10.SINIF COĞRAFYA SB-2024 DEMO

Coğrafya SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 10.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Yeni Nesil Simülasyon Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ İsma lZEYBEK Mec tMüm nPOLAT

SICAK BÖLGE A) DÜNYA'NIN İÇ YAPISI VE KATMANLARI ✓ Atlas Okyanusu’nun doğu ve batı kıyılarındaki Atmosfer dağların uzanışı ve kayaç yapısının benzerlik gös- Magma Yer kabuğu Sial termesidir. Levha Sima Geosfer (yarıçap 6378 km) Manto Dış Konveakksımiyonel Konvaekkımsiyonel çekirdek Manto İç çekirdek Yer Kabuğu (litosfer - taş küre) Levha hareketlerine neden olan temel etken magmadaki konveksiyonel akımlardır. Levhalar birbirine yaklaşır, bir- ✓ Yoğunluk, sıcaklık ve kalınlığı diğer katmanlardan birinden uzaklaşır ya da yanal olarak yer değiştirir. Lev- ha hareketleri sonucunda; sıradağlar ve volkanik dağlar, daha azdır. depremler ve volkanik faaliyetler, oyanus sırtları ve hen- dekleri, adalar, yeni deniz çanakları ya da yeni karaları ✓ Sial (granitik kabuk) ve sima (bazaltik kabuk) olmak oluşabilir. üzere iki farklı katmandan oluşur. Yer kabuğunun Jeolojik Zamanlar üst kısmında bulunan sial katmanına kıtasal kabuk da denir. Kara kütlelerinin altında kalındır. Sial Zaman Dönem Temel Olaylar katmanının altında bulunan sima katmanına okya- nusal kabuk da denir. Kara kütleleri altında incedir. Senozoyik Kuvaterner • Günümüzdeki iklimlerin oluş- Manto III. Jeolojik Neojen ması Paleojen • Buzul devirlerin başlaması ve ✓ Yer kabuğunda meydana gelen tektonik kökenli Zaman bitmesi 65,5 myö - • İnsan hayatının başlaması olayların kaynağıdır. günümüz • Kıtaların bugünkü görünümü- 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA nü almaya başlaması ✓ Yer kabuğuna yakın olan üst kısmına astenosfer B Mesozoyik Kretase • Alpler, Himalayalar, Kayalık Terisyerİ II. Jeolojik Jura ve And Dağları ile Atlas ve Hint adı verilir. L Okyanuslarının oluşumu Çekirdek G Zaman Triyas • Dünya'nın çeşitli bölgelerinde İ 251 myö - 65,5 linyit, petrol, bor ve tuz yatakla- ✓ Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en fazla olan kat- rının oluşumu S Permiyen • Dünya genelinde şiddetli vol- mandır. Yüksek oranda demir ve nikelden oluşur. A Karbonfiber kanizmanın yaşanması R Devoniyen ✓ İç ve dış çekirdek olmak üzere iki katmandan olu- M • İlk memeliler ve kuşların olu- A Silüriyen şumu şur. L Ordovisiyen • Ammonitler ve dinazorların bu zaman en önemli canlıları ✓ Üzerindeki katmanların basıncı nedeniyle iç çekir- Paleozoyik Kambriyen olması I. Jeolojik • Tetis Denizi'nin oluşumu ve değin katılaştığı düşünülmektedir. İç çekirdekteki Zaman bu deniz tabanında büyük or- yüksek sıcaklığın etkisiyle dış çekirdeğin ergimiş anda tortullaşma meydana gel- hâlde olduğu tahmin edilmektedir. 542 myö - 251 mesi • Pangea'nın parçalanmasıyla Levha Tektoniği Prekambriyen Lavrasya ve Gondvana kıtala- (İlkel devir) 4600 myö - 542 myö rının oluşumu Son yüzyılda yapılan araştırmalar, yer kabuğunun yap- boz gibi parçalardan oluştuğunu göstermektedir. Yer • Sürüngenlerin, balıkların ve kabuğunu oluşturan bu parçalara levha adı verilir. Okya- kara bitkilerinin ortaya çıkışı nusal, kıtasal ve okyanusal-kıtasal nitelik taşıyan levha- • Taş kömürü yataklarının olu- lar, on iki adet büyük ve çok sayıda da küçük parçadan şumu oluşmaktadır. Levhalar, tıpkı suyun üzerinde yüzen bir • Apalaş, Ural, İskoçya ve İs- sal gibi manto üzerinde hareket hâlindedir. kandinav kıvrım dağlarının olu- şumu (özellikle Kaledoniyen ve Levhaların hareket etmesiyle ilgili birçok kuram ileri sü- Hersiniyen sıradağları) rülmüştür. Alfred Wegener’in geliştirdiği kıtaların kayması • Pangea Kıtası'nın oluşumu teorisine göre önceleri kıtalar tek parça hâlindeydi (Pan- gea). 2. Jeolojik Zaman’da başlayan levha hareketleri ile • Hayatın başlaması (bakteri Pangea Kıtası, Gondvana ve Lavrasya kıtaları olarak iki- ve algler) ye ayrıldı. Daha sonra günümüze kadarki süreçte ayrılma • Atmosferin oluşmaya başla- ve levha hareketleri devam ederek yakın bir zamanda da ması kıtalar günümüzdeki şeklini ve yerini aldı. Kıtaların önce- • Sular ve kayaçların oluşmaya leri bir arada bulunduğunun başlıca kanıtları; başlaması ✓ kıtaların yapboz parçaları gibi şeklen birbirlerine uyum sağlamaları, ✓ aralarında okyanus bulunan birbirine çok uzaktaki yerlerde aynı canlılara ait fosillerin bulunması, 8

7. Magmanın yeryüzüne çıkması veya yeryüzüne yakın 10. Aşağıdaki haritada beş bölge numaralandırılarak yerlere kadar sokulmasına volkanizma denir. Vol- gösterilmiştir. kanik faaliyetler oluşum yerlerine göre ikiye ayrılır. Derinlik volkanizması, yer kabuğunun içerisindeki IV çatlak ve boşluklara sokulan magmanın yüzeye ula- şamaması sonucu meydana gelir. Yüzey volkaniz- I ması ise magmanın yeryüzüne ulaşmasıyla oluşur III ve bu sırada yeryüzüne katı, sıvı ve gaz hâlde mad- V deler çıkar. II Aşağıdakilerden hangisi yüzey volkanizması so- nucunda meydana gelen yeryüzü şekillerinden biridir? Jeolojik yapıları göz önüne alınırsa, bu bölgelerin hangilerinde deprem riski en azdır? A) Lakolit B) Kaldera C) Dayk D) Batolit E) Sill A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) II, III ve IV 8. Yeryüzündeki sıradağların bir kısmı 1. Jeolojik Za- 11. l ll man’da oluşmuştur. Bu dağların bazılarına Hersin- Alçalma Transgresyon Dalga yen kıvrımları bazılarına da Kaledoniyen kıvrımları denir. I. And Dağları II. Himalayalar III. Kayalık Dağları IV. Norveç Dağları Buna göre yukarıdaki dağlardan hangileri Kaleo- lll lV doniyen kıvrımları sonucunda oluşmuştur? A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III Yukarıdaki yeryüzü şekillerinden hangileri oroje- nez sonucunda oluşmuştur? D) III ve IV E) I, II ve III B A) I ve II B) I ve III C) II ve III İ D) II ve IV E) III ve IV L G 9. Karalar üzerinde meydana gelen buzullaşma sonu- İ cunda kara kütlesinin ağırlığı artar ve kara kütlesi 12. I. Himalaya Dağları’nın oluşması çöker. Bu durumda deniz suları karaya doğru ilerler. Bu olaya transgresyon denir. Buzulların erimesi so- S II. İskandinav Yarımadası’nın yükselmesi nucunda ise karalar hafifler ve yükselir. Bu durumda A deniz gerilemesi yani regresyon meydana gelir. R III. Ağrı, Etna ve Fuji dağlarının oluşması M 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA A Yukarıdakilerin meydana gelmesinde etkili olan iç kuvvetler, aşağıdakilerden hangisinde doğru Konumları dikkate alındığında, jeolojik süreçte L verilmiştir? aşağıdaki bölgelerden hangisinde buzullaşma ve I II III buzul erimesi sonucunda transgresyon ve reg- A) Orojenez Volkanizma Epirojenez resyon olaylarının yaşandığı söylenebilir? B) Epirojenez Volkanizma Deprem A) Muson Asyası C) Volkanizma Orojenez D) Epirojenez Deprem B) İber Yarımadası E) Orojenez Deprem Volkanizma Epirojenez Volkanizma C) İskandinav Yarımadası D) Orta Doğu E) Amazon Havzası 13

7. Uzun yıllar boyunca yağan kar üst üste birikir. Biriken 10. I. Falez II. Aşınım düzlüğü kar zamanla kristalleşerek buzkar buzuna dönüşür. III. Tombolo (I) Buzkar buzunu oluşturan taneler, kar yağışları ile IV. Kıyı kordonu gittikçe artan basınç altında sıkışır ve taneler arasın- daki boşluk kapanır. Böylece glasye buzu meydana Yukarıdakilerden hangileri dalga ve akıntıların gelir. (II) Kutup bölgeleri ve çok yüksek olan dağların oluşturduğu aşınım şekilleridir? dorukları sürekli karlarla kaplıdır. Erimeyen bu kar örtüsü kalıcı kar (toktağan kar) olarak adlandırılır. A) I ve II B) I ve III C) II ve III (III) Kalıcı karlar zamanla üst üste birikerek buzulları oluşturur. (IV) Kalıcı kar sınırının yükseltisini sıcaklık D) II ve IV E) III ve IV belirler. Kalıcı kar alt sınırı Ekvator’dan kutuplara gi- dildikçe yükselir. (V) 11. Aşağıdaki yer şekillerinden hangisinin oluşu- Buzullarla ilgili olarak yukarıda verilen metindeki munda rüzgârların dolaylı etkisi vardır? numaralı bilgilerden hangisi yanlıştır? A) B) A) I B) II C) III D) IV E) V 8. Aşağıdaki haritada bazı bölgeler renklendirilerek gösterilmiştir. C) D) E) Bu bölgelerde aşağıdaki yer şekillerinden hangi- lerinin yaygın olması beklenemez? A) Barkan B) Hamada C) Kumul B İ D) Lagün E) Tafoni L G İ S A R 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA M 9. Buzulların oluşturduğu yeryüzü şekillerinin (hörgüç A 12. Aşağıdaki dış kuvvetler ile bu dış kuvvetlerin kaya, drumlin tepeleri, moren yığınları vb.) deniz su- L oluşturduğu yeryüzü şekilleri eşleştirmelerinden ları altında kalmasıyla oluşan kıyılardır. hangisi yanlıştır? Yukarıda oluşumu açıklanan kıyı tipi aşağıdaki- Dış kuvvetler Yeryüzü şekilleri lerden hangisidir? A) Akarsular Delta A) Skyer tipi kıyılar B) Rüzgârlar B) Dalmaçya tipi kıyılar C) Buzullar Mantar kaya C) Limanlı kıyılar D) Dalga ve akıntılar Hörgüç kaya D) Enine kıyılar E) Yer altı suları Deniz kulağı E) Ria tipi kıyılar Barkan 23

TEST-10 ÜNİTE TESTİ - 2 1. Farklı yoğunluk ve kalınlıktaki yer kabuğu parçaları 4. Aşağıda Türkiye fay hattı haritası verilmiştir. manto üzerinde yüzer durumdadır. Bu parçalar man- BATI toya gömülerek dengede dururlar. Bu dengeye izos- ANADOLU tatik denge adı verilir. Herhangi bir yerde epirojenez FAYI olayının meydana gelmesi için izostatik dengenin bozulması gerekir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Batı Anadolu Fayı içerisinde yer alan tektonik kökenli ovadır? Buna göre aşağıdakilerden hangisi izostatik den- geyi bozarak epirojenez olayına neden olur? A) Düzce B) Erzincan C) Gediz A) Dikey yapılaşmaların artması D) Elbistan E) Iğdır B) Bitki örtüsünün tahrip edilmesi C) Buzulların erimesi D) Bataklıkların kurutulması E) Köprü ve viyadüklerin yapılması 2. 5. Aşağıdaki dış kuvvet ve oluşturduğu yeryüzü şe- killeri eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Dış kuvvet Yeryüzü şekli A) Akarsular Irmak adası B) Rüzgâr Hamada I II B C) Dalgalar Falez Yukarıdaki yeryüzü şekillerinin oluşmasında; İ D) Yer altı suları Mağara I. kayaç yapısı, L E) Buzullar Lagün G II. rüzgâr, İ III. su özelliklerinden hangileri ortak etkendir? S 6. Yağışlı bölgelerde akarsular, kurak bölgelerde rüz- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A garlar, kıyılarda dalga ve akıntılar, karstik bölgelerde 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA D) I ve II E) I, II ve III R yer altı suları, yüksek enlemlerde ise buzullar yeryü- M zünün şekillenmesinde etkili olan dış kuvvetlerdir. A Buna göre, aşağıdaki dış kuvvetler ile bu kuvvet- L lerin etkili olduğu ülke eşleştirmelerinden hangi- si yanlıştır? 3. Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde sağanak ya- Dış kuvvetler Ülke A) Dalga ve akıntılar Avusturya ğışlarla oluşan sellerin, yamaçlarda meydana getir- B) Buzullar diği yarıntılardır. C) Rüzgârlar Norveç D) Akarsular Libya Yukarıda oluşumu verilen yeryüzü şekli aşağıda- E) Yer altı suları Brezilya kilerden hangisidir? Hırvatistan A) Taraça B) Kırgıbayır C) Menderes D) Peneplen E) Vadi 30

5. Aşağıdaki Dünya haritasında belli başlı volkanik alanlar 7. Türkiye’de bu döneme ait alanlar çok yaygın değildir. ve bunlardan bazıları numaralandırılarak gösterilmiştir. Bu dönemde Zonguldak, Alanya, Anamur, Mardin, Aydın, Yıldız Dağları ve Biga Yarımadası çevrelerin- 1 de tortul ve metamorfik araziler oluşmuştur. Nemli ik- 2 lim şartlarından dolayı sık ormanlar ortaya çıkmış, bu ormanlara ait artıkların çanaklarda birikmesiyle Zon- 54 guldak ve Bartın'da taş kömürü yatakları oluşmuştur. Volkanlar 3 Yukarıdaki başlıca coğrafi gelişmeler hangi jeolo- jik zamana aittir? A) Prekambriyen B) Paleozoik Buna göre numaralandırılarak gösterilen alanlarla C) Mesozoyik D) Senozoyik ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ula- şılamaz? E) Kuvaterner A) 1 numaralı alanda aktif volkanlar görülür. 8. I. Ege Denizi B) 4 numaralı alandaki volkanların tamamı sönmüştür. II. Meke Gölü C) 3 numaralı alandaki volkanlar katı, sıvı ve gaz III. Çanakkale Boğazı maddeler çıkarır. IV. Gediz Ovası D) 2 numaralı alandaki volkanlarda krater ve kalde- ralar bulunur. V. Erciyes Dağı E) 5 numaralı alanda lav düzlükleri bulunur. Yukarıdaki yer şekillerinden hangilerinin oluşu- munda epirojenez etkili olmuştur? A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III D) II, IV ve V E) II, III, IV ve V 6. 9. Kum adacıkları akarsu yataklarının genişlediği ve eği- B min azaldığı yerlerde oluşabilir. İ Buna göre aşağıdaki akarsularımızın hangisinde L kum adacıklarının yaygın olması beklenemez? G A) Gediz İ B) Bakırçay S C) Çoruh A D) Küçük Menderes R E) Büyük Menderes 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA M A L Yukarıda verilen yer şekillerinin oluşmasında aşa- 10. I. Sirk gölü ğıda verilen dış kuvvetlerden hangisinin etkisi II. Fiyord tipi kıyı vardır? III. Moren IV. Hörgüç kaya A) Karstik aşındırmanın Yukarıdakilerden hangileri buzul birikim şekille- B) Akarsu aşındırmasının rindendir? C) Buzul aşındırmasının D) Rüzgâr biriktirmesinin A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III E) Buzul biriktirmesinin D) II ve IV E) III ve IV 35

7. Aşağıdakilerden hangisi göl sularının tatlı ya da 11. • Fay hattındaki çatlaklardan yeryüzüne çıkan bu tuzlu olmasını belirleyen temel etkendir? sular ılık ya da sıcaktır. A) Yıllık yağış miktarı • İki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli taba- B) Yıllık ortalama sıcaklık C) Gölün bulunduğu arazinin yapısı kada biriken yer altı sularının sondaj kuyusu D) Gölün gideğeninin (göl ayağı) olup olmaması açılmasıyla yüzeye çıktığı kaynak sularıdır. E) Gölün derinliği • Suyla kolayca eriyebilen karstik kayaçların yay- gın olduğu yerlerdeki yer altı boşluklarında olu- şan ve suları çokça kireç içeren kaynaklardır. • Aktif volkanların bulunduğu yerlerde oluşan ve suları periyodik şekilde fışkırarak yüzeye çıkan sulardır. 8. Buzul aşındırmasıyla meydana gelen çanakları su- Yukarıdaki açıklamalar arasında aşağıda göste- rilen kaynaklardan hangisiyle ilgili bir bilgi veril- larla dolması sonucu buzul gölleri oluşur. memiştir? Coğrafi konumları dikkate alındığında, aşağıdaki A) Yer altı B) Kaynaklar ülkelerin hangisinde buzul göllerinin yaygın ol- suyu ması beklenemez? Geçirimli (YAekrifaelrt)ı suyu tabaka Kaynak A) Kanada B) Norveç C) Finlandiya D) İsveç E) Malezya Sondaj Geçirimsiz kuyusu tabaka C) D) Kaynak çBıaksaınnçla sular Sıaclatıksyueyru Khaırtıtkı Kaynaklar 9. Kıtaların kenarında yer alan, geniş su yüzeyleriyle E) Kırık Saılctıaskuyyeur hattı okyanuslara bağlantısı olan, okyanuslardan eşiklerle Magma ya da ada yaylarıyla ayrılan denizlere kenar deniz adı verilir. Yağış Buna göre aşağıdakilerden hangisi kenar deniz Kalker olarak nitelendirilebilir? Su Kaynak A) Akdeniz B) Baltık Denizi C) Çin Denizi B İ D) Karadeniz E) Kızıldeniz L G İ ➡ UYARI 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 10. Göllerin sınıflandırılmasında daha çok yer aldığı ça- S A nakların oluşum şekilleri dikkate alınır. R M Buna göre aşağıdakilerden hangisinde, bazı göl A oluşum türleri ile bu tür göllerin örneği olan göl L eşleştirmesi yanlış verilmiştir? Yeryüzünde sular sürekli döngü hâlindedir. Suların Oluşum türü Göller bir kısmı Güneş’ten gelen enerji sonucu oluşan buharlaşma ve bitkilerin terlemesi yoluyla su buha- A) Tektonik Aral (Kazakistan–Özbekistan) rı olarak atmosfere karışır. Su buharı atmosferde uğramış olduğu bazı faaliyetler sonucu yağış olarak B) Karstik İşkodra (Arnavutluk) tekrar yeryüzüne iner. Sızarak yer altı sularını oluş- tururken bir kısmı da yüzeysel akışa geçerek akarsu- C) Volkanik Toba (Endonezya) larla göllere ve denizlere ulaşır. Suyun bu hareketine su döngüsü denir. D) Buzul Moraine (Kanada) E) Karma Hazar (Rusya,Kazakistan, Türkmenistan, İran, Azerbay- can) 44

7. Aşağıdaki Dünya haritasında yeryüzündeki başlıca 10. Aşağıda bir akarsuyun yıllık akım grafiği verilmiştir. volkanik alanlar gösterilmiştir. (bin m3/saniye) 150 120 90 60 30 0OŞ MNM H T AE E K A Grafiğe göre, Volkanlar Depremler I. Akarsuyun akımı yüksektir. II. Akarsuyun rejimi düzenlidir. Bu alanlarda aşağıdaki kaynaklardan hangisinin III. Akarsuyun havzasında yağış fazladır. daha yaygın olması beklenir? A) Artezyen yargılarından hangilerine ulaşılır? B) Karstik C) Jeotermal A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Yamaç E) Vadi D) II ve III E) I, II ve III 11. Dağ oluşumu kıvrılma ya da kırılma yoluyla gerçek- leşmektedir. Buna göre, I. tortul tabakalarının sertlik durumu, II. bulunduğu bölgenin bitki topluluğu, 8. I. Aşırı tüketim ve kirlenme, kullanılabilir su kaynak- III. levhaların hareket etmesi, larının günden güne azalmasına neden olmakta- IV. coğrafi konum dır. faktörlerinden hangileri dağ oluşumunun kırılma II. Buharlaşma nedeniyle okyanus ve denizlerin kap- ya da kıvrılma yoluyla gerçekleşmesini etkiler? ladığı alan büyük oranda azalmıştır. A) I ve II B) I ve III C) II ve III III. Su döngüsünün enerji kaynağı magmadır. D) II ve IV E) III ve IV Dünya’daki su varlığı ve su döngüsü ile ilgili yuka- rıdaki yargılardan hangileri yanlıştır? B 12. Aşağıda dünyadaki tatlı su kaynaklarına erişim harita- İ sı verilmiştir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III L G D) II ve III E) I, II ve III İ S A 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 9. Fırat ve Kızılırmak nehirleri için, R M I. Fırat Nehri’nin ortalama debisi, Kızılırmak Neh- A ri’nden daha yüksektir. L Kişi başı yıllık su miktarı m3 2.001-5.000 II. İki nehirde de önemli beslenme kaynağını kar ve 7-500 >20000 buz suları oluşturur. 501-1.000 5.001-10.000 III. Fırat Nehri’nin rejimi, Kızılırmak’tan daha düzenli- 1.001-2.000 10.001-20.000 dir. IV. İki nehirde açık havzaya sahiptir. Buna göre kişi başına düşen tatlı su kaynaklarının en az olduğu kıta aşağıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri doğrudur? A) Güney Amerika B) Afrika A) I ve II B) I ve III C) II ve III C) Okyanusya D) Kuzey Amerika D) I, II ve IV E) II, III ve IV E) Avrupa 52

TEST–4 SİMÜLASYON TESTİ 1. 3. Aşağıda oluşumunu tamamlayan bir toprak kesiti ve- rilmiştir. Olgun Toprak Orman toprakları Vertisol topraklar Ham Toprak Terra rossa Çorak (tuzlu-alkali) topraklar Alüvyal toprak Çernezyom topraklar Ayrılmış Kaya Bozkır topraklar Dağlık ve volkanik arazi üzerindeki kumlu-taşlı topraklar Ana Kaya Rendzina topraklar Buna göre aşağıda verilen bilgilerden hangisi Yukarıdaki haritada, bazı toprak tiplerinin Türkiye’de yanlıştır? görüldüğü başlıca alanlar gösterilmiştir. A) A horizonu toprağın en üst kısmıdır. B) B horizonu ham toprağın bulunduğu katmandır. Bu dağılışın ortaya çıkmasında; C) D horizonu ana kayanın bulunduğu katmandır. D) Katmanların kalınlığı birbirine eşit olmayabilir. I. akarsular, E) C katmanı organik maddeler bakımından zengindir. II. rüzgârlar, III. iklim, IV. kayaç yapısı özelliklerinden hangilerinin temel etmen olduğu söylenir? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 4. Aşağıda iki yörenin sıcaklık ve yağış grafikleri veril- miştir. (°C) (mm) (°C) (mm) 30 Yağış Sıcaklık 200 Sıcaklık 300 20 Yağış 20 200 10 150 0 100 10 100 -10 50 00 -20 0 O ŞMN MH T A E E K A O ŞMN MH T A E E K A Aylar Aylar 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 2. 12 I III IV Bu iki yöredeki toprak oluşumu ve toprak özelik- V leriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ula- II şılmaz? Yukarıdaki haritada numaralandırılarak gösterilen A) 1. yörede sıcak ve nemli bölge toprağı görülür. alanların hangisinde çernozyom toprakları görü- lür? B) Her iki yörenin de toprak horizonları belirgindir. A) I B) II C) III D) IV E) V C) 1. yörede toprak oluşumunda mekanik çözülme 2. yörede ise kimyasal çözünme etkilidir. D) 1. yörede laterit topraklar 2. yörede podzol toprak- ları görülür. E) 1.yörede toprakların yıkanma oranı daha yüksektir. 66

7. X 9. İzlanda’da çok sayıda aktif volkan, gayzer, kaplıca Y ve jeotermal enerji bölgesi bulunur. Ülkedeki binala- rın çoğu jeotermal sularla ısıtılır. Hatta bu kaynaklar Normal buzlanmaya karşı yolların alttan ısıtılmasında bile fay kullanılmaktadır. Yakın çevresinde buzul alanları bulunan İzlanda’da aktif volkan ve gayzerlerin varlığı Görseldeki “X” ve “Y” ile gösterilen alanlara Türki- ilgi çekicidir. ye’den aşağıdaki oluşumların hangileri örnek ve- rilebilir? Yukarıda metinde verilenlerden faydalanılarak İzlanda ile ilgili aşağıdaki yargıların hangisine X Y kesin olarak ulaşılabilir? A) Bey Dağları Elmalı Ovası A) Jeotermal enerji her alanda kullanılmaktadır. B) Aydın Dağları Menderes Ovaları B) Ülkede kutup iklimi görülür. C) Erciyes Dağı Kayseri Ovası C) Göçme depremi riski fazladır. D) Levha sınırında yer almaktadır. E) Temel geçim kaynağı sağlık turizmidir. D) Uludağ Yenişehir Ovası E) Aladağlar Çukurova 10. I II III 8. Aşağıdaki kaynak türlerinden hangisi sadece in- san eliyle açılır? B A) LİB) sçBuıaklsaaırnnçla Yağış Kalker Kaynaklar G Yukarıdaki yer şekillerinden hangilerinin oluşu- Kaynak İ munda rüzgârların etkisi dolaylıdır? hKaırtıtkı Su Magma Saıcltaı ksuyyeur S A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A C) D) I ve II E) II ve III tGaebçaikriamli Ysueyrualtı D) R 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA M Kaynak Kaynak Sıaclatıksyueyru A Khaırtıtkı L 11. Tarım toprakları ile bu topraklarda yetiştirilebilecek en uygun ürünler arasında doğrudan bir ilişki vardır. tGaebçaikriamsiz Buna göre kahverengi ve kestane renkli bozkır toprakları aşağıdaki ürünlerden hangisi için daha E) uygundur? Kaynaklar A) Zeytin B) Turunçgiller (YAekrifaelrt)ı suyu C) Soya fasulyesi D) Çay E) Buğday 71

5. Aşağıdaki tabloda bir yörenin sıcaklık ve yağış özel- 7. Makiler Marmara kıyılarında 300-400 m, Ege kıyı- likleri verilmiştir. larında 500-600 m, Akdeniz kıyılarında 700-800 m yükseltiye kadar çıkabilmektedir. En soğuk En sıcak Yıllık yağış ay ort. ( °C) ay ort. (°C) (mm) Makilerin çıkabildiği üst sınırın bölgelere göre değişiklik göstermesinde aşağıdakilerden hangi- -50 2 250 si etkilidir? Buna göre verilen yörede yaygın olarak aşağıda- A) Enlem etkisine bağlı sıcaklığın değişmesi ki bitki türlerinden hangisi görülür? A) Alpin çayır B) Yükseltiye bağlı sıcaklığın değişmesi B) Tundra C) İğne yapraklı orman C) Toprak türlerinin farklılık göstermesi D) Geniş yapraklı orman E) Step D) Dağların kıyıya uzanış doğrultusu E) Yeryüzü şekillerinin farklılık göstermesi 6. Aşağıda dünyanın farklı yörelerine ait bitki türlerinin 8. yükseltiye göre değişimi gösterilmiştir. I V Alpin çayır Alpin çayır II III İğne yapraklı orman İğne yapraklı orman IV Bozkır Karışık orman Maki I II Alpin çayır Yukarıdaki Türkiye haritasında gösterilen tara- İğne yapraklı orman lı alanların hangisinde genellikle çayırlar diğer alanlara göre daha fazla görülür? Karışık orman Geniş yapraklı orman A) I B) II C) III D) IV E) V III B Xİ L YG İ 9. Bir öğrenci grubu tarafından gezi amaçlı gittikleri yö- Z S rede sığır kuyruğu, yavşan otu, üzerlik gibi bitkilerin A yaygın olduğu gözlemlenmiştir. Bunun üzerine grup- R taki öğrenciler aşağıdaki yorumları yapmıştır. 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA Dünya Haritasında X, Y ve Z taralı alanlarının ik- M Ali: Bu yörenin kışları kar yağışlı yazları kuraktır. lim özellikleri dikkate alındığında yukarıdaki gör- A selde görülen bitki türleriyle eşleştirmesi aşağı- L Özlem: Bu yörede Ekvator iklimi görülmektedir. dakilerin hangisinde doğru verilmiştir? Aykut: Burası sürekli sıcak ve yaz yağışı aldığı için bu bitkiler görülür. X YZ Zeynep: Yörede yağış rejimi düzensizdir. A) I II III B) II I III Hangi öğrencilerin yörenin iklim özelikleri ile ilgi- li yaptığı yorum yanlıştır? C) II III I A) Ali ve Özlem B) Ali ve Aykut D) III I II C) Özlem ve Aykut D) Özlem ve Zeynep E) III II I E) Aykut ve Zeynep 84

TEST-1 NÜFUSUN ÖZELLİKLERİ, DÜNYA NÜFUSUNUN TARİHSEL DEĞİŞİMİ - 1 1. Sınırları tanımlı bir bölge üzerinde belirli bir zaman 4. Gelişmekte olan ülkelerin bir kısmı hızlı nüfus artı- diliminde yaşayan insan sayısına nüfus denir. şına bağlı olarak; beslenme, açlık, istihdam, sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlerin yetersizliği gibi sorunlar I. Doğumlar yaşamaktadır. II. Ölümler III. Göçler lll lV ll Yukarıdakilerden hangileri bir bölgede yaşayan insan sayısını etkiler? V l A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Buna göre yukarıdaki haritada numaralandırıla- rak verilen ülkelerin hangisinde bu sorunlar ya- şanır? A) I B) II C) III D) IV E) V 2. Ortalama yaşam süresi, ülkelerin sağlıktaki seviye- 5. Nüfus sayımları sonucunda nüfusun nicelik ve nite- leri ile doğrudan ilişkili ve gelişmişliğin göstergelerin- liklerine yönelik bazı bilgiler tespit edilir. den biridir. Dünyadaki ortalama yaşam süresi 2019 Aşağıdakilerden hangisi nüfusun niteliksel özel- yılı verilerine göre 73 yıldır. liklerinden biri değildir? Buna göre aşağıdaki ülkelerden hangisinde, or- A) Nüfusun eğitim düzeyi talama yaşam süresinin Dünya ortalama yaşam B) Aritmetik nüfus yoğunluğu süresinden az olması beklenir? A) Japonya B) Türkiye C) Çad B C) Kent ve kır nüfusu oranları İ D) Kanada E) Avustralya D) İllerdeki kadın ve erkek nüfusu oranları L E) Çocuk, çalışma çağı ve yaşlı nüfusu sayıları G İ S A R 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 3. Coğrafya dersinde yaşadığı şehir hakkındaki bilgi- M 6. Somali ve Almanya’nın nüfus özellikleri karşılaş- tırıldığında, Somali’nin nüfus özellikleri için; lerini aktaran bir öğrenci şehir nüfusunun %60’nın A hizmet, %25’inin sanayi, %15’inin tarım sektöründe L I. Doğum oranı daha fazladır. çalıştığını söylemiştir. II. Eğitim düzeyi daha düşüktür. Buna göre öğrencinin yaşadığı şehirle ilgili ola- III. Kentsel nüfus oranı daha fazladır. rak aşağıdaki özelliklerden hangisi belirlenebilir? IV. Ortalama yaşam süresi uzundur. A) Nüfus artış oranı yargılarından hangilerine ulaşılabilir? B) Kırsal ve kentsel nüfus oranı C) Çalışan nüfusun sektörel dağılımı A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV D) Nüfusun yaş gruplarına dağılımı E) Bağımlı ve aktif nüfus oranı 94

TEST-3 DÜNYA’DA NÜFUSUN DAĞILIŞI VE NÜFUS PİRAMİTLERİ 1. Özel donanımlı istasyonlarda bilimsel araştırmalar 4. Aşağıda bir ülkenin nüfus piramidi gösterilmiştir. yapmaktayız. Her yer buzullarla kaplı olduğundan 65 yerleşik yaşam yoktur. Yukarıdaki açıklamayı yapan bilim insanı hangi kıtada bilimsel araştırma yapmaktadır? A) Okyanusya B) Avrupa 15 54 321 01 2345 C) Kuzey Amerika D) Güney Amerika Milyon kişi E) Antarktika Nüfus piramidi incelendiğinde, bu ülkeyle ilgili olarak; I. Doğum oranı yüksektir. II. Yaşlı nüfus oranı yüksektir. III. Kırsal nüfus oranı yüksektir. yargılarından hangileri yanlıştır? 2. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 65 D) II ve III E) I, II ve III 15 5. Tarihsel süreçte ilk yerleşmeler genellikle akarsu ke- 4 32 1 01 234 narlarında kurulmuştur. Milyon kişi Aşağıdakilerden hangisi ilk yerleşmelerin kurul- Yukarıda düzgün üçgen biçimli nüfus piramidi gös- duğu bu akarsulardan biri değildir? terilmiştir. Bu nüfus piramidine sahip olan ülkelerde doğum oranları yüksektir. A) Nil B) Dicle C) Lena Aşağıdaki ülkelerden hangisinin nüfus piramidi B D) İndus E) Ganj bu piramitle benzerlik göstermez? İ A) Bolivya B) Hindistan C) Filipinler L G 6. Aşağıda, bir ülkenin 1999 ve 2021 yıllarına ait nüfus D) Mısır E) Norveç İ piramitleri verilmiştir. S 65 65 A 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA R 15 15 M A 4 32101 234 4 32101234 L Milyon kişi 1999 Milyon kişi 2021 3. Akdeniz kıyı kuşağında yer alan ülkelerde deniz tu- I. 0 – 15 yaş arası nüfus oranı azalmıştır. rizmine bağlı olarak yaz mevsiminde nüfus artar. II. 65 yaş üzeri nüfus oranı artmıştır. III. Ortalama yaşam süresi kısalmıştır. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde deniz turizmine bağlı olarak yaz mevsiminde nüfus artışı olması Buna göre yukarıdaki yargılardan hangileri doğ- beklenemez? rudur? A) İspanya B) Fransa C) Yunanistan D) Danimarka A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Tunus D) II ve III E) I, II ve III 98

TEST–5 SİMÜLASYON TESTİ 1. Dünya nüfusu yeryüzüne eşit ve dengeli dağılmamış, 3. Aşağıdaki haritada dünya nüfusunun kıtalara dağılımı kıtalara ve ülkelere göre farklılık göstermektedir. gösterilmiştir. Buna göre dünyada; I. iklim koşulları, II. sanayi bölgeleri, III. yer şekilleri, IV. tarımsal faaliyetler özelliklerinden hangileri nüfusun dağılışını etkile- yen doğal faktörler arasında gösterilemez? A ) I ve II B) I ve IV C) II ve III Avrupa %9,72 Okyanusya %0,54 Orta ve Kuzey Amerika %7,69 Afrika %16,87 D) II ve IV E) III ve IV Güney Amerika %5,64 Asya %59,54 65 Haritaya göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabi- 65 lir? A) Nüfusun yarıdan fazlası Amerika kıtalarında top- 15 15 lanmıştır. B) Dünya nüfusu genel olarak Kuzey Yarım Küre’de 6420246 6420246 toplanmıştır. C) Nüfus artış hızının en düşük olduğu kıta Avrupa’dır. 65 D) Avustralya Kıta’sının nüfus yoğunluğu Avrupa Kı- 65 tası’ndan fazladır. E) Dünya nüfusu kıtalara eşit dağılmıştır. 65 4. Aşağıda dünya nüfusunun büyüme eğrisini gösteren 2. sAişnadğe1ı5dnaüfnuüsfuasrtışpihraızm6ı5iytlüekrisevke1r5o61il5ret4nal2aüml0kal2eyra4inş6ahmansgüi-- grafik gösterilmiştir. resi da6 h4a k2 ıs0ad2 ır4?156 Nüfus A) 6 4 2 0B)2 4 6 4 2 0 2 4 6 Sanayi Devrimi 6 Tarım Devrimi 65 65 Alet yapımı 65 65 1000000 100000 10000 1000 300 10 (yıl önce) 65 15 15 15 15 15 6420246 6420246 6420246 42024 C) 4 2 0D)2 4 65 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 6655 65 65 15 Grafikte verilen bilgiler göz önünde bulunduruldu- ğunda; 15 15 15 15 42024 I. Dünyada yaşanan üç önemli olayla nüfusta sıçra- ma olmuştur. 6 44 22 00 22 44 66 4 2 0 2 4 6 4 2 0 2 4 6 6 II. Alet yapımı ile dünya nüfusu 1 milyonu geçmiştir. E) 65 III. Her olayın gerçekleşmesi insanların yaşam stan- dartlarını artırmıştır. 6655 65 65 yargılarından hangileri söylenebilir? 15 15 15 15 15 6420246 6 4 2 0 2 46 6 4 2 0 2 4 6 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 4 2 0 2 46 4 6 2 0 2 4 D) II ve III E) I, II ve III 65 65 65 102 1515 15 6420246

5. Aşağıda bazı alanlar ile bu alanlarda nüfusun dağılışı- 8. Tarihsel süreçte ilk yerleşmelerin genel olarak su kay- nı sınırlandıran faktörler eşleştirilmiştir. naklarına yakın yerlerde kurulduğu görülür. Bu alanlar zamanla gelişimini sürdürmüş ve günümüzde de nü- I. Hamalayalar - Yükseklik ve engebelilik fusun sık olduğu bölgeler arasında yer almıştır. II. Sibirya - Düşük sıcaklıklar III. Grönland - Örtü buzulları I II IV. Büyük Sahra - Aşırı kuraklık III V. Amazon Havzası - Gür bitki örtüsü IV Buna göre hangisinde,nüfusun dağılışını sınırlan- dıran yeryüzü şekillerine yer verilmiştir? A) I B) II C) III D) IV E) V Buna göre haritada numaralandırılarak gösterilen yerlerin hangilerinde sözü edilen duruma bağlı olarak nüfusun yoğunlaştığı söylenebilir? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 6. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z kentlerinin nüfus ve nüfus yoğunlukları verilmiştir. Kent (bin kişi) Nüfus yoğunluğu (Kişi/ km²) X 3.500 Y 3.200 100 Z 3.000 50 80 Tablodaki bilgiler dikkate alındığında kentlerin yüzölçümlerinin büyükten küçüğe doğru sıralanı- şı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) X, Y, Z B) X, Z, Y C) Y, X, Z D) Y, Z, X E) Z, X, Y B İ L 9. Aşağıdaki haritada dünya nüfusunun dağılışı gösteril- miştir. G İ S A R 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 7. M A III L V I IV 1 milyardan fazla 25 - 49 milyon 100 - 999 milyon 5 - 24 milyon II 50 - 99 milyon 5 milyondan az Haritada gösterilen alanların hangisi dünyada yo- Haritada incelendiğinde aşağıda verilen ülkeler- ğun nüfuslu yerler arasında gösterilmez? den hangisinin nüfus yoğunluğunun daha fazla olduğu söylenir? A) Avustralya B) Kanada C) Çin A) I B) II C) III D) IV E) V D) Rusya E) Libya 103

TEST–4 SİMÜLASYON TESTİ 1, 2 ve 3. soruları aşağıdaki haritaya göre cevap- 3. Haritada hangi numaralı alanlar Türkiye’de maden landırınız. çıkarımına bağlı olarak nüfusun arttığı yerler ara- sında gösterilir? A) Yalnız 3 B) Yalnız 5 C) 1 ve 2 6 66 6 55 D) 3 ve 4 E) 5 ve 6 16 166 414 66 2 1 1 2 22 2 66 6 2 6411441424 16 2 2 333 6 2 4 3 2 2 1 5 2 2 2 2 2 2 1 2 2 4 4 4 1 1 4 4. I III Tarım faaliyetlerinin Akdeniz, Ege ve Marmara yoğunlaştığı verimli ovalar denizlerinin kıyı kesiminde IV nüfusun fazla olduğu alanlar bulunan birçok yerleşim II olarak dikkat çekmektedir. alanı turizm faaliyetlerine bağlı olarak gelişmiş ve bu V 2 alanlarda nüfus artmıştır. Ortalama yükseltinin fazla Yukarıdaki haritada numaralandırılarak gösterilen olduğu Türkiye’de belirli bir 5 alanların hangisi yoğun nüfuslu yerlerden biri ola- yükseltiden sonra genellikle Türkiye’de madencilik rak gösterilemez? yerleşmeler azalır. Doğu faaliyetleri de nüfuslanmayı Anadolu, Karadeniz ve Toros etkilemektedir. Dağları ile Menteşe Yöresi gibi arazinin dağlık ve A) I B) II C) III D) IV E) V engebeli, tarımının sınırlı olduğu, ulaşımın zorlaştığı yerlerde nüfus seyrektir. 3 6 Kuraklığın etkili olduğu Türkiye’de bazı yerleşim Tuz Gölü çevresi nüfusun alanlarında sanayi seyrekleştiği yerlere faaliyetleri sonucu nüfusun örnektir. arttığı gözlenir. 1. Haritadaki yerlerden hangileri elverişli iklim ko- 5. Türkiye’de nüfusun dağılışı üzerinde, iklim yer şekille- şullarına sahip olmasına rağmen yeryüzü şekille- ri, su kaynakları, yer altı zenginlikleri, sanayi, ticaret, rine bağlı olarak seyrek nüfusludur? ulaşım, ve turizm gibi etmenler etkili olmuşur. A) Menteşe yöresi I III 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA II IV B) Hakkari çevresi C) Kars çevresi D) Tuz Gölü çevresi E) Adana çevresi 2. Haritada hangi numaralı alanlar Türkiye’de sanayi Buna göre haritada gösterilen alanların hangileri- nin seyrek nüfuslanmasında yeryüzü şekillerinin faaliyetleri sonucu nüfusun en fazla arttığı yerle- etkili olduğu söylenemez? şim alanları arasında gösterilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 D) II ve III E) III ve IV 119

TEST-2 EKONOMİK FAALİYETLERİN ÖZELLİKLERİ VE GELİŞMİŞLİKLE İLİŞKİSİ 1. İnsanların ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yaptıkları 4. Aşağıda Ruanda ve Belçika’da çalışan nüfusun eko- faaliyetlere ekonomik faaliyetler denir. nomik faaliyet kollarına dağılım oranları verilmiştir. Buna göre aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden Sanayi Tarım hangisi diğerlerinden daha sonra ortaya çıkmış- %7 %1 tır? Sanayi A) Sanayi B) Avcılık Hizmet %21 %17 Hizmet C) Ormancılık D) Balıkçılık Tarım %78 %76 E) Tarım Ruanda Belçika 2. Temel maddelerin, doğrudan veya dolaylı olarak Grafiklerdeki bilgiler dikkate alınarak Ruanda ve Belçika karşılaştırıldığında, Ruanda için aşağıda- doğal çevreden temin edilmesine birincil ekonomik kilerden hangisi söylenebilir? faaliyet adı verilir. A) Gelişmişlik düzeyi daha yüksektir. I. Balıkçılık B) Kişi başına düşen yıllık millî geliri daha fazladır. II. Ormancılık C) Tarımsal verim daha düşüktür. III. Madencilik D) İthalatında ham maddeler ilk sırada yer alır. E) Sanayi ürünleri ihracatı daha fazladır. Buna göre yukarıdakilerden hangileri birincil eko- nomik faaliyetlerdendir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 5. I. Çoban B II. Reklam yayıncısı İ III. Fabrika işçisi IV. Tır şoförü L G Yukarıdaki mesleklerden hangilerindeki insanlar sırasıyla birincil ve dördüncül ekonomik faaliyet İ alanında çalışmaktadır? S A) I ve II B) I ve III C) I ve IV A 3. İkincil ekonomik faaliyetler, birincil ekonomik faaliyet- R D) II ve III E) III ve IV 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA lerden elde edilen ham maddelerin veya yarı işlen- M miş maddelerin kullanılarak yeni ürünler elde edilme- A sine dayanır. L Buna göre aşağıdakilerden hangisi, ikincil eko- 6. Üçüncül ekonomik faaliyetlerde doğrudan bir üretim nomik faaliyet alanında çalışanlara örnek verile- mez? görülmemekle birlikte insanlara ve diğer ekonomik faaliyetlere ürün ve hizmet sağlanması esastır. A) Tekstil atölyesinde çalışan Yasemin Hanım Buna göre aşağıdakilerden hangisi üçüncül eko- B) Marangoz ustalığı yapan Selim Bey nomik faaliyet alanında çalışanlara örnek verile- mez? C) Petrol rafinerisinde çalışan Hasan Bey D) Besicilik yapan Nuri Bey A) Hemşire B) Öğretmen C) Marangoz E) Kâğıt fabrikasında çalışan Hatice Hanım D) Sigortacı E) Polis 130

5. Ülkeler arasındaki savaşlar ve ülke içinde yaşanan 8. I. Yoğun göç alan şehirlerde hangi sorunlar ortaya çatışmalar insanların göç etmesine neden olur. Bu çıkar? göçler ülke içi ve dışına olabilmektedir. BM anlaşma- sına göre dili, dini ve ırkı yüzünden bir toplumsal gru- II. Yaşadığınız şehirde elektrik üretimi hangi kay- ba ait olup bu durumdan dolayı ülkesinde dışlanan ya da siyasi görüşünden dolayı ülkesinde takip edilme naklardan sağlanır? korkusuyla ülke dışına çıkmış olan insanlar mülteci olarak tanımlanmaktadır. Özellikle son dönemde mül- Yukarıdaki sorularla yoklanmak istenen bilgiler, tecilerin sayısında artış gözlenmektedir. beşerî coğrafyanın hangi alt alanları ile doğru eş- leştirilmiştir? I II A) Tarım coğrafyası Ulaşım coğrafyası B) Yerleşme coğrafyası Nüfus coğrafyası III V C) Nüfus coğrafyası Enerji coğrafyası II D) Siyasi coğrafya Kültürel coğrafya I E) Tarım coğrafyası Nüfus coğrafyası IV Buna göre haritada numaralandırılarak gösterilen 9. Ders öğretmeni Zeynep Hanım “Sürekliliğine göre ülkelerden hangisi son dönemde mülteci gönde- ren ülkeler arasında yer almaz? göçler, geçici ve kalıcı göçler olarak iki farklı şekilde gerçekleşir. Kalıcı göçler yaşanılan yerin geri dön- A) I B) II C) III D) IV E) V memek şekliyle terk edilmesi iken geçici göçler ise yaşanılan yerin yılın belli bir döneminde terk edilip 6. Aşağıdakilerden hangisi ikincil ekonomik faaliyet geri dönülmesiyle gerçekleşir. Geçici göçler genellikle bazı ekonomik faaliyetlere bağlı olarak gerçekleşir.” alanında yer alan bir meslektir? açıklamasını yapar ve aşağıda verilen görselleri tah- taya yansıtarak öğrencilerine “Geçici göçler görseller- A) Çiftçi B) Grafiker de gösterilen ekonomik faaliyetlerden hangisine bağlı olarak daha az gerçekleşir?” sorusunu sorar. I II C) Fabrika işçisi D) Madenci E) Çoban 7. I B III IV İ L II G İ S V 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA A R M III IV A L Yukarıdaki görsellerden hangileri birincil ekono- Buna göre öğrencilerin verdiği cevaplardan han- mik faaliyetler içerisinde yer alır? gisi yanlıştır? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III A) Rabia - I B) Mehmet - II C) Eylül - III D) II ve IV E) III ve IV D) Sema - IV E) Burkay - V 135

7. Türkiye’de özellikle bitki örtüsü bakımından sey- 10. Derinlik volkanizması, yer kabuğunun içerisindeki rek olan iç kesimlerdeki yamaçlarda; çatlak ve boşluklara sokulan magmanın yüzeye ulaş- maması sonucu meydana gelir. l. delta, Magmanın bu alanlarda soğumasıyla; II. kırgıbayır, I. krater, III. barkan II. sill, III. maar, yer şekillerinden hangilerinin oluşma olasılığı faz- IV. dayk ladır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III yeryüzü şekillerden hangileri oluşur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 8. İklim özellikleri benzer olan yerlerde bitki örtüleri de 11. benzerlik gösterir. l lll ll lV Yukarıdaki haritada renklendirilerek gösterilen alanlarda aşağıdaki kıyı tiplerinden hangisi gö- Buna göre haritada numaralarla gösterilen alan- rülmez? ların hangilerinde bitki toplulukları benzerlik gös- terir? A) Enine B) Watt C) Ria D) Dalmaçya E) Boyuna A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV B İ L G İ S 9. • Kışın donan yazın da çözünerek bataklık hâline A 12. Orman alt sınırının belirlenmesinde yağış, orman üst gelen topraklardır. R sınırının belirlenmesinde ise sıcaklık temel faktördür. 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA • Rüzgâr aşındırması sonucu biriken malzeme- M Ormanların bulunabileceği en yüksek sınıra orman A üst sınırı denir. lerden oluşur. • Bu topraklar oldukça verimli olup orta kuşağın L Buna göre aşağıdaki illerimizin hangisinde or- yarı nemli karasal iklim bölgelerinde oluşur. man üst sınırının diğerlerinden daha yüksek ol- • Humus bakımından zengin yaprak döken or- ması beklenir? manların altında gelişir. A) Çanakkale Yukarıda verilen özellikler ile aşağıdaki toprak B) Bolu türleri eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? C) Antalya D) Kastamonu A) Lös B) Tundra C) Çernozyom E) Sinop D) Podzol E) Kahverengi orman 137

TEST-1 ULUSLARARASI ULAŞIM HATLARI - 1 1. En genel anlamıyla insan veya eşyanın bir yerden 4. Kanal İstanbul, İstanbul Boğazı'ndaki deniz trafiğini başka bir yere taşınmasıdır. rahatlatmak amacıyla Karadeniz ile Marmara Denizi arasına yapılması planlanan bir kanal projesidir. Ka- Yukarıda tanımı verilen ekonomik faaliyet aşağı- nalın uzunluğu 40-45 km, genişliği yüzeyde 145-150 dakilerden hangisidir? m, tabanda yaklaşık 125 m, suyun derinliği ise 25 m olacaktır. A) Tarım B) Ulaşım C) Turizm D) Sanayi E) Ticaret Bu bilgilerden faydalanılarak Kanal İstanbul pro- jesiyle ilgili olarak; I. yapılış amacı, II. nereye inşa edileceği, III. ne zaman hizmete açılacağı bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2. Ulaşım ağlarının sıklığı ve kalitesi ülkelerin gelişmiş- D) I ve II E) I, II ve III lik düzeyini gösterir. Gelişmiş ülkelerde ulaşım ağı sık, ulaşım sistemleri çeşitli, hızlı ve konforludur. Az gelişmiş ülkelerde ise ulaşım imkânları ve ulaşım teknolojisi yeteri kadar gelişmemiştir. II 5. Manchester – Liverpool arasında 1830 yılında yapı- I IV lan demir yolu, esas itibarıyla yük taşımak için ta- III sarlanmış olup bunun yanında yolcu taşıyan ilk hat olmuştur. V Buna göre dünyadaki ilk demir yolu hattı aşağı- daki ülkelerden hangisinde hizmete açılmıştır? B A) İngiltere B) ABD C) Fransa İ Buna göre haritada numaralı alanların hangisin- L D) İsviçre E) Almanya de ulaşım diğerlerinden daha az gelişmiştir? A) I B) II C) III D) IV E) V G İ 3. I. İklim 6. Genellikle sıvı ve gaz maddeleri taşıma amacıyla ya- 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA II. Sermaye S pılmış olan boru hatları özellikle ham madde ve enerji III. Teknoloji A kaynağı niteliğindeki maddelerin üretim merkezlerin- IV. Yeryüzü şekilleri R den tüketim merkezlerine ulaştırılmasını sağlayarak M ülke ekonomilerine de büyük katkı sağlar. A L Buna göre I. su, II. doğal gaz, III. petrol Yukarıdakilerden hangileri ulaşımı etkileyen fiziki unsurlarından hangileri boru hatları ile taşınmak- faktörlerdir? tadır? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve IV E) III ve IV D) I ve II E) I, II ve III 143

TEST–4 SİMÜLASYON TESTİ 1, 2 , 3 ve 4. soruları aşağıdaki açıklama ile 1. Süveyş Kanalı’nın açılması ile etkisini yitiren de- haritaya göre cevaplandırınız. niz yolu aşağıdakilerden hangisidir? A) Ümit Burnu Yolu Deniz Yolları B) Kuzey Atlantik Yolu Deniz yolu, günümüzde ürünlerin uzak mesafelere C) Karayipler-Meksika Körfezi Yolu taşınmasında kullanılan en yaygın ulaşım ağıdır. Do- D) Pasifik Aşırı Yolu layısıyla dünya ticaretinin büyük bir bölümü bu yolla E) Batı Avrupa, Akdeniz ve Hint Okyanusu Yolu gerçekleşmektedir. Tek seferde fazla miktarda yükün taşınması, yol yapım ve bakım giderlerinin olmaması 2. Batı Avrupa’daki sanayi ürünlerinin doğuya akta- ve güzergâhta değişiklik yapılabilmesi gibi nedenlerle en düşük maliyetli ulaşım sistemi olarak dikkat çek- rılmasında önemli bir rolü olan deniz yolu aşağı- mektedir dakilerden hangisidir? A) Ümit Burnu Yolu Sekiz büyük hat olarak gruplanan dünyadaki deniz yol- B) Kuzey Atlantik Yolu larının en önemlisi, Batı Avrupa ile Kuzey Amerika'yı C) Karayipler-Meksika Körfezi Yolu birbirine bağ-layan Kuzey Atlantik Yolu'dur. Bu duru- D) Pasifik Aşırı Yolu mun asıl nedeni, bu iki bölgenin dünyanın en önemli E) Batı Avrupa, Akdeniz ve Hint Okyanusu Yolu üretim ve tüketim merkezleri olmasıdır. Dünyada- ki deniz yollarında gerçekleşen yük taşımacılığının 3. Panama Kanalı’nın açılması ile aşağıdaki deniz önemli bir kısmı bu yolda gerçekleşmektedir. Kuzey Atlantik’ten sonraki en önemli yol ise Batı Avrupa’dan yolunun hangisinin önemi kısmen azalmıştır? başlayıp Akdeniz, Süveyş Kanalı, Kızıldeniz ve Hint A) Pasifik G.Amerika Macellan Boğazı Yolu Okyanusu'nu geçerek Asya’nın doğusuna kadar uza- B) Kuzey Atlantik Yolu nan güzergâhtır. Bu yol, Orta Doğu'daki petrolün dün- C) Karayipler-Meksika Körfezi Yolu yaya; Batı Avrupa'daki sanayi ürünlerinin de doğuya D) Pasifik Aşırı Yolu aktarılmasında önem arz etmektedir. Ayrıca bu deniz E) Batı Avrupa, Akdeniz ve Hint Okyanusu Yolu yolunun en önemli noktasını Süveyş Kanalı oluştur- maktadır. Ümit Burnu Yolu, deniz yollarında önemli bir güzergâh olmasına rağmen Süveyş Kanalı'nın açıl- masından sonra önemini kısmen yitirmiştir. Panama Kanalı'nın açılmasına bağlı olarak Pasifik Aşırı Yolu ile Karayipler-Meksika Körfezi Yolu gibi güzergâhların önemi artmış, Pasifik-Güney Amerika Yolu'nun dola- yısıyla Macellan Boğazı'nın önemi de kısmen azal- mıştır. 1 2 6 3 6 78 4. Deniz yollarının en düşük maliyetli ulaşım sistemi 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 54 olarak görülmesinde; I. tek seferde fazla yük taşıması, Yoğun güzergâhlar Diğer güzergâhlar 0 2000 4000 II. yol bakım ve giderlerinin olmaması, km Başlıca Deniz Yolu Güzergâhları III. güzergâhta değişiklik yapılabilmesi 1 Kuzey Atlantik Yolu 5 Pasifik, G.Amerika, K.Amerika ve Avrupa Yolu nedenlerinden hangileri etkilidir? 2 Batı Avrupa, Akdeniz ve 6 Pasifik Aşırı Yolu Hint Okyanusu Yolu A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 3 Ümit Burnu Yolu 7 Karayipler-Meksika Körfezi Yolu D) II ve III E) I, II ve III 4 Atlantik, G. Amerika ve 8 Meksika Körfezi, Karayipler ve Doğu Kıyısı Yolu Amerika'nın Doğu Kıyıları Yolu 149

5. 7. 1.000 km² alana düşen kara yolunun kilometre cinsin- den uzunluğuna kara yolu ağı adı verilir. I II III V IV Buna göre haritada gösterilen alanların hangisin- de kara yolu yoğunluğu daha azdır? A) I B) II C) III D) IV E) V İngiltere Hollanda Danimarka Fransa Almanya Belçika Manş Tüneli ile yukarıda haritada gösterilen hangi 8. Ulaşım sistemlerinin çeşitli, hızlı ve konforlu oldu- iki ülke arasında demir yolu bağlantısı sağlanmıştır? A) Fransa – İngiltere ğu bir ülke için; B) Almanya – İngiltere C) Danimarka – Fransa I. Nüfus miktarı fazladır. D) Hollanda – Belçika E) Danimarka – İngiltere II. Gelişmiş bir ülkedir. III. Avrupa Kıtası’ndadır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Aşağıdaki tabloda beş ülkenin 2016 ve 2019 yıllarına ait hava yoluyla taşınan yolcu sayıları verilmiştir. B 9. Aşağıdaki haritada Sivastopol ve Hong Kong limanla- Yolcu sayısı (milyon kişi) İ rının konumları gösterilmiştir. L Ülke 2016 2019 G ABD 822 926 İ Sivastopol Çin 487 659 S Hong Kong İngiltere 141 Japonya 125 142 A Buna göre bir kuru yük gemisi bu iki liman arasın- Almanya 124 da taşıma yapacak olsa aşağıdakilerden hangisi 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 130 R bu geminin geçeceği kanal ve boğazlardan biri M olamaz? A) Malakka Boğazı 109 A B) Hürmüz Boğazı C) Süveyş Kanalı L D) Babülmendep Boğazı E) İstanbul Boğazı Tablodaki bilgiler dikkate alındığında aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılamaz? A) Her iki yılda da ABD birinci sırada yer alır. B) Almanya'da yolcu sayısı düşmüştür. C) Yolcu sayısındaki en büyük artış ABD’de olmuştur. D) Japonya’daki artış oranı İngiltere’den fazladır. E) Yolcu sayısındaki değişimin en az olduğu ülke İngiltere’dir. 150

TEST-1 AFETLERİN ÖZELLİKLERİ, DAĞILIŞI VE KORUNMA YOLLARI 1. İnsanların sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetlerini 4. Afetlerin herhangi bir bölgede yol açtığı sonuçları durma noktasına getiren, önemli ölçüde can ve mal afetin büyüklüğü, nüfus yoğunluğu, yapılaşma özel- kaybına neden olan doğa veya insan kökenli olaylara likleri ve ekonomik gelişmişlik düzeyi gibi faktörler afet denir. etkiler. Buna göre aşağıdakilerden hangisi insan kökenli ll lV afetlere örnek verilebilir? V A) Savaş B) Deprem C) Heyelan D) Kuraklık E) Kasırga l lll Buna göre yalnızca gelişmişlik düzeyleri göz önüne alınırsa, yukarıdaki haritada gösterilen numaralı ülkelerin hangisinde aynı büyüklükteki afetin vereceği zararın en az olması beklenir? 2. Afetler, oluşum hızlarına göre ani ve yavaş gelişen A) I B) II C) III D) IV E) V afetler olmak üzere ikiye ayrılır. I. Deprem II. Çığ 5. I. Tsunami III. Kuraklık II. Volkanik püskürme IV. Erozyon III. Sel ve taşkın Buna göre yukarıdaki afetlerden hangileri yavaş IV. Erozyon gelişen afetlere örnek verilebilir? Yukarıdaki afetlerden hangilerinin oluşmasında A) I ve II B) I ve III C) II ve III insan faaliyetlerinin de etkisi vardır? D) II ve IV E) III ve IV A) I ve II B) I ve III C) II ve III B D) II ve IV E) III ve IV İ L G 6. Coğrafya dersinde öğretmen; “Deprem öncesinde İ alınması gereken bireysel önlemler nelerdir?” diye 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 3. Ağaçlandırma faaliyetleri, mera ıslah çalışmaları, S soru sormuştur. A tarım alanlarında teraslama, toprak korumalı tarım R Bu soruya cevap veren aşağıdaki öğrencilerden uygulamaları ve çiftçilerin çeşitli eğitimlerle bilinçlen- M hangisi yanlış bilgi vermiştir? dirilmeleri bu çalışmalardan bazılarıdır. Ayrıca tarım A arazilerimizde toprağın şeritsel yöntemle sürülüp L A) Halim: Yere yatma, başımızı koruma ve bir şeye işlenmesi, nöbetleşe ekim yapmak ve organik tarım tutunma konusunda doğru pozisyonu öğrenmeli- gibi toprağı koruyan tarım teknikleri ile rüzgâr perde- yiz. si gibi modern çalışmalar özendirilmelidir. B) Fahri: Enkaz ve yıkıntılar arasında, cadde ve so- Yukarıda verilen açıklamalar aşağıdaki afetler- kaklarda dolaşarak, insanlara yardımcı olmalıyız. den hangisinin etkisini azaltmaya yöneliktir? C) Emine: Aile bireyleriyle olağanüstü bir durum A) Heyelan B) Taşkın C) Sel karşısında nasıl davranılması gerektiğini konuş- malıyız. D) Erozyon E) Çığ D) Sevda: Her odada üzerimize herhangi bir şeyin düşmeyeceği güvenli bir yer edinmeliyiz. E) Bahadır: Deprem çantasını kolayca ulaşabilece- ğimiz bir yerde bulundurmalıyız. 160

TEST–4 SİMÜLASYON TESTİ 1, 2, 3 ve 4. soruları aşağıdaki haritaya göre cevap- 4. Haritada verilen bilgilere göre Konya ile Aksaray landırınız. çevresinde deprem riskinin en az olduğu alanlar- Bul. Karadeniz da aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin etkisi Yun. daha fazladır? Ege Denizi A) Orman Yangınları B) Sel ve Taşkın C) Kasırga D) Tsunami E) Volkanizma Akdeniz Volkanik dağlar En çok heyelan oluşan yerler Düşük Depremde en büyük yer ivmesi (g) Yüksek MÖ 1500- 2000 yılları arasında tehlike 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 tehlike Tsunami meydana gelmiş olan kıyılar 5. Toprakların su ve rüzgârların etkisiyle aşındırılıp ta- şınmasına erozyon denir. 1. Haritada verilen bilgilere göre Türkiye’de aşağıdaki Buna göre erozyonu önlemede; afetlerden hangisinin görülme riski daha fazladır? I. eğimli yamaçlarda taraçalama yapılması, A) Kasırga B) Tsunami II. nadas alanlarının genişletilmesi, C) Deprem D) Volkanizma III. anız yakılması E) Heyalan yöntemlerinden hangileri etkilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 2. Haritaya göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de 6. Aşağıdaki haritada Türkiye’de heyelanların gerçek- heyelanların en yoğun yaşandığı merkezler ara- leşme sıklığına göre dağılışı gösterilmiştir. sında yer almaz? 1-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50> A) Trabzon B) Artvin C) Kastomunu D) Nevşehir E) Rize 3. Haritaya göre geçmişte Türkiye’nin hangi kıyıları Buna göre heyelanların daha sık görüldüğü böl- geler için; tsunamiden fazlaca etkilenmiştir? A) Muğla-Antalya çevresi I. engebe ve bol yağış, B) İzmir çevresi C) Ordu-Giresun çevresi II. bakı ve eğim, D) İstanbul-Kocaeli çevresi E) Adana-Hatay çevresi III. enlem ve kuraklık özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 166

6. Türkiye’de 1980 yılında ortanca yaş 19 iken 2018 yı- 9. I. Zonguldak çevresindeki taş kömürü yatakları II. Balıkesir ve çevresindeki bor yatakları lında 32 olmuştur. III. İstanbul ve Çanakkale boğazları Bu bilgiye göre Türkiye’de; Yukarıda verilenler jeolojik oluşum dönemi bakı- mından değerlendirilirse, oluşumu günümüze en I. gelişmişlik seviyesinin yükseldiği, yakın olandan en uzak olana doğru aşağıdakiler- II. yaşlı nüfusun arttığı, den hangisindeki gibi sıralanır? III. doğurganlığın arttığı durumlarından hangilerinin ortaya çıktığı söyle- A) I, II, III B) I, III, II C) II, I, III nebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) III, I, II E) III, II, I D) II ve III E) I, II ve III 7. I II 10. • Yarı kurak bölgelerde, mil ve tüf gibi madde- lerden oluşan yamaçlar üzerinde sel sularının III • etkisiyle oluşmuş ve üzerinde dolaşılması zor, • yarıntılı şekillerdir. • Akarsuların yatak eğiminin azaldığı, yana aşın- dırma etkisiyle kıvrımlar yaparak aktığı yerler- de oluşan yer şeklidir. Bir nehrin kenarlarında bugünkü su seviyesin- den yüksekte kalmış eski vadi tabanları olan yer şekilleridir. Akarsular tarafından genellikle derince yarılmış ve çevresine göre yüksekte kalmış olan düzlük ya da az engebeli alanlardır. Akarsuların aşındırma ve biriktirme şekilleriyle ilgili yukarıda verilen açıklamalar arasında aşa- ğıdaki yer şekillerinden hangisiyle ilgili bir bilgi yoktur? Yukarıdaki yer şekillerinden hangilerinin oluşu- A) Seki B) Menderes C) Plato munda rüzgârlar doğrudan etkilidir? B D) Peneplen E) Kırgıbayır İ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III L G İ 8. S 11. Aşağıdaki haritada bir toprak türünün en fazla görül- A I R düğü alanlar numaralandırılarak gösterilmiştir. V M III V 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA III A Koarhmvaenrengi Çernozyom L IV IV I Kboazhkvıer rengi II Podzol II Troesrsraa Yukarıdaki haritada gösterilen numaralı alanların Buna göre haritada gösterilen toprak türlerinden hangisinde alüvyal tabanlı vadilere daha fazla hangisinin bulunduğu alan yanlış verilmiştir? rastlanır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V 169

TEST-8 SARMAL TEST - 14 1. I. İş gücünün artması 4. Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren grafiklere II. İç ve dış göçlerin artması III. Vergi gelirlerin artması nüfus piramitleri denir. IV. Ekonomik kalkınma hızının düşmesi 65 Yukarıdakilerden hangileri nüfus artışına bağlı Erkek Kadın olarak ortaya çıkan olumsuz sonuçlar arasında gösterilir? 15 A) I ve II B) I ve III C) II ve III 4 32 1 01 234 Milyon kişi D) II ve IV E) III ve IV 2. Buna göre yukarıdaki piramide sahip olan bir ülke için; II IV I. Doğum oranları yüksektir. II. Demografik yatırımlar fazladır. III. Gelişmiş bir ülkedir. yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III I III V Yukarıdaki haritada numaralandırılarak gösteri- 5. l ll len alanların hangilerinde çalı formasyonu yay- gın bir dağılış gösterir? 65 65 Erkek Erkek A) I ve II B) II ve III C) II ve IV B Kadın Kadın İ D) III ve IV E) IV ve V L G İ 15 15 3. Coğrafya öğretmeni öğrencilerine “İleride hangi sek- S 54 3 21 01 2 345 4 321 01234 A Milyon kişi Milyon kişi törde çalışmak istersiniz?” sorusunu sormuş ve öğ- R rencilerden aşağıdaki cevapları almıştır: M lll lV A Mert: Madencilik L 65 65 Kadın Erkek Kadın Erkek Arda: Enerji 10. SINIF SARMAL COĞRAFYA 15 15 Şeyma: Hayvancılık 4 32101234 43 2101 234 Milyon kişi Milyon kişi Zeynep: Bilişim Buna göre öğrencilerden hangileri birincil eko- Yukarıdaki piramitlerden hangilerine sahip olan nomik faaliyet alanında çalışmak istemişlerdir? ülkeler için yaşlı nüfus oranının fazla olduğu ke- sinlikle söylenemez? A) Mert ve Arda B) Mert ve Şeyma A) I ve II B) I ve III C) II ve III C) Arda ve Şeyma D) Arda ve Zeynep E) III ve IV D) II ve IV E) Şeyma ve Zeynep 174