Mersin Olgunlaşma Enstitüsü

Resim 109: Çift yönlü Seymenli Yanış Çarpana Dokuma 6.Armutlu Yanış: ‘Tarsus El Sanatları, Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik’ Ankara 1998 TC. Kültür Bakanlığı sayfa 93 de Nacarlı Köyünde bulunan heybede merkezden dağılan kompozisyon şekli ile heybenin tam ortasında basamaklı altıgen ve kenarlarında Armut motifi kullanılmıştır.46 Resim 110: Tarsus El Sanatları, Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik. Ankara 1998 TC. Kültür Bakanlığı Şekil 58: Armutlu Yanış A Raporu Şekil 59: Armutlu Yanış B Raporu 46 Tarsus El Sanatları, Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik. TC. Kültür Bakanlığı Ankara 1998 101

Resim 111: Çift yönlü Armutlu Yanış Çarpana Dokuma 7.Ayak Yanışı ‘Tarsus El Sanatları Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik’. TC. Kültür Bakanlığı Ankara 1998 s.93Nacarlı köyünde bulunan heybenin ağız kısmında ayak motifi yer almıştır. Ayrıca ‘Silifke Folkloru İşlemecilik, Dokumacılık, Örücülük Halk Oyunları ve Giysileri’ Türk Tarih Kurumu Ankara 2004. s.90 da Burunucu köyünde bulunan namazlığın iki kısa kenarında ayak motifleri yan yana sıralanarak su oluşturmuştur.47 Resim 112: Tarsus El Sanatları Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik. TC. Kültür Bakanlığı Ankara 1998 s.69,72. Resim 113: İçel El sanatları Kitabı Şekil 60: Ayak Yanışı A Rapor 47 Silifke Folkloru İşlemecilik, Dokumacılık, Örücülük Halk Oyunları ve Giysileri Türk Tarih Kurumu Ankara 2004 102

Şekil 61: Ayak Motifi B Raporu Resim 114: Çift yönlü Ayak Yanışı Çarpana Dokuma 8.Yanlızcabağ Köyü Çuval Kulpu Kolan Dokuma Ala çuval ve kıl çuvalların taşınması için yan kısımlarına dikilmek üzere2-3 cm. enli kolan kullanılır. Kolan yerde yatık olarak kurulan mini ıstarda dokunur 48 // ////////////// A B C D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Şekil 62: Yalnızcabağ Köyü Çuval Kulpu Resim 115: Mut ve çevresinde Milli El Sanatları Istar Dokuma Kitabı Ankara1985 s.53 48 Mut ve Çevresinde Milli El Sanatları Istar Dokuma Kitabı Ankara1985 103

Resim 116: Yalnızcabağ Köyü Çuval Kulpundan yapılan çarpana dokuma Resim117: Yanlızcabağ Köyü Çuval kulpundan yapılan çarpana dokuma 9.Tarak yanışı Eller kuvvet, kudret ve hükmetme gücünü simgeler. Anadolu'da \"el motifi\" dokumalarda hem gerçekçi, bir üslupla hem de stilize edilerek beş çubuk ve beş nokta şeklinde yorumlanmıştır. Parmak ve ona benzeyen tarak motifleri, geometrik olarak üçlü, beşli, yedili sayılar kullanılarak dokunur. Bir gövdeye bağlanan çeşitli çubuk formlarından oluşur ve duruma göre el, parmak veya tarak isimlerini alır.49 Resim 118: Erbek, Mine, Çatalhöyük'ten Bugüne Anadolu Motifleri Dösim Yayınları Şekil 63: Tarak Yanışı A Raporu 49 Erbek, Mine, Çatalhöyük'ten Bugüne Anadolu Motifleri Dösim Yayınları 104

Şekil 64: Tarak Yanışı B Raporu Resim 119: Çift yönlü Tarak Yanış Çarpana 10.Tarsus Belediyesi Müzesinde Bulunan Çarpana Dokuma (I) Resim120: Tarsus Belediyesi Müzesinde Bulunan Çarpana Dokuma Envanter no : KOLAN–4 Adı Yöresi : Kolan Dönemi Bulunduğu yer : Akdeniz Cinsi : 20. yy : Tarsus Belediyesi Müzesi En : Çarpana Dokuma Boy : 4 cm. Çözgü Motif atkısı : 440 cm. Kullanılana boya : Yün. Kullanılan ip kalitesi : Yün. Tanımı : Bitkisel. : El Eğirmesi : Siyah ve kırmızı renklere sahip olan dokuma geometrik şekillerle bezenmiştir. 105

//////////// A B C D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Şekil 65: Desen Raporu Resim 121: Kare Kartlarla Dokunmuş Çarpana 11.Tarsus Belediyesi Müzesinde Bulunan Çarpana Dokuma (II) Resim122: Tarsus Belediyesi Müzesinde Bulunan Çarpana Dokuma Envanter no : KOLAN–1 Adı : Kolan Yöresi : Akdeniz Dönemi : 20. yy Bulunduğu yer : Tarsus Belediyesi Müzesi : Çarpana Dokuma Cinsi : 4 cm. : 390 cm. En : Yün. : Yün. Boy : Bitkisel. Çözgü : El Eğirmesi Motif atkısı : Siyah beyaz renklere sahip olan dokuma Kullanılana boya geometrik şekillerle bezenmiştir. Kullanılan ip kalitesi Tanımı 106

Şekil 66: Desen Raporu Resim 123: Kareli Kartla Dokunan Çarpana Dokuma 9.ÖRNEK ÇALIŞMA: ÇARPANA DOKUMA VE EL NAKIŞLI (SUSMA TEKNİĞİ) YELEK VE BOYUNLUK YAPMA \\////\\\\\\\\ //\\\\////\\\\\\\\/ A 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 B C D 123456789 Şekil 67: Proje Çarpana Desen Raporu 107

9.1.Boyunluk Yapım Aşamaları 1. Çarpana için desen çıkarılır, desen raporu renklendirilir. 2. Çarpana kartları hazırlanır. 3. Hazırlanan çözgü ipleri çarpanalara dizgi sistemine uygun şekilde takılır. 4. Dokuma işlemi çevirme sistemine uygun şekilde hep ileri çevirerek dokuma yapılır. 5. Kolye kalıbı çıkarılır. Mersine özgü yerel dokuma kumaşı kalıba uygun kesilir. 6. Tazı boncuğu, pul boncuklarla süslemesi yapılır. 7. Kenar süsleri için boncuklu firkete oyası yapılır. 8. Çarpanalar ve firkete oyası kolye kumaşına tutturulur. 9. Boyun askısı dantel angeles örülür ve boyunluğa tutturulur. 10. Ütü ve temizliği yapılır işlem tamamlanır. Resim 124: Çarpana Dokumalı Boyunluk 108

9.2. Yelek Yapım Aşamaları \\////\\\\\\\\ / / \\ \\ / / / / \\ \\ \\ \\ / A B C D 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Şekil 68: Çarpana Desen Raporu 20 32 36 Şekil 69: Renklere göre çözgü iplik sayısı 1.Desen raporuna uygun çözgü ipleri 8 numara domino iplerinden 4 m kesilir. Resim 125: Çözgü İplikleri 2.Çözgü ipleri dizgi sistemine uygun şekilde çarpanalara takılır. 3.Çarpana çevirme sistemine uygun hep ileri olacak şekilde dokunur. 109

Resim 126: Çarpana Dokuma 4.Yelek kalıbı 38 bedene uygun mulaj kâğıdına çıkarılır. 5.Kartona kalıp çizilir ve kesilir. Şekil 70: Yelek Ön Kalıbı 38 Beden Şekil 71: Yelek Arka Kalıbı 38 Beden 6.Çıkarılan kalıp Mersine özgü yerel dokuma kumaşına ekonomik şekilde yerleştirilir 7.Kumaş katına yerleştirilen yelek kalıbı bol teğel alınarak kumaşın diğer tarafına aktarılır. 8.Yerel dokuma kumaşın esnemesini önlemek için kumaş arkasına kâğıt tela yapıştırılır. 9.Akrep motifi kareli kâğıda aktarılır desene ve yörede kullanılan renklere uygun renklendirme işlemi yapılır. 110

Resim 127: Akrep Motifinin Kareli Kâğıda Hazırlanması ve Renklendirilmesi 10. Belirlenen akrep motifi deneme kumaşına dokuma görüntüsü verecek işleme tekniklerinden çalışmalar yapıldı benim çalışmamda susma tekniğine göre dokuma görünümüne daha yakın bir sonuç elde edilen hesap işinin düz pesent tekniğiyle kumaş üzerine işlendi. Resim 128 a: Ayrıntı 11.Yeleğin ön ortasından başlayarak akrep motifi düz el dokumalarının desen ve renklerinden yararlanılarak dokuma görünümüne daha yakın bir sonuç elde edilen (susma) düz pesent tekniği ile çalışılır. 111

. Resim 128 b: Ayrıntı 12.Yeleğin diğer ön parçasına da aynı işlemler yapılır Resim 128 c: Ayrıntı 13.Yeleğin arka ortasından başlanıp düz pesent tekniği ile işlenir. 14.Yeleklerin kenar suyu belirlenip işlemesi bitirilir. Resim 128 d: Ayrıntı 112

15. Çarpanalar yeleğin ön parçasına ve arka parçasına teğellenir. Resim 128 e: Ayrıntı 16.Çarpanalar gizli bir şekilde yeleğe tutturulur. Resim 128 f: Ayrıntı 17.Yelek astarı kesilip 38 bedene uygun dikilir. 18.Yelek tulumlama yapılarak dikişi yapılır. 19.Yeleğin temizliği ve ütüsü yapılır işlem bitirilir. 113

Resim128 g: Çarpana Dokuma ve Akrep Motifli Yelek 114

KAYNAKÇA Aytaç, Çetin, El Dokumacılığı Temel Ders Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi:1982. Akpınarlı, Feriha H. , Ortaç Serpil H. (2007). \"Ankara Çubuk ilçesi Çarpana Dokumaları\", I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi Bildirileri, Konya: S.Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları, Konya. Demir, Sönmez, Tuna El Dokumacılığı Ve Çarpana Dokuma Demir Fatma, Er Binnaz, “Manisa İli Gördes İlçesi Kalemoğlu Köyü Kolan Dokumacılığı ve Kullanım Alanları” II. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi ve Sanat Etkinlikleri, Konya: S.Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları:2009. Megep Çarpana Dokuma Modülü 2007 Erbek, Mine, Çatalhöyük'ten Bugüne Anadolu Motifleri Dösim Yayınları Fatma, ÖZCAN. Türk El Sanatlarından Örnekler. Akademi Yayınları. Ankara:1993. Hüsnü, ZÜBER. “Türk Süsleme Sanatı”. Kültür ve Sanat Dergisi. Cilt sayı no.6.Ankara:1972. Hülya serpil, ŞAHİN. “Elazığ İl Merkezindeki Çeyizlerde Bulunan ve Hammaddesi Lif Olan El Sanatı Ürünleri”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara:1998. İsmail, ÖZTÜRK. “Seramik Sanatının Duvar Süslemesine Etkileri”.II. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri. İzmir:1982. İsmail, ÖZTÜRK. Geleneksel Türk El Sanatlarına Giriş. Ankara:1994. Kerim, KAYHAN. Sanat Eleştirisinde kural ve ölçüler. Bursa:1971. Mut ve Çevresinde Milli El Sanatları Istar Dokuma Kitabı Ankara1985 Megep Çarpana Dokuma Modülü 2007, 2010 Mut ve Çevresinde Milli El Sanatlarımız Istar Dokuma Ankara 1985 Milli Gelenek ve el Sanatları Serisi:1 Motif Akademi Halkbilimi Dergisi / 2014-1 (Ocak-Haziran) s.123-139.Kolan Dokumanın Giysi Tasarımında Kullanılması / H. YÜCEER ARSLAN Onuk, Taciser; Akpınarlı F. Ortaç S. Ve ark. (2005). Ankara İli El Sanatları Besleme Kültürü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sitesi :(2006) Ankara. ONUR, T. ve Arkadaşları. 1998. “İçel El Sanatları”, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. 115

Özcan, DEMİREL. Öğretme Sanatı. Pegem A Yayınları. ANKARA:2004. Sibel, AKTAŞ. “Seramik Sanatı Eğitiminde Görsel ve Düşünsel Kavramların Yaratıcılığa Katkıları”. Yüksek Lisans Tezi. ANKARA:2003. Sevim, BAŞLANGIÇ. “El Sanatlarının Dünü ve Bugünü”. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri. İzmir:1981. Silifke Folkloru İşlemecilik, dokumacılık, Örücülük, ,Halk Oyunları ve Giysileri T.ONUK, Feriha. AKINARLI, Serpil. ORTAÇ, Özlem ALP Türk Tarih Kurumu Basım evi Ankara: 2004. Şahamettin Kuzucular , 23 Temmuz 2012GELENEKSEL SANATLAR / Halı Kilim Giysi Dokuma Türk Kilimlerinin Motifleri Desenleri Ve Anlamları SARIOĞLU, H. Cavidan B.E. ve Arkadaşları. 1981. “Çarpanalı Dokumalar ”, YA-PA Yayınları, Ankara. ŞAHİN. A.g.e. s. Tarsus El Sanatlar, Dokumacılık, Örücülük, İşlemecilik. TC. Kültür Bakanlığı Ankara 1998 Taciser, ONUK. İğne Oyaları ve İşleme Yöntemleri. Türkiye İş Bankası Baskı 2.Ankara:1988. Yener, ALTUNTAŞ. “El Sanatlarının Dünü, Bugünü ve Sorunları”. El Sanatları Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu. Ankara:1994. ZÜBER. A.g.e.s. 116

117