สมดุลเคมี

การเขียนและดุลสมการเคมี อาจารยว์ ราภรณ์ บุญยรตั น์ 1

นกั เรียนสามารถระบุไดห้ รือไม่วา่ สารในรูปใดเกิดการเปลี่ยนแปลง ทางกายภาพ และสารในรูปใดเกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมี เพราะอะไร 2

1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี การอ่านและคน้ ควา้ ล่วงหนา้ เก่ียวกบั สมการและการเกิดปฏิกิริยาเคมี นักเรียนได้อะไรบ้าง 3

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี แบ่งกลุ่มและนําเสนอส่ิงทไ่ี ด้ ให้เพ่ือนในกลุ่มฟัง ตวั แทนกลุ่มนําเสนอ สิ่งทไี่ ด้หน้าห้องเรียน 4

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี ตอบคาํ ถามต่อไปนี้ 1. สมการเคมีคืออะไร 2. สญั ลกั ษณ์ใดทาํ ใหเ้ ราทราบวา่ สารใดเป็นผลิตภณั ฑใ์ นสมการเคมี ลกั ษณะใด 5

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี นักเรียนต้งั คาํ ถามทสี่ งสัยไว้ว่าอย่างไร นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง สมการเคมีใชแ้ สดงความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง สารเริ่มตน้ กบั ผลิตภณั ฑท์ ี่มีส่วนเก่ียวขอ้ งกบั ปฏิกิริยาเคมี 6

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี ฟันเฟื องในรูปทาํ จากวสั ดุชนิดใด ฟันเฟื องในรูปเกิดการ เปล่ียนแปลงในลกั ษณะใด ฟันเฟื องในรูปเกิดการ เปล่ียนแปลงเพราะอะไร 7

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี เรียกวา่ ปฏกิ ริ ิยาเคมี ฟันเฟื องเกิดสนิม เพราะเหลก็ (chemical reaction) ทาํ ปฏิกิริยากบั ความช้ืนในอากาศ สนิม ความชื้น เหลก็ 8

H 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี นกั วทิ ยาศาสตร์ใชส้ ญั ลกั ษณ์ของ H ธาตุจากตารางธาตุเขียนเป็ นสูตร C เคมีเพ่อื ใหน้ กั วทิ ยาศาสตร์ทุกคน HH เขา้ ใจตรงกนั วา่ กาํ ลงั กล่าวถึงสาร ชนิดใด นกั เรียนคิดวา่ นกั วทิ ยาศาสตร์ ใชส้ ิ่งใดเพื่อบอกการ เกิดปฏิกิริยาเคมีใหเ้ ขา้ ใจ ตรงกนั ได้ 9

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี สมการเคมี s (solid) แทน ของแขง็ (chemical equation) l (liquid) แทน ของเหลว g (gas) แทน แก๊ส เขียนแสดง aq (aqueous) แทน ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งสารเร่ิมตน้ กบั สารละลายที่มีน้าํ ผลิตภณั ฑ์ ในการเกิดปฏิกิริยาเคมี เป็นตวั ทาํ ละลาย เขียนกาํ กบั ดว้ ย  แทน ปฏิกิริยาเคมีเกิด ทิศทางเดียว ตวั อกั ษรภาษาองั กฤษ แทน ปฏิกิริยาเคมีเกิด ในวงเลบ็ เพ่อื แสดง ไปขา้ งหนา้ และ สถานะของสาร ยอ้ นกลบั ได้ 10

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี ฟันเฟื องเกิดสนิม เพราะเหลก็ ทาํ ปฏิกิริยากบั ความช้ืนในอากาศ เขียนสมการเคมีไดเ้ ป็น Fe(s) H2O(g) Fe3O4(s) H2(g) เหลก็ ความชื้น สนิม แก๊ส ไฮโดรเจน สารเร่ิมต้น ผลติ ภณั ฑ์ 11

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี เมื่อมปี ฏกิ ริ ิยาเคมเี กดิ ขนึ้ นักเรียนจะเขยี นสมการเคมี เพ่ือแสดงการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมนี ้ันได้อย่างไร นักเรียนสามารถเรียนรู้ได้ จากการปฏบิ ัตกิ จิ กรรมต่อไปนี้ 12

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี สังเกตการเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมี ปัญหา ปฏิกิริยาระหวา่ งสงั กะสีกบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริก จะไดผ้ ลิตภณั ฑใ์ ด อุปกรณ์ 1 แผน่ 20 ลบ.ซม. 1. แผน่ สงั กะสีขนาด 0.5 1 ซม. 250 ลบ.ซม. 2. สารละลายกรดไฮโดรคลอริก เขม้ ขน้ 0.2 โมลต่อลิตร 2 หลอด 3. น้าํ กลนั่ 1 หลอด 4. หลอดทดลองขนาดกลาง 1 ใบ 5. หลอดนาํ แก๊ส 1 อนั 6. บีกเกอร์ขนาด 500 ลบ.ซม. 7. จุกยาง 13

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี ข้นั ตอน ใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามข้นั ตอนต่อไปน้ี หลอดนาํ แก๊ส 1. เทสารละลายกรดไฮโดรคลอริกเขม้ ขน้ 0.2 โมลต่อลิตร จาํ นวน 20 ลูกบาศก-์ จุกยาง เซนติเมตร ลงในหลอดทดลอง ใส่แผน่ สงั กะสีขนาด 0.5 1 เซนติเมตร ลงใน สารละลายกรด หลอดทดลองขนาดกลาง แลว้ ปิ ดปาก ไฮโดรคลอริก หลอดทดลองดว้ ยจุกยางที่ต่อกบั หลอด แผน่ สงั กะสี นาํ แก๊ส 14

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี สารละลายกรด น้าํ กลน่ั ไฮโดรคลอริก แผน่ สงั กะสี 2. ใส่ปลายหลอดนาํ แก๊สอีกดา้ นลงในหลอดทดลองท่ีมีน้าํ กลนั่ อยเู่ ตม็ ซ่ึงจุ่มอยู่ ในบีกเกอร์บรรจุน้าํ กลนั่ สงั เกตการเปลี่ยนแปลงและบนั ทึกผล 15

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี 16

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี บันทกึ ผล สารเริ่มต้น การเปลยี่ นแปลงทเี่ กดิ ขนึ้ แผน่ สงั กะสี + สารละลายกรด มีฟองแก๊สเกิดข้ึน ไฮโดรคลอริก แผน่ สงั กะสีมีขนาดเลก็ ลง จนหมดไป 17

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี สรุปผล 18

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี ค้นหาคาํ ตอบ 1. เมื่อใส่แผน่ สงั กะสีลงในสารละลายกรดไฮโดรคลอริก ผลที่เกิดข้ึนคืออะไร 2. สารที่เกิดข้ึนมีสมบตั ิเหมือนสารเร่ิมตน้ หรือไม่ เพราะอะไร 3. การเปล่ียนแปลงของสารที่เกิดข้ึนเป็นการเปลี่ยนแปลงทางเคมีหรือไม่ เพราะอะไร 19

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี ค้นหาคาํ ตอบ 4. สารเร่ิมตน้ และผลิตภณั ฑท์ ่ีไดจ้ ากปฏิกิริยาน้ีคือสารใด 5. ปฏิกิริยาเคมีระหวา่ งสงั กะสีกบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริกเขียนสมการเคมีได้ ในลกั ษณะใด 20

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี จากผลการทดลอง สารเร่ิมต้น ผลติ ภณั ฑ์  แผน่ สงั กะสี (Zn)  สารประกอบเกลือของซิงก์ (II)  สารละลายกรดไฮโดรคลอริก (HCl) คลอไรด์ (ZnCl2)  แก๊สไฮโดรเจน (H2) Zn(s) + HCl(aq) ZnCl2(aq) + H2 (g) Zn H Cl Cl Cl Zn H H 21

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี นักเรียนจะทาํ ให้จาํ นวนธาตุแต่ละชนิดของสารเริ่มต้น และผลติ ภณั ฑ์ในสมการเคมสี มดุลกนั ได้ด้วยวธิ ีใด H Cl Zn HCl H H CCll ZZnn CCll H Zn Cl Cl HH H Zn(s) + 2HCl(aq) ZnCl2(aq) + H2 (g) 22

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขียนสมการเคมี หลกั ในการเขียนสมการเคมี รู้สูตรเคมีและสถานะของสารท่ีเกี่ยวขอ้ งในปฏิกิริยาเคมี เขียนสารเร่ิมตน้ อยดู่ า้ นซา้ ย ผลิตภณั ฑอ์ ยู่ ดา้ นขวา และ มีลูกศร() คนั่ กลาง ดุลจาํ นวนอะตอมของธาตุท่ีมีจาํ นวนมากก่อน ดุลโมเลกลุ ของน้าํ และธาตุอิสระภายหลงั 23

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี เม่ือเหลก็ ทาํ ปฏิกิริยากบั ความช้ืนในอากาศ จะเกิดสนิมและแก๊สไฮโดรเจน 3Fe(s) + H2O(aq) Fe3O4(s) + H2 (g) Fe Fe Fe HH HH OOFFeFOeFOeeOFOFeOeO Fe FFee OO HHHH 24

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี 3Fe(s) + 4H2O(aq) Fe3O4(s) + H2 (g) HH HH H H O O O Fe H H H H OOFFeeFFOOee OFFeeOO H HO H HHOO OHH O HH FeFe Fe O H Fe Fe 25

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี 3Fe(s) + 4H2O(aq) Fe3O4(s) + 4H2 (g) H H H HH H H HOH HHOHHOOHHOHH H OO OO HHHHH H HHO HH OO FFee FFee FFee OO OO H H FFee FFee Fe H H 26

 1. สมการและการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี 1.1 ความหมายและการเขยี นสมการเคมี เกม ดุลสมการเคมีต่อไปน้ีใหถ้ ูกตอ้ ง 1 H2(g) + N2(aq) NH3(g) 2 Na(s) + H2O(l) NaOH(aq) + H2(g) 3 CaC2(s) + H2O(l) Ca(OH)2(s) + C2H2(g) 27