและที่ไม่เกี่ยวกับการเงิน เช่น การออมทรัพย์ ออมทุน ออมทรัพยากร ออมทรัพย์สิน ออมน้ำใจ ออมจิตวิญญาณ เป็นต้น หากกล่าวเฉพาะการออมท่ีเกี่ยวกับการเงิน ครอบครัว หมายถึง การใช้จ่ายของบุคคลในครอบครัวอย่างมีเหตุผลเหมาะสมกับสถานภาพ อาจเขียนเป็นสูตร ก ารออมไดง้ า่ ย ๆ คอื เงินออม = รายได้ - รายจ่าย ดังนั้น ความสามารถในการออมจะมากน้อยเพียงใด ย่อมข้ึนอยู่กับความสามารถในการเพ่ิมรายได้และลด รายจ่ายของแตล่ ะบคุ คล หรือขน้ึ อยูก่ ับความชาญฉลาด ดงั น ี้ เพิ่มรายได้ = - ฉลาดหา = - ลงทุนแรงงาน+แรงเงิน = - ลงทุนทางการศึกษา ลดรายจา่ ย = - ฉลาดใช ้ ฉลาดซือ้ ---------> - ซื้อตามความจำเปน็ - ซอ้ื ของทีม่ ีตน้ ทนุ ต่อหนว่ ยถกู ฉลาดใช ้ -----------> - รกั ษาของ

26 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ - ประหยดั แบบต่างๆ ฉลาดใช้ชวี ิต -----------> - คณุ คา่ ไม่ได้อยู่ทรี่ าคาเท่านนั้ วัตถุประสงคข์ องการออม การออมครอบครัว ย่อมมีวัตถุประสงค์ท่ีแตกต่างกันตามความจำเป็นและสภาพแวดล้อมของแต่ละครอบครัว จากการศึกษาวิจัยของธนาคารแห่งประเทศไทยพบว่าวัตถุประสงค์ของการออมเรียงตามลำดับได้จากมากไปถึงน้อย ดงั น้ ี 1. เกบ็ ไวใ้ ชใ้ นยามเจ็บปว่ ยหรือชรา 2. เพอ่ื การศึกษา 3. เพื่อเป็นเงินทุนในการประกอบอาชพี 4. ตอ้ งการดอกเบี้ย 5. เพ่ือเป็นหลักประกันในการกู้เงนิ 6. ซื้อสินทรพั ยอ์ ื่นๆ 7. เพื่อกจิ กรรมทางศาสนา/ประเพณ ี 8. อื่น ๆ หลักการออมทรัพย์ ถ้าผู้บริโภคคิดจะออมทรัพย์ ผู้บริโภคจะต้องรู้จักวิธีการออมทรัพย์ที่จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อตัวเอง และ ระบบเศรษฐกิจส่วนรวม ผูบ้ ริโภคจะต้องปฏิบัติตามหลกั การออมทรพั ยด์ ังน้ ี 1. ต้องรู้จกั เพ่มิ พูนรายได้ ผบู้ ริโภคต้องมคี วามกระตือรอื รน้ ขยนั ขันแข็ง มานะอดทนในการประกอบสมั มาชีพ รู้จักคิดหาทางเพ่ิมพูนรายได้ตลอดเวลา เพราะผู้มีรายได้มาก และรู้จักประหยัดการใช้จ่าย ย่อมมีโอกาสเก็บออมได้ มากกวา่ ผ้มู รี ายไดน้ ้อย หรอื อาจจะกลา่ วไดว้ า่ ครอบครวั หารายได้มากเทา่ ไรก็มโี อกาสประหยดั เงินไดม้ ากเท่านน้ั 2. ตอ้ งปลูกฝงั นสิ ยั การเก็บออม ผบู้ รโิ ภคควรต้องพยายามฝกึ ฝนตัวเองให้มคี วามสามารถทคี่ วบคมุ การใชจ้ า่ ย ของตน ฝึกเก็บออมเงนิ อย่างสม่ำเสมอจนเคยชินเป็นนิสัย ผู้บริโภคและครอบครัวที่มองการณไ์ กลซึ่งมีการพิจารณาถึง ส่ิงท่ีจำเป็นและต้องการไว้ล่วงหน้า ท้ังระยะส้ันและระยะยาวอยู่เสมอ ย่อมจะทำให้การใช้เงินเป็นไปอย่างระมัดระวัง และมีเงินออมเพ่ือการใช้จ่ายในอนาคตตามต้องการได้ นิสัยการเก็บเงินอมย่อมทำให้ผู้บริโภคมีการวางแผนการใช้จ่าย เงนิ ที่ดี แม้ว่าผมู้ ีรายได้นอ้ ยจะทำการออมได้ยาก แต่ถ้าหากไดฝ้ ึกจนเป็นนิสยั ก็ย่อมจะทำได้การเกบ็ ออมจะทำได้เพยี ง ใดน้ันย่อมข้ึนอยู่กับความพยายามและความตั้งใจแน่วแน่ของผู้บริโภค แต่ละครอบครัวควรถือเป็นหน้าท่ีที่จะช่วยกัน ออมในสง่ิ ทีค่ วรออมและในสงิ่ ที่สามารถทำได้ การเก็บออมคนละเลก็ ละน้อย ย่อมจะทำให้ครอบครัวมเี งินออมมากข้ึน หากไม่เช่ือใจว่าจะสามารถบังคับใจตนเองให้เก็บออมได้ก็อาจใช้วิธีการออมแบบบังคับทางอ้อม เช่น ฝากเงินประเภท ประจำกับธนาคาร การซื้อสลากออมสิน การประกันชีวิตหรือเข้าเป็นสหกรณ์ออมทรัพย์ ฯลฯ จากวิธีการดังกล่าว ทำให้ผู้บรโิ ภคสามารถมเี งินออมได ้ 3. รู้จักทำงบประมาณวางแผนการใช้เงิน ผบู้ ริโภคควรจะได้มกี ารวางแผนการใชเ้ งิน โดยวธิ ีการกำหนดวงเงนิ ค่าใช้จ่ายปัจจุบันหรือวงเงินตามต้องการในอนาคต ทำประมาณการรายได้และรายจ่าย พิจารณารายการและจำนวน เงินรายจ่ายและทำบญั ชรี ายจ่ายประจำตวั และประจำครอบครวั ตามรายจ่ายทต่ี อ้ งจ่ายจรงิ แตล่ ะเดอื น 4. รู้จกั สงเคราะหค์ นอืน่ เท่าท่จี ำเป็น ในเมือ่ ทกุ คนเปน็ หน่วยหน่งึ ของสังคม ทุกคนกม็ รี ายจา่ ยจำเปน็ สว่ นหน่ึง เพ่อื งานสงั คม เพื่อการกุศลหรอื สาธารณะประโยชน์ส่วนรวม รายจา่ ยส่วนนีผ้ ู้บรโิ ภคควรกนั เงนิ เอาไว้เท่าทีจ่ ำเปน็ เช่น การสงเคราะหบ์ ุคคลท่ีด้อยกว่า งานแตง่ งาน งานศพ งานบวชนาค การชว่ ยเหลอื ผปู้ ระสบภัยพิบตั ิ ฯลฯ รายจา่ ยเพือ่ งานสังคมท่ไี ม่มีความจำเปน็ ควรจะยกเวน้ ไปบา้ ง

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 27 แบบฝกึ หัดท้ายบทที่ 3 รายไดแ้ ละเงนิ ออม คำส่งั จงตอบคำถามตอ่ ไปน ี้ 1. จงให้ความหมายของคำวา่ “รายได้” .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 2. รายไดใ้ นครอบครัวมีก่ีประเภทประกอบดว้ ยอะไรบา้ ง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 3. นักศึกษาสามารถนำหลกั การออมทรพั ย์ไปประยกุ ตใ์ ช้ในชีวติ ประจำวันอยา่ งไรบา้ ง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................

28 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ บทท่ี 4 การพฒั นาระบบการผลติ 1. แผนพัฒนาระบบการผลติ การตลาด และการสร้างงาน มีเป้าหมายหลกั ในการแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกจิ 3 ประการ ได้แก ่ (1) ปญั หาการขาดดลุ การค้า (2) ปัญหาการจ้างงาน (3) ปัญหาความยากจนในชนบทและการกระจายรายได้ 2. เพื่อให้บรรลุเป้าหมายดังกล่าว ทิศทางของแผนงานนี้จึงได้เน้นความสำคัญ 2 ประการ คือ ประการแรก เน้นการปรับกลยุทธและแนวทางพัฒนาแนวใหม่ เพื่อปรับโครงสร้างให้การผลิต และการตลาดเชื่อมโยงอย่างเป็น ระบบ สอดคล้องกับสถานการณ์เศรษฐกิจและการตลาดท้ังภายในและภายนอกประเทศ และประการที่สอง ได้แก่ การกำหนดบทบาทของรฐั บาลที่เหมาะสมภายใต้ข้อจำกดั ของทรพั ยากรการเงนิ ท่ีมอี ยู่ 3. การท่ีจะเชื่อมโยงการผลิตและการตลาดนั้น จำเป็นอย่างยิ่งท่ีจะต้องปรับแนวคิดจาก “การขายโดยผลิต” มาเป็น “การผลิตเพอื่ ขาย” โดยเฉพาะในดา้ นตลาดต่างประเทศ ซงึ่ จะสมั พันธก์ บั กลยทุ ธ “การกระจายการผลิต” ซง่ึ ใช้ตลาดภายในเป็นตัวช้ีนำเพื่อให้มีการกระจายการผลิตสินค้าในท้องถิ่นให้มากชนิดย่ิงขึ้น กลยุทธทั้ง 2 น้ี เหมาะสม สำหรับผู้ผลิตที่มีระดับความพร้อมแตกต่างกัน เช่น กลยุทธการผลิตเพ่ือขายจะมุ่งเน้นไปในกลุ่มผู้ผลิตทั้งทางเกษตร และอุตสาหกรรมท่ีมีความพร้อม ส่วนในด้านการกระจายการผลิตนั้นเน้นเกษตรกรระดับกลาง ตลอดจนผู้ผลิต อตุ สาหกรรมรายย่อยและขนาดกลาง โดยเฉพาะในตา่ งจังหวัด 4. ในภาวะท่ีสถานการณ์เศรษฐกิจในปัจจุบันและแนวโน้มท่ีจะเกิดขึ้นน้ันเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วและยังคง มีการกีดกันการค้าอยู่ ความสำเร็จของการปรับแนวการพัฒนาดังกล่าวข้างต้นขึ้นอยู่กับ “การพัฒนาการตลาด” เป็นสำคัญ ซ่ึงการพัฒนาการตลาดท้ังภายในและต่างประเทศอย่างมีประสิทธิภาพจำเป็นต้องมีกระบวนการท่ีเป็น ระบบ และเป็นการผนึกกำลังร่วมกันระหว่างภาครัฐและเอกชน โดยมีข้อมูลข่าวสารการผลิตและการตลาดเป็นกลไก การเช่ือมโยง และมีการกำหนดรายการสินค้าขึ้นเป็นระยะๆ ตามความเหมาะสมเพ่ือท่ีจะเป็นเครื่องมือสนับสนุนให้ แผนงานนเี้ กิดผลทางปฏิบตั ใิ นการกระจายการผลติ การผลิตเพอื่ ขาย และเพม่ิ การจ้างงาน 5. ภายใตข้ อ้ จำกดั ของทรพั ยากรทางการเงนิ ในปจั จบุ นั แผนพฒั นาระบบการผลติ การตลาด และการสรา้ งงาน เห็นสมควรกำหนดบทบาทของภาครัฐบาลท่ีเหมาะสมโดยให้ภาครัฐบาลดำเนินการเพ่ือสนับสนุนภาคเอกชน โดย เฉพาะเอกชนขนาดกลาง และขนาดเลก็ รวม 5 ประการ คอื 1) การวิจยั และพัฒนา และการสนับสนุนทางวิชาการ 2) การเพ่ิมค่าใชจ้ ่ายทางการตลาด 3) การแกไ้ ขปัญหาความยากจน 4) การส่งเสริมการหารายได้จากการผลิตสินค้าและบริการเพื่อส่งออก และประหยัดเงินตราต่างประเทศ โดยทดแทนและการนำเข้าสินค้าเกษตร 5) จดั ให้มอี งคก์ รที่เชื่อมโยงนโยบายการผลติ การแปรรปู และการตลาด

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 29 6. การพฒั นาโดยใชร้ ะบบแผนงานเปน็ เครือ่ งมอื น้นั จำเปน็ ต้องมหี น่วยงานตา่ งๆ ท่เี ก่ียวข้องทัง้ โดยตรงและ โดยอ้อมเขา้ ไปร่วมดำเนนิ การอย่างเป็นระบบ ดังน้นั ในแผนระบบการผลติ การตลาด และการสรา้ งงาน ซึ่งครอบคลุม การผลิตด้านการเกษตร อุตสาหกรรมและการตลาด ด้านการค้าและการบริการ จึงมีหลายหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง คือ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงพาณิชย์ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย กระทรวง การคลัง ธนาคารแห่งประเทศไทย กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและการพลังงาน เป็นต้น ดังนั้น เพ่ือให ้ การดำเนินงานของรัฐในแผนระบบการผลิต การตลาด และการสร้างงาน สอดคล้องกับวงเงิน งบประมาณและ สถานการณ์ด้านการตลาดที่ผันแปรอย่างรวดเร็ว จึงควรเน้นการมีแผนประจำปี โดยหน่วยงานที่เก่ียวข้อง จะได้ประสานงานเพื่อกำหนดแผนงานและโครงการที่จะดำเนินการในแต่ละปีล่วงหน้า เพ่ือให้ทันกับกำหนด การงบประมาณ และสอดคลอ้ งกบั สถานการณ์ทางด้านการตลาดทผี่ ันแปรไปอยา่ งรวดเร็ว กระบวนการผลติ (Production process) หมายถงึ มอี งคป์ ระกอบทส่ี ำคัญ 3 ประการ ได้แก่ ปัจจยั นำเขา้ (Input) กระบวนการแปลงสภาพ (Conversion Process) และผลผลิต (Output) โดยมีรายละเอยี ดดังตอ่ ไปนี ้ 1. ปัจจัยนำเขา้ (Input) คือ ทรพั ยากรขององค์การทใี่ ช้ผลิตทั้งทเี่ ป็นสินทรัพยท์ ่ีมีตัวตน (Tangible Assets) เช่น วัตถุดิบ เครื่องจักร อุปกรณ์ และสินทรัพย์ที่ไม่มีตัวตน (Intangible Assets) เช่น แรงงาน ระบบการจัดการ ข่าวสาร ทรัพยากรท่ีใช้จะต้องมีคุณสมบัติและประโยชน์ใช้สอยท่ีเหมาะสม และมีต้นทุนการผลิตที่ต่ำ เพ่ือให้สินค้า สำเรจ็ รูปสามารถแขง่ ขันทางด้านราคาได้ในท้องตลาด 2. กระบวนการแปลงสภาพ (Conversion Process) เป็นข้ันตอนที่ทำให้ปัจจัยนำเข้าที่ผ่านเข้ามามีการ เปล่ยี นแปลงในดา้ นต่างๆ ไดแ้ ก่ - รปู ลกั ษณ์ (Physical) โดย การผา่ นกระบวนการผลติ ในโรงงาน - สถานที่ (Location) โดย การขนส่ง การเกบ็ เข้าคลังสินค้า - การแลกเปลีย่ น (Exchange) โดย การค้าปลีก การค้าส่ง - การให้ข้อมูล (Informational) โดย การติดตอ่ ส่อื สาร - จิตวทิ ยา (Psychological) โดย การนนั ทนาการ ฯลฯ 3. ผลผลิต (Output) เป็นผลได้จากระบบการผลิตทม่ี ีมูลคา่ สงู กว่าปัจจยั นำเข้าที่รวมกันอันเนอ่ื งมาจากที่ได้ ผ่านกระบวนการแปลงสภาพ ผลผลิตแบ่งเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คอื สนิ ค้า (Goods) และ บริการ (Service) ปัจจัยการผลิต ปัจจัยการผลิต ก็คอื ส่ิงตา่ งๆ ต้องใช้ในกระบวนการสรา้ งสนิ ค้าและบริการ ปัจจยั การผลิต ก็คือ ทกุ สิ่งทกุ อยา่ ง ท่ีต้องนำมาใช้ในกระบวนการผลิต สินค้าหรือบริการแต่ละชนิดจะมีความต้องการใช้ปัจจัยการผลิตท่ีแตกต่างกันออกไป เช่น การปลูกถัว่ เขียวก็อย่างหน่ึง การทอผ้ากอ็ กี อย่างหนง่ึ บรกิ ารทางการศกึ ษาก็อีกอยา่ งหนงึ่ เป็นต้น ซ่ึงสินคา้ และ บริการแตล่ ะตัวก็จะมี ความสัมพนั ธท์ างผลิตหรือเรยี กว่าฟังกช์ น่ั การผลิต (Production function) ไมเ่ หมือนกัน เช่น ปัจจัยการผลติ ถัว่ เขยี ว ก็คอื ท่ีดิน เมล็ดพนั ธ์ุ น้ำ ปุ๋ย จอบ อปุ กรณ์การเกษตรอ่ืนๆ ตวั เกษตรกร เป็นตน้ สว่ นปัจจยั การผลิตผา้ ผนื ก็คือ ท่ดี ิน โรงงาน เคร่ืองทอผา้ เส้นใย น้ำ ไฟฟา้ อุปกรณก์ ารผลติ ต่างๆ คนงาน เปน็ ต้น แต่เน่อื งจาก การผลิตสินค้าและบริการต่างๆ ในโลกน้ีมันมีมากมายหลายรายการมาก นักเศรษฐศาสตร์ (พวกท่ีศึกษาเกี่ยวกับเร่ือง ของเศรษฐกิจ) จึงได้จัดกลุ่มปัจจัยการผลิตหลักๆ ไว้ 4 ประเภท คือ ที่ดิน (Land) หมายถึง ทรัพยากรธรรมชาต ิ

30 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ ทกุ ชนดิ รวมถงึ สง่ิ ทตี่ ดิ อยูก่ บั ที่ดนิ ทสี่ ามารถนำไปใช้ในการผลติ สินคา้ และบรกิ ารต่างๆ ได้ เช่น แรธ่ าตุ น้ำ ป่าไม้ นำ้ ตก อุณหภมู ิ เป็นต้น แรงงาน (Labor) หมายถงึ ทรัพยากรมนษุ ย์ทนี่ ำไปใชผ้ ลิตสินค้าและบรกิ ารตา่ งๆ ทั้งท่ีใช้ความสามารถด้าน กำลังกายและด้านสตปิ ัญญา ไดแ้ ก่ ผมู้ ีสว่ นร่วมในการผลิตในทุกสาขาอาชีพ ทุน (Capital) หมายถึง ส่ิงท่ีมนุษย์สร้างข้ึนมาเพื่อใช้ในการผลิต จำพวกเคร่ืองมือ เคร่ืองจักร อุปกรณ์การ ผลิตต่าง ๆ (ทุน ไม่ใช่เงนิ ทุนนะครบั อย่าเข้าใจผดิ เหมือนใครบางคน) และ ผปู้ ระกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง คนทที่ ำหนา้ ทร่ี วบรวบปัจจัยการผลติ ตา่ งๆ ท้ัง 3 ประเภท คือ ที่ดนิ แรงงาน และทุน เขา้ ไปในกระบวนการผลติ เพอ่ื สร้างเป็นสินค้าและบริการตา่ งๆ ออกมา โดยคนกลุ่มนีก้ ค็ อื ผู้ผลิต (producer) แรงจูงใจที่ทำให้เขายอมเหน่ือยคือ กำไร (profit) และกำไรน้ีเอง ที่นักเศรษฐศาสตร์ตะวันตก เชือ่ วา่ เป็นเปา้ หมายของผู้ผลิต

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 31 แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 4 การพฒั นาระบบการผลติ คำสงั่ จงตอบคำถามตอ่ ไปนี ้ 1. องค์ประกอบของกระบวนการผลติ ประกอบด้วยส่ิงใดบา้ ง....................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 2. จงอธิบายความหมายของคำตอ่ ไปนี้ ปัจจัยนำเขา้ (Input) คือ............................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... กระบวนการแปลงสภาพ (Conversion Process) ................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ผลผลติ (Output) ..................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 3. ปัจจัยหลกั ท่ีส่งผลต่อการผลติ ประกอบด้วยส่งิ ใดบา้ ง ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................

32 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ บทที่ 5 การวิเคราะหก์ ารตลาด การตลาด (Marketing) หมายถึง กระบวนการวางแผนและการปฏิบัติตามแนวคิด การกำหนดราคา การ ส่งเสรมิ การตลาด และการจดั จำหน่ายสินคา้ และบริการ เพอื่ สรา้ งใหเ้ กดิ การแลกเปล่ยี นท่ีทำใหผ้ ู้บรโิ ภคได้รบั ความสขุ ความพอใจ และบรรลุวัตถุประสงคข์ ององคก์ ร (AMA ปี 85) การตลาดมีความต่างกนั กบั ตลาดอยู่ คือ การตลาด จะเป็นการจดั แผนงาน แบบแผนเพอ่ื ทำให้บริษทั มลี ูกค้า เขา้ มาสนใจในสนิ ค้าของเรา แตต่ ลาด เป็นการซอ้ื ขายแลกเปล่ยี นสินคา้ จากสินค้าตวั หนง่ึ ไปเป็นสนิ ค้าอกี ตัวหนงึ่ ไมว่ า่ จะเปน็ ใช้เงินมาแลกซ้ือ หรือ เอาสง่ิ ของมาแลกกัน มีทง้ั สิง่ ท่จี ำเปน็ และต้องการซง่ึ ความหมายต่างกนั ดงั น้ ี ความจำเปน็ (Needs) ความต้องการขน้ั พนื้ ฐาน หรอื ปจั จยั 4 หรือ ปัจจยั 5 เปน็ ตัวผลักดันให้เกดิ พฤติกรรม เพือ่ สนองความตอ้ งการนน้ั ความต้องการ (Wants) เป็นการแสดงออก หรือพฤติกรรมท่ีต้องการสนองความต้องการข้ันพื้นฐาน ซ่ึง หล่อหลอมจากสภาพแวดล้อมและบุคลิกส่วนตัว หรือ เป็นสิ่งท่ีตัวเราอยากจะได้ หรืออยากเอามาไว้ในครอบครอง หน้าที่ทางการตลาด การจัดมาตรฐานและคณุ ภาพของสินค้าไดม้ าตรฐาน ตรงความตอ้ งการลูกค้า การขาย : กระตนุ้ ลูกคา้ ใหซ้ ือ้ สินคา้ ไดม้ ากและเรว็ ข้นึ ซ่ึงกิจกรรมหลัก ไดแ้ ก่ การโฆษณา การใชพ้ นักงานขาย การส่งเสรมิ การขาย การประชาสัมพันธ์ การขนสง่ : การขนสง่ ท่ตี น้ ทุนตำ่ รวดเรว็ และเหมาะกบั สินค้า ส่วนประสมทางการตลาด (4Ps) คือ ซง่ึ ประกอบไปดว้ ย 1. Product - สินค้า, ผลิตภณั ฑ,์ หรือ บริการ 2. Price - ราคาสนิ ค้า, ตน้ ทุน ความสามารถในการซื้อของลูกคา้ ส่ิงแวดล้อมทางการตลาด เช่น คแู่ ข่ง 3. Place - สถานท่ีขาย หรอื จำหนา่ ยสินค้า 4. Promotion – รายการส่งเสริมการขายอะไร ชอ่ งทางการตลาด ช่องทางการตลาด หมายถึง กลุ่มขององค์กรอิสระที่เข้ามาเก่ียวข้องในกระบวนการ ที่จะทำให้สินค้าและ บรกิ าร ถึงมือผบู้ ริโภค อย่างเหมาะสม การจัดจำหนา่ ย ( Channel of Distribution ) หมายถึง กระบวนการในการจัดการเกย่ี วกบั การเคลือ่ นย้าย สทิ ธิใ์ นตวั ผลติ ภัณฑ์ จากผผู้ ลติ ไปจนถงึ ผบู้ รโิ ภคในประเทศไทยมชี ่องทางหลักหลกั 3 ชอ่ งทางคือ

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 33 1. การจดั จำหน่ายแบบขายตรง คอื ผู้ผลติ จำหน่ายผลติ ภัณฑ์ ไปสู่ผู้บริโภคโดยตรง ไม่ผา่ นคนกลาง ซึ่งเป็นท่ี นิยมมาก สำหรบั ผผู้ ลิตรายย่อย เช่น ร้านหรือแผงขายอาหาร หนงั สือพมิ พ์และนิตยสารทขี่ ายระบบสมาชกิ 2. การจัดจำหน่ายแบบดั้งเดิม คือช่องทางจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ผู้บริโภคที่ใช้อยู่ ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยผ่านคนกลางในระบบเก่า ซ่ึงได้แก่พ่อค้าส่ง และพ่อค้าปลีก ซ่ึงคนกลางในระบบนี้ส่วนใหญ่จะเป็นพ่อค้าคนจีน ท่ีเรยี กวา่ ยีป่ ั๊ว ซง่ึ ระบบจดั จำหนา่ ยแบบด้ังเดมิ น้ี ยงั เป็นชอ่ งทางจัดจำหน่ายหลกั ในส่วนภูมิภาค 3. การจัดจำหน่ายในระบบการค้าสมัยใหม่ เป็นช่องทางจัดจำหน่ายที่เป็นท่ีนิยม และมีอิทธิพลต่อระบบ การจัดจำหน่ายในประเทศไทย ในช่วงตลอด 10 ปีท่ีผ่านมา โดย ในช่องทางนี้ผู้ผลิตสินค้าจะกระจายสินค้าตรงไปยัง ผู้ค้าปลีกขนาดใหญ่โดยตรง เช่น ห้างสรรพสินค้าเดอะมอลล์ โลตสั ซปุ เปอรเ์ ซนเตอร์ ชอ่ งทางจำหน่ายแบบนีจ้ ะเปน็ ที่ นยิ มในเมืองใหญ่ๆ และในกรงุ เทพมหานคร ช่องทางการจัดจำหนา่ ย เป็นเครื่องมือสำคัญทางการตลาดท่ีนำสินค้าไปสู่ผู้บริโภคโดยผ่านตัวกลางทางการตลาด ซึ่งประกอบด้วย คนกลาง ผู้กระจายผลิตภัณฑ์ในเชิงกายภาพ และสถาบันการเงิน โดยโครงสร้างหลักๆ ในช่องทางการจำหน่าย อาจแยกได้เป็นช่องทางการจำหน่ายทางตรง และช่องทางการจำหน่ายทางอ้อม (ผ่านคนกลาง ) หรืออาจแยกตาม ลักษณะของผลิตภัณฑ์ เป็นช่องทางการจำหน่ายสำหรับผลิตภัณฑ์เพ่ือธุรกิจ และช่องทางการจำหน่ายบริการในการ พจิ ารณาว่า ควรใชช้ อ่ งทางการจดั จำหนา่ ยแบบใด มีคนกลางเขา้ มาเกย่ี วขอ้ งก่ีระดับนัน้ จะถกู พจิ ารณาจากปจั จยั หลกั 4 กลมุ่ คือลกั ษณะของตลาด ลกั ษณะของผลติ ภณั ฑ์ ปจั จยั ดา้ นคนกลาง และปจั จัยภายในของบรษิ ทั ผู้ผลิตเอง การขายแบบไม่อาศัยร้าน หมายถึง การขายท่ีไม่ต้องมีร้านค้า ตามปกติการขายปลีกแบ่งได้เป็น การขาย แบบมีร้านค้า และการขายแบบไมม่ ีรา้ นคา้ การขายแบบน้เี ป็นวธิ ีทีผ่ จู้ ัดจำหน่ายและผู้บรโิ ภคไมต่ ้องพบกัน การส่ังซ้ือทางไปรษณีย์ ส่วนมากจะกระทำโดยวิธีที่ผขู้ ายลงโฆษณาสินคา้ และตัวอยา่ งสนิ ค้าในหนังสือพิมพ์ หรือนติ ยสาร การสั่งซือ้ จะดูตวั อยา่ งจากแคตตาล๊อก และผซู้ อ้ื ใชโ้ ทรศัพทใ์ นการสงั่ ซอ้ื ผู้ขายบริการจดั ส่งสนิ คา้ ให้ผ้ซู อ้ื ตามที่อยทู่ แ่ี จง้ ไว้ ปาร์ต้ีสำหรับขายสินค้า วิธีน้ีนำไปใช้ในประเทศญ่ีปุ่นเป็นครั้งแรกโดยบริษัททัฟเพอร์แวร์ของสหรัฐอเมริกา วธิ นี ้คี ือ รปู แบบของระบบขายตรง รปู แบบของระบบขายตรงแบ่งได้เป็น 2 แบบคือ 1. พนกั งานขายจะร่วมกับเพอื่ นๆ และคนรู้จกั จัดงานปารต์ ี้ขน้ึ 2. พนักงานขายไปเย่ียมหรอื โทรศัพทน์ ัดลกู คา้ ทตี่ ั้งใจจะมารว่ มงานปาร์ต้ี ธุรกิจการขายแบบไม่อาศัยร้านค้าเรม่ิ เตบิ โตข้ึนอย่างรวดเร็ว ธุรกจิ แบบนเ้ี กิดจากหลายสาเหตุ ดังนี ้ 1. เนอ่ื งจากแม่บา้ นทำงานทั้งวนั จงึ มเี วลาในการเลอื กซื้อสินค้านอ้ ย 2. การพฒั นาของระบบจัดจำหน่ายและสอ่ื สมยั ใหม ่ 3. การเปลย่ี นแปลงแบบแผนการดำเนนิ ชีวิต

34 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ ร้านค้าเบ็ดเตล็ด เป็นร้านค้าปลีกที่ลูกค้าต้องบริการตัวเอง ซ่ึงเติบโตในสหรัฐอเมริกา ร้านค้าชนิดนี้ จะกำหนดราคาสินค้าที่แน่นอนและส่วนใหญ่จำหน่ายสินค้าท่ีมีปริมาณการซื้อขายสูง เช่นสินค้าในชีวิตประจำวัน โดยปกติแล้วร้านค้าประเภทน้ีจะไม่จำหน่ายอาหารสด หรือสินค้าตามสมัยนิยม ตัวอย่างของร้านค้าประเภทนี้ คือ ร้านวูลเวิร์ธ ในสหรฐั อเมริกา ในญ่ีปนุ่ ร้านคา้ แนวนจ้ี ำนวนมากได้พัฒนาไปสซู่ ปุ เปอร์มารเ์ กตและ ห้างสรรพสนิ ค้า ร้านคา้ แบบโกดัง เป็นอาคารแบบง่าย ๆ คล้ายโรงเกบ็ สนิ คา้ ซึ่งขายสนิ ค้าจำนวนมากในราคาถกู รา้ นคา้ แบบ น้ีเป็นร้านคา้ ลดราคาประเภทใหมท่ ีเ่ กดิ ขึ้นในวงการค้า ร้านขายสินค้าราคาถูก คือร้านค้าปลีกซึ่งขายเสื้อผ้า เคร่ืองใช้เบ็ดเตล็ด และสินค้าอื่นท่ีมีชื่อ ยี่ห้อในราคา เพียง 70-80% ของราคาปกติที่สามารถขายราคาเช่นน้ีได้เพราะร้านค้าเหล่านี้ซ้ือสินค้าโดยผ่านขั้นตอนพิเศษร้านค้า ทว่ั ไปตอ่ ต้านร้านค้าชนิดน้ีอย่าง รุนแรงในประเทศญ่ปี นุ่ คาดว่าการเจรญิ เตบิ โตของรา้ นคา้ ชนดิ นีค้ งเปน็ ไปไดย้ าก กรอบสรุปเร่อื งชอ่ งทางการจดั จำหนา่ ย คนกลาง ผูก้ ระจายผลติ ภัณฑ ์ สถาบันการเงนิ องค์ประกอบ ชอ่ งทางการจัดจำหน่าย ประเภท ช่องทางการจัดจำหนา่ ยแบบตรง ช่องทางการจัดจำหนา่ ยแบบด่งั เดิม ช่องทางการจัดจำหน่ายในระบบการค้าสมยั ใหม่

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 35 การสำรวจความต้องการและวัดความพึงพอใจของลกู ค้า การสำรวจความต้องการ เป็นการดำเนินการเพื่อค้นหาความต้องการของลูกค้า(Customer Need) หรือ ความคาดหวัง (Expectation) ที่ลกู คา้ มตี ่อสินค้า/ บรกิ าร โดยขอ้ มูลดังกลา่ วนำไปใชส้ ำหรับการพัฒนาสนิ คา้ /บรกิ าร ให้เป็นทีพ่ งึ พอใจของลกู คา้ ในท่ีสุด การวัดความพึงพอใจของลูกค้า เป็นกิจกรรมท่ีมีจุดมุ่งหมาย เพ่ือประเมินผลการสนองตอบความต้องการ ลูกค้าตนเองว่า สิ่งท่ีสนองตอบไปนั้น ตรงตามความต้องการหรือเหนือความคาดหวัง จนเป็นที่พึงพอใจของลูกค้าหรือ ไม่เพยี งไร หากแต่การจะได้มาซง่ึ ข้อมลู จากลกู คา้ แต่ละคร้ัง มกั ต้องใช้งบประมาณจำนวนไม่น้อย ดงั นน้ั หลายครง้ั ในการ สำรวจ มกั จะทำการสำรวจความตอ้ งการ และสำรวจวัดความพึงพอใจไปพร้อมๆ กนั อยา่ งไรกต็ าม ยอ่ มตอ้ งเข้าใจวา่ “ส่ิงหนึ่ง (การสำรวจความตอ้ งการของลกู คา้ ) มจี ดุ มงุ่ หมาย เพ่อื นำไปสลู่ กั ษณะของสินคา้ /บรกิ ารใหม่ๆ แต่อีกส่งิ หน่ึง (การวัดความพึงพอใจของลกู คา้ ) มีจุดม่งุ หมายเพือ่ ประเมนิ ผลการตอบสนองจากลกั ษณะของสินคา้ / บรกิ ารท่ใี หแ้ ก่ลูกค้าไปแล้ว” ดังนน้ั หากทำการสำรวจใดๆ ควรชัดเจนว่าจะสำรวจเพอ่ื จดุ มงุ่ หมายใด หรือจะเน้นทจี่ ุดมุ่งหมายไหนเปน็ หลัก ใครคือลูกค้าท่คี วรถูกวัด / ถกู สำรวจ เป็นธรรมดาขององคก์ รท้ังหลายท่ีจะไมม่ ลี กู คา้ เพียงรายเดยี ว แต่มักมลี กู คา้ จำนวนมาก และบางครง้ั มากจนมี ความร้สู ึกวา่ ยากท่จี ะรบั มอื ไหว การจะตอบว่าใครคือลกู ค้าทีเ่ ราตอ้ งใส่ใจ นำมาวดั -สำรวจนั้น สามารถทำโดยการ ระบลุ ูกคา้ ท้ังหมดทเ่ี ปน็ ไปได้ : การระบุนี้ควรให้มีความชัดเจนทสี่ ดุ เทา่ ทีจ่ ะเป็นไปได้ ซงึ่ บางครง้ั อาจระบเุ ป็น ช่ือของบุคคล ในขณะเดียวกันต้องแทนช่ือองค์กร, ประเภทองค์กรด้วยบทบาทของบุคคลในองค์กร พึงระลึกไว้เสมอ ว่า “ส่งิ ทต่ี ้องการทำให้พงึ พอใจ ไมใ่ ช่องค์กร แตเ่ ป็นบคุ คล” กำหนดลูกค้าหรือกลุ่มลูกค้าหลัก (Key Customer) : อาศัยการนำเข้าข้อมูลจากการระบุลูกค้า ให้ระดับ ความสำคัญจนสามารถได้กลุม่ ลกู ค้าหลกั หรอื ผู้ใช้สนิ ค้า/ บริการ ทั้งนีต้ ้องไมล่ มื วา่ ลูกค้าหลกั ไม่ไดห้ มายถงึ แคล่ กู ค้า ปลายสุด (End User) หรอื ผ้ใู ชส้ ินค้า/ บรกิ ารเท่านนั้ หากแต่ยังหมายรวมถงึ ลูกค้าในบทบาทอ่ืนๆ เชน่ บทบาท ผเู้ ลือกซื้อ/ใช้ บทบาทผูข้ นย้าย-ติดตัง้ บทบาทผใู้ ห้บริการ ดว้ ยกลไกนี้ คงทำใหเ้ ราม่ันใจท่ีจะบอกไดว้ ่า ลูกค้าคนไหน กลมุ่ ไหน มีความสำคญั ต่อองคก์ รทรี่ ะดบั ใด ความตอ้ งการแบบใดทค่ี วรสนใจ โมเดลของมิสเตอร์คาโน่ (Kano’s Model) จำแนกคุณลักษณะสินค้า/ บริการที่มีผลต่อความพึงพอใจ ไม่เท่ากัน ไว้ 3 แบบ คือ คุณลักษณะแบบไม่พึงพอใจ (Dissatisfiers) คุณลักษณะแบบพึงพอใจ (Satisfiers) และ คุณลักษณะแบบเหนือความคาดหวงั (Delighters)

36 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ แบบท่ี 1 คุณลักษณะแบบไม่พึงพอใจ (Disatisfiers) (หรือเรียกว่า Must-be, expected, basic characteristic): คือคุณลักษณะท่ีลูกค้าไม่ร้องขอ แต่ต้องมีจะไม่พอใจถ้าขาดหายไปและเม่ือมีก็จะเฉยๆ เพราะเป็น ธรรมดาของส่ิงน้ันทถ่ี ูกคาดหวังวา่ ตอ้ งมี เชน่ หลอดไฟต้องเปดิ แล้วสว่าง, ทีวเี ปิดตอ้ งมภี าพและเสยี ง แบบที่ 2 คุณลักษณะแบบพึงพอใจ (Satisfiers) (หรือเรียกว่า one-dimensional, straight-line characteristic) : คอื คณุ ลักษณะที่ลูกค้าตอ้ งการให้มใี นสินคา้ /บริการโดยทัว่ ไปมักเอ่ยปากอยากใหม้ ี ยงิ่ มากยิง่ เปน็ ที่ พอใจของลูกค้า เช่น โทรศัพท์มือถือย่ิงเบายิ่งดี คอมพิวเตอร์ทำงานได้ย่ิงหลากหลายก็ยิ่งดี เป็นต้น แต่ถ้ามีน้อยไป จะทำให้ไม่สามารถแขง่ ขนั ได้ แบบท่ี 3 คณุ ลกั ษณะแบบเหนอื ความคาดหวัง (Delighters) (หรือบางครัง้ เรียกว่า Attractive, exciting characteristic) : คอื คณุ ลกั ษณะที่ลกู คา้ ไมเ่ อ่ยปากขอลกู ค้าไมร่ วู้ ่า ตนเองต้องการหรอื ไม่ ดังนั้นจงึ ถามโดยตรงจาก ลูกค้าไม่ได้ ไม่มีก็ไม่รู้สึกไม่พอใจ แต่ถ้ามีจะเป็นคุณลักษณะท่ีดึงดูด จุดเด่น จุดขาย น่าสนใจ ลูกค้าจะรู้สึกพึงพอใจ เพราะเกินกวา่ ที่คาดหมายไว้ เช่น ในยุคท่มี กี ารเปล่ียนกระจกประตรู ถยนต์ เปน็ กระจกไฟฟ้า การรวมเคร่ืองเลน่ VCD, CD, DVD MP3 ไว้ในเคร่ืองเดยี วกัน การเพิม่ ความสามารถในการถ่ายภาพลงในโทรศัพท์มือถอื เป็นตน้ อย่างไรก็ตาม คุณลักษณะหรือคุณสมบัติทั้งหลายของสินค้าและบริการไม่ได้ถูกลูกค้าประเมินเช่นนั้นตลอดไป เพราะเม่ือคุณลักษณะนั้นมีการสนองตอบความต้องการจนเป็นเร่ืองปกติ คุณลักษณะนั้นย่อมถูกประเมินระดับลดลง เชน่ ขอ้ พึงระวงั เตอื นตนเอง อย่เู สมอดว้ ยวา่ ๏ พงึ คน้ หาคุณลักษณะแบบ Delighters ใหม่ๆ อยู่เสมอ ๏ ต้องให้คณุ ลกั ษณะแบบ Satisfiers แกล่ กู คา้ มากกว่าคแู่ ขง่ ใหจ้ งได้ ๏ อยา่ ปล่อยให้ความผิดพลาดในคณุ ลกั ษณะแบบ Dissatisfiers ถงึ มือลูกค้า ทำอย่างไรจึงจะรคู้ วามตอ้ งการที่แท้จรงิ ของลูกคา้ เป็นที่ยอมรับกันในบรรดาผู้ประกอบธุรกิจทั้งหลายว่า การจะได้ข้อมูลความต้องการที่แท้จริงของลูกค้าน้ัน ไม่ใช่เร่ืองง่ายเลย ทั้งต้องใช้เงินทุน และทรัพยากรจำนวนมาก และอีกเช่นกันก็มีอีกหลายองค์กรที่สูญเปล่าไปกับการ ค้นหาความต้องการท่ีแท้จริง แต่ท่ีลงทุนไปนั้นกลับเดินไปผิดทาง ข้อมูลที่ได้บางคร้ังแทบไม่อาจนำไปใช้ประโยชน์ได้ แม้ว่าจะมีความพยายามปรับรูปแบบวิธีการให้ได้ข้อมูลความต้องการมาน้ัน โดยอาศัยช่องทางใหม่ๆ เช่น Internet หรือ e-mail แต่ก็ต้องเป็นท่ีเข้าใจด้วยว่า เหล่าน้ีนั้นเป็นเพียงช่องทางที่เพิ่มขึ้น ความสำคัญจึงอยู่ท่ีว่า “องค์กรได้มี การใช้ช่องทางเหล่าน้ันเพ่ือให้ได้ข้อมูลความต้องการอย่างไร” เพราะถ้าไม่เช่นนั้นองค์กรก็จะไม่ได้อะไรมากไปกว่าแค่ การต่ืนตาไปกับเทคโนโลยีสารสนเทศ ในท่ีนี้จึงอยากจะเสนอแนะวิธีการท่ีคลาสิกมีการใช้กันมานาน แต่ยังคงเป็นวิธี การท่ีไดผ้ ลดี ในขณะทอี่ งค์กรไมจ่ ำเป็นตอ้ งลงทนุ จำนวนมหาศาลจนเกนิ ตัว การสำรวจความตอ้ งการ (need) เคร่ืองมอื สำคัญ : การสัมภาษณ์ตวั ตอ่ ตัว(One-on-One Interview) ด้วยคำถามปลายเปดิ (Open-Ended Question) โดยปกตกิ ารสมั ภาษณ์นัน้ อาจใชเ้ วลาต้ังแต่ 20-30นาที จนถงึ 1-2 ชว่ั โมง จำนวนการสำรวจ : มีความเช่ือว่า หากทำการกลั่นกรองผู้ให้ข้อมูล (Interviewee) และผู้สัมภาษณ์อย่าง เหมาะสมแล้ว มีการฝึกฝน การเตรียมการในประเด็นต่างๆก่อนลงภาคสนาม “การสัมภาษณ์ตัวต่อตัว จำนวนเพียง

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 37 20-30 คน ก็สามารถทำให้ได้ขอ้ มลู ความต้องการ ในบางคร้ังการรวบรวมข้อมูลความต้องการน้ันเน้นหนักไปที่ปริมาณข้อมูลมากจนเสียโอกาสท่ีจะได้คุณภาพ ข้อมูลความต้องการที่มีความชัดเจนเพียงพอจะนำไปใช้งานต่อได้ ดังน้ันผู้บริหารอย่าเพียงแต่ตั้งเป้าการสำรวจในเชิง ปรมิ าณวา่ ตอ้ งสำรวจเทา่ น้นั เทา่ นรี้ าย แตพ่ ึงควรใสใ่ จด้วยว่า จำนวนทส่ี ำรวจมาเหลา่ นน้ั มคี ณุ ภาพบา้ งหรือไม่ ข้อควรระวงั สำหรับการประมวลผลการสมั ภาษณ์ ลูกค้ามักไม่บอกว่าต้องการอะไร (What do thy want?) แต่มักบอกว่า ต้องการอะไรในสินค้า/บริการ (What do they want in product/ service?) และมักจะร้องขอส่ิงที่พวกเขาเชื่อว่า เป็นสิ่งท่ีดีที่สุด ท่ีควรมีใน สนิ คา้ / บริการ (What do they believe is the best solution to their unstated need?) จงแยกความต้องการท่ีแท้จริง (True Need) ออกจากสิ่งท่ีลูกค้าชอบมากท่ีสุด/น้อยท่ีสุดในสินค้าบริการ (Most/ Least favorite features) ข้อร้องเรียน (Complaints) ขอ้ แนะนำ (Suggestion) ขอ้ เสนอแนะทางแก้ไขทาง เทคนคิ (Technical Solution) ความคิดเห็นอน่ื ๆ (Other Comment) ความต้องการท่ีลูกค้าบอกอาจไม่ได้อยู่ที่ระดับเดียวกันทุกความต้องการ จงจัดโครงสร้างความต้องการและ เลอื กระดับความตอ้ งการทีจ่ ะมงุ่ สนใจเปน็ หลกั วิธีการวัดระดับความพึงพอใจของลูกค้า (Customer Satisfaction; CS) สามารถทำได้ 4 แนวทางคือ 1. แนวทางการให้คำแนะนำหรือติเตียน : เป็นการวัดประเมินเชิงรับคือ การสร้างระบบรับเรื่องร้องเรียน หรอื แนะนำ เช่น การจดั ตงั้ call center กล่องรบั ความคดิ เห็น 2. แนวทางการสำรวจความพงึ พอใจ : ท่ีนยิ มใช้คือการวิจยั ตลาด ออกแบบสำรวจแบบสอบถาม เพ่อื ค้นหา ระดบั ความพึงพอใจทีล่ ูกค้ามี ปกตสิ ามารถทำไดโ้ ดยให้ลกู คา้ เปน็ ผ้ปู ระเมนิ ซงึ่ มีด้วยกันหลายเทคนิค เช่น ๏ การใหค้ ะแนนความพึงพอใจ เช่น ไมพ่ อใจมาก (1), ไม่พอใจ (2), ไมแ่ น่ใจ (3), พอใจ (4) พอใจอย่างยิง่ (5) เป็นตน้ ๏ การสอบถามว่าพึงพอใจหรอื ไม่ อยา่ งไร ๏ การใหล้ ูกคา้ ระบุปญั หาจากการใชผ้ ลิตภณั ฑ์/ บรกิ าร และเสนอวิธีแก้ ๏ การให้คะแนนประเมนิ คุณสมบตั ิ/ คณุ ลกั ษณะสินคา้ / บริการ ๏ การสำรวจความตอ้ งใจในการซอ้ื ซ้ำของลูกค้า 3. แนวทางการเลือกซ้ือของกลุ่มเป้าหมาย : หมายถึง การค้นหาว่า ถ้ากลุ่มลูกค้าหลักประสงค์จะเลือกซ้ือ สินค้า/บรกิ าร มีวธิ ีการอย่างไร มองสิ่งใดๆ ทำไม โดยการเชญิ กลุม่ ลกู คา้ หลกั ทม่ี ีศักยภาพ มาวิเคราะหจ์ ุดอ่อน จดุ แขง็ เม่อื จะทำการเลือกซ้อื สินค้า/บรกิ ารของตนเองกับของค่แู ขง่ พรอ้ มทัง้ ร่วมกนั ระบุปญั หาทีม่ ี 4. แนวทางการวิเคราะห์ลูกค้าท่ีสูญเสียไป : โดยการสัมภาษณ์ลูกค้าเดิมท่ีเปล่ียนไปใช้สินค้า/บริการจาก องค์การอื่น

38 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ แบบฝึกหัดทา้ ยบทท่ี 5 การวิเคราะหก์ ารตลาด คำสัง่ จงตอบคำถามตอ่ ไปน้ี 1. การตลาด หมายถงึ ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 2. จงบอกถึงหนา้ ที่ทางการตลาด.................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 3. ชอ่ งทางในการจัดจำหน่ายสินคา้ ประกอบดว้ ยองค์ประกอบอะไรบา้ ง จงอธบิ าย .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 4. การสำรวจความพงึ พอใจมคี วามสำคัญต่อการผลิตสนิ ค้าอย่างไรบ้าง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 5. นกั ศึกษามวี ธิ กี ารสำรวจความพงึ พอใจของลูกค้าอย่างไรบ้าง ................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 39 บทที่ 6 การพัฒนาระบบการบัญช ี การจัดทำบัญชี หมายถึง การจดบันทึกรายการเก่ียวกับการเงินทุกรายการ ท้ังท่ีได้รับเข้ามาและจ่ายออกไป  เพ่อื ศกึ ษาเปรียบเทียบการดำเนนิ การวา่ ไดก้ ำไรหรือขาดทุนมากน้อยแค่ไหน ประโยชน์ของการจัดทำบญั ชีรายรบั - รายจา่ ย 1. เพ่อื จดบันทกึ รายละเอียดของการดำเนนิ กิจการเรียงลำดับก่อนและหลัง 2. เป็นการควบคมุ รกั ษาทรพั ยส์ ินของกจิ การ 3. ปอ้ งกันความผดิ พลาดในการดำเนินการ 4. ทำให้ทราบฐานะทางการเงินของกจิ การ 5. เป็นประโยชน์ในการตรวจสอบผลกำไร – ขาดทุนของกจิ การไดท้ ุกเวลา หลกั การทำบญั ชีรายรับ – รายจ่าย 1. จัดทำแบบฟอร์มบญั ชีรายรับ – รายจ่ายให้งา่ ยต่อการจดบนั ทกึ 2. จดบันทึกรายการรายรับ – รายจ่ายตามเหตกุ ารณเ์ กดิ ข้ึนจริง 3. สรุปยอดเงิน คือสรุปรายรับ -  รายจา่ ยประจำวัน ประโยชนข์ อง การจดั ทำบัญชี 1. เพอื่ เป็นเครื่องมอื วดั ความสำเรจ็ ในการดำเนินธุรกจิ การทำบัญชี จะทำให้กิจการ ทราบผลการดำเนินงาน ฐานะทางการเงินของธุรกิจ และ ความมั่นคงของ ธุรกิจ โดยในการจดั ทำบัญชนี น้ั จะบันทกึ บญั ชีรายการตา่ งๆ ทเ่ี กิดขึ้นในการดำเนนิ ธรุ กิจ เชน่ การลงทุน รายรบั และ รายจ่าย ที่เป็นของกิจการน้ัน โดยไม่นำส่วนท่ีเป็นของส่วนตัว(ส่วนของเจ้าของ) เข้ามาบันทึกด้วย เม่ือมีการบันทึก รายการตา่ งๆ ที่เกดิ ขึ้นแล้ว ขอ้ มูลทไ่ี ด้บนั ทึกไวน้ ัน้ จะสามารถนำมาจัดทำเป็นรายงานทางการเงินได้ เช่น งบดุล และ งบกำไรขาดทุน ซึง่ เป็นภาพสะท้อนในการดำเนนิ ธรุ กจิ ดังน้ี คือ งบกำไรขาดทุน จะสะท้อนภาพผลการดำเนินงานในรอบระยะเวลาหนึ่งๆ ว่า กิจการมีรายได้หรือค่าใช้ จา่ ยเป็นจำนวนเทา่ ไร มีผลกำไรหรอื ขาดทุน นอกจากนี้ยงั ช่วยในการประเมนิ ถึงความสามารถในอนาคตไดอ้ ีกด้วย เชน่ การวิเคราะห์แนวโน้มการเตบิ โตของรายได้ งบดุล จะสะท้อนภาพฐานะทางการเงินของกิจการ ได้แก่ ทรัพย์สิน หนี้สิน และ ส่วนของเจ้าของ ว่ามี ความม่ันคงมากน้อยแค่ไหน สินทรัพย์ที่มีอยู่จะบ่งบอกศักยภาพในการเจริญเติบโตและความสามารถทางการแข่งขัน ของธรุ กจิ ในอนาคต นอกจากนีย้ ังแสดงถงึ สภาพคลอ่ งและความเสี่ยงในขณะน้นั

40 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ งบกระแสเงินสด จะสะท้อนภาพการเปล่ียนแปลงฐานะการเงินของกิจการในรอบระยะเวลาหน่ึงๆ โดย แบ่งเปน็ 3 กิจกรรม คอื - กระแสเงนิ สดจากกจิ กรรมดำเนนิ งาน - กระแสเงินสดจากกจิ กรรมลงทนุ - กระแสเงินสดจากกิจกรรมจดั หาเงิน โดยตวั เลขที่ปรากฏในงบการเงนิ จะสามารถนำมาวิเคราะหเ์ ปน็ อตั ราส่วนทางการเงิน เพือ่ วดั ผลสำเร็จในการ ดำเนินธุรกิจ เช่น การวัดสภาพคล่องของธุรกิจ การวัดประสิทธิภาพการใช้สินทรัพย์ การวัดความสามารถในการทำ กำไรของธรุ กิจ และ ความสามารถในการชำระหนี้ เป็นตน้ ตัวอย่าง อัตราส่วนทางการเงนิ ท่ีสำคัญ การวดั วัดจาก วธิ กี ารคำนวณ ความหมายแสดงถึง สภาพคลอ่ ง อัตราสว่ นเงินทุนหมนุ เวียน (เท่า) สินทรัพยห์ มุนเวียน กจิ การมีสนิ ทรัพยห์ มนุ เวยี นมาก หน้ีสนิ หมุนเวียน พอที่จะชำระหนไี้ ด้เพียงใด ประสิทธภิ าพ อัตราหมนุ เวยี นของลูกหน้ี (เทา่ ) ยอดขายเช่อื สุทธิ ความสามารถในการบรหิ ารลูก การใชส้ ินทรพั ย์ ลูกหนเี้ ฉลยี่ หน้ี วา่ สามารถเปล่ียนเป็น เงนิ สดได้เพียงใด อัตราหมุนเวียนของสนิ คา้ (เท่า) ต้นทนุ ขายสนิ คา้ ความสามารถในการบรหิ ารงาน สนิ ค้าคงเหลอื เฉลยี่ ขาย วา่ สนิ คา้ ขายไดเ้ รว็ เพยี งใด ความสามารถ อัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์ กำไรสุทธิ *100 ระดับผลตอบแทนตอ่ สนิ ทรพั ย์ ในการทำกำไร ทัง้ หมด (%) สนิ ทรพั ย์ทง้ั หมด รวม ของธุรกจิ อตั ราผลตอบแทนจากส่วนของผู้ ถอื หุ้น (%) กำไรสทุ ธิ *100 ระดับผลตอบแทนต่อส่วนของ ส่วนของผถู้ อื ห้นุ ทง้ั หมด เจ้าของ(ผู้ถือหนุ้ ) ความสามารถ ความสามารถในการจ่ายดอกเบี้ย กำไรกอ่ นหกั ภาษีและ ความสามารถในการชำระดอก ในการชำระหนี้ (เทา่ ) ดอกเบี้ยจ่ายดอกเบี้ย เบีย้ เงินก้ ู จ่าย 2. เพ่อื เปน็ เคร่ืองมอื ชว่ ยในการวางแผนและตัดสินใจของธรุ กจิ ข้อมูลบัญชีจะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนและการตัดสินใจ โดยประเมินจากข้อมูลเหตุการณ์ในอดีต ปัจจุบัน และ อนาคต ซึ่งอาจจะอยู่ในรูปของรายงานวิเคราะห์ต่างๆ อันเป็นเคร่ืองมือช่วยให้ผู้บริหารงานสามารถ ดำเนนิ งานอยา่ งมีประสิทธิภาพมากขึน้ ชว่ ยในการพยากรณ์เหตกุ ารณท์ ค่ี าดว่าจะเกิดในอนาคตไดอ้ ยา่ งมที ศิ ทาง และ ความเชื่อม่ันสูง สามารถนำมาวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของการลงทุนท่ีจะเกิดขึ้นในอนาคต ดังนั้น หากมีข้อมูลท่ี ชดั เจน ถกู ตอ้ ง ทำใหส้ ามารถพฒั นากิจการให้เจรญิ ก้าวหนา้ อย่างยั่งยนื

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 41 3. เพื่อเป็นเครอ่ื งมือในการวางแผนกำไร และ ควบคุมค่าใช้จ่ายของบรษิ ัท เนื่องจากในการทำบัญชีอย่างถูกต้อง จะทำให้กิจการทราบจำนวนต้นทุนและค่าใช้จ่ายที่เกิดข้ึน และ สามารถคำนวณต้นทุนของสินค้าและบริการของกิจการได้อย่างถูกต้อง ซึ่งจะช่วยในการตัดสินใจกำหนดราคาสินค้า หรือ บรกิ ารของธรุ กจิ ชว่ ยในการควบคมุ ตน้ ทนุ การผลติ และคา่ ใช้จา่ ยตา่ งๆ ให้เปน็ ไปตามประมาณการท่ไี ดก้ ำหนดไว้ และสามารถนำไปวเิ คราะห์ ปรับปรงุ รายจา่ ยท่ีไม่จำเปน็ ออก รวมถงึ ช่วยในการวางแผนการดำเนินงานได้อยา่ งถูกต้อง เหมาะสมกับทรัพยากรท่ีกิจการมีอยู่ นอกจากน้ีการบันทึกบัญชีจะทำให้สามารถตรวจสอบหาหลักฐานในการเบิกจ่าย แตล่ ะครัง้ จึงช่วยลดปญั หาในการเบกิ จ่ายซ้ำซอ้ นได้ 4. เพอ่ื เปน็ เครื่องมือในการหาแหล่งเงนิ ทุน ในการจัดทำบัญชีจะทำให้เราได้รายงานทางเงินที่ใช้เป็นส่ือกลางในการติดต่อทางธุรกิจต่างๆ อันเป็น หลักฐานในการสรา้ งความเชอื่ มนั่ ใหก้ ับเจ้าหนแี้ ละสถาบันการเงนิ เช่น เม่ือเราตอ้ งการเงนิ ทนุ เพ่ิมก็สามารถนำรายงาน ทางการเงินน้ันไปเป็นข้อมูลประกอบในการขอสินเชื่อกับธนาคาร หรือ เจ้าหนี้เงินกู้ โดยธนาคาร หรือ เจ้าหนี้เงินกู้ จะใช้รายงานทางการเงินของกิจการ เพื่อพิจารณาอนุมัติสินเชื่อ จากความน่าเชื่อถือ และ ความสามารถในการชำระ หน้ีของผู้ขอกู้ยืม รวมถึงกำหนดอัตราดอกเบี้ยท่ีเหมาะสมกับความเสี่ยงท่ีผู้ให้กู้จะได้รับ อันก่อให้เกิดประโยชน์ในการ ทจี่ ะทำใหก้ จิ การจะได้รบั วงเงินก้ทู ี่ตอ้ งการ และ จา่ ยดอกเบยี้ ในอัตราทเ่ี หมาะสม 5. เพ่ือใหก้ จิ การมีระบบการควบคุมภายในทีด่ ี และ เป็นสญั ญาณเตือนภยั ของกจิ การ การมีระบบบัญชีที่ดี จะทำให้มีระบบการควบคุมภายในท่ีดีที่ช่วยให้กิจการป้องกันการทุจริตท่ีอาจจะ เกิดข้ึน เน่ืองจากข้อมูลทางการเงิน ตลอดจนรายการต่างๆ ท่ีเกิดขึ้น จะต้องมีหลักฐานท่ีสามารถยืนยันถึงท่ีมาท่ีไป ซ่ึงจะทำให้โอกาสที่จะเกิดการทุจริตสามารถทำได้ยากย่ิงขึ้น นอกจากน้ีข้อมูลทางบัญชีก็ยังสามารถนำมาวิเคราะห ์ หาสิ่งผิดปกติที่เกิดข้ึน หาจุดบกพร่อง จุดอ่อน และจุดร่ัวไหลได้ ซ่ึงจะเป็นสัญญาณเตือนภัยให้กิจการ ได้วางแผน เตรียมการปอ้ งกนั และ แกไ้ ขปญั หาตา่ งๆ ทอ่ี าจเกิดขึ้น 6. เพอื่ ประโยชนใ์ นการวางแผน เพ่ือเสียภาษีได้อยา่ งถูกต้องและประหยัด การจัดทำบัญชีที่ถูกต้อง จะทำให้ทราบกำไรขาดทุนท่ีแน่ชัด สามารถวางแผนภาษีอากรได้อย่างเหมาะสม ประหยดั และ เสียภาษไี ดอ้ ยา่ งถูกต้องตามกฎหมาย รายการทางบญั ชีและเอกสารประกอบการลงบัญช ี ในการจัดทำบัญชีของกิจการจำเป็นต้องอาศัยเอกสาร หลักฐานที่เชื่อถือได้ เพ่ือบันทึกรายการค้าที่เกิดขึ้น จนกระทั้งประมวลผลเพือ่ นำเสนองบการเงนิ ซง่ึ สามารถสรุปขันตอนการจัดทำรายงานทางการเงนิ ไดด้ ังน้ี

42 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ (1) รายการคา้ หรอื รายการทางบญั ชี - การซอื้ - ขายสินค้า รวบรวมเอกสาร - การให้บริการ รบั จา้ งตา่ งๆ หลกั ฐาน/จัดทำขึ้น - การจ่ายคา่ ใช้จา่ ย การรบั จ่ายชำระหนี้ (2) เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบญั ชี วิเคราะห์รายการ ฯลฯ (3) บนั ทกึ รายการในบญั ชี - ใบเสร็จรบั เงนิ สรุปผลการดำเนินงาน - ใบกำกบั สนิ ค้า/ใบส่งของ เมื่อสน้ิ รอบระยะเวลาบญั ชี - ใบสำคญั จา่ ย - สญั ญาต่างๆ (4) งบการเงินหรือรายงานทางการเงิน ฯลฯ - บัญชรี ายวันหรอื บัญชีขน้ั ตน้ - บัญชีแยกประเภท - งบดลุ - งบกำไรขาดทนุ - งบแสดงการเปล่ยี นแปลงส่วนของเจ้าของ - งบกระแสเงินสด - หมายเหตปุ ระกอบงบการเงิน รายการค้าหรือรายการทางบญั ชี หมายถงึ เหตุการณท์ างเศรษฐกจิ ซึง่ เป็นผลทำใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลงในสนิ ทรัพย์ หน้ีสินและสว่ นของเจ้าของ กิจการ รวมถงึ รายการท่เี ก่ียวขอ้ งกับบคุ คลภายนอก เช่นการซ้ือวตั ถดุ บิ การขายสินค้า การให้บริการ การจา่ ยคา่ ใชจ้ ่าย การรับ การจา่ ยชำระหนี้ เป็นต้น

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 43 รายการทางบญั ชี ประกอบดว้ ย 5 ประเภท 1. บญั ชปี ระเภทสินทรัพย์ 2. บัญชปี ระเภทหนีส้ นิ 3. บญั ชีประเภททนุ 4. บัญชีประเภทรายได้ 5. บัญชีประเภทค่าใช้จ่าย เอกสารทต่ี ้องใช้ประกอบการลงบัญชี เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชี ไดแ้ ก่ บนั ทกึ หนงั สอื หรอื เอกสารใดๆทใ่ี ชเ้ ปน็ หลกั ฐานในการลงรายการ ในบัญชี ซึง่ แยกได้เป็น 3 ประเภท คอื 1. เอกสารทจี่ ดั ทำข้นึ โดยบุคคลภายนอก 2. เอกสารท่ีกิจการจัดทำขน้ึ เพอื่ ออกใหแ้ ก่บุคคลภายนอก 3. เอกสารทีก่ ิจการจดั ทำขน้ึ เพ่อื ใชใ้ นกจิ การของตนเอง เอกสารที่ตอ้ งใชป้ ระกอบการลงบัญชที ุกประเภท ต้องมรี ายการดงั ต่อไปนี้ - ช่ือของผูจ้ ดั ทำเอกสารซ่ึงอาจใชช้ ือ่ ที่ใช้ในการประกอบธุรกจิ ของผจู้ ดั ทำเอกสารได้ - ชือ่ ของเอกสาร - เลขทเ่ี อกสาร และเลม่ ที่ (ถ้ามี) - วนั เดอื น ปี ทอี่ อกเอกสาร - จำนวนเงินรวม

44 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ การบนั ทึกรายการในบญั ชี เปน็ การรวบรวมเอกสารประกอบการลงบญั ชี โดยทำการวเิ คราะห์รายการคา้ ท่เี กิดขึ้นตามหลักการบัญชี และ นำรายการดังกล่าวไปบันทึกในสมุดบัญชี โดยเรียงลำดับก่อน หลัง ตามรายการท่ีเกิดข้ึน โดยข้ันตอนในการบันทึก บัญชี สรุปไดด้ ังน ี้ ข้ันตอนที่ 1 รวบรวมขอ้ มูลทเี่ กดิ ขึ้น (การรวบรวมข้อมลู อยา่ งเปน็ ระบบ) ขน้ั ทตี่ อนท่ี 2 จดั เตรียมเอกสารสำหรบั รายการบญั ชีท่ีเกิดขึ้น ขน้ั ตอนที่ 3 บนั ทกึ รายการบญั ชใี นสมดุ รายวนั โดยเรยี งลำดบั ตามวนั ท่เี กดิ รายการ ข้ันตอนท่ี 4 ผา่ นรายการจากสมดุ รายวันไปยังบัญชแี ยกประเภท ข้ันตอนที่ 5 รวมยอดบญั ชแี ยกประเภทแตล่ ะบญั ชี และนำยอดรวมมาสรปุ ในงบทดลอง ขั้นตอนที่ 6 ปรับปรุงรายการท่ีอาจจะยังไม่สมบูรณ์ใหส้ มบรู ณ์สำหรบั งวดนนั้ ข้นั ตอนท่ี 7 จดั ทำงบการเงนิ

การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ 45 หลกั ในการบนั ทึกบัญชี รายการเกย่ี วกับ รายการเกยี่ วกับ - สนิ ทรัพยท์ ่เี พ่ิมขึน้ - สนิ ทรัพย์ทีล่ ดลง - หนส้ี นิ ท่ลี ดลง - หนส้ี ินทเ่ี พ่มิ ขนึ้ - ส่วนของเจ้าของทีล่ ดลง - สว่ นของเจ้าของท่ีเพ่ิมขึน้ บนั ทึกบญั ชีดา้ น เดบิต Dr. บนั ทึกบญั ชีด้าน เครดติ Cr. ก่อนเริ่มบนั ทกึ บญั ชี ส่ิงทตี่ อ้ งใสใ่ จเปน็ พิเศษ มดี งั นี้  ไมว่ า่ จะบนั ทกึ บญั ชีอย่างไร เวลาไหน สมการบญั ชตี ้องอย่ใู นสมดุลเสมอ จะเอยี งไปดา้ นใดด้านหน่ึงไม่ได้  ต้องทราบว่ารายการบญั ชีทเ่ี กดิ ขน้ึ สามารถนำมาบนั ทึกบัญชไี ด้หรอื ไม่  ต้องวิเคราะห์ให้ไดว้ า่ รายการท่เี กดิ ขนึ้ เก่ยี วข้องกบั ตัวแปรอะไรในสมการบัญชี (สนิ ทรพั ย์ หนีส้ นิ ส่วนของเจา้ ของ รายได้และค่าใช้จ่าย และตัวแปรนน้ั มผี ลกระทบ อย่างไรกบั สมการบัญชี

46 การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ แบบฝึกหดั ท้ายบทท่ี 6 การพัฒนาระบบการบัญช ี คำสงั่ จงตอบคำถามต่อไปน ้ี 1. การจัดทำบญั ชี หมายถงึ ............................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 2. การจัดทำบญั ชมี ีประโยชนอ์ ย่างไรต่อการพัฒนาอาชีพ .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 3. เอกสารทจ่ี ำเปน็ ในการจัดทำบญั ชีประกอบด้วยสง่ิ ใดบา้ ง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 4. การจดั ทำบนั ทกึ มีประโยชนอ์ ย่างไรบ้างในการพัฒนาอาชีพ .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... 5. นกั ศกึ ษาอาศยั หลกั ในการบนั ทกึ บัญชีไปพฒั นาอาชพี ตนเองไดอ้ ย่างไรบา้ ง .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 47 บทท่ี 7 แบบฟอร์มการทำบัญชี การทำบัญชีรายรับ-รายจ่าย หมายถึง การจดบันทึกเหตุการณ์ต่าง ๆเก่ียวกับการเงินหรืออย่างน้อยท่ีสุดบาง ส่วนเกีย่ วขอ้ งกับการเงินโดยผา่ นการวเิ คราะห์ จดั ประเภทและบันทึกไวใ้ นแบบฟอรม์ ทกี่ ำหนดเพอื่ แสดงฐานะการเงิน และผลการดำเนินงานของกจิ การในชว่ งระยะเวลาหน่ึง ประโยชนข์ องการทำบญั ชีรายรับ-รายจา่ ย 1. เปน็ หลกั ฐานประกอบการดำเนนิ กจิ การ เพ่อื ให้ทราบว่ามที รพั ยส์ นิ หนีส้ นิ และเงนิ ทนุ เปน็ จำนวนเท่าใด 2. เป็นหลกั ฐานในการตรวจสอบ ตวั เงนิ สดกับยอดบญั ชีว่าถูกตอ้ งหรือมขี อ้ ผดิ พลาดอยา่ งไร 3. เปน็ สถติ ชิ ่วยในการบรหิ าร การควบคุม การทำงบประมาณ เพอ่ื ให้ผลงานมีประสทิ ธิภาพดียงิ่ ข้นึ 4. ชว่ ยเป็นหลกั ฐานในการบริหารงาน เพอื่ ป้องกันความผดิ พลาดทีเ่ กดิ ขึ้นอีก 5. ชว่ ยในการคำนวณผลการดำเนนิ งานวา่ มกี ำไรหรอื ขาดทุนอย่างไร 6. ช่วยให้ทราบฐานะทางการเงินของกจิ การวา่ ทรัพย์สิน หน้สี นิ และเงินทุนในขณะใดขณะหนง่ึ เป็นจำนวน เท่าใด สรุป การจดบันทึกการปฏิบัติงานและการทำบัญชีรายรับ-รายจ่ายเป็นการช่วยความทรงจำ และถ้ามีการจดบันทึก กจิ การต่าง ๆ อยา่ งมรี ะบบ การลงบัญชีท่ดี มี คี วามเข้าใจในการจดบันทึก และการสรุปขอ้ มลู ใหเ้ หมาะสมแลว้ สามารถ นำข้อมูลท่ีได้รับมาใช้ประโยชน์ในการตัดสินใจทำการปลูกพืชให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแนวโน้มของ ราคา ตลอดจนเหตุการณ์ต่าง ๆที่มีผลกระทบต่อการดำเนินกิจกรรมได้อย่างเหมาะสมย่ิงขึ้นทำให้ผู้ผลิตทราบได้ว่า กิจการของตนเป็นอย่างไรและวิธีการอย่างหน่ึงท่ีจะแสดงฐานทางการเงินและผลการดำเนินงานว่ามีรายรับ-รายจ่าย อย่างไรชว่ ยในการประเมินผลการดำเนินงานว่ามกี ำไร หรอื ขาดทุนอยา่ งไรอีกด้วย รูปแบบการบันทึกการปฏบิ ตั งิ านและการทำบัญชีรายรบั -รายจ่าย การบันทึกบัญชีรายรับ-รายจ่าย การบันทึกรายรับและรายจ่ายนับว่ามีความสำคัญเนื่องจากเป็นแหล่งข้อมูลท่ี ตอ้ งการใช้ในการกำหนดรายได-้ รายจา่ ย, การจดั ทำแผนและงบประมาณ รวมถึงการกำหนดราคาขายด้วย

48 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ แบบบัญชรี ายรบั – รายจา่ ย วัน/เดือน/ปี รายรบั จำนวนเงิน วนั /เดือน/ปี รายจ่าย จำนวนเงิน คงเหลือ รวม บาท สต. บาท สต. รวม วัน/เดอื น/ปี แบบฟอรม์ บญั ชีเงินสด รายการ รายรบั รายจ่าย คงเหลือ หมายเหต ุ บาท สต. บาท สต.

การพฒั นาแผนและโครงการอาชีพ 49 แบบฝกึ หดั ทา้ ยบทท่ี 7 การทำบัญชี คำส่งั จงตอบคำถามต่อไปน้ ี 1. การทำบัญชรี ายรบั -รายจ่าย หมายถงึ ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 2. ประโยชน์ของการทำบัญชีรายรบั -รายจ่าย ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 3. ใหน้ กั ศึกษาทำบญั ชรี ายรบั – รายจ่าย ภายในบ้านของนักศึกษาจำนวน 7 วัน ตามแบบบัญชีรายรบั – รายจา่ ย ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................

50 การพัฒนาแผนและโครงการอาชีพ บรรณานกุ รม http://www.human.nrru.ac.th/Program/public/thai/chapter%208.pdf http://www.nsdv.go.th/evaluation/project.htm http://www.suretax-accounting.com/articles/accounting/131-2008-09-12-06-41-38.html http://www.expert2you.com/view_article.php?art_id=3680 http://www.vcharkarn.com/vcafe/42046/1 http://www.kvc.ac.th/douwnghatai/Lesson9.html