ประเพณีกินข้าวห่อกะเหรี่ยง

ประเพณี กินขา้ วห่อกะเหรย่ี ง 11

คำนำ หนังสือเล่มน้ีเป็นกำรแสดงเรื่องรำวของประเพณีกินข้ำวห่อกะเหรี่ยงของอำเภอสวนผึ้ง โดยจะ จัดเปน็ ประจำในเดือนเก้ำ (เดือนสิงหำคม) เป็นประเพณีควำมเชื่อของชำวกะเหรี่ยง ผู้จัดทำได้รวบรวมข้ึน เพ่ือ เป็นกำรเผยแพร่วัฒนธรรมประเพณขี องชำวกะเหรย่ี ง เพื่อให้เป็นที่รู้จัก ประชำชนทั่วไปที่สนใจสำมำรถศึกษำหำ ควำมรู้ได้ ผจู้ ดั ทำขอขอบคณุ หน่วยงำนท่เี ก่ียวขอ้ ง บุคลำกรทุกทำ่ นทใ่ี ห้ควำมร่วมมือในกำรจัดทำหนังสือเล่ม น้ขี ึ้น ผูจ้ ัดทำขอขอบพระคุณไว้ณ โอกำสน้ี 12

สารบัญ หนา้ 1 เรื่อง 5 ประเพณกี ินขำ้ วห่อกะเหรีย่ ง สง่ิ ท่ไี ด้รบั จำกประเพณกี ินข้ำวหอ่ กะเหรี่ยง 13

ประวตั คิ วามเป็นมา ประเพณีกินข้ำวห่อของชำวกะเหร่ียง จะเริ่มในเดือนเก้ำ (ประมำณสิงหำคม) ชำวกะเหรี่ยง เรียกเดือนนี้ว่ำ \"หล่ำค่อก\" ประเพณีน้ีเริ่มข้ึนหลังจำกท่ีชำวกะเหร่ียงเสร็จจำกกำรเพำะปลูกแล้วแต่ยังไม่ถึงฤดูเก็บเก่ียวควำมเชื่อ ของชำวกะเหรี่ยงต่อเดือนเก้ำ \"หล่ำค่อก\" น้ันมีควำมเช่ือว่ำเดือนน้ีไม่ดี เพรำะบรรดำวิญญำณช่ัวของภูติผีปีศำจจะ ออกหำกินอย่ำงมำกมำย และสิ่งท่ีวิญญำณชั่วจะกินคือ \"ขวัญ\" ของชำวกะเหรี่ยงท่ีเร่ร่อนไปมำไม่อยู่กับเนื้อกับตัว และเม่ือขวัญของชำวกะเหร่ียงถูกวิญญำณช่ัวจับไป เจ้ำของขวัญจะเกิดกำรเจ็บไข้ได้ป่วย และอำจถึงแก่ชีวิตได้ เพรำะชำวกะเหรยี่ งมีควำมเช่อื ว่ำทกุ คนท่เี กิดมำจะตอ้ งมีขวัญ ขวญั คือ ผู้ที่จะทำให้เจำ้ ของสุขสบำยหรอื เจบ็ ปว่ ยกไ็ ด้ ท่ีมา : https://cultureandnature.wordpress.com 4 1

เด็กท่ีเกิดในเดือนน้ีจะต้องผูกแขนและข้อเท้ำด้วยด้ำยสีแดง กำรกินข้ำวห่อเร่ิมต้นในวันแรกโดยตอนเย็นของ วันที่จะกินข้ำวห่อหน่ึงวัน ในตอนค่ำวันน้ันจะมีกำรยิงปืนหรือจุดปะทัดกันท้ังหมู่บ้ำน สำเหตุท่ีมีกำรยิงปืนก็ เพรำะวำ่ จะใหข้ วญั ของแตล่ ะคนทอี่ ยูไ่ กล ๆ ได้ยินเพอื่ ท่ีจะได้เดินทำงกลับบ้ำนของตนเอง ซ่ึงในวันน้ีข้ำวห่อคือ ข้ำว เหนียวท่ีห่อเป็นรูปทรงกรวยด้วยใบตองได้ถูกต้มจนสุกเรียบร้อยแล้ว สมำชิกทุกคนของครอบครัวกะเหร่ียงจะอยู่ อย่ำงพร้อมหน้ำพร้อมตำในบ้ำนของตนเอง และในคืนวันนี้ประตูหน้ำต่ำงทุกบำนของบ้ำนจะเปิดไว้เพื่อให้ขวัญที่ เดินทำงกลับบ้ำนสำมำรถเข้ำมำภำยในบ้ำนของตนเองได้ และท่ีหิ้งตรงเหนือท่ีนอนของชำวกะเหร่ียงจะมีสำรับที่ จัดเตรียมไว้ สำหรับขวัญของตนเอง สำรับน้ันคือ กระด้ง ซึ่งมีข้ำวห่อท่ีต้มสุกแล้วมะพร้ำวขูดเคี่ยวกับน้ำตำลหรือ น้ำอ้อยเป็นส่วนที่ใช้จ้ิมรับประทำนกับข้ำวห่อ นอกจำกนั้นมีกล้วย อ้อย ดอกดำวเรือง และของใช้ คือ กำไลเงิน สำยสร้อยเงิน ของชำวกะเหรี่ยง ส่ิงต่ำง ๆ เหล่ำน้ีจะถูกเตรียมไว้สำหรับขวัญที่จะเดินทำงมำกินและใช้สอย อีก อย่ำงหนึ่งคือด้ำยสีแดงสำหรับผูกข้อมือ ตลอดทั้งคืนชำวกะเหรี่ยงจะไม่หลับนอน เพ่ือรอรับขวัญที่จะเดินทำง กลบั มำ ท่ีมา : http://www.chomthai.com/forum/view.php?qID=3360 5 2

ก่อนรุ่งอรุณของวันใหม่ ชำวกะเหรี่ยงจะยิงปืนอีกคร้ังหน่ึง เพื่อเรียกขวัญที่อยู่ไกล ๆ ท่ียังเดินทำงกลับมำเมื่อ คืนยงั ไม่ถึงบำ้ น จึงเรียกอกี ครง้ั จำกนน้ั ผู้เฒ่ำผ้แู กป่ ระจำบำ้ นจะนำสมำชิกในบ้ำนมำทำพิธีเรียกขวัญบริเวณระเบียง บ้ำนตรงหน้ำบันได โดยมีอุปกรณ์ประกอบคือตะกร้ำข้ำวห่อซึ่งข้ำงในจะบรรจุ พวงข้ำวห่อและข้ำวห่อ กล้วย อ้อย ยอดดอกไม้(ยอดดอกดำวเรอื ง) ดำ้ ยสแี ดง กำไลเงนิ สร้อยเงิน กำรเชิญขวญั หรือเรยี กขวญั จะใช้ไม้คนข้ำว เคำะตรง บนั ไดบ้ำนพร้อมกบั กำรเรียกขวญั หลังจำกนนั้ จะใช้ด้ำยสแี ดงผกู ข้อมอื เรยี กขวญั ให้กับสมำชิกภำยในบ้ำนทกุ คน โดย ให้ผอู้ ำวุโสของบ้ำนเปน็ ผ้เู รียกขวญั ให้ เรียก \"สู่ขวัญ\" ให้กับสมำชกิ ในบ้ำน โดยจะนำเอำกล้วยส่วนหน่ึง ข้ำวห่อ ยอด ดอกไม้ อ้อย ซ่ึงอยูใ่ นตะกรำ้ หรอื กระบงุ ท่ีใช้ทำพิธี มำประกอบกำรเรียกขวัญแก่สมำชิกทุกคน โดยผู้ถูกเรียกขวัญจะ แบสองข้ำงชิดติดกันย่ืนไปข้ำงหน้ำให้ผู้เรียกขวัญทำพิธีเชิญขวัญ หรือสู่ขวัญ คำเชิญขวัญ เป็นภำษำกะเหร่ียง จะ ขึน้ ตน้ ด้วยคำวำ่ “ปรหู้ ลำ่ เกท้ ่ำย ๆ “ แปลวำ่ ขวญั เอ๋ยขวญั มำ คำเรยี กขวัญอำจแปลเปน็ ภำษำไทยได้ว่ำ 36

\"ขวัญเอ๋ยขวัญอยู่ในดงมำ อยู่ในป่ำมำ อยู่กับผีมำ อยู่กับสำงมำ ขวัญจงอย่ำไปอยู่กับผีกับสำง ไม่ใช่เพ่ือนไม่ใช่ พวกไมใ่ ชฝ่ ูงเรำ ขวัญอยูใ่ นดงมำ อยู่ในห้วยมำ อยู่ในหนองมำ อยู่ในทุ่งนำมำมำอยู่กับพ่อกับแม่ มำอยู่กับลูกกับเมีย (กับผวั ) มำผูกแขนมำกนิ ข้ำวหอ่ อยำ่ ได้ไปเท่ียว จนไกล........\"(ธิดำ สำระยำ.2533.123) แล้วผกู ขอ้ มอื ด้วยด้ำยสีแดง ทัง้ ซ้ำยและขวำ ของท่ใี ชเ้ รียกขวญั เฉพำะตวั ของสมำชิกภำยในบำ้ นจะต้องเกบ็ รกั ษำเอำไว้ทหี่ ัวนอนของแต่ละคน ด้ำย สีแดงน้ันหำกเก็บรักษำไว้ได้ตลอดปีจนกว่ำจะถึงเทศกำลในปีต่อไปจะถือว่ำเป็นสิ่งท่ีดี หลังจำกน้ันจะกินข้ำวห่อ รว่ มกนั แต่กอ่ นชำวกะเหร่ียงจะปลูกปะรำพิธีท่ใี ชก้ นิ ขำ้ วห่อทีก่ ลำงหมู่บ้ำนทุกคนจะมำกินขำ้ วห่อพรอ้ มกนั ผใู้ หญก่ จ็ ะ ผูกข้อมือหลำนด้วยด้ำยแดง ชำยหนุ่มหญิงสำวก็จะป้อนข้ำวห่อให้แก่กันและกัน มีกำรละเล่นดนตรี ร้องเพลงเก้ียว พำรำสีเป็นท่ีสนุกสนำน เสร็จแล้วแต่ละครอบครัวก็จะออกไปเย่ียมเยือนร่วมรับประทำนอำหำรกับครอบครัวอ่ืนที่ คอยเตรียมตอ้ นรับ นอกจำกน้ียงั มีชำวกะเหรี่ยงจำกบ้ำนอื่นไกล ๆ ในเขตจงั หวดั รำชบรุ ี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์ มำร่วมกินข้ำวห่อด้วย กำรกินข้ำวห่อของแต่ละหมู่บ้ำนจะจัดไม่ตรงกัน เพ่ือจะได้มีกำรแลกเปลี่ยนกันไป กินข้ำวของ กันและกนั เปน็ กำรผลดั เปลยี่ นกันไปเยยี่ มเยอื น ท่ีมา : http://www.chomthai.co4m/forum/view.php?qID=3360 7

สิ่งทไี่ ด้รบั จากประเพณีกินขา้ วหอ่ กะเหรี่ยง • 1. ชำวกะเหรี่ยงมคี วำมรักควำมสำมคั คจี ำกกำรที่ได้กินขำ้ วหอ่ รว่ มกัน • 2.มีมำกำรไปมำหำสเู่ ยีย่ มเยือนซึ่งกันและกนั ทำใหม้ ีควำมรจู้ กั และสังคมกนั มำกขน้ึ • 3. หนุม่ สำวชำวกะเหร่ยี งมโี อกำสได้ทำควำมรูจ้ ักทำควำมเขำ้ ใจกัน เป็นโอกำสทห่ี นุ่มสำวจะแสวงหำเพอื่ นใจไว้ สำหรบั เป็นเพ่ือนคคู่ ดิ มติ รคู่ใจ • 4. ชำวกะเหร่ียงมคี วำมเช่อื เกีย่ วกบั ขวัญที่ดี และไมด่ ี ถำ้ ขวญั ไมอ่ ยู่กบั ตวั จะทำให้เกดิ เจ็บไข้ได้ป่วย ดังนนั้ จึงมี กำรเรยี กขวัญให้อยกู่ ับเน้ือกบั ตวั • 5. ชำวกะเหรี่ยงไดร้ บั ควำมสนุกสนำนร่นื เรงิ จำกกำรกินข้ำวห่อ จำกบรรยำกำศที่มเี สยี งเพลงกะเหร่ียง เป็น ต้น • ปจั จบุ นั พบว่ำ กำรกนิ ขำ้ วห่อไดแ้ พร่หลำยมำก คนไทยทงั้ ใกล้และไกล กไ็ ด้มโี อกำสเขำ้ รว่ มงำนนี้ดว้ ย บำ้ น กะเหรี่ยงหม่ไู หนทีจ่ ัดงำนกินข้ำวหอ่ กจ็ ะคลำคลำ่ ไปดว้ ยผคู้ นทัง้ และกะเหร่ยี งและไทย จนแยกกนั ดูไมอ่ อก 58

เอกสารอา้ งอิง ชมลมชมไทย. (ม.ป.ป.).ประเพณกี นิ ขา้ วห่อกะเหร่ียง สวนผ้งึ . คน้ ข้อมูล 4 พฤษภาคม 2562,จาก http://www.chomthai.com/forum/view.php?qID=3360 สานกั งานเกษตรอาเภอสวนผ้งึ . (ม.ป.ป.).ประเพณกี ินข้าวห่อกะเหร่ยี ง สวนผง้ึ . คน้ ขอ้ มลู 4 พฤษภาคม 2562,จาก http://suanphueng.ratchaburi.doae.go.th/tradition.ht ml 69

7 10