10.SINIF FELSEFE SB-2024 DEMO

Felsefe SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 10.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Yeni Nesil Simülasyon Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Eng nONÜÇ Mustafa SEDEF

içindekiler 1. ÜNİTE 2. ÜNİTE FELSEFEYİ TANIMA FELSEFE İLE DÜŞÜNME Sıcak Bölge ...........................................................................7 Sıcak Bölge .........................................................................29 Test-1 / Felsefenin Anlamı-1..................................................9 Test-1 / Düşünme ve Akıl Yürütmenin Temel Kavramları - 1..31 Test-2 / Felsefenin Anlamı-2................................................11 Test-2 / Düşünme ve Akıl Yürütmenin Temel Kavramları - 2..33 Etkinlik -1 .............................................................................13 Test-3 / Düşünme ve Akıl Yürütmenin Temel Kavramları - 3..35 Test-3 / Felsefi Düşüncenin Özellikleri - 1............................14 Etkinlik - 1 ............................................................................37 Test-4 / Felsefi Düşüncenin Özellikleri - 2............................16 Test-4 / Düşünme - Dil ve Felsefi Soru Oluşturma...............38 Etkinlik - 2 ............................................................................18 Etkinlik - 2 ............................................................................40 Test-5 / Ünite Testi – 1 ........................................................19 Test-5 / Ünite Testi – 1 ........................................................41 Test-6 / Ünite Testi – 2 ........................................................21 Bulmaca Etkinliği..................................................................43 Bulmaca Etkinliği..................................................................23 Test-6 / Sarmal Test - 1.......................................................44 Test-7 / Felsefeyi Tanıma Simülasyon Testi .......................24 1. Dönem 1. Yazılı................................................................47 Test-8 / Felsefeyi Tanıma, ÖSYM Sınav Soruları ve Test-7 / Simülasyon Testi ....................................................48 Karma Testi..........................................................................26

3. ÜNİTE Sıcak Bölge (Siyaset Felsefesi).........................................108 Test-22 / Siyaset Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1..109 FELSEFENİN TEMEL KONULARI VE PROBLEMLERİ Test-23 / Siyaset Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2..111 Sıcak Bölge (Varlık Felsefesi)..............................................51 Test-24 / Siyaset Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 3..113 Test-1 / Varlık Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1........53 Etkinlik - 6 ..........................................................................115 Test-2 / Varlık Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2........55 Sıcak Bölge (Sanat Felsefesi)............................................116 Test-3 / Varlık Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 3........57 Test-25 / Sanat Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1....117 Etkinlik -1 .............................................................................59 Test-26 / Sanat Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2....119 Sıcak Bölge (Bilgi Felsefesi)................................................60 Test-27 / Sanat Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 3....121 Test-4 / Bilgi Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1...........61 Test-28 / Simülasyon Testi - 3 ..........................................123 Test-5 / Bilgi Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2...........63 Test-29 / Din, Siyaset ve Sanat Felsefesi, ÖSYM Sınav Test-6 / Bilgi Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 3...........65 Soruları ve Karma Test .....................................................125 Test-7 / Simülasyon Testi - 1 ..............................................67 Etkinlik - 7 ..........................................................................127 Test-8 / Varlık ve Bilgi Felsefesi, ÖSYM Sınav Soruları ve Test-30 / Ünite Testi – 1 ....................................................128 Karma Test ..........................................................................69 Test-31 / Ünite Testi – 2 ....................................................130 Etkinlik - 2 ............................................................................71 Test-32 / Ünite Testi – 3 ....................................................132 Sıcak Bölge (Bilim Felsefesi)...............................................72 Test-33 / Sarmal Test - 5 ..................................................134 Test-9 / Bilim Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1..........73 Test-34 / Sarmal Test - 6...................................................137 Test-10 / Bilim Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2........75 2. Dönem 2. Yazılı..............................................................139 Test-11 / Bilim Felsefesi, ÖSYM Sınav Soruları ve Bulmaca Etkinliği................................................................140 Karma Test ..........................................................................77 Etkinlik - 3 ............................................................................79 4. ÜNİTE Test-12 / Sarmal Test - 2.....................................................80 Test-13 / Sarmal Test - 3.....................................................83 FELSEFİ OKUMA VE YAZMA 1. Dönem 2. Yazılı................................................................85 Sıcak Bölge........................................................................142 Sıcak Bölge (Ahlak Felsefesi)..............................................86 Felsefi Metin Analiz Etme – 1............................................143 Test-14 / Ahlak Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1......87 Felsefi Metin Analiz Etme – 2............................................144 Test-15 / Ahlak Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2......89 Görüş Geliştirme Etkinliği ..................................................145 Test-16 / Ahlak Felsefesi, ÖSYM Sınav Soruları ve Akıl Yürütme Becerileri Etkinliği ........................................146 Karma Test ..........................................................................91 Test- 1 / Simülasyon Testi .................................................147 Test-17 / Simülasyon Testi - 2 ............................................93 Test-2 / Felsefi Okuma Yazma, ÖSYM Sınav Soruları ve Etkinlik - 4 ............................................................................95 Karma Test ........................................................................149 Sıcak Bölge (Din Felsefesi)..................................................96 Test-3 / Sarmal Test - 7.....................................................151 Test-18 / Din Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 1..........97 Test-19 / Din Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 2..........99 Cevap Anahtarı .................................................................153 Test-20 / Din Felsefesinin Konusu ve Problemleri - 3........101 Etkinlik - 5 ..........................................................................103 2. Dönem 1. Yazılı..............................................................104 Test-21 / Sarmal Test - 4 ..................................................105

SICAK BÖLGE FELSEFEYİ TANIMA Tutarlı Evrensel Öznel olma olma olma A. Felsefenin Anlamı Refleksif Felsefi Eleştirel Felsefe sözcüğü Yunanca “philia” (sevgi) ve “sophia” olma Düşünce olma (bilgi) sözcüklerinin birleşmesinden gelir. Kelime anlamı bilgelik sevgisi, bilgi arayışıdır. Felsefe sözcüğünü ilk kul- Rasyonel Yığılımlı Şüphe lanan filozof Phytagoras’tır. olma ilerleme duyma Felsefe, hikmet anlamında kullanılmasına rağmen, fel- sefe ve hikmet arasında fark vardır. Hikmet, bir şeyin ke- sin bilgisine sahip olma durumunu ifade ederken; felsefe, bu bilgiye ulaşma yolunda bir çabadır. Felsefenin MS 6.yy’da Antik Yunan’da başladığı kabul Rasyonel olma: Felsefenin akla ve mantığa dayalı edilir. Ancak bunun öncesinde de Doğu uygarlıklarında din açıklamalarda bulunmasıdır. ve mitoloji ile iç içe geçmiş felsefi söylemler görülmüştür. Özellikle ahlak ve siyaset üzerine pratik bir söylem vardır. Öznel olma: Her filozofun kendi bakış açısından olay- Felsefenin Antik Yunan’da başlatılmasının nedeni düşün- ları yorumlayarak kendine özgü görüşler oluşturmasıdır. celerin din ve mitolojiden bağımsız akla dayalı nitelik ta- şımasıdır. Bu dönemde doğanın gizemini ve ilk unsurunu Evrensel olma: Felsefenin tüm insanlığın katkısına merak eden filozoflar gözleme ve akla dayalı düşünüşler açık olmasıdır. Felsefenin yerelliği aşan yönünün olması- ileri sürmüşlerdir. Bu anlamda felsefenin başlangıcını ya- dır. pan filozof Thales’tir. Üzerinde uzlaşılan tanımı olmamakla birlikte felsefe; insanın her alanda hakikati bulma çabası olarak adlandırı- labilir. Bazı filozofların felsefe tanımları: Jaspers: Felsefe yolda olmak demektir. Tutarlı olma: Filozofların ileri sürdükleri görüşlerin kendi içinde çelişmemesi durumudur. Filozofların farklı El Kindi: İnsanın gücü ölçüsünde hakikati bilme ça- B görüşlerinin olması bir tutarsızlık değildir. Bu durum öz- basıdır. İ nelliktir. Aristoteles: Var olanı ve özünü inceleyen bilimdir. L G Refleksif olma: Zihnin elde etmiş olduğu bilgiler üze- Hilmi Ziya Ülken: İnsanın varlık hakkındaki düşünce- İ rine dönerek onları yeniden sorgulamasıdır. Yani düşünce si ve bu düşünce üzerine düşünceleridir. üzerine ikinci kez düşünme etkinliğidir. S A Eleştirel olma: Filozofların birbirlerinin görüşlerini de- R rinlemesine sorgulaması, irdelemesidir. B. Felsefi Düşüncenin Ortaya Çıkışı ve Özellikleri M İnsanın bilgi edinme süreci iki unsura dayandırılabilir. A Merak etme: İnsan doğasında bulunan olgu ve olayla- 10. SINIF SARMAL FELSEFE L rı anlama duygusu ve isteği İlki “bilmek için bilmek” anlayışının ifadesi olan teorik bilgi- dir. İkincisi ise günlük yaşamda kullanılan bilgileri oluştur- Şüphe: Filozofun hazır bilgilerle yetinmeyerek bunla- ma süreci olan pratik bilgidir. rın farklı olabileceğini düşünme eğilimidir. Felsefe teorik bir bilgi etkinlik olarak ortaya çıkmasına Yığılımlı ilerleme: Felsefede düşüncelerin birbirini rağmen süreç içinde pratik nitelik kazanmıştır. geliştirecek şekilde sürekli çoğalmasıdır. 7

SICAK BÖLGE Felsefe Sorularının Özellikleri Platon “Diyalektik düşünme yoluyla ide- İnsanın her sorduğu soru felsefe sorusu olamaz. Buna El Kindi aların bilgisini kavramadır.” göre; Farabi • Felsefe soruları kendi başına anlamlıdır. İbn Sina “İnsanın gücü ölçüsünde var • Felsefe soruları, insanın ilkin kendine sorduğu so- Jaspers olanların hakikatini bilmesidir.” rulardır. • “Nedir?” sorusu, felsefenin temelini oluşturur. “Var olmaları bakımından varlık- ların bilinmesidir.” Felsefenin Bireysel ve Toplumsal İşlevleri Bireysel İşlevleri “Hem kuramsal hem de pratik • İnsanın bilme ve anlama güdüsünün doyumunu sağlar. olarak yetkinleşmedir.” • Eleştirel düşünebilme gücü kazandırır. • Ön yargılar ve peşin hükümlerden uzak durmayı öğ- “Yolda olmak demektir.” retir. • Kavramların anlamlarının açıklığa kavuşturulmasını sağlayarak doğru kavram kullanılmasına aracılık eder. • Olguları farklı değerlendirebilme gücü kazandırır. • Bireyin bilinçlenmesini sağlar. Toplumsal İşlevleri • Demokrasi bilinci kazandırır. B • Farklı kültürlere saygılı olmayı öğretir. İ • Toplumların geleceğinin planlamasına yardımcı olur. L • Bilgi toplumunun oluşturulmasını aracılık eder. G İ 10. SINIF SARMAL FELSEFE • Ortak bir kültürün oluşmasına olanak sağlar. S Filozofların Felsefe Tanımları A R M A L “Var olanları ve özü gereği ona “Bütün var olan şeylerin ortak ait olanları inceleyen etkinliktir.” olan, birleştirici olan niteliğini be- lirlemeye çalışan etkinliktir.” 8 Aristoteles Takiyettin Mengüşoğlu

TEST-1 FELSEFENİN ANLAMI - 1 1. Kendisinin filozoflar kadar akıllı ve bilgili olmadığını 3. “Felsefe nedir?” Bu soruya verilen bir yanıtın yeterli düşünen sokaktaki insan, doğal olarak filozofların ve doyurucu olarak kabul edilmeyip, her seferinde yanıtlarında, her insan için geçerli olabilecek bil- yeniden ve farklı biçimlerde tanımlanması, aslında gi, öneri ya da çözümler bulmayı umut etmektedir. felsefenin doğası hakkında aydınlatıcı olan bir an- Daha da açık bir şekilde söylemek gerekirse, orta- latım niteliği taşımaktadır. Felsefe bir tanımlamayla lama insanın felsefeye yönelmesinin altında yatan sınırlandırılabilecek bir etkinlik değil, aksine sürekli asıl neden, kendi düşünme ve bilgilenme yeteneği- bir tanıma ve tanımlama arayışıdır. Bu belirlemeler ni geliştirmekten çok, kendisinin çıkarması gereken ışığında hareket edildiğinde, ilk akla gelenin felsefe- sonuçları hazır olarak bulabileceğine ilişkin beslediği nin yetkin ve tam bir tanımlanmasından vazgeçerek, umuttur. aksine betimlemeyle yetinmek olması gerekir. Buna göre insanların felsefeden beklentisi aşağı- Bu parçada aşağıdaki düşüncelerden hangisi sa- dakilerden hangisidir? vunulmaktadır? A) Yaşamına anlam katma B) Sorgulama gücünü artırma A) Felsefe yapmak insan yaşamını kolaylaştıran bir C) Bilgileri bütünsel kavrama eylemdir. D) Kesin cevaplar bulma E) Kendine özgü görüşler geliştirme B) Felsefe yapan insan kendi hayatının kontrolünü elinde tutandır. ➡ ÖNEMLİ NOT C) Felsefenin üzerinde uzlaşılan bir tanımının yapıl- Felsefenin kesin bir tanımını yapmak mümkün değil- ması mümkün değildir. dir. Felsefe insanlara bilimlerde olduğu gibi hazır ve kesin bilgiler vermez. D) Felsefe insan yaşamının zorunlu yüzüdür. E) Felsefenin kesin tanımı yapıldığında felsefeye olan ilgi artacaktır. B İ L 2. Felsefenin kendisinin, sürekli bir değişim içinde ol- G duğu doğrudur, çünkü incelediği varlıkların kendileri İ 4. Hayatın bizzat içinden yükselen bir etkinlik olarak fel- sürekli bir değişim içinde olduğu için, onlara ilişkin S sefe, aslında yaşamın diğer olgularından çok uzak- 10. SINIF SARMAL FELSEFE bilgilerin değişmesi de olağandır. Ayrıca durmadan A larda ya da onlardan çok farklı değildir. Sözgelimi değişen ve zaman zaman, önceki ileri sürülen gö- R kimi zaman o, soğuk algınlığı kadar basit bir şeydir, rüşlerle çelişkili hâle gelen, yalnızca felsefe değildir. M kimi zaman kalp krizi kadar dramatiktir. Kimi zaman Bilimin öyküsü de terkedilmiş kuramların yıkıntıları A ise, sözgelimi bir veba kadar vurucu ve yıkıcı bir şey- ile doludur, zira bir çağın bilimsel kuralları ile ilkeleri, L dir. sonraki dönemlerde tümüyle değişmektedir. Bu parçada felsefenin hangi yönü vurgulanmış- Bu parçada felsefenin hangi yönü vurgulanmış- tır? tır? A) Zorlu bir düşünme süreci gerektirmesi A) Soruların önemli olduğu bir faaliyet olması B) Yaşamı tüm yönleriyle ele alması B) İnsana farklı pencereler açması C) Bilimsel çalışmalar üzerine yükselmesi C) Hayatın içinde yer alması D) Sorgulamanın aracı olması D) Filozofların yaşantılarını yansıtması E) Günlük yaşamın içinde olması E) Değişime açık olması 9

ETKİNLİK - 1 A Aşağıdaki cümleleri Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak değerlendiriniz. Doğru Yanlış 1. Felsefe insanın varlıkları sorgulamasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 2. Felsefe bilgelik sevgisi anlamına gelir. 3. Felsefe sözcüğünü ilk kullanan filozof Aristoteles’tir. 4. Felsefe hikmeti de kapsayan bir etkinliktir. 5. Felsefenin üzerinde uzlaşılmış ortak bir tanımı yoktur. 6. Felsefe hakikate ulaşma çabasıdır. 7. Farabi’ye göre felsefe var olmaları bakımından varlıkların bilinmesidir. 8. El Kindi’ye göre felsefe yolda olmak demektir. 9. Felsefenin MÖ 6. yy’da Antik Yunan uygarlığında başladığı kabul edilir. 10. Her uygarlığın felsefeye katkısı aynı düzeydedir. B Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları verilen kelimelerle doldurunuz. Bilgelik Sevgisi Hakikat Doğu Medeniyeti Phytagoras Jaspers Filozof Hikmet 1. Felsefe Antik Yunan’da ortaya çıkmadan önce .................................... görülen bir etkinliktir. 10. SINIF SARMAL FELSEFE 2. .................................... göre felsefe daima yolda olmak demektir. 3. Felsefe, sözcüğünün anlamı .......................... dir. 4. Felsefe sözcüğünü ilk kullanan filozof ............................ dır. 5. Felsefe, filozofların varlıklara ilişkin ............................ arayışıdır. 6. Felsefi düşünceler ortaya koyan kişiye ............................ denir. 7. Her alanda kesin bilgiye sahip olma anlamında kullanılan kavram ............................ tir. 13

TEST-3 FELSEFİ DÜŞÜNCENİN ÖZELLİKLERİ - 1 1. Felsefenin Yunanistan’ın en varlıklı ve zengin kenti 3. MÖ 6. yüzyılda dikkat çeken bir olay oldu. İyonya’da Milet’te başlaması rastlantı değildi. Buradaki okulda kendilerini çevreleyen evrene korkarak değil, büyük ilk filozoflar doğayla ilgili sorularına yanıtlar bulmaya bir merakla şaşkınlıkla bakan bir grup adam ortaya çalışıyorlardı. Bu filozoflar varlık içinde rahat koşul- çıktı. Masal ve efsanelerden medet ummadan, şey- larda yaşıyorlardı; geçim sağlamanın günlük sıkıntı- lerin gerçek doğasını anlamak için mit ve din yerine larından kurtulmuşlardı. Bu insanlar nesnelerin ger- akılsal açıklamalar kullandılar. Bu açıklamalar o za- çekliği ile yüz yüze gelmekten zevk alan yorulmak man için yeni bir anlayışın doğuşuna işaret ediyordu. bilmez gezginlerdi. Buna bilgelik sevgisi anlamında felsefe adını vermiş- lerdi. Bu parçada felsefenin gelişmesi için gerekli han- gi koşuldan söz edilmiştir? Bu parçada felsefenin doğuşu aşağıdakilerden A) Özgür düşünce ortamı hangisine bağlanmıştır? B) Ekonomik refah A) Evrenin masallarla açıklanmasına C) Kültürel etkileşim B) Bilimlerin kendi uzmanlık alanlarının oluşmasına D) Toplumsal yapının karmaşıklığı C) Bilgi birikiminin artmasına E) Bilimsel gelişmelerin yaşanması D) Olguların ussal süreçler kullanılarak açıklanma- ➡ ÖNEMLİ NOT sına E) Mitolojik unsurlarla doğanın açıklanmasına Felsefe; din ve mitolojiden bağımsız, akla dayalı dü- şünüşü ifade eder. 2. Mitolojiye göre Zeus, kil ve topraktan yarattığı kadın Pandora’yı dünyaya göndermeden önce ona bir kutu B İ verdi ve bu kutuyu asla açmamasını emretti. Ancak L 4. Yunan düşünce dünyasında dinsel açıklama tarzıyla kadın dünyaya gelir gelmez, Zeus’un emrini unuttu. G iç içe geçmiş mitolojik yapı, evrenin kaynağını açık- Kutunun içindekini öğrenmek için kutuyu açtı. Kutu- İ lama konusunda, tanrısal açıklamalardan bağımsız nun içinden hastalık, keder, ıstırap, yalan, riya, özet- açıklama kaygısı duyulana kadar, düşünsel ihtiyacı 10. SINIF SARMAL FELSEFE le insanları rahatsız edecek ve felakete götürecek S karşılamıştır. Bu kaygının duyulması da dinsel mito- bütün kötülükler çıkmaya başladı. Pandora yaptığı A lojik yapının düşünsel süreçte işlevini tamamladığı- hatayı anladı ve kutuyu hemen kapatmaya çalıştı R nı ve evrenle ilgili yeni bir açıklama tarzının ortaya ancak çok geç kalmıştı. Bütün kötülükler yeryüzüne M çıktığını gösterir. Bu yeni düşünme tarzı, evreni akıl dağılmıştı. Filozoflar da Pandora gibidir, tüm kutuları A temelinde yeniden yorumlama ve açıklama tarzı olan açmak ister. L felsefedir. Parçadaki benzetmeye göre, filozofu kutuları aç- Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt maya iten aşağıdakilerden hangisi olamaz? aranmıştır? A) Sınırları zorlama A) Felsefe hangi koşullarda gelişir? B) Merak etme B) Felsefe tanımlanabilir mi? C) Bilinenle yetinme C) Felsefede kesin bilgi olanaklı mıdır? D) Sorunları çözme D) Felsefenin sınırları nedir? E) Yeni öğrenmelere istekli olma E) Felsefe nasıl ortaya çıkmıştır? 14

TEST-5 ÜNİTE TESTİ - 1 1. Felsefenin bir ortamı olduğuna göre ve bu ortam da 3. Başlangıçta doğa karşısında başvurulan speküla- kültür olduğuna göre, her kültürün özelliklerini taşı- tif düşünsel çabaların sergilendiği, diğer bir deyişle yan ve yansıtan belli bir düşünce sistemi vardır. Bu doğa felsefesinin geliştiği dönem yaşanmış, ar- anlamda bir Alman felsefesi, bir İngiliz felsefesi veya dından da düşüncenin nesnesini insan ve toplum, Türk felsefesi olabilir. devlet, yönetim, hukuk ve ahlak kuralları gibi insana özgü konuların oluşturduğu Sofistlerin felsefesi gün- Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine deme gelmiştir. Başka bir deyişle, daha önce varlık ulaşılabilir? karşısında alınan tutum, MÖ V. yüzyıldan itibaren insana ve insanın dünyasına yönelmiştir. A) Bir çağa damgasını vuran olaylar o çağın felsefe- sini de etkiler. Bu parçada felsefenin hangi yönünden söz edil- miştir? B) Her felsefe kendinden sonra ortaya çıkan felsefi A) Konularının zaman göre değişmesi görüşleri etkiler. B) Yaratıcısından bağımsız olması C) Çağın koşullarına ayak uydurması C) Çağın görüşlerine aykırı olan felsefi görüşler ka- D) Toplumsal yaşama katkıda bulunması bul görmezler. E) Akla ve mantığa dayanması D) İnsanlık tarihi geliştikçe felsefenin de ele aldığı sorunlarda artış görülür. E) Çağına göre ileri olan toplumlar felsefenin gelişi- mine katkıda bulunurlar. 2. Aslında her kültüre has belli felsefi sorunların oldu- B ğu bir gerçektir. Bu felsefi sorunlar kültür etkileşimi İ ile ancak belli bir kültür ortamından diğerine geçer L ve böylece etkileşen bu iki kültür, benzerlik arz eder. G 4. Her felsefe sorusu, soru olduğuna göre, başkasına Ancak iki değişik kültürde görülen aynı felsefî soruna İ da yöneltilebilir. Hatta birçok felsefe sorusu, ilkin getirilen çözümler gayet belirgin farklılıklar taşırlar. başkalarına sorulurken ortaya çıkar. ‘İyi deyince ne İşte bu farklılıklar kültür ortamından kaynaklanmak- S anlıyorsunuz?’ Yalnız bu başkasına soruş, soranın 10. SINIF SARMAL FELSEFE tadır, dolayısıyla sorunlar, benzeşebilir; hatta çö- A aslında kendisine sorduğu bir soruyu açığa vurur. zümler de benzeşebilir. Ancak bunlar öyle bir farklılık R Başkasına sorduğu bir felsefe sorusunu kendisine sergilerler ki bunu, bağlı oldukları kültür ortamının M de sormayan, bu soruyu hiç sormamış demektir. özelliklerinde görmemiz mümkündür. A Olsa olsa bir özentiye kapılmıştır. L Bu parçadan felsefeye ilişkin aşağıdaki yargılar- Bu parçada felsefe sorularının hangi yönünden dan hangisine ulaşılamaz? söz edilmiştir? A) Kültürel ortamdan bağımsız değildir. A) İnsan eylemlerinden kaynaklanması B) Toplumlara göre farklılık gösterir. B) Bütüne yönelik olması C) Öznel özellikler barındırır. C) Filozofun kendine yönelik sorulması D) Kültürlerin ayırt edici özelliği olabilir. D) Kesin cevap verme olanağından yoksun olması E) Her toplumda aynı ölçüde değer kazanır. E) Merak ve hayretten kaynaklanması 19

TEST-7 SİMÜLASYON TESTİ 1. İnsanın doğasında var olan merak etme, anlama ve 3. İnsan bilgisinin kaynağının akıl olduğunu söyleyen öğrenme duygusu, onu düşünmeye, sorular sormaya, bir filozof insanın ahlaki davranışlarının kaynağını da sorgulamaya ve bunlara cevaplar bulmaya sevk et- akılda bulacaktır. Bu anlamda söz konusu filozofun miştir. Bu anlamda felsefe insanoğlunun bu arayışının insanın duyarlılık ve duygularının onun ahlaki dav- bir ürünüdür. ranışlarının oluşum süreci üzerindeki etkilerine dair daha mesafeli ve kuşkucu bir tavır alış içinde olacağı Bu parçada felsefenin hangi özelliğinden söz edil- aşikârdır. miştir? A) Evrensel olması Bu parçadaki açıklamalar felsefenin hangi özelliği B) Tutarlı olması ile ilişkilendirilebilir? C) Birikimli olarak ilerlemesi A) Evrensel olma D) Yeniliklere açık olması B) Tutarlı olma E) Günlük yaşama yönelik olması C) Refleksif olma D) Öznel olma E) Değişime açık olma 2. “İnsan hayatı Yunanlıların görkemli bir şekilde dü- 4. Felsefe, kendisiyle ve her şeyle hesaplaşır. Kendisi- zenledikleri olimpiyatlara benzer. Oraya gidenlerin bir nin eleştirel yanını sürekli yeniler, böylelikle kendisini kısmı çeşitli müsabakalara katılıp ödül almak ve ün yeniler ve aşar. Bu yüzden felsefî düşünme, sürekli kazanmak ister. Bir kısmı alışveriş yapmak için gider. farklılığı varsayar. Yeni farklılıklar yeni sorulara, yeni 10. SINIF SARMAL FELSEFE Büyük bir kısmı da eğlenmek ve hoşça vakit geçirmek B sorular yeni cevaplara, yeni cevaplar tekrardan yeni için orada bulunur. Fakat onların arasında zekaca İ sorulara yönelir. Felsefe durmaz, sürekli eleştirir. Bir seçkin ve özgürlüğe düşkün birkaç kişi daha bulunur L şeyi temel bir ilke olarak kabul etmeden her şeye, her ki, onların üne kavuşmak ve para kazanmak gibi bir G kabule şüphe ile bakan bir eleştiri... kaygıları yoktur. Sadece olimpiyatlarda neler olup İ bittiğini anlamak ve anlamlandırmak için oraya git- Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ula- mişlerdir. İşte bunun gibi biz insanlar bir başka âleme S şılabilir? gitmek üzere şu hayat sahnesine gireriz. İçimizden A A) Felsefe değil, felsefe yapmak öğrenilir. bazıları şan-şeref, kimisi mal ve servet peşinde koşar. R B) Felsefe bilimin bittiği yerde başlar. Birkaç kişi de vardır ki kendilerini varlığın hakikatini M C) Felsefede bitmiştik yoktur. araştırmaya vakfetmişlerdir. İşte filos sofos (filozof) A D) Felsefe hikmete ulaşma çabasıdır. dediğim bu kimselerdir.” L E) Felsefenin tanımını yapmak mümkün değildir. Pisagor bu görüşlerinde filozofların hangi özelli- ğinden söz etmiştir? A) Bilimsel çalışmalara veri oluşturdukları B) Hazlarının peşinde koştukları C) Bilme ve anlama güdüsüyle hareket ettikleri D) Kendilerini göstermeye çalıştıkları E) İnsan yaşamına doğrudan katkıda bulundukları 24

TEST-8 FELSEFEYİ TANIMA, ÖSYM SINAV SORULARI VE KARMA TEST 1. Felsefe bilgi bakımından en doğru olanın, ahlak ba- 3. Varoluşun değeri söz konusu olduğunda özgürlük kımından en iyi olanın, hayat bakımından en anlamlı temel bir kavram olarak karşımıza çıkar. Fakat bu hayatın, estetik bakımdan en güzel olanın araştırılma- kavramın Antik Yunan’da sahip olduğu anlam, bugün sı ve ortaya konması çabasıdır. Felsefe ideal bir dün- yaşadığımız bilimsel-teknolojik çağda sahip olduğu yanın, iyi ve güzel yaşamanın nasıl olması gerektiğini anlamdan oldukça farklıdır. Zira özgürlük kavramına açıklar ama bunu hayatın kendisinde somut olarak şekil veren bağlam, yani içinde bulunduğumuz kültür gerçekleştiremez. İyi, güzel ve adalet hakkında bize ve yaşamı algılayış tarzımız dönüşmüş haldedir. Ar- bilinç verir. tık yapay zekânın insanın yerini almaya hazırlandığı bir çağda yaşayan kişi için özgürlük sözcüğü, kölelik Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ula- kültürünün hüküm sürdüğü bir şehir-devlette ikamet eden Antik Yunan vatandaşının anladığından çok şılabilir? farklı bir anlama sahiptir. İşte filozofun dehası; gele- nek ve kültür vasıtasıyla ona ulaşmış olan kavramı, A) Felsefe yaşamı nesnel yönleriyle gözler önüne güncel bir şekilde bilince taşıyarak çağdaş yaşantının serer. sahip olduğu varoluş problemine yönelik bir çözüm denemesi olarak sunmasında yatmaktadır. B) Felsefe insanı mutlu eden kurallar geliştirme et- kinliğidir. Bu parçada felsefenin hangi işlevinden söz edil- miştir? C) Felsefe bireyden önce, toplumu esas alan bir et- kinliktir. A) Kavramları güncel koşullar altında yeniden irdele- mek D) Felsefe insana ideal olana yönelik farkındalık ka- zandırır. B) Yeni ve özgün kavramlar oluşturmak E) Felsefesiz bir toplum mümkün değildir. C) Herkesin kullanacağı ortak bir dil geliştirmek D) Kavramlardaki mantık yanlışlarını bulmak E) Kavramların uygun kullanış biçimlerini göstermek B 2. Felsefe, bazen bilimlerin temelini tesis eden bir etkin- İ lik, bazen bilimlerin sistematik bütünlüğünü meydana L G getiren bir öğe olarak karşımıza çıkar. Birileri felsefe- İ den sadece bir sistemi anlar, başkaları da onu sadece bilincin ya da içsel tecrübenin bir araştırması olarak S 4. Aç insanın felsefeyle uğraşması imkânsızdır. Temel değerlendirir. Son olarak o hayatın nasıl geçirileceği- A gereksinimini karşılayamayan biri, düşünmeye zaman 10. SINIF SARMAL FELSEFE ne ilişkin bir bilgelik olarak da görülebilir. R ayıramaz, doğrusu bunun farkında da olamaz. Oysa M açlığı doğuran koşulları kavramak için felsefeye muh- Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A taçtır o kişi! A) Felsefenin bilimsel verilerden yararlanma zorunlu- L luğunun ortaya çıkmasıyla B) Felsefenin değerinin zamanla zayıflamasıyla Bu parçada felsefenin yapılabilmesi için gerekli hangi koşuldan söz edilmiştir? C) Felsefenin bir kavram çözümleme etkinliğine dö- A) Özgür düşünce ortamı nüşmesiyle D) Felsefenin insan yaşamının zorunlu bir yüzü ol- B) Üretim fazlası masıyla C) Kültürel etkileşim E) Felsefenin ne olduğunun da bir felsefi sorun olma- D) Bilimsel gelişmeler sıyla E) Felsefeye ilgi duyan kişiler 26

SICAK BÖLGE FELSEFE İLE DÜŞÜNME Tümdengelim: Genel yargılardan hareket ederek özel sonuçlara ulaşma biçiminde gerçekleşen akıl yürüt- A. DÜŞÜNME VE AKIL YÜRÜTMENİN TEMEL medir. Tümdengelim bir akıl yürütmedir. Tümdengelimde KAVRAMLARI akıl yürütmeye temel alınan öncüller doğru ise sonuç da doğru olur. Örnek: Gerçeklik Temellendirme Tutarlılık Bütün insanlar ölümlüdür. Doğruluk Platon insandır. Analoji O hâlde Platon ölümlüdür. Çelişiklik Tümevarım Görüş Tümevarım: Tek tek olayların ortak yönlerinden ha- Tümdengelim reketle genel yargılara ulaşma şeklindeki akıl yürütmedir. Argüman Örneğin, çalışkan birkaç Alman tanıdıktan sonra “Bütün Önerme Akıl yürütme Almanlar çalışkandır.” şeklinde genellemeye ulaşmak tü- mevarımsal bir akıl yürütmedir. Kavram Ağacı Analoji (Benzeşim): İki şey arasındaki ortak özellik- ten yola çıkarak birindeki özelliğin diğerinde de olacağını düşünme şeklindeki akıl yürütmedir. Örneğin, Sadık çalışkan bir öğrencidir ve tıp fakültesini kazan- Akıl Yürütme: Öncül niteliğindeki doğru yargılardan mıştır. hareketle yeni sonuç çıkarma işlemidir. Akıl yürütme yol- Esra da çalışkandır. ları tümevarım, tümdengelim ve analojidir. O hâlde Esra da tıp fakültesini kazanacaktır. Görüş: Olay veya olgulara ilişkin öznel değerlendir- melerdir. Görüşlerin farklı kaynakları vardır. Toplum, çev- Bİ Tutarlılık: Bir düşünce sisteminin içindeki önermelerin re, inanç, deneyim, bilgi görüş oluşturmada etkilidir. Önerme: Doğru ya da yanlış yargı bildiren cümlelere L kendi içinde veya birbirleriyle uyumlu olmasıdır. önerme denir. Akıl yürütme ve görüş geliştirmenin teme- G Çelişiklik: Bir önermenin aynı anda hem doğru hem linde önermeler yer alır. Her cümle bir önerme olamaz. İ “Ankara başkenttir.” cümlesi bir önerme iken; “Ankara’ya de yanlış olduğunun ifade edilmesidir. gittin mi?” cümlesi önerme değildir. S A Çelişik önermeler kullanarak bir argümantasyon yapı- • Silgiyi ver. (Önerme değildir.) R lamaz. Akıl yürütmede kullanılan önermeler tutarlı olmak • Umarım mutlu olursun. (Önerme değildir.) M zorundadır. Örneğin bir kişi “Herkesin görüşüne saygım 10. SINIF SARMAL FELSEFE A var.” dedikten sonra kendisinden farklı düşünenleri dinle- • Yemek yemelisin. (Önerme değildir.) L miyorsa, bu kişi kendi kendisiyle çelişki yaşamıştır. Dilek, istek, emir, gereklilik, soru cümleleri önerme Gerçeklik: Bilinçten bağımsız, dış dünyada var olan olamaz. her şeye gerçeklik denir. Ancak bu tanım felsefe için du- yuları aşan akılsal ve ruhsal ögeleri içerecek şekilde kul- Argüman: Bir görüşü desteklemek, doğrulamak veya lanılır. güçlendirmek için öne sürülen önermelerdir. Argüman ge- liştirmede bir sonuca ulaşmak gereklidir. Argümanda kul- Gerçekliği; insan zihninden bağımsız olan somut ger- lanılan önermeler zayıf ise argüman geçersiz veya zayıf çeklik ve insan zihnine bağımlı soyut gerçeklik olarak ayı- olur. rabiliriz. 29

TEST-6 SARMAL TEST - 1 1. İnsanların düşünceleri farklı olsa da düşünme biçim- 4. Herkes kendi yolunu, kendi soru ve cevapları ile bu- leri benzerdir. Bu benzerlik genel olarak akıl yürütme lur ve ilerletir. Yalnızca dışarıdan alıp kabul ettiğimiz şeklinden kaynaklanır. Bunlardan biri de tümel bir bilgilerin bize gerçek bir kazancı olmaz. Sormak ve önermeden tümeli veya tümelden tikel bir önermeyi düşünmek felsefenin insandan her zaman beklediği- çıkaran akıl yürütme biçimidir. Öncüller doğru olarak dir ve ibadet değerindedir. Yaşama duyulan saygı ve kabul edildiğinde sonucun zorunlu olarak çıktığı tek verilen önem bu görevlerin ciddi bir çalışma düzeni akıl yürütme biçimidir. içinde yürütülmesini gerektirir. Bu parça aşağıdaki akıl yürütme biçimlerinden Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin önemin- hangisini tanımlamaktadır? den söz edilmiştir? A) Öznel ve özgün olmanın A) Tümevarım B) Analoji B) Dogmatik tutumun C) Tümdengelim D) Çelişiklik C) Evrensel düşünmenin D) Pratik bilginin peşinden koşmanın E) Argüman E) Tutarlı düşünmenin 2. Varlığın yasalarıyla düşüncenin yasaları aynı oldu- 5. Oğluna: “Kitap okuman, ders çalışman lazım!” di- ğundan, düşünce varlığı yansıtır ve dil de düşünce- yen bir babanın, hayatında eline bir kitap alma- de yansıyan varlığı doğru bir biçimde dile getirir. Dile mış olması aşağıdakilerden hangisine örnektir? bakarak düşünceyi, varlığa bakarak yine düşünceyi A) Tutarlı düşünüşe çıkarmaya imkân tanıyan bu anlayış, dil-düşünce- B) Tümdengelime varlık arasında bir uygunluk kurmuştur. Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine C) Temellendirme yapmaya ulaşılamaz? D) Çelişik düşünüşe A) Dil ve düşünce ilişki içindedir. E) Analojiye B B) Varlıklar dil ile ifade edilir. İ C) Düşüncenin aracı dildir. L D) Önce düşünce sonra varlık gelir. E) Varlığın işleyişi ile düşüncenin işleyişi aynıdır. G 6. “Felsefeci olduğunuzu söylemek, toplumsal intihar- İ dan farksızdır. Bir yabancı, birine mesleğini sormuş- sa, o kişinin felsefe okuduğunu ve öğrettiğini beyan S etmesi genellikle konuşmayı sona erdirir. Çoğu in- A 3. Bütün kitap okuyanlar bilgili olur. R sanın gözünde canlanan felsefeci imgesi, meraklı, M hayatın somut gerçekleriyle ilgili olmayan fikirlerin ve Düzenli kitap okuyorum. 10. SINIF SARMAL FELSEFE O hâlde bilgili değilim. A ideallerin peşinden giden, çözümsüz sorunlara an- L laşılmaz yanıtlar veren fildişi bir kulede oturan birisi- dir.” Bu akıl yürütmenin geçerli olmamasının nedeni Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden yakınıl- aşağıdakilerden hangisidir? maktadır? A) Kısır döngü taşıması A) Felsefeye ön yargılı bakılmasından B) Doğru öncüllerden yanlış sonuç çıkarılması B) Felsefeye sınır çizilmesinden C) Sonucun gerçeğe uygunluğunun olmaması C) Felsefenin teorik olmasından D) Tümevarımsal bir çıkarım olması D) Felsefenin bilimden kopmasından E) Yeni bir bilgi vermemesi E) Felsefenin öznel olmasından 44

SICAK BÖLGE Evrende Amaçlılık B. Varlığın Olup Olmadığı Problemi Varlığın Mahiyeti Bu problemde tartışılan, varlıkların gerçek olup olma Mekanizm Teleolojik dığıdır. Buna birbirine zıt iki cevap verilmiştir. I. Varlığın olmadığını kabul edenler Varlığın Olup İdealizm Materyalizm Düalizm Bunlar Nihilizm (Hiççilik) olarak adlandırılırlar. Nihilist- Olmadığı Oluşçuluk Varoluşçuluk ler varlık anlamında herhangi bir şeyin olmadığını dola- yısıyla bunların bilgisinin de olamayacağını ifade ederler. Nihilist düşünürlerden Gorgias; Nihilizm Konusu ve Problemleri • Evrende hiçbir şey yoktur. Realizm • Olsaydı da bilemezdik. • Bilseydik de başkalarına aktaramazdık. sözleriyle nihilizmi özetlemiştir. Varlık Felsefesi II. Varlığın olduğunu savunanlar A. Varlık Felsefesinin Konusu ve Bunlar genel olarak realizm şeklinde adlandırılırlar. Problemleri Realizm, insan zihninden bağımsız, dış dünyada varlıkla- rın var olduğunu savunur. Var olan nesnel olandır, algıla- Varlığın olup olmadığını, anlamını, doğasını, ilkeleri- nabilir olandır. ni ve türlerini araştıran felsefe disiplini varlık felsefesidir. Aynı zamanda ontoloji olarak da adlandırılır. C. Varlığın Mahiyeti Problemi Varlık felsefesi, felsefenin ilk olarak ele aldığı ana Varlığın var olduğunu savunan düşünürlerin ikinci ola- maddenin (arkhe) ne olduğu sorunundan ortaya çıkmıştır. rak ele aldıkları sorun bu varlıkların neden oluştuğu, ne İlk Çağ filozofları bu soruna farklı yanıtlar vererek varlık tür varlıklar olduğudur. Varlığın mahiyetinin ne olduğuna felsefesinin temellerini atmıştır. B ilişkin filozoflar farklı yanıtlar ileri sürmüşlerdir. İ Bu probleme ilişkin felsefe tarihinde ortaya çıkan yak- Metafizik - Ontoloji Ayrımı L laşımlar; Metafizik terimi; fizik ötesi, duyusal olmayan alan ola- İ G rak adlandırılır. Varlığın ilk nedenlerini ve ilk ilkelerini konu I. İdealizm (Düşüncecilik): Varlığın mahiyetini dü- şünce olarak kabul edenlerdir. Bu yaklaşıma göre varlıklar edinir. Ontoloji ise varlığın sadece soyut boyutuna değil, S idea ya da idea cinsinden bir unsurdan oluşmuştur. Var- görünen kısmına da yönelir. Yani ontoloji olgulardan hare- A lıklar insan bilincinden bağımsız olamaz. Dış dünyadaki ket edip olgusal olmayana da yönelirken; metafizik olgusal R varlıklar yok olsa bile, insan bilincindeki yok olmaz. Bu olmayanlara yönelir. M Varlık Felsefesinin Ele Aldığı Sorular A durumda esas olan ideadır. Örneğin; 10. SINIF SARMAL FELSEFE L • Evren neden yaratılmıştır? • Platon varlığın idea (soyut) • Varlık var mıdır? • Pythagoras varlığın sayı (soyut) • Varlık değişken midir? • Hegel varlığın mutlak ruh (soyut) • Varlığın amacı nedir? • Farabi varlığın Tanrı’dan (soyut) • Varlık sonlu mu sonsuz mudur? oluştuğunu savunmuştur. • Varlığın özü nedir? 51

ETKİNLİK - 1 A Aşağıdaki cümleleri Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak değerlendiriniz. Doğru Yanlış 1. Varlık felsefesi, evrenin ana maddesi (arkhe) tartışmalarıyla başlamıştır. 2. Varlıklar, reel ve ideal olmak üzere ikiye ayrılırlar. 3. Varlığın var olduğunu savunanlar nihilistlerdir. 4. Metafizik, varlığın duyusal boyutunu ifade eden kavramdır. 5. Felsefe varlığı bütüncül olarak inceler. 6. Bilim, varlığın olup olmadığını kendine konu edinir. 7. Mekanizm, evrendeki amaçlılığı tanrısal iradeye bağlar. 8. Aristoteles’e göre varlığın neden yapıldığı maddi nedene örnektir. 9. Oluşçuluk, varlıkta değişim olup olmadığı tartışmasından doğmuştur. 10. Varlık felsefesinin diğer adı ontolojidir. B Aşağıdaki açıklamalarla ilgili kavramları doğru olarak eşleştiriniz. İdealizm Materyalizm Düalizm Realizm Nihilizm Varoluşçuluk Oluşçuluk Fenomenalizm 1. Varlık duyularla algılanamayan soyut bir unsurdan oluşur. .................................... 2. Evrende sürekli bir değişim vardır. Değişmeyen bir varlık olamaz. .................................... 3. Varlık ruh ve beden birlikteliğinden oluşur. .................................... 10. SINIF SARMAL FELSEFE 4. Her varlıkta esas olan özdür. İnsan kendi varlığını gerçekleştiren canlıdır. .................................... 5. İnsan zihninden bağımsız bir gerçeklik vardır. .................................... 6. Varlıklar maddesel bir unsurdan oluşmuştur. .................................... 7. Varlıkların gerçekliğinden söz edilemez. .................................... 59

………… Lisesi 20../20.. Eğitim Öğretim Yılı 10. Sınıf Felsefe Dersi 2. Dönem 2. Ortak Sınavı Adı-Soyadı: Sınıfı ve Numarası: Puan: 1. Din felsefesinde Düalizmi açıklayınız? 6. Ütopya nedir? Neden yazılır? Açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 2. Teizm, Deizm, Ateizm kavramlarını açıklayınız. 7. Sanatta öznelci görüşü açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 3. Tanrı’nın varlığına ilişkin “düzen kanıtı” neyi ifade 8. Sanat eserinin özelliklerini yazınız. eder? Açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... B İ L 4. Hak kavramını açıklayınız. Bu haklara birer örnek G 9. “Sanat, sanat içindir.” görüşüne katılıyor musu- İ nuz? Nedenleriyle açıklayınız. veriniz. ................................................................................... S ................................................................................... ................................................................................... A ................................................................................... ................................................................................... R ................................................................................... ................................................................................... M ................................................................................... A 10. SINIF SARMAL FELSEFE L 5. “İktidarın kaynağı nedir?” sorusuna verilecek ce- 10. İdeal toplumsal düzen olabilir mi? Bu soruyu vapları yazınız. kendinize göre temellendirerek açıklayınız. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 139

SICAK BÖLGE FELSEFİ BİR METİN ANALİZİ FELSEFİ DENEME YAZMA Filozofun kendi istediği bir konuda kesin yargılara var- Felsefe üzerine yazılan, felsefi problemleri ele alan madan kişisel düşüncelerini tutarlı ve sistemli bir şekilde metinlere felsefi metin denir. Felsefi metin okuma bazı yazması, felsefi deneme olarak adlandırılır. stratejileri gerektirir. Okuma, yazılı bir metnin karşısında Felsefi bir deneme yazılırken; yapılan anlamlandırma sürecidir. • Bilgiler düzenli ve sistemli verilmelidir. • Mantıksal ve tutarlı önermeler kullanılmalıdır. Felsefi metin okuma yetisi kazanıldığında; • İleri sürülen iddianın temellendirilmesi gereklidir. • Felsefenin temel sorunları hakkında tutarlı düşünme • Konuda kullanılan kavramlarla ilgili bilgiler verilmelidir. • Alternatif görüşler geliştirme • Özgün ve yeni görüşler oluşturulmaya dikkat edilmeli- • Düşündüklerini temellendirme dir. • Çözümleme ve sentez yeteneği kazanma • Dil ve kavramlar doğru kullanılmalıdır. • Aynı duruma ilişkin farklı yorumlar yapma yetileri kazanılır. Felsefi bir metin okurken geliştirilen stratejiler: • Okunan metnin anlaşılması gerekir. • Metinde geçen kavramların karşılıklarının bilinmesi FELSEFİ AKIL YÜRÜTME BECERİSİ gerekir. Düşünmek, kavramlar arası ilişki kurmak demektir. • İlgili filozofun kendine özgü yönteminin bilinmesi ge- Felsefi anlamda kavramlar arası ilişki akla dayalı kurulan rekir. Örneğin Hegel’le ilgili bir metin okunacaksa ilişkidir. Akla dayalı düşünme doğası gereği sorgulamaya Hegel’in diyalektik yönteminin bilinmesi gerekir. ve eleştiriye dayalı bir düşünme biçimidir. • Felsefi metinler yavaş yavaş, tekrar edilerek, önemli Felsefi akıl yürütmeye dayalı bakış açısı, insanın an- yerlerin altı çizilerek, üstüne düşünülerek okunmalıdır. B lam dünyasını genişleten bakış açısıdır. Felsefede eleşti- • Metindeki görüşün ikna ediciliği ve sağlamlığı sorgu- İ rel ve sorgulayıcı bakış açısıyla olayları değerlendirirken L akıl yürütme becerilerini kullanır. lanmalıdır. G İ 10. SINIF SARMAL FELSEFE ALTERNATİF GÖRÜŞ GELİŞTİRME S A Felsefi metni okuyan ve anlayan kişinin bu okudukları R ile ilgili alternatif açıklama biçimleri geliştirmesi, aynı duru- M mu ya da olayı farklı yorumlayabilme yeteneği kazanması A gerekir. Alternatif görüş geliştirilirken önce okunan metine L dair ileri sürülen fikrin tespit edilmesi gerekir. Daha sonra, “Bu fikirlere başka bir bakış açısı geliştirilebilir mi?” Soru- suna yanıt aranmalıdır. Burada önemli olan metindeki fikre alternatif ve özgün bakış açıları geliştirebilmektir. 142

FELSEFİ METİN ANALİZ ETME – 1 HER ŞEYİN GÖRECELİĞİ 3. Metinde ele alınan filozofun probleme bakış açısı Bizim varlık düzenimiz nesneleri kendine uydurur, her şeyi kendine göre değiştirir, aslında dünyanın ne oldu- nedir? ğunu bilemez oluruz; çünkü her şey bize duygularımızla bozulmuş, aslından ayrılmış olarak gelir. Pergel, gönye, ................................................................................... cetvel bozuk oldu mu onlara dayanan bütün orantılar, ................................................................................... onlara göre yapılan bütün yapılar da ister istemez kusurlu, ................................................................................... sakat olur. Duyularımız kesin olmadığı için, onların ortaya ................................................................................... koyduğu hiçbir şey de kesin değildir. ................................................................................... Peki ama bu ayrılıklar karşısında doğruluk hükmünü kim ................................................................................... verecek? Dünyada gördüklerimizin doğruluğunu, yanlışlı- ................................................................................... ğını anlamak için doğruyu gösteren bir araç olması gerek; ................................................................................... bu aracın doğruluğunu anlamak için bir deneme gerek; ................................................................................... denemenin doğruluğunu anlamak için de bir araç: Gel de ................................................................................... çık bu işin içinden! Madem duyularımız, kendileri kesin ................................................................................... olmadıkları için, sorunumuzu kesin olarak çözemezler, ................................................................................... öyleyse akla başvurmalı diyeceksiniz; ama hiçbir akıl da ................................................................................... başka bir akıl olmadan ortaya çıkamaz: Döndük mü yine ................................................................................... gerisin geri? ................................................................................... ................................................................................... Montaigne, Denemeler ................................................................................... ................................................................................... 1. Metinde geçen felsefi kavramlar nelerdir? ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 4. Metindeki felsefi görüşlerin güncel yaşamdaki ................................................................................... ................................................................................... yeri nedir? ................................................................................... B ................................................................................... ................................................................................... İ ................................................................................... ................................................................................... L ................................................................................... ................................................................................... G ................................................................................... ................................................................................... İ ................................................................................... ................................................................................... S ................................................................................... 10. SINIF SARMAL FELSEFE A ................................................................................... 2. Metinde ele alınan felsefi problemler nelerdir? R ................................................................................... M ................................................................................... ................................................................................... A ................................................................................... ................................................................................... L ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... 143