ลิลิตตะเลงพ่าย

ลิลิตตะเลงพ่าย

สาระสำคัญ ลิลิตตะเลงพ่าย พระนิพนธ์ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส เป็นวรรณคดีเฉลิมพระเกรียรติสมเด็จพระนเรศวรมหาราช โดยกล่าวถึงเหตุการณ์เมื่อ ครั้งที่พระมหาอุปราชาของพม่ายกทัพมาเพื่อตีกรุงศรีอยุธยาแล้วสมเด็จพระนเรศวร มหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาจนได้รับชัยชนะ ชี้ให้เห็นถึงการรักษา เอกราชของบรรพบุรุษไทย ทำให้ผู้อ่านเกิดความรักชาติและมีจิตสำนึกที่ดี

ประวัติ ผู้แต่ ง สมเด็จ พระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส พระนามเดิม พระองค์เจ้าวาสุกรี เป็นพระราชโอรส ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ ประสูติเมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๓ เมื่อพระชนมายุ ๑๒ พรรษา ได้ผนวช เป็นสามเณร ประทับ ณ พระตำหนักท่าวาสุกรี วัดพระเชตุพนฯ ในสมัยรัชกาลที่ ๒ ได้รับสถาปนาเป็นกรม หมื่นนุชิตชิโนรส สมัยรัชกาลที่ ๔ ได้รับการสถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ต่อมาในรัชกาลที่ ๖ โปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาปรมานุชิตชิโนรส สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖ รวมพระชนมายุ ๖๔ พรรษา

เรื่ องย่อ ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) มีการบันทึกไว้ ว่า เมื่อ พ.ศ. ๒๑๓๓ พระเจ้ากรุงหงสาวดีนันทบุเรงทรงทราบข่าวว่าสมเด็จพระมหา ธรรมราชเสด็จสรรคต แผ่นดินไทย คงกำลังระส่ำระสาย อาจมีเหตุวุ่นวายด้วยพระ ราชโอรสทั้งสองพระองค์ชิงราชบัลลังก์ จึงโปรดให้พระมหาอุปราชายกกองทัพเข้าตี กรุงศรีอยุธยา โดยทัพพม่าเข้ามาทางด่านเจดีย์สามองค์ และเช้าตีเมืองกาญจนบุรี ขณะนั้นสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเป็นพระมหากษัตริย์ไทย ทรงเตรียมทัพจะไปรบ เขมร แต่เมื่อทรงทราบข่าวศึกพม่า จึงทรงนำทัพออกไปรับศึกพม่านอกพระนคร ทัพ ไทยและทัพพม่าปะทะกันที่ตำบลตระพังตรุ จังหวัดสุพรรณบุรี ช้างทรงของสมเด็จ พระนเรศวรมหาราชและช้างทรงของสมเด็จพระเอกาทศรถตกมัน จึงเตลิดเข้าไปอยู่ ในวงล้อมข้าศึก โดยไม่มีกองทัพของพระองค์ติดตามไปด้วย สมเด็จพระนเรศวร มหาราชทรงเชิญให้พระมหาอุปราชเสด็จมากระทำยุทธหัตถีด้วยกัน พระมหาอุปราชา เพลี่ยงพล้ำต้องพระแสงของ้าวของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชสิ้นพระชนม์บนคอ ช้าง หลังจากสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเสด็จกลับกรุงศรีอยุธยาแล้ว ทรงปูน บำเหน็จทหารที่มีความชอบในการรบ และทรงตัดสินโทษทหารที่ตามเสด็จไม่ทัน แต่ สมเด็จพระวันรัต วัดป่าแก้วได้กราบทูลขอพระราชทานอภัยโทษให้แก่ทหารเหล่านั้น พระองค์ก็ทรงยินยอมและให้ยกทัพไปตีเมืองทวายและตะนาวศรีเป็นการไถ่โทษ

ลักษณะคำประพันธ์

คุณค่าของลิลิตตะเลงพ่าย คุณ ค่ า ด้ า น ว ร ร ณ ศิ ล ป์ ๑. เป็นวรรณคดีชั้นสูงของชาติซึ่งถือได้ว่าเป็นแบบอย่างที่ดีของวรรณคดีอื่นๆ ๒. ให้คุณค่าด้านวรรณศิลป์หลายประการ เช่น การเล่นคำ การแทรกบทนิราศคร่ำครวญ การใช้โวหารต่างๆการพรรณนาฉากที่ทำให้ผู้อ่านมีอารมณ์ร่วมและเกิดความรู้สึกคล้อยตาม ๓. ให้ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์และลักษณะผู้ฟังที่ดี ๔. ปลุกใจให้คนไทยรักและเทิดทูนแผ่นดินไทยจนพร้อมที่จะเสียสละเพื่อบ้านเมือง

แ น ว คิ ด ที่ ได้ จากเรื่ องลิ ลิ ตตะเลงพ่าย ๑. ๒. ๓. ลิลิตตะเลงพ่ายสะท้อนให้ แผ่นดินไทยต้องผ่านการทำ พระราชภารกิจของกษัตริย์ เห็นความรักชาติ ความเสียสละ ศึกสงครามอย่างมากมายกว่าที่ ไทยในสมัยก่อน คือการปกครอง ความกล้าหาญของบรรพบุรุษ จะมารวมกันเป็นปึกแผ่นอย่าง บ้านเมืองให้ร่มเย็นเป็นสุขและ ซึ่งคนไทยควรภาคภูมิใจ ปัจจุบันนี้ รบเพื่อปกป้องอธิปไตยของไทย

๑. ความรอบคอบไม่ประมาทในเรื่องลิลิตตะเลงพ่ายนี้ เราจะเห็น คุณธรรมของพระนเรศวรได้อย่างเด่นชัดและ สิ่งที่ทำให้เราเห็นว่าพระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ ทรงพระปรีชาสามารถมากที่สุดคือ ความรอบคอบ ไม่ ประมาท การนำไปใช้ ๒. การเป็นคนรู้จักวางแผน ตอนที่สมเด็จพระนเรศวร มหาราชทรงเปลี่ยนแผนการรบเป็นรับศึกพม่าแทนไปตี ใ น ชี วิ ต ป ร ะ จำ วั น เขมร พระองค์ได้ทรงจัดวางแผนอย่างเป็นขั้นตอนอย่าง ไม่รอช้า ๓. การมีวาทศิลป์ในการพูด เรื่องนี้มีบุคลถึงสองท่าน ด้วยกันที่แสดงให้เราเห็นถึงพระปรีชาสามารถทางด้าน การมีวาทศิลป์ในการพูด ท่านแรก คือ สมเด็จพระ นเรศวรมหาราช ท่านที่สอง คือ พระมหาอุปราชา

จั ด ทำ โ ด ย นาย ณัฐภัทร นิลมณีย์ รหัสนักศึกษา 6206510007 สาขาวิชา ภาษาไทย คณะศึกษาศาสตร์และศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่