สัปดาห์ที่ 10 ปฎิริยาเคมี

Company Logo อาจารย์วราภรณ์ บุญยรัตน์

การเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมี คือ การเปลย่ี นแปลงทางเคมีท่ีเกดิ ขนึ้ และได้สาร ชนิดใหม่ (product) ซ่ึงมคี ุณสมบัติ ต่างจาก สารต้งั ต้น(reactant)MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏิกิริยาเคมี การเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมจี ะมีการเปลย่ี นแปลงพลงั งาน เกดิ ขนึ้ อาจมกี าร ดูดพลงั งาน หรือ คายพลงั งาน ให้กบั ส่ิงแวดล้อม พลงั งานการเกิดปฏิกิริยา แบง่ ออกเป็น 2 ชนิด คือMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

พลงั งานกบั การเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี• ปฏกิ ริ ิยาคายความร้อน (exothermic reaction) คือ ปฏกิ ริ ิยาทเ่ี กดิ ขึน้ แล้ว ให้พลงั งานความร้อนออกมา ทาให้ส่ิงแวดล้อมมี อณุ หภูมิสูงขนึ้ แต่อณุ หภูมิของสารลดลง เช่น การเผาไหม้ของเชื้อเพลงิ การ ละลายนา้ ของโซดาไฟ เป็ นต้น• ปฏิกริ ิยาดูดความร้อน (endothermic reaction) คือ ปฏกิ ริ ิยาทเี่ กดิ ขนึ้ แล้ว ดูดความร้อนจากส่ิงแวดล้อมเข้าไป ทาให้อณุ หภูมิ สูงขนึ้ แต่ส่ิงแวดล้อมอุณหภูมลิ ดลง เช่น การสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช การ ละลายเกลือแกงด้วยนา้ เป็ นต้นMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

- ปฏิกริ ิยาเคมที เี่ กดิ ขนึ้ มหี ลายประเภท แบ่งได้เป็ น * ปฏิกริ ิยาระหว่างกรดกบั เบส * ปฏิกริ ิยาระหว่างโลหะกบั กรด * ปฏิกริ ิยาการเผาไหม้ * ปฏกิ ริ ิยาระหว่างสารประกอบคาร์บอเนตกบั กรดMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

การเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี • การเกดิ สนิมของเหลก็ • การเผาไหม้เชื้อเพลงิ ของรถมอเตอร์ไซด์ เกดิ เป็ นเขม่าควัน • กระบวนการหายใจ ในการหายใจออกจะได้แก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ และนา้ • ภาชนะท่ที าจากโลหะ เม่ือวางทงิ้ ไว้จะทาปฏกิ ริ ิยากับแก๊ส ออกซิเจนในอากาศ ทาให้โลหะหมองคลา้ ไม่แวววาว เมื่อเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมีขนึ้ จะสังเกตเห็นการเปลยี่ นแปลงได้อย่างชัดเจน เช่น เกดิ ควนั เขม่า ตะกอน มฟี องแก๊สเกดิ ขนึ้ หรือมีความร้อนเกดิ ขนึ้ สีของสารมีการเปลยี่ นแปลง เป็ นต้นMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏิกริ ิยาเคมใี นชีวติ ประจาวนัปฏิกริ ิยาการเผาไหม้ เป็ นปฏิกริ ิยาทม่ี ักเกดิ กบั แก๊สออกซิเจนและเป็ นปฏิกริ ิยาคายความร้อน• การเผาไหม้อย่างสมบูรณ์ เกดิ แล้วได้แก๊สคาร์บอนไดออกไซต์และนา้• การเผาไหม้ไม่สมบูรณ์ เกดิ จากการเผาไหม้ทมี่ ีปริมาณออกซิเจนไม่ เพยี งพอ เกดิ แล้วได้แก๊สคาร์บอนมอนอกไซต์และเขม่าควนัMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏกิ ริ ิยาเคมใี นชีวติ ประจาวนั • การนาผงฟูมาทาขนม • H2O2 ใช้ฟอกสีผมและฆ่าเชื้อโรค • ปฏกิ ริ ิยาในแบตเตอร่ี • ฝนกรด • ปฏกิ ริ ิยาการเกดิ สนิมเหลก็MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ฝนกรด การเผาไหม้เชื้อเพลงิ (fossil fuel) เช่น ถ่านหิน และนา้ มนัปิ โตรเลยี ม ซ่ึงเชื้อเพลงิ เหล่านีม้ ีสารประกอบของซัลเฟอร์ (S)ปะปนอยู่ด้วย ฉะน้ันเม่ือเผาไหม้เชื้อเพลงทมี่ กี ามะถนั จงึ ได้แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ดงั สมการ S + O2 → SO2 2SO2 + O2 → SO3 SO3 + H2O → H2SO4MLuobgaon Chombueng Rajabhat University กรดซัลฟิ วริก

การเผาไหม้นา้ มันเชื้อเพลงิ ของเคร่ืองยนต์หรือเคร่ืองจักรในโรงงานเกดิ แก๊ส NO ซึ่งสามารถเกดิ ปฏิกริ ิยากบั O2 หรือ O3 ไปเป็ นแก๊ส NO2ซึ่งรวมกบั ละอองนา้ ในอากาศหรือนา้ ฝนไปเป็ นกรดไนตริก HNO3 ซ่ึงเป็ นอกี สาเหตุหน่ึงทที่ าให้นา้ ฝนมีสมบตั เิ ป็ นกรด จงึ ก่อให้เกดิ มลภาวะกบัส่ิงแวดล้อม N2 + O2 → 2NO 2NO + O2 → 2NO2MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

- ถ่านหินและนา้ มนั ดิบทเี่ กดิ อยู่ใต้พืน้ โลกมกั มีกามะถนั (S)ปนอยู่ด้วยเแแมกกื่อ๊๊สสเซอกดิอัลกเกฟาซรอิเเรผจ์ไานดไอตหอ่อมก้ไกไปซาไมดดะ์ ้ถ(นั SจะOแรกว๊2สม)ซตัลวัซเกฟึ่งบั สอราอ์มไอตากรรซถอิเเอจกกนดิ ไปซ(ฏตOกิ์ (ริ S2ิยา)Oกไา3ดร)้รวมตวั กบัS + O2 SO3กามะถัน ออกซิเจน ซัลเฟอร์ไดออกไซด์2SO2 + O2 2SO3ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ออกซิเจน ซัลเฟอร์ไตรออกไซด์MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

▪ เมื่อแก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์และแก๊สซัลเฟอร์ไตรออกไซด์โดน ความชื้นในอากาศ จะเกดิ ปฏิกริ ิยารวมตวั กบั ละออกนา้ เกิดเป็ น กรดซัลฟิ วรัส (H2SO3) และกรดซัลฟิ วริก หรือกรดกามะถัน (H2SO4) ถ้ากรดท่เี กดิ ขนึ้ มีปริมาณมาก เม่ือฝนตกลงมากจ็ ะถูก ชะลงมากบั ฝน เรียกว่า ฝนกรด SO2 + H2O H2SO3ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ นา้ กรดซัลฟิ วรัสSO3 + H2O H2SO4ซัลเฟอร์ไตรออกไซด์ นา้ กรดซัลฟิ วริคMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

Logo

Logo

ปฏกิ ริ ิยาเคมรี ะหว่างโลหะกบั กรดปฏกิ ริ ิยานีเ้ กดิ เมื่อ โลหะสัมผสั กบั กรดจะได้แก๊สไฮโดรเจน และเกลือ เช่นโลหะพวก(โลหะ) (กรด) (เกลือ) (แก๊ส)(โลหะ) (กรด) (เกลือ) (แก๊ส)MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

• สิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ทม่ี ีเหลก็ เป็ นองค์ประกอบ เม่ือเหลก็ สัมผสั กบั นา้ และความชื้น จะค่อย ๆ สึกกร่อน กลายเป็ นเหลก็ ออกไซด์ หรือทเี่ รารู้จกั กนั ว่า สนิมเหลก็ (Fe2O3) ดงั สมการ• 4Fe + 3O2 2Fe2O3Logo

ปฏกิ ริ ิยาการเกดิ สนิม4Fe + 3O2 2Fe2O3เหลก็ ออกซิเจน สนิมเหลก็MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏิกริ ิยาระหว่างกรดกบั เบส • ถ้ากรดรวมตวั พอดกี บั เบส จะได้ผลติ ภณั ฑ์เป็ น เกลือ และ นา้ ซ่ึงเรียก ปฏิกริ ิยานีว้ ่า ปฏกิ ริ ิยาสะเทนิ (neutralization reaction)HCl + NaOH NaCl + H2O(กรด) (เบส) (เกลือ) (นา้ )MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏกิ ริ ิยาการสลายตวั ของโซเดยี มไฮโดรเจนคาร์บอเนต2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2Oโซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต โซเดียมคาร์บอเนต คาร์บอนไดออกไซต์- ใช้ทาขนมหลายชนิด เช่น ขนมเค้ก ขนมสาลี่ ขนมถ้วยฟู- ใช้ในการดบั ไฟป่ าMLuobgaon Chombueng Rajabhat University

โซเดยี มไฮโดรเจนคาร์บอเนตหรือเรียกกนั ทัว่ ไปว่า โซดา ทาขนม ใช้เป็ นส่วนผสมของผงฟู ผงฟูเมื่อได้รับความร้อน โซเดยี มไฮโดรเจนคาร์บอเนต จะสลายตัวให้ CO2 ดงั นี้ 2NaHCO3  Na2CO3 + H2O + CO2MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

โซเดยี มไฮโดรเจนคาร์บอเนตยงั ใช้ในการดบั ไฟป่ า โดยโปรยผงNaHCO3 จากเคร่ืองบินลงบริเวณเหนือไฟป่ า ความร้อนจากไฟป่ าจะทาให้สาร NaHCO3 สลายตวั ให้แก๊ส CO2แก๊ส CO2 ทเ่ี กดิ ขนึ้ เป็ นแก๊สทหี่ นักกว่าอากาศ จงึ ปกคลมุ ไม่ให้เชื้อเพลงิ ได้รับแก๊สออกซิเจน ทาให้บรรเทาหรือหยดุ การเผาไหม้ลงได้MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ใช้ฟอกสีผมและฆ่าเชื้อโรค• ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ เป็ นสารใช้ฟอกสีผมและฆ่าเชื้อ โรค โดยปกติจะสลายตัวไปเองอย่างช้า ๆ ให้น้าและ ออกซิเจนเกดิ ขนึ้ ดงั สมการ แสงสว่างและความร้อนจะ ช่วยเร่งให้เกดิ การสลายตัวเร็วขนึ้ ดงั น้ันจึงต้องเกบ็ ไว้ในท่ี มืด หรือในภาชนะสีน้าตาลเข้ม และในท่เี ยน็2H2O2 2H2O + O2’MLuobgaon Chombueng Rajabhat University

ปฏิกริ ิยาการสลายตวั ของหินปูนหรือหินอ่อนCaCO3 ความร้อน CaO + CO2 แคลเซียมคาร์บอเนต (หินปูน) ปูนขาว คาร์บอนไดออก ไซต์- ใช้ในอุตสาหกรรมการผลติ ปูนซีเมนต์ ซ่ึงมปี ูนขาวเป็ น ส่ วนประกอบหลกัMLuobgaon Chombueng Rajabhat University