หนังสือเรียนรายวิชาสังคมศึกษา สค11001 ระดับประถมศึกษา

หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค11001) ระดับประถมศึกษา หลกั สตู รการศึกษานอกระบบระดับการศกึ ษาขัน้ พื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) หามจาํ หนาย หนงั สอื เรยี นเลมน้ี จัดพิมพดวยเงินงบประมาณแผนดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สําหรบั ประชาชน ลิขสทิ ธเ์ิ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สาํ นักงานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) ระดับประถมศกึ ษา (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) เอกสารทางวิชาการลําดบั ท่ี 35/2557

คาํ นํา สํานกั งานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดด ําเนินการจัดทําหนังสือ เรยี นชุดใหมนขี้ ึ้น เพ่ือสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐานพทุ ธศกั ราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคใ นการพัฒนาผูเ รียนใหม ีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญา และศักยภาพในการประกอบอาชีพการศึกษาตอและสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคม ไดอยา งมีความสุขโดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใชด วยวิธีการศึกษาคนควาดว ยตนเอง ปฏิบัติ กจิ กรรม รวมทั้งแบบฝกหดั เพ่ือทดสอบความรูค วามเขา ใจในสาระเน้อื หา โดยเมื่อศึกษาแลว ยังไมเขาใจ สามารถกลบั ไปศกึ ษาใหมไ ด ผูเรียนอาจจะสามารถเพิ่มพูนความรูหลังจากศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนํา ความรูไ ปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชน้ั เรียน ศกึ ษาจากภูมิปญญาทองถ่ินจากแหลง เรยี นรูและจากส่อื อื่น ๆ ในการดําเนนิ การจัดทาํ หนงั สอื เรียนตามหลกั สตู รการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร บั ความรว มมอื ทดี่ ีจากผทู รงคณุ วุฒิและผูเก่ียวขอ งหลายทานท่ีคน ควาและเรียบเรียง เน้ือหาสาระจากส่ือตาง ๆ เพ่ือใหไ ดส ่ือที่สอดคลอ งกับหลักสูตรและเปน ประโยชนตอผูเ รียนที่อยู นอกระบบอยา งแทจ ริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณ คณะทีป่ รกึ ษา คณะผูเรยี บเรยี ง ตลอดจนคณะผูจัดทาํ ทุกทานทีไ่ ดใ หค วามรว มมือดว ยดไี ว ณ โอกาสน้ี สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวา หนังสือเรียนชุดน้ี จะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด สํานักงาน สงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั ขอนอมรับไวดว ยความขอบคุณย่ิง สํานกั งาน กศน. กันยายน 2557

สารบญั หนา คํานํา 1 โครงสรางรายวชิ า 2 บทที่ 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย 5 8 เร่อื งที่ 1 ลกั ษณะภมู ศิ าสตรก ายภาพของชุมชน ทอ งถ่ิน 11 เร่อื งที่ 2 ลักษณะภูมศิ าสตรกายภาพของประเทศไทย 16 เรื่องที่ 3 การใชขอมูลภูมิศาสตรก ายภาพชมุ ชนทอ งถิ่นในการดํารงชีวิต เรื่องท่ี 4 ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ กั ษทรพั ยากรธรรมชาติ เร่ืองที่ 5 ศกั ยภาพของประเทศไทย บทที่ 2 ประวัติศาสตรช าติไทย 21 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญของประวตั ศิ าสตร 22 เร่ืองท่ี 2 ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาตไิ ทย 23 เร่ืองที่ 3 ประวตั ิและผลงานของบรรพบรุ ุษไทยทมี่ สี วนปกปอง และสรา งความเจรญิ ใหแ กช าติบานเมือง 44 บทที่ 3 เศรษฐศาสตร 74 เรอื่ งท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชุมชน 75 เร่ืองท่ี 2 กิจกรรมทางเศรษฐกจิ 76 เรอ่ื งที่ 3 คณุ ธรรมของผูผลิตและผบู ริโภค 83 เรื่องที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติ สิง่ แวดลอมในทอ งถนิ่ และชุมชน 85 บทท่ี 4 การเมืองการปกครอง 91 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายและความสาํ คัญของการเมืองและการปกครอง 92 เร่ืองท่ี 2 โครงสรางการบรหิ ารราชการแผนดิน 95 เรือ่ งท่ี 3 ความสัมพนั ธร ะหวา งอํานาจนิตบิ ัญญัติ อํานาจบรหิ าร อาํ นาจตุลาการ 98 เรอ่ื งท่ี 4 การมสี วนรวมทางการเมอื งการปกครองในระดับทอ งถ่ิน และระดบั ประเทศ 100 บรรณานกุ รม 103 คณะผจู ดั ทาํ 105

โครงสรา งรายวิชา สาระสําคญั การไดเ รียนรูเกี่ยวกับตนเอง สภาพแวดลอมทองถิ่น จังหวัด ภาค และประเทศของตนทั้งดาน ประวตั ศิ าสตร ลกั ษณะทางภูมิศาสตร กายภาพ เศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง ตลอดจนการไดรับการ พัฒนาความรู ความเขา ใจในศาสนา มจี ติ สํานกึ และมีสวนรวมในการอนุรักษวัฒนธรรม ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอ มเพอื่ การพัฒนาท่ียั่งยืน ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั 1. อธิบายขอมูลเก่ียวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครอง ทเ่ี ก่ยี วขอ งกบั ตนเอง ชุมชน ทอ งถิ่น และประเทศไทย 2. ระบุสภาพความเปล่ียนแปลงดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครอง และกฎหมายทีม่ ผี ลกระทบตอวถิ ชี ุมชนทอ งถน่ิ ชวี ติ คน สงั คม และประเทศ 3. เกิดความตระหนักและสามารถนําความรูทางดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครองไปประยกุ ตใชไ ด ขอบขา ยเนื้อหา เร่ืองท่ี 1 ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย เรอื่ งที่ 2 ประวตั ศิ าสตรช าติไทย เรื่องที่ 3 เศรษฐศาสตร เรอื่ งที่ 4 การเมืองการปกครอง ส่อื ประกอบการเรยี นรู - เอกสารแบบเรยี น - เอกสารเสริม

1 บทท่ี 1 ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย สาระสําคญั ลกั ษณะทางกายภาพและสรรพสงิ่ ในโลก มคี วามสัมพันธซงึ่ กันและกนั และมีผลกระทบตอระบบนิเวศ ธรรมชาติ การนาํ แผนที่และเคร่ืองมือภูมิศาสตรมาใชในการคนหาขอมูล จะชวยใหไดรับขอมูลท่ีชัดเจนและ นาํ ไปสูการใชก ารจัดการไดอ ยา งมีประสิทธิภาพ การปฏสิ ัมพันธร ะหวา งมนษุ ยกับสภาพแวดลอมทางกายภาพ ทําใหเ กดิ สรา งสรรคว ัฒนธรรมและจติ สาํ นึกรวมกนั ในการอนุรกั ษทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม เพอ่ื การ พัฒนาท่ียง่ั ยืน ผลการเรียนรทู คี่ าดหวงั 1. อธิบายลักษณะภูมิศาสตรท างกายภาพของประเทศไทยได 2. บอกความสมั พนั ธระหวา งปรากฏการณท างธรรมชาติกับการดําเนนิ ชีวิตได 3. ใชแผนทแ่ี ละเครื่องมอื ภมู ศิ าสตรไ ดอ ยางเหมาะสม 4. วิเคราะหส ภาพแวดลอ มทางกายภาพ วฒั นธรรมและกระบวนการเปลยี่ นแปลทาง ลักษณะกายภาพและลักษณะวฒั นธรรมทอ งถ่ินได 5. วิเคราะหศ กั ยภาพของชมุ ชนทอ งถิน่ เพือ่ เช่ือมโยงเขา สูอาชีพ ขอบขายเนอ้ื หา ลักษณะทางภมู ิศาสตรกายภาพของชมุ ชน ลกั ษณะทางภูมิศาสตรก ายภาพของประเทศไทย เรื่องที่ 1 การใชขอมลู ภูมิศาสตรกายภาพชมุ ชน ทอ งถน่ิ เพอ่ื ใชใ นการดํารงชีวติ เรอ่ื งที่ 2 ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ ักษทรัพยากรธรรมชาติ เรื่องท่ี 3 ศกั ยภาพของประเทศไทย เรื่องที่ 4 เรื่องท่ี 5

2 เรอ่ื งที่ 1 ลักษณะทางภูมิศาสตรกายภาพของชมุ ชน ทอ งถิน่ ภูมศิ าสตร หมายถึง วิชาที่ศกึ ษาเกยี่ วกับพนื้ ผิวโลกท่เี ก่ยี วกบั ภูมิประเทศ ภมู ิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ ผลติ ผล และคน รวมทงั้ การกระจายของส่งิ ตาง ๆ เหลาน้ี คือ 6 วิชาทศี่ กึ ษาถึงความสมั พันธร ะหวา งโลกกับมนุษย สง่ิ แวดลอมกับมนุษย ภูมิอากาศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเกี่ยวกับองคประกอบของอุตุนิยมวิทยา รักษารูปแบบตาง ๆ เชน ภมู อิ ากาศแบบรอนชืน้ ภูมิอากาศแบบอบอุนช้นื ภมู ิอากาศแบบรอนแหงแลง เปนตน ภูมิประเทศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเกี่ยวกับองคประกอบของแผนดิน จําพวก หิน ดิน ความตาง ระดับ ทําใหเกิดภาพลักษณรูปแบบตาง ๆ เชน พ้ืนท่ีแบบภูเขา พ้ืนที่แบบลาดเชิงเขา พ้ืนที่ราบ พื้นที่ลุม เปน ตน ลกั ษณะภูมิประเทศไทย ประเทศไทยมีพ้ืนท่ีประมาณ 513, 115 ตารางกิโลเมตร มีพ้ืนที่ใหญเปนอันดับท่ี 3 ของเอเชีย ตะวนั ออกเฉยี งใต ประเทศไทยต้ังอยใู นคาบสมุทรอนิ โดจีน ซึง่ เปน สว นหน่ึงของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต ทิศเหนอื ทต่ี ้งั ของประเทศไทยจรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) และสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว จุดเหนอื สดุ ของประเทศอยูทอ่ี ําเภอแมสาย จังหวัดเชยี งราย ทิศตะวันออก จรดประเทศสาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว และกัมพชู า จุดตะวันออกสุดอยทู ่ี อาํ เภอพิบูลมงั สาหาร จงั หวดั อุบลราชธานี ทิศตะวันตก จรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) จุดตะวันตกสุดอยูที่อําเภอแมสะเรียง จังหวัด แมฮ องสอน ทิศใต จรดประเทศมาเลเซีย จุดใตสุดอยทู ่ีอําเภอเบตง จังหวัดยะลา การแบง ภาคภูมศิ าสตรของประเทศไทย ประเทศไทยแบง ตามลกั ษณะภูมศิ าสตรไ ด 6 ภาค ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก ภาคตะวนั ตก และภาคใต ภาคเหนือ ลักษณะภูมิประเทศของภาคเหนือ ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 9 จังหวัด คือ จังหวัดเชียงใหม เชียงราย แมฮองสอน ลาํ พนู ลาํ ปาง แพร นาน อตุ รดิตถ และพะเยา มีพื้นที่ 93,690 ตารางกโิ ลเมตร ลกั ษณะ ภูมปิ ระเทศเปน เทือกเขาสูง และท่รี าบหุบเขา เทือกเขาที่สําคัญ ไดแก เทือกเขาแดนลาว ถนนธงชัย ผีปนน้ํา และหลวงพระบาง ยอดเขาท่สี งู ท่สี ดุ ในประเทศไทย คอื ดอยอนิ ทนนท มคี วามสงู 2,595 เมตร และเปนสวนหนึ่ง ของเทอื กเขาถนนธงชัยในพน้ื ทจี่ ังหวดั เชียงใหม

3 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือมพี น้ื ที่ 170,000 ตารางกโิ ลเมตร ประกอบดวยจังหวดั ตา ง ๆ 19 จงั หวดั คือ จงั หวัดหนองคาย เลย อดุ รธานี นครพนม สกลนคร กาฬสนิ ธุ ขอนแกน มหาสารคาม รอยเอ็ด ชัยภูมิ ยโสธร อุบลราชธานี ศรสี ะเกษ บรุ รี ัมย นครราชสีมา สุรินทร มกุ ดาหาร อาํ นาจเจรญิ และหนองบัวลําภู ภูมิประเทศ ทว่ั ไปเปน แองคลายแองกระทะ ลาดเอียง ไปทางตะวันออกเฉียงใตมขี อบเปนภูเขาสูง ทางตะวันตกและทางใต ขอบทางตะวันตก ไดแก เทือกเขาเพชรบูรณ และเทือกเขาดงพญาเย็น สวนทางใตไดแก เทือกเขาสันกําแพง และเทอื กเขาพนมดงรัก พ้ืนทีต่ ะวันตกเปนทีร่ าบสูง เรียกวา ทีร่ าบสูงโคราช ภูเขาบริเวณนี้เปนภูเขาหินทราย ทีร่ จู กั กนั ดีเพราะเปน แหลง ทอ งเทย่ี ว คือ ภูกระดึง ภหู ลวง ในจังหวัดเลย แมนํ้าท่ีสําคัญของภาคน้ีไดแก แมนํ้าชี และแมน้ํามลู ซ่งึ มีแหลงกําเนิดจากเทอื กเขาทางทิศตะวันตก และทางใตแลวไหลลงสูแมน้ําโขง ทําใหสองฝง แมนํ้าเกิดเปนท่ีราบ น้ําทวมถึงเปนตอน ๆ พ้ืนที่ราบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมักมีทะเลสาบรูปแอก เปนจํานวนมากแตทะเลสาบเหลานี้จะมีน้ําเฉพาะฤดูฝนเทาน้ันเม่ือถึงฤดูรอน นํ้าก็จะเหือดแหงไปหมด เพราะดนิ สวนใหญเ ปน ดนิ ทรายไมอ มุ นาํ้ นํ้าจึงซึมผานไดเร็ว ภาคนี้จึงมีปญหาเรื่องการขาดแคลนนํ้าและดิน ขาดความอุดมสมบรู ณ ทําใหพืน้ ที่บางแหงไมส ามารถใชป ระโยชนใ นการเกษตรไดอยางเต็มท่ี ปจจุบันรัฐบาล ไดพ ยายามปรับปรงุ พ้นื ทีใ่ หด ขี ึ้นโดยใชร ะบบชลประทานสมยั ใหม ทาํ ใหส ามารถเปน แหลง เพาะปลกู ขา วหอมมะลิ ที่ดที ีส่ ดุ แหง หน่ึงของประเทศไทย ภาคกลาง ลักษณะภมู ิประเทศของภาคกลาง ภาคกลางมพี ื้นท่ี 91,795 ตารางกิโลเมตร ประกอบดว ยจงั หวัดตาง ๆ 22 จังหวัดคือ จังหวัดสุโขทัย พิจิตร พิษณุโลก กําแพงเพชร เพชรบูรณ นครสวรรค อุทัยธานี ชัยนาท สิงหบุรี ลพบุรี อางทอง สระบุรี สุพรรณบุรี พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี นครปฐม กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และนครนายก ลักษณะภูมิประเทศเปนที่ราบลุมแมน้ําอันกวางใหญไดแก ท่ีราบลุมแมนํ้า เจาพระยาและทาจีน มีเทือกเขาเปนขอบเขตของภาคทั้งดานตะวันตกและตะวันออก แบงเขตภูมิประเทศ ออกเปน 2 สวน ไดแ ก เขตท่ีราบภาคกลางตอนบนและเขตที่ราบภาคกลางตอนลาง เขตที่ราบภาคกลางตอนบน ต้งั แตพ น้ื ท่จี ังหวดั นครสวรรค ขน้ึ ไปจนจรดตอนเหนือของภาคมีลักษณะ เปนพนื้ ท่ีราบลุมแมน า้ํ สลับกับภเู ขา เขตท่ีราบภาคกลางตอนลา ง ตงั้ แตพ น้ื ทจี่ งั หวดั นครสวรรคลงมาจนจรดปากอาวไทยเขตพื้นที่ราบลุม แมน ํ้าอนั กวา งใหญ ภาคตะวันออก ลักษณะภมู ิประเทศภาคตะวนั ออก ภาคตะวันออกมีพื้นท่ี 34,380 ตารางกิโลเมตรเปนภาคท่ีมีพื้นที่เล็กท่ีสุดในบรรดาภาคท้ัง 5 ภาค ของไทย ประกอบดว ย 7 จังหวดั คอื จงั หวัดปราจนี บรุ ี ชลบรุ ี ฉะเชงิ เทรา ระยอง จนั ทบุรี ตราด และสระแกว ลักษณะภมู ปิ ระเทศของภาคตะวนั ออก แบง เปน 4 ลกั ษณะ ดังน้ี

4 เขตเทอื กเขา ไดแก เทอื กเขาสนั กาํ แพงและเทอื กเขาบรรทดั สวนใหญเปน ภเู ขาหินทรายและเทอื กเขา จันทบรุ ี สวนใหญเ ปนภูเขาหินอัคนหี รือหนิ แกรนิต เขตที่ราบลุมแมน้ํา ไดแก ที่ราบลุมแมน้ําบางปะกง ในพ้ืนที่ ฉะเชิงเทราและปราจีนบุรี บริเวณปากแมนํ้าท่ีไหลลงสูอาวไทยท่ีอําเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราจะมี ลกั ษณะเปนหาดโคลนเลน เขตท่ีราบชายฝงทะเล นับต้ังแตปากนํ้าบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ลงมาจนถึง อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีหาดทรายสวยงามและเปนแหลงทองเที่ยวท่ีสําคัญมีประชากรตั้งถ่ินฐาน หนาแนนมากกวาเขตอ่ืน ๆ มีแมน้ําสายส้ัน ๆ หลายสาย เชน แมน้ําระยอง แมน้ําจันทบุรี และแมน้ําตราด เฉพาะบรเิ วณปากนํา้ จะเปน หาด โคลนเลน และเกาะ เปน แหลง ทอ งเทีย่ วท่ีสําคญั ไดแ ก เกาะลา น เกาะสีชัง (จังหวัดชลบุรี) เกาะชาง (จงั หวัดตราด) และเกาะเสม็ด (จังหวดั ระยอง) เปน ตน ภาคตะวนั ตก ลกั ษณะภมู ิประเทศภาคตะวันตก ภาคตะวันตกมีพ้ืนที่ประมาณ 53,679 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวย 5 จังหวัด คือ จังหวัดตาก กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ ลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันตกสวนใหญเปนภูเขา สลับกับหุบเขาท่ีคอนขางชื้นและแคบกวาหุบเขาของภาคเหนือ เนื่องจากการกัดเซาะของแมนํ้าลําธาร มภี ูมปิ ระเทศคลา ยภาคเหนือ แบง ไดด ังนี้ เขตเทือกเขา ไดแ ก เทือกเขาถนนธงชยั เปนแนวแบงเขตระหวา งไทยกับพมา จากจังหวัดแมฮ อ งสอน ถึงจังหวัดตาก, เทือกเขาตะนาวศรี เปนแนวแบงเขตไทยกับพมา มีชองทางติดตอท่ีดานสิงขร จังหวัด ประจวบคีรีขนั ธ และดา นบดั ตี้ จงั หวัดกาญจนบุรี, เทอื กเขาหินปูน อยรู ะหวางแมนํ้าแควใหญ และแมน้ําแคว นอ ย สวนใหญเปนภเู ขาหินปนู มถี าํ้ หนิ งอกหินยอ ย เขตท่ีราบ อยูระหวางเขตเทือกเขากับท่ีราบตํา่ ภาคกลางจนถึงอาวไทย เปนท่ีราบลุมแมน้ําปง แมนํ้า แมกลอง ที่ราบแมน้ําเพชรบุรี และที่ราบชายฝงทะเลท่ีเปนหาดทรายสวยงาม เชน หาดชะอํา หาดวังหิน และอา วมะนาว ภาคใต ลักษณะภมู ิประเทศภาคใต ภาคใตมีพ้ืนที่ 70,715 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 14 จังหวัด คือ จังหวัดชุมพร พทั ลุง สรุ าษฎรธ านี นครศรีธรรมราช สงขลา ปตตานี ยะลา นราธิวาส ระนอง พังงา กระบี่ ภูเก็ต ตรัง และสตูล เปนดินแดนสว นหน่งึ ของคาบสมุทรมลายู จึงขนาบดวยทะเลทั้งสองดาน ไดแก อาวไทย มหาสมุทรแปซิฟก และทะเลอนั ดามัน มหาสมทุ รอนิ เดยี ลักษณะภูมิประเทศเปนเขตเทือกเขา ประกอบดวยแนวเทือกเขา 3 แนว ไดแก เทือกเขาภูเก็ต เทือกเขานครศรีธรรมราช และเทือกเขาสันกาลาคีรี สวนใหญจะวางตัวในแนวเหนือ-ใต มีความอุดมสมบูรณ ของปาไมและแรธาตุ เขตท่รี าบชายฝงอาวไทย ไดแก ท่ีราบลุมแมนํ้าตาป ที่ราบลุมแมนํ้าปากพนัง ท่ีราบลุม แมนํ้าปตตานี และท่ีราบรอบทะเลสาบสงขลา เกิดจากการทับถมของตะกอนดินโคลนและทราย ท่ีน้ําจาก แมน ้ําและกระแสคลื่นพัดพามาทับถม จนกลายเปนที่ราบอันกวางใหญ และมีประชากรต้ังถิ่นฐานหนาแนน มากกวา เขตพนื้ ท่ีอื่น ๆ ชายฝง ดานอาวไทยเรม่ิ ตัง้ แตช ายฝง จังหวัดชมุ พรลงไปจนถึงจงั หวดั นราธวิ าส เปนชายฝง

5 แบบเปลอื กโลกยกตวั ขึ้นสูง นํา้ ทะเลจึงตน้ื มหี าดทรายสวยงาม และมีอาวขนาดใหญ เชน อาวบานดอน อาวสวี ฯลฯ บรเิ วณปากแมนาํ้ จะเปน หาดโคลนและมีปาชายเลน ลักษณะภูมิประเทศที่เดนของชายฝงดานอาวไทย คอื ทะเลสาบสงขลา เปนทะเลสาบเปดหรือทะเลสาบนาํ้ เค็ม (Lagoon) ในอดีตกาลมีกระแสลมและคลื่นพดั พา ตะกอนทรายมาทบั ถมจนเปนแนวสนั ทราย หรือแหลม ปดปากอาวจนกลายเปนทะเลสาบสงขลาในปจจุบัน และทีร่ าบชายฝง ทะเลอนั ดามนั เปนท่รี าบแคบ ๆ เน่อื งจากมีภูเขาต้ังชดิ ตระหงาน ตดิ กบั ชายฝงทะเล ชายฝง ดานอันดามัน จะเริ่มต้ังแตชายฝงจังหวัดระนองจนไปถึงจังหวัดสตูล มีลักษณะเปนชายฝงแบบเปลือกโลก ยุบตวั หรอื จมตัว ทําใหม นี ํา้ ทะเลลึกและมีชายฝง ทเี่ วาแหวงมาก กจิ กรรมที่ 1 ลกั ษณะภมู ิประเทศของประเทศไทยมอี ทิ ธพิ ลตอความเปน อยูของคนไทยอยา งไรบา ง อธบิ ายและยกตวั อยา งมาใหเ ขาใจ กจิ กรรมที่ 2 ใหผ ูเ รยี นบอกถงึ ลักษณะทางภมู ิศาสตรก ายภาพของจงั หวัดของตนวามลี กั ษณะอยางไรและ สงผลตอ การประกอบอาชีพของคนในชมุ ชนอยางไรบา งพรอ มยกตัวอยา ง เรือ่ งท่ี 2 ลักษณะทางภูมิศาสตรของประเทศไทย ลักษณะ ทําเล ทตี่ ้งั ของประเทศไทย ประเทศไทยต้ังอยูในคาบสมุทรอินโดจีน และอยูทางทิศตะวันออกเฉียงใตของทวีปเอเชีย ท่ีต้ังของ ประเทศไทยอยูแถบศูนยส ตู ร จงึ เปนบริเวณทไ่ี ดร บั พลังงานความรอ นจากดวงอาทิตยม าก เปน ประเทศทอ่ี ยใู น เขตรอ น และมอี ณุ หภมู ขิ องอากาศเฉลีย่ สูงตลอดทัง้ ป

6 ลกั ษณะภูมิอากาศ ประเทศไทย ประเทศไทยต้ังอยูใกลเสนศูนยสูตรในซีกโลกตอนเหนือ ประเทศไทยจึงมีภูมิอากาศแบบทุงหญา สะวนั นาเปนสวนใหญ ภูมิอากาศของประเทศไทย ไดรับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต และลมมรสุม ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ดงั นี้ ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต ประเทศไทยฤดูฝนเริ่มระหวางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตจะพัดจากมหาสมุทรอินเดียมายังทวีปเอเชีย ทําใหเกิดฝนตกชุกท่ัวประเทศไทย ดังนนั้ ชายฝง ดา นตะวันตกในภาคใตจะไดรับปริมาณฝนมากกวาชายฝงตะวันออก เชน จังหวัดระนอง ภูเก็ต จะไดรบั ปริมาณนํ้าฝนมากกวาทุกจังหวัด สวนจังหวัดที่มีปริมาณฝนตกมากที่สุดในประเทศไทย คือ อําเภอ

7 คลองใหญ จังหวัดตราด ซ่ึงอยูทางภาคตะวันออก เพราะเปนจังหวัดที่รับลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตไดอยาง เต็มที่ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทยฤดูหนาวเร่ิมระหวางกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือน กมุ ภาพนั ธ ลมมรสุมตะวนั ออกเฉียงเหนือจะพัดจากตอนเหนือของจีนมายังตอนลางของทวีปเอเชียจึงทําให อากาศหนาวเย็นแตไมมฝี นตก สว นภาคใตก อใหเกดิ ฝนตกได เพราะลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจะพัดผาน อาวไทยกอ น จงึ หอบไอน้ํามาจากอา วไทย ทําใหฤดูหนาวของภาคใตม ฝี นตกและอากาศไมหนาวจดั ส่งิ แวดลอมทางธรรมชาตมิ ีอทิ ธิพลตอ การดาํ เนนิ ชีวติ ของทอ งถ่ิน ลักษณะทางธรรมชาตขิ องทองถิ่นตา ง ๆ จะมีองคประกอบทีส่ ําคญั ทีไ่ มเ หมือนกันซึ่งผูเรียนควรจะได เรียนรูถึงลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะภูมิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ องคประกอบแตละชนิดจะมีหนาท่ี เฉพาะ และมีความสัมพันธซึ่งกันและกัน เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศ และภูมิอากาศของแตละภาค ในประเทศไทยมีความแตกตา งกนั ดังน้ันจงึ ทําใหก ารดําเนินชวี ิตของประชากรในทอ งถ่ินจึงแตกตางกนั พอสรปุ ไดด ังน้ี ภาค ลักษณะภมู ปิ ระเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื เหนอื และภูมิอากาศ ความเปนอยู ศาสนา กลาง เปนทรี่ าบหุบเขา ดนิ มี เพาะปลกู พชื ผกั เมอื ง สงกรานต การแหค รัวทาน ตะวันออก เฉียงเหนือ ความอดุ มสมบูรณอ ากาศ หนาว และอาชีพ ปอยสางลอง (บวชลูกแกว) ตะวันออก ตะวนั ตก หนาวเยน็ เปนเวลานาน การทอ งเที่ยว นับถือศาสนาพทุ ธ ใต เปนทรี่ าบลมุ และมีความ ทาํ นา ทาํ สวนผลไม แขงเรือ พชื มงคล วิง่ ควาย อดุ มสมบูรณ ตอนบนของ เล้ียงสัตว ทาํ ประมง การลงแขก เกีย่ วขาว นบั ถอื ภาคในฤดหู นาวอากาศ น้ําเคม็ และน้าํ จดื รบั จา ง ศาสนาพทุ ธ หนาวและรอ นในฤดรู อ น ในโรงงานอุตสาหกรรม ตอนลา งของภาคฤดรู อน การทอ งเท่ยี วและมี และฤดูหนาวไมแตกตา ง ประชากรหนาแนนกวา กันมากนกั มฝี นตกชุกกวา ภาคอ่ืน ๆ ตอนบน เปน ทรี่ าบสงู พน้ื ดนิ เปน ทําไร เลยี้ งสัตว ประชากร แหเ ทียนพรรษา ดินปนทรายอากาศ คอ นขางยากจน และ บุญบง้ั ไฟ คลอ งชา ง แหงแลง โยกยา ยไปอยูทอี่ น่ื มาก นับถือศาสนาพทุ ธ คลายภาคกลาง คลายภาคกลาง เปน ทร่ี าบฝง ทะเลอากาศ ทําสวนยางพารา ปาลม บุญเดือนสบิ ชงิ เปรต

8 ภาค ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื และภมู อิ ากาศ ความเปนอยู ศาสนา รอ นชน้ื ฝนตกตลอดทง้ั ป นา้ํ มนั เหมอื งแร ประมง วงิ่ ควาย นับถอื ศาสนาพุทธ นา้ํ เค็มและอาชพี และศาสนาอสิ ลาม การทองเท่ียว กิจกรรมที่ 1 ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาคนควา ลกั ษณะภมู ิประเทศภมู อิ ากาศและอาชพี ของประชากรใน แตละภาคแลว นํามาอภิปราย กิจกรรมท่ี 2 ใหนกั เรียนบอกช่ือจงั หวดั ในภาคเหนือ ภาคใต และภาคกลางมาภาคละ 5 จงั หวัด เรื่องที่ 3 การใชข อมลู ภูมิศาสตรกายภาพชุมชน ทองถิน่ ในการดาํ รงชีวิต การใชแผนท่ีและเครอื่ งมือทางภมู ศิ าสตร การเรยี นรคู วามหมาย องคประกอบและชนิดของแผนที่ทําใหสามารถใชแผนที่ชนิดตาง ๆ ไดอยาง เหมาะสม เปนเคร่อื งมอื สําคัญในการจดั ทําแผนท่ีในการสํารวจขอมลู ทอ งถิน่ ได แผนท่ี คือ สง่ิ ท่ีแสดงลักษณะของพ้ืนที่บนผิวโลก ท้ังที่เปนอยูตามธรรมชาติและส่ิงที่มนุษยสรางข้ึน โดยแสดงลงบนแผน แบบราบ มกี ารยอ สวนใหเล็กลงตามตองการ อาศัยสัญลักษณและเครื่องหมายท่ีกําหนด ขนึ้ แสดงลกั ษณะของสิง่ ตา ง ๆ บนโลก แผนทเี่ ปน เครื่องมอื ทส่ี าํ คัญท่ที ําใหเ รารูวา ทะเล มหาสมุทร ทวีป และประเทศตา ง ๆ ต้งั อยูบ ริเวณใด บนพน้ื โลก แตก ารท่เี ราตองการจะไดป ระโยชนอ ยา งแทจรงิ จากการใชแ ผนท่ีเทา นน้ั เราจําเปน จะตอ งมคี วามรู ความเขา ใจเกี่ยวกับแผนท่เี สยี กอ น เชน ตอ งอา นแผนที่เปน และรจู ักเลอื กชนิดของแผนท่ีตามโอกาสที่จะใช จึงจะสามารถใชแผนทไี่ ดอ ยา งถูกตอง ความสาํ คัญของแผนท่ี แผนที่เปนเคร่ืองมือทางภูมิศาสตรอยางหนึ่งของมนุษยสรางข้ึนเพ่ือนําไปใชประโยชนในกิจกรรม ตาง ๆ เชน ใชคนหาสถานที่ เสนทางคมนาคมขนสง การทองเท่ียว แหลงเกษตรกรรม และกิจการทหาร เปนตน ผใู ชแ ผนทจ่ี ะทราบขอ มูลบนพื้นทีจ่ รงิ อยางถูกตองชดั เจนและประหยัดเวลา

9 ชนดิ ของแผนที่ 1. แผนที่ทางกายภาพ คอื แผนท่แี สดงถึงลกั ษณะทวั่ ไป ไดแก 1.1 แผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ 1.2 แผนทภ่ี ูมิอากาศ 1.3 แผนทร่ี ัฐกจิ 1.4 แผนทเ่ี ศรษฐกจิ 1.5 แผนที่ประวัติศาสตร 2. แผนที่เฉพาะเรื่อง เปนแผนที่ท่ีแสดงขอมูลตามความตองการของผูศึกษา เชน แผนท่ีสรางทาง รถยนต รถไฟ เครือ่ งบิน แผนท่ที างหลวง แผนท่ีทหาร แผนท่กี ารเดนิ เรือ แผนท่ีปาไม แผนทีท่ ่ดี นิ เปน ตน องคป ระกอบของแผนที่ คอื สว นตาง ๆ ในแผนทีท่ ท่ี ําใหเ ขา ใจในการอานแผนทีไ่ ดถ กู ตอ งมากขึ้นซึ่งมี องคป ระกอบทส่ี าํ คัญ ดงั นี้ 1. เสน รงุ -เสน แวง เสน ทผ่ี านขว้ั โลกเหนือไปยังข้ัวโลกใต เรียกวา เสนแวง และเสนท่ีผาน แนวตะวนั ตกไปยังตะวันออก เรียกวา เสนรุง เสนรุงที่ยาวท่ีสุดเรียกวา เสนศูนยสูตร ท้ังเสนรุงและเสนแวง เปนเสนสมมติ 2. มาตราสวนคําพดู 3. มาตราสวนบรรทัด กิจกรรม แบง ใหกลมุ นกั เรยี นชว ยกันคิดหาคาํ ตอบของคาํ ถามทีว่ า “การหาทิศทางในแผนที่ เราจะทราบไดอยางไรวาสว นใดคอื ทิศเหนอื ในกรณที ่ีไมไ ดร ะบทุ ิศไวในแผนท”ี่ สญั ลักษณตาง ๆ ที่ใชในแผนที่ เครือ่ งหมายท่ีใชแ ทนสิ่งตาง ๆ บนผวิ โลกซึ่งมรี ปู รา งคลายของจริงและนยิ มใชสัญลกั ษณ ทเี่ ปน สากล ดังนี้ เครอื่ งมือวดั ระยะในการทําแผนผงั และพน้ื ทีอ่ ยางงา ย ๆ การสรางแผนผัง แผนที่ จะตองยอสวนจากพื้นที่จริงลงแผนแบนราบ เคร่ืองวัดระยะจึงมี ความจําเปน อยา งยิง่ เครอื่ งวัดท่ีนิยมนํามาใช ไดแ ก 1. การนบั กา ว เนน การวดั ระยะที่ใชเ ครือ่ งมืองาย ๆ ท่ที ุกคนมีอยู กอนการเดินตองทําระยะ ใหผ ูวดั หาคาความยาวมาตรฐานของระยะ 1 กา วของตนเองกอ น ถาตองการวดั ระยะ ใหเ ดินนบั กาว ไดจาํ นวน กา วแลว นํามาคูณกบั กาวมาตรฐานของตน ก็จะไดระยะจริงโดยประมาณ

10 2. โซ เปนเคร่ืองมอื ท่เี ปนโลหะเปนขอ ๆ มหี ลายชนิด แตละชนิดมีความยาวขอแตกตางกัน มที ั้งระบบองั กฤษและระบบเมตรกิ 3. เทป เปน เครื่องมอื วดั ที่นิยมใชกันมากท่ีสุดในปจจุบัน เพราะใชงาย สะดวก นํ้าหนักเบา กะทดั รดั พกพาไดสะดวก มีหลายขนาด กิจกรรมที่ 1 ใหน ักเรยี นเขยี นแผนผงั จงั หวัดทผ่ี ูเรียนอาศยั อยู โดยใชเ คร่อื งมอื ทางภูมศิ าสตรอ ยา งงา ย แลว นําเสนอในกลมุ เครื่องมอื ทใ่ี ชในการสาํ รวจทอ งถิน่ เชิงภูมศิ าสตร การศกึ ษาเรือ่ งใด ๆ กต็ าม ผเู รียนจะตอ งมเี ครอ่ื งมอื ในการศกึ ษา ซ่ึงอาจมอี ยแู ลว หรอื ผเู รยี นอาจตอง สรางขึ้นเองแลวแตก รณี และตองเหมาะสมกับเร่ืองที่จะศึกษา สําหรับเคร่ืองมือในการศึกษาจําแนกได 2 ชนิด คือ 1. เคร่ืองมือสํารวจขอมูลทองถิ่นเชิงภูมิศาสตรเศรษฐกิจและสังคม ไดแก แบบสังเกตการณ แบบสัมภาษณ แบบสอบถาม แผนท่ภี าพถายทางดาวเทยี ม เปน ตน 2. เครอ่ื งมอื สํารวจทองถน่ิ เชงิ ภูมิศาสตรกายภาพ แบง ได ดังน้ี 2.1 เคร่ืองมือศึกษาลักษณะภูมิประเทศ เชน เข็มทิศ เทปวัดระยะแผนท่ี และภาพถายทางอากาศ เปนตน 2.2 เครื่องมือศึกษารวมกับแผนท่ีและภาพถายทางอากาศ เชน เครื่องมือวัดพ้ืนที่ เครื่องมือวัดระยะ เครื่องมือวัดมมุ กลอ งสามมติ ิ เปนตน 2.3 เครอ่ื งมอื สาํ หรบั แผนที่และแผนผงั ไดแ ก เข็มทิศ โซ เทป การบันทึก 2.4 เครอื่ งมอื สาํ หรบั ศกึ ษาภมู ศิ าสตร ไดแก เทอรโมมเิ ตอรช นดิ ตาง ๆ เครือ่ งมอื วัดลม เครือ่ งมือวัดปริมาณนาํ้ ฝน เคร่อื งมือวดั ความชื้น เคร่อื งมือวดั ความดันอากาศ

11 กิจกรรมท่ี 1 ใหนักเรียนเขยี นแผนผังจังหวดั ทผี่ เู รยี นอาศัยอยู โดยใชเครื่องมือทางภมู ิศาสตรอ ยางงา ยแลว นําเสนอในกลมุ กจิ กรรมท่ี 2 ใหผ เู รยี นเลือกคาํ ตอบทีถ่ ูกตองทส่ี ดุ เพียงคําตอบเดียว 1. ส่งิ ใดทแ่ี สดงลกั ษณะของผวิ โลกโดยแสดงบนพื้นราบและใชเ คร่อื งหมาย แทนสิง่ ทปี่ รากฏบนพืน้ โลก คอื อะไร ก. แผนที่ ข. ลกู โลก ค. แผนผงั ง. ภาพถายอากาศ 2. ขอใดเปนแผนทแี่ สดงปริมาณ ก. แผนที่แสดงฤดูกาล ข. แผนที่แสดงชนดิ ของปาไม ค. แผนทแ่ี สดงจํานวนประชากร ง. แผนทแ่ี สดงลกั ษณะทางธรณี 3. เมอื่ ยนื หันหนาไปทางทิศตะวันตก ทศิ ใต จะอยูท างดา นใด ก. ดา นหนา ข. ดา นซา ย ค. ดานขวา ง. ดา นหลัง 4. สญั ลกั ษณท ีใ่ ชแ ทนท่ีตง้ั เมอื งในแผนท่ี จัดเปนสัญลักษณป ระเภทอะไร ก. สญั ลักษณท เ่ี ปนสี ข. สญั ลักษณทเ่ี ปนจดุ ค. สัญลกั ษณที่เปน เสน ง. สญั ลกั ษณทเี่ ปน พน้ื ที่ 5. สเี หลืองเปน สญั ลักษณแทนสงิ่ ใดในแผนท่ี ก. ปา ไม ข. ทุงหญา ค. เนนิ เขา ง. ไหลท วปี ใหผ ูเ รยี นศกึ ษาคน ควา หาขอ มูลเกี่ยวกบั หนว ยงาน หรอื องคก รตา ง ๆ วา มีการนาํ แผนที่มาใชประโยชน อยางไรบาง (บอกมา 3 หนวยงาน) เรอ่ื งที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ และวธิ กี ารอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เปนสิ่งท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติที่อยูรอบตัวเรามีท้ังส่ิงมีชีวิต เชน คน สัตว พชื และสง่ิ ไมมชี ีวิต เชน นํา้ อากาศ หิน ดิน และสง่ิ ท่ีเกดิ ขน้ึ เองตามธรรมชาตเิ หลา นมี้ อี ทิ ธิพล ซึง่ กันและกนั ทรพั ยากรธรรมชาติ หมายถึงสิง่ ตา ง ๆ ท่ีเกดิ ข้นึ เองตามธรรมชาติและมนุษย สามารถนํามาใชใหเกิด ประโยชนต อการดํารงชวี ิต เราสามารถแบง ทรพั ยากรออกเปน 3 ประเภท คือ 1. ประเภทที่ใชแ ลวหมดไป ไดแ ก แรธ าตุ นาํ้ มัน กาซ ธาตุอาหารพชื ในดิน

12 2. ประเภทท่ใี ชไ มหมดแตเสอ่ื มคณุ ภาพ ไดแก ดิน นํ้า อากาศ 3. ประเภททีใ่ ชแลวหมดไปแตส ามารถหาทดแทนข้ึนมาได ไดแ ก ปาไม สัตวป า ทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอความเปนอยูของมนุษยมาก ประเทศไทยอุดมสมบูรณดวย ทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิด มีปริมาณมากนอยขึ้นอยูกับความแตกตางของสภาพภูมิศาสตรแตละภาค มนุษยใชทรัพยากรบางอยางเพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน นํ้า อากาศ และทรัพยากรบางชนิดนํามาใช อุปโภคหรอื บรโิ ภค เชน พชื ผกั แรธ าตุ ปา ไม เปนตน ประเทศไทยอุดมไปดว ยทรพั ยากรธรรมชาติหลายชนิด ปริมาณ และแหลงท่ีปรากฏอาจจะแตกตาง กันท้ังนข้ี ึ้นอยกู ับสภาพภมู ศิ าสตรทแ่ี ตกตา งกนั ดว ยทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอชีวติ ความเปนอยูของ มนุษยมาก มนษุ ยตอ งใชท รพั ยากรบางอยาง เพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน น้ํา อากาศ ทรัพยากรบางอยาง เพอื่ ความอยูรอดของชวี ิต เชน น้ํา อากาศ ทรพั ยากรบางอยางนํามาใชอ ุปโภค หรือบรโิ ภค เชน พืชผัก แรธาตุ ปาไม เปน ตน ทรัพยากรธรรมชาตสิ าํ คัญในประเทศไทยทม่ี ีอิทธิพลตอการดาํ รงชีวติ ของประชากร ไดแก 1. ทรพั ยากรดนิ ประเทศไทยไดช ื่อวา เปนเมืองเกษตรกรรม เปนแหลงอูขาว อูน้ําท่ีสําคัญของโลกทรัพยากรดิน จึงมี ความสําคญั ตอประเทศเปน อยา งย่ิง ลักษณะของดินในประเทศไทย สรุปไดดังน้ี 1.1 ดินเหนียว พบท่ัวไปในบริเวณราบลุมแมนํ้าสายตาง ๆ ซ่ึงมีนํ้าทวมถึงทุกภูมิภาค เน้ือดินละเอยี ด เหมาะจะทํานาขา ว และทําไรป อกระเจา 1.2 ดนิ รวน พบทว่ั ไปในพ้ืนที่ลานตะพักลาํ นํา้ ของแมน าํ้ สายตาง ๆ ซ่ึงเปนพื้นท่ีท่ีอยูหางจาก สองฝง แมนา้ํ ออกไป เปนลกั ษณะท่ีราบข้ันบันได และนํ้าทวมไมถึง เนื้อดินเปนสวนประกอบของดินเหนียวและ ดนิ ทราย ใชป ลกู พืชไร ออ ย ขา วโพด มันสําปะหลงั ฯลฯ 1.3 ดินอินทรียวัตถุ เปนดินที่เกิดจากการยอยสลายของพืชและซากสัตวท่ีเนาเปอยทับถม เปนชนั้ ๆ พบทีท่ เี่ คยเปนปา ชายเลนมากอ น (ในปจจบุ นั คือปาพรุ) แตม กั จะมธี าตุกํามะถนั ปนอยูม าก 1.4 ดินทราย เปนดนิ ทีม่ อี งคประกอบของเนอ้ื ทรายมากทสี่ ดุ มคี วามอดุ มสมบรู ณคอนขา งตํ่า พบมากในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ในบรเิ วณชายฝงแมน า้ํ และเชิงเขาในภาคอ่นื ๆ จะพบในพื้นทช่ี ายฝง ทะเล ใชท ําสวนมะพราว และปลูกปาเพือ่ พฒั นาคุณภาพของดิน 2. ทรัพยากรน้าํ ประเทศไทยมีปริมาณฝนอยูในเกณฑปานกลาง เฉล่ียประมาณปละ 1,675 มิลลิเมตร จัดไดวาเปน ประเทศที่มีความอุดมสมบูรณของทรัพยากรน้ํามากพอสมควร ทั้งแหลงนํ้าบนพื้นผิวดิน (แมน้ําลําคลอง) และแหลง นํา้ ใตดิน (นํ้าบาดาล) แตเน่ืองจากพื้นท่ีสวนใหญของประเทศมีฝนตกไมสม่ําเสมอตลอดป จึงมักประสบปญหาขาดแคลนนํ้า ในชวงฤดูแลง โดยเฉพาะน้ําใชในการเกษตร ซงึ่ ประสบปญ หาเกอื บทุกพื้นทีข่ องประเทศ

13 ภาคท่มี คี วามอดุ มสมบรู ณข องทรัพยากรนา้ํ มากท่สี ดุ คอื ภาคกลางเพราะมแี มน า้ํ สายใหญม คี วามยาว และใหน้ําตลอดปหลายสาย ไดแก แมน้ําเจาพระยา ทาจีน และแมกลอง ตลอดจนแหลงนํ้าใตดินก็นับวามี ความอดุ มสมบูรณมากวา ภาคอืน่ ๆ เชน กัน สวนภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ประสบปญหาความไมอ ดุ มสมบรู ณของแหลง นา้ํ ตามธรรมชาติมากทสี่ ดุ ในฤดแู ลงจะขาดแคลนนํ้าใชในการอปุ โภค บรโิ ภค และการเพาะปลูก บางพ้นื ท่ีไดช่ือวาประสบปญหาภัยแลง ซาํ้ ซาก แมจะมีแมน้ําชี และแมนํ้ามูล ซึ่งเปนแมน้ําสายใหญและมีความยาวมากของภาค แตปริมาณนํ้า ในฤดแู ลง กลับมนี อ ย ไมสามารถใชประโยชนไดม ากนัก ย่ิงแหลงน้ําใตดินมีปญหาดานคุณภาพ เน่ืองจากมีแร หนิ เกลือ (เกลอื สินเธาว) แทรกอยูในชนั้ หินทว่ั ไป จึงทาํ ใหแหลงนาํ้ บาดาลสว นใหญ มรี สกรอยเค็มใชประโยชน ไดน อ ย ในปจ จบุ นั มกี ารนาํ นํ้ามาใชก ันมากโดยเฉพาะภาคกลาง กรุงเทพฯ และปริมณฑล เพราะมีการขยายตัว ทางเศรษฐกจิ อยางกวา งขวาง เชน บานจดั สรร โรงงานอตุ สาหกรรม ฯลฯ ในขณะที่การผลิตนํ้าประปาของรัฐ ยังกระจายไมท ั่วถึงดพี อ ดังนัน้ เมื่อมีการขุดเจาะนาํ น้ําบาดาลมาใชกนั เพ่ิมมากขนึ้ ทาํ ใหเกิดปญ หาแผน ดินทรุด เนือ่ งจากแหลง น้าํ ใตด ินมกั อยใู นชองวา งหรือรอยแตกของช้นั หินใตด ินทงั้ สนิ้ เมือ่ นําน้ํามาใชกันมาก ๆ จึงเกิดเปนโพรงใตดิน และเกิดการทรดุ ตัวลงในทีส่ ดุ 3. ทรัพยากรปา ไม ในปจจุบัน ประเทศไทยมีพ้ืนท่ีปาไมเหลืออยูเพียงรอยละ 25 ของพื้นที่ประเทศหรือประมาณ 131,485 ตารางกิโลเมตร (พ.ศ. 2547) ลกั ษณะของปาไมใ นประเทศไทย แบง เปน 2 ประเภทใหญ ๆ ตามสภาพภมู ปิ ระเทศ ดังนี้ 1. ปา ไมไมผ ลดั ใบ เปน ปา ไมท ข่ี ้ึนในเขตอากาศรอนชื้น แบบมรสมุ เขตรอน มฝี นตกชุกเกอื บ ตลอดป มคี วามชืน้ สูง ทาํ ใหมใี บเขยี วชอุมตลอดปเ หมอื นไมผลัดเปล่ียนใบ โดยมากจะพบในพื้นท่ีภาคใตและ ภาคตะวนั ออก ปาไมผ ลัดใบ แบง ออกเปน 5 ชนดิ ยอย ๆ ดังนี้ 1.1 ปา ดงดิบ มีตน ไมขนึ้ หนาทบึ ทง้ั ไมยนื ตน ใหญแ ละไมย นื ตน เล็ก 1.2 ปาดบิ เขา พบในพ้ืนท่ีสูงตงั้ แต 1,000 เมตรขึ้นไป เกือบทุกภาค เปนปา ทใ่ี หกําเนิดตนน้าํ ลาํ ธาร 1.3 ปาสนเขา พบในพืน้ ที่สูงตัง้ แต 700 เมตรขน้ึ ไป เกอื บทกุ ภาคเชน กัน มีไมส นนานาชนดิ 1.4 ปาพรุ เปน ปาทพี่ บบรเิ วณชายฝง ทะเลของภาคใต มที ั้ง ไมย นื ตน ไมพุม ไมเลื้อย และพืชลมลกุ

14 1.5 ปาชายเลน เปนปาทขี่ ึ้นบริเวณชายทะเลที่เปน โคลนเลนโดยเฉพาะบรเิ วณปากแมน้ํา มีความสําคัญตอระบบนิเวศวิทยา หรือแหลงที่อยูอาศัยและแหลงเพาะพันธุของสัตวนํ้า ไมที่สําคัญคือ ไมโ กงกาง ลําพู จาก เปนตน 2. ปาไมผลัดใบ พบในเขตภูมิอากาศแบบทุงหญาเมืองรอนที่มีฝนตกปละ 4 เดือน ในฤดูแลงไมป ระเภทนจ้ี ะผลัดใบพรอมกันเกือบหมดทง้ั ตน พบในพนื้ ท่ีราบและพืน้ ท่สี ูงไมเกิน 1,000 เมตร แบง ออกเปน 2 ชนดิ ดงั น้ี 2.1 ปาเบญจพรรณ พบในเกือบทุกภาคของประเทศ ไมสําคัญท่ีมีคาทางเศรษฐกิจ ไดแก ไมส ัก ไมประดู ไมแดง ไมย าง ฯลฯ 2.2 ปาแดง ปาโคก หรือ ปาแพะ เปนปา โปรง พบมากในบรเิ วณทร่ี าบหรอื เนนิ เขาเตี้ย ๆ ซึ่งเปนพ้ืนที่สีแดง โดยเฉพาะในพื้นท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ไมที่มีคุณคาทางเศรษฐกิจ คือ ไมเต็งรัง ไมพะยอม ฯลฯ 4. ทรัพยากรแรธ าตุ ประเทศไทยมีแหลงแรธาตุอุดมสมบรู ณก ระจายอยูท่ัวไป โดยเฉพาะบริเวณเขตเทือกเขาสงู ในภาคเหนือ ภาคตะวนั ตก และภาคใต ในที่น้ี จาํ แนกแรธาตไุ ดเปน 3 ชนิด ดงั นี้ 4.1 แรโลหะ ไดแ ก ดีบกุ ทงั สเตน ตะก่ัว สงั กะสี ทองแดง เหลก็ พลวง และแมงกานสี 4.2 แรอ โลหะ ไดแก ยปิ ซัม หินปูน ดนิ มารล (ดนิ สอพอง) และรัตนชาติ 4.3 แรเช้อื เพลิง ไดแก นํา้ มันดิบ กาซธรรมชาติ และถานหนิ (ลิกไนต) 5. ทรัพยากรสตั วป า สตั วป า อาศยั อยูใ นปาตามโพรงไม ซอกหิน ถ้าํ สัตวเ หลาน้ีตองพ่ึงพาหากินดวยตนเอง ปรับตัวใหเขา กบั สง่ิ แวดลอ ม เชน เสอื ชา ง กวาง หมี แรด ลิง คาง เปนตน ปจจุบันสัตวปาถูกคุกคามมากขึ้นทําใหสัตวปา บางชนิดสูญพันธไป ประเทศไทยไดมีพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาข้ึน เม่ือวันท่ี 26 ธันวาคม 2530 ดงั น้นั รัฐบาลจึงกาํ หนดใหว ันท่ี 26 ธันวาคม ของทุกปเปน “วันคุมครองสัตวป า แหงชาติ” ทรัพยากรและการแลกเปลย่ี นทรพั ยากร เน่ืองจากประเทศไทยมีความอุดมสมบูรณดวยทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิดของแตละทองถิ่น เมอื่ มมี ากในทอ งถ่ินก็ดเู หมือนวาเปน ของไมม ีประโยชนหรือไมมีคุณคา แตในขณะเดียวกันทองถิ่นอ่ืนมีความ ตอ งการจึงทาํ ใหม กี ารแลกเปลย่ี นทรพั ยากรระหวา งทองถิ่นเกดิ ขึน้ ตวั อยา งขา งลางน้ีเปนทรัพยากรธรรมชาติ ท่มี ีอยใู นแตละภาคและนาํ ไปสกู ารแลกเปลยี่ นทรัพยากรระหวา งทองถนิ่ ภาคเหนือ มีลนิ้ จี่ ลาํ ไย สม เขียวหวาน และผักผลไมเมืองหนาว เชน บร็อคโคล่ี เซเลอรี่ สตรอวเบอรร่ี ลูกทอ ลกู พลับ สาล่ี เปนตน ภาคใต มที เุ รียน เงาะ ลองกอง มงั คุด และสัตวน้ําเค็ม เชน ปลา กุง หอย ปลาหมึก และอื่น ๆ เชน มะพราว แรธ าตุตา ง ๆ

15 ภาคกลาง ปลูกขา ว ทาํ สวนผกั - ผลไม เชน สมโอ ชมพู มะมว ง ขนุน ขา วโพด ออ ย ผักตาง ๆ และ เลี้ยงสตั ว เชน สกุ ร เปด ไก ปลานาํ้ จืด เปน ตน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปลูกถั่ว งา ขาวโพดออน มันสําปะหลัง ปอ ฝาย และสัตวเลี้ยง เชน โค กระบือ สกุ ร เปนตน ผลกระทบท่เี กิดจากการใชทรพั ยากร ทรัพยากรธรรมชาตเิ มื่อนํามาใชม ากเกนิ ไปโดยไมมีการสรางการทดแทนก็จะทําใหเกิดความสูญเสีย หรอื ถกู ทาํ ลายได เชน การตดั ถนนเพอ่ื ใชใ นการคมนาคม หรอื การสรางเขื่อนกักเก็บน้ําจะตองใชเนื้อท่ีบริเวณ พ้นื ดินจํานวนมหาศาล ทําใหพ้ืนดินท่ีเปนปาไมถูกโคนทําลายลง ทําใหปาไมลดลง สัตวปาลดลงเพราะพื้นที่ปา ถกู ทําลายทาํ ใหสภาพอากาศทชี่ มุ ชน้ื อดุ มสมบูรณ เกดิ ความแหงแลง ฤดูกาลผนั แปรหรอื ฝนตกไมตองตามฤดูกาล หรอื ตกนอ ย หรอื มีการใชพ ้ืนดนิ เพือ่ การเพาะปลูกมากขน้ึ มกี ารทําลายปาเพ่ือการเพาะปลูก นอกจากนี้การใช สารเคมีในการเพาะปลูกเกินความจําเปน ทําใหดินที่อุดมสมบูรณเสื่อมสภาพเม่ือทรัพยากรเส่ือมลง สภาพสง่ิ แวดลอมก็เสอ่ื มไปดว ย ส่ิงแวดลอ ม สง่ิ แวดลอ ม หมายถงึ สงิ่ ตา ง ๆ ทั้งหลายที่อยรู อบตวั เราท้ังสิ่งท่ีมีชีวิตและส่ิงท่ีไมมีชีวิต ส่ิงท่ี เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ส่ิงท่ีมนุษยสรางขึ้น อาจมีประโยชนหรือไมมีประโยชนตอมนุษยก็ได เราแบง สงิ่ แวดลอ มเปน 2 ประเภทคือ 1. สิ่งแวดลอ มตามธรรมชาติ คือสงิ่ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ ไดแก คน พืช สัตว ดนิ นํ้า อากาศ ฯลฯ สิ่งแวดลอ มนี้แบงเปน 2 ชนดิ ไดแก 1.1 สง่ิ แวดลอ มท่มี ชี ีวิต เชน คน สตั ว พชื ฯลฯ 1.2 สิง่ แวดลอ มที่ไมมีชีวิต เชน ดนิ น้าํ อากาศ ภเู ขา ฯลฯ 2. สิ่งแวดลอมทม่ี นษุ ยส รา งขึน้ แบง เปน 2 ชนิด คอื 2.1 สิ่งแวดลอมทางกายภาพ เปนสิ่งที่มนุษยสรางข้ึนเปนวัตถุ สามารถมองเห็นได ชัดเจน เชน อาคารบา นเรือน ยานพาหนะ เสื้อผา ฯลฯ 2.2 ส่ิงแวดลอมทางสังคม เปนสิ่งแวดลอมท่ีมนุษยสรางข้ึน แตไมใชวัตถุจึงไมอาจ มองเหน็ ได แตเปนสงิ่ ที่มผี ลตอ พฤตกิ รรมท่ีแสดงออก เชน ประเพณีวัฒนธรรม กฎหมายขอ บังคับ เปนตน วธิ กี ารอนุรกั ษทรพั ยากรธรรมชาติ เนื่องจากมีการทําลายทรัพยากรธรรมชาติจากการกระทําของมนุษย และการกระทําน้ันมีความ รวดเรว็ และรุนแรงเกินกวาระบบธรรมชาติจะฟน ฟดู ว ยตวั เอง ดงั นั้นเปน สิง่ จาํ เปนเรงดว นที่ตองการรณรงค ใหทุกคนในสังคมชวยกันอนุรักษ และมีความสํานึกอยางจริงจังกอนท่ีจะสงผลกระทบเลวรายไปกวาน้ี โดยคาํ นึงถงึ สิ่งตอ ไปนี้

16 1. ความสญู เปลา อนั เกดิ จากการใชท รัพยากรธรรมชาติ 2. ใชแ ละรักษาทรพั ยากรธรรมชาติดวยความระมัดระวัง และตองใชใหเกิดประโยชนสูงสุด และคุมคาที่สุด 3. ใชแลวตองมีการทดแทน 4. ตอ งควบคมุ อัตราการเกิดและการเปลี่ยนแปลงของประชากรใหสอดคลอ งเหมาะสมกนั 5. ใชทรพั ยากรอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและหาสง่ิ ใหม ๆ ใชอยา งพอเพยี ง 6. ใหการศึกษาใหประชาชนตระหนักและเขาไปมีสวนรวมในการจัดการทรัพยากรและ สิ่งแวดลอม กิจกรรม 1. ทรัพยากรธรรมชาติหมายถงึ อะไร อธิบายและยกตัวอยางมา 3 ชนิด 2. ใหผ ูเรยี นยกตวั อยางวธิ กี ารอนรุ ักษท รัพยากรธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอ มมา 3 ขอ 3. ใหผ ูเรยี นแบง กลมุ ศึกษา คนควา ผลกระทบทเ่ี กิดจากการใชและการเปล่ียนแปลง คือ ส่งิ แวดลอม ธรรมชาติ และทรพั ยากรในทอ งถิน่ แลว นํามาแลกเปล่ียนเรียนรรู ว มกัน 4. ปจ จบุ นั ประเทศไทยประสบภาวะวิกฤตกิ ารณท รพั ยากรธรรมชาติอยางไร บอกมา 3 ขอ เรือ่ งที่ 5 ศักยภาพของประเทศไทย 5.1 ศักยภาพของประเทศไทย ศักยภาพ หมายถึง อาํ นาจหรอื คุณสมบตั ทิ มี่ แี ฝงอยูใ นสิง่ ตาง ๆ อาจทําใหพัฒนา หรือใหปรากฏเห็น เปนสิ่งทป่ี ระจักษได กระทรวงศกึ ษาธิการไดม ีนโยบายในการจัดการศึกษาเพือ่ ความเปนอยูท่ดี ีสรา งความมัง่ คง่ั ทางเศรษฐกิจและความมั่นคงทางสังคมใหกับประเทศโดยการนําศักยภาพของประเทศไทยใน 5 ดาน มาใชป ระโยชนไดแก 1) ดา นทรัพยากรธรรมชาติ ประเทศไทยเปนประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติอยูอยางมากมาย ทรัพยากรธรรมชาติ เปนสิ่งที่ เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และมนุษยสามารถนําไปใชประโยชนเพ่ือการดํารงชีวิต ประโยชนดานเศรษฐกิจ และการพักผอนหยอนใจ จําแนกทรัพยากรธรรมชาติแบงเปน 4 ชนิด คือ ทรัพยากรดิน ทรัพยากรนํ้า ทรพั ยากรปาไม และทรัพยากรแรธ าตุ

17 2) ดานภูมอิ ากาศ ประเทศไทยตั้งอยูในเขตรอน สภาวะอากาศโดยท่ัวไปจึงรอนอบอาวเกือบตลอดป อุณหภูมิเฉล่ีย ตลอดปของประเทศไทยมีคาประมาณ 27 องศาเซลเซียส อยางไรก็ตามอุณหภูมิจะมีความแตกตางกันไป ในแตล ะพื้นที่และฤดูกาล พื้นที่ที่อยูลึกเขาไปในแผนดินบริเวณตั้งแตภาคกลาง และภาคตะวันออกตอนบน ข้ึนไปจนถึงภาคเหนือจะมีอุณหภูมิแตกตางกันมาก ระหวางฤดูรอนกับฤดูหนาวและระหวางกลางวัน กบั กลางคนื โดยในชว งฤดรู อนอณุ หภูมิสูงสุดในตอนบา ย ปกติจะสูงถึงเกือบ 40 องศาเซลเซียส หรือมากกวา น้ันในชวงเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม โดยเฉพาะเดือนเมษายนจะเปนเดือนท่ีมีอากาศรอนจัดที่สุดในรอบป สวนฤดูหนาวอุณหภูมติ ํา่ สุดในตอนเชามืดจะลดลงอยูในเกณฑหนาวถึงหนาวจัด โดยเฉพาะเดือนธันวาคมถึง มกราคมเปน ชว งท่มี อี ากาศหนาวมากท่สี ุดในรอบป ซึง่ ในชว งดังกลา วอณุ หภมู อิ าจลดลงตํ่ากวาจุดเยือกแข็งได ในภาคเหนือ และภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื บรเิ วณพนื้ ที่ซง่ึ เปนเทือกเขาหรอื บนยอดเขาสูง สําหรับพื้นที่ซึ่งอยู ติดทะเล ไดแ ก ภาคตะวนั ออกตอนลา งและภาคใต ความผันแปรของอณุ หภูมิในชวงวันและฤดูกาลจะนอยกวา โดยฤดูรอนอากาศไมรอนจัดและฤดูหนาวอากาศไมหนาวจัดเทาพื้นท่ีซ่ึงอยูลึกเขาไปในแผนดิน ลักษณะ ภมู ิอากาศจําแนกเปน 3 ฤดู คอื ฤดูฝน จะเร่มิ ปลายเดอื นพฤษภาคม และส้ินสดุ ปลายเดอื นตลุ าคม ฤดหู นาว จะเริ่มเดอื นตลุ าคมไปส้ินสดุ เดือนกุมภาพันธ อากาศหนาวจัด จะมีอุณหภูมิต่ํากวา 8.0 องศาเซลเซยี ส อากาศหนาว มอี ณุ หภมู ิระหวาง 8.0 - 15.9 องศาเซลเซียส และอากาศเยน็ มอี ุณหภูมิระหวาง 16.0 - 22.9 องศาเซลเซียส ฤดูรอน จะเร่ิมกลางเดือนกุมภาพันธ ไปสิ้นสุดประมาณกลางเดือนพฤษภาคม อากาศรอน จะมี อุณหภมู ริ ะหวา ง 35 - 39.9 องศาเซลเซยี ส อากาศรอ นจัด มอี ณุ หภมู ิ 40 องศาเซลเซียสข้นึ ไป 3) ดา นภูมิประเทศ และทาํ เลทต่ี ง้ั ประเทศไทย มีพ้ืนท่ี 513,115 ตารางกิโลเมตร (ประมาณ 321 ลานไร) มีลักษณะคลายขวาน โดยภาคใตเ ปน ดามขวาน แนวดานตะวันตกเปนสันขวาน ภาคเหนือเปนหัวขวาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวนั ออกเปน คมขวาน จากลักษณะดังกลาว ความยาวจากเหนือสุดถึงใตสุด วัดจากอําเภอแมสาย จังหวดั เชียงรายไปจนถงึ อําเภอเบตง จงั หวัดยะลา มคี วามยาว 1,650 กิโลเมตร สวนท่ีกวางสุดจากตะวันออก ไปตะวนั ตก วัดจากอาํ เภอสริ ินธร จังหวัดอุบลราชธานี ไปยังอาํ เภอสงั ขละบรุ ี จงั หวัดกาญจนบุรี เปน ระยะทาง 800 กิโลเมตร บริเวณแผนดินสวนที่แคบท่ีสุดของประเทศตั้งอยูระหวางแนวชายแดนกัมพูชากับพ้ืนที่ บานโขดทราย ตําบลหาดเล็ก อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีระยะทางเพียง 450 เมตร และสวนพื้นท่ี บา นวงั ดวน ตําบลหวยทราย อําเภอเมือง จังหวัดประจวบคีรีขันธ วัดจากชายแดนประเทศพมาจนถึงทะเล อา วไทย มีระยะทาง 10.6 กิโลเมตร สําหรับสวนท่ีแคบที่สุดของแหลมมลายู (แผนดินระหวางอาวไทยและ ทะเลอันดามัน) อยูในพ้ืนท่ีของจังหวัดชุมพรและระนอง มีระยะทางประมาณ 50 กิโลเมตร เรียกสวนนี้วา \"คอคอดกระ\"

18 สภาวิจัยแหงชาติไดแบงประเทศไทยออกเปน 6 ภูมิภาค ตามลักษณะธรรมชาติ รวมไปถึงธรณี สันนิษฐานและทางนํ้า รวมไปถึงรูปแบบวัฒนธรรมมนุษย โดยภูมิภาคตาง ๆ ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวันตก และภาคใต 4) ดา นศิลปวัฒนธรรมและประเพณี ประเทศไทย เปนสังคมที่ไมเหมือนที่ใดในโลก ผูคนมีความเอ้ือเฟอเผ่ือแผ มีจิตใจโอบออมอารี มีความสามัคคีในหมูคนทุกเช้ือชาติ ทุกศาสนา ศิลปวัฒนธรรมและประเพณีไทย เปนเอกลักษณของชาติ ท่คี นไทยทกุ คนภาคภมู ใิ จ เปน ความงดงามทส่ี ืบทอดอนั ยาวนาน ศลิ ปะ เชน ภาพฝาผนังตามวดั วาอาราม พระราชวัง เคร่ืองประดบั และเครอ่ื งใชท ว่ั ไป การแสดงแบบไทย ลิเก โขน ราํ วง ดนตรีไทย เพลงไทย ฯลฯ วัฒนธรรม เชน การแตงกาย ภาษาไทย อักษรไทย อาหารไทย สมุนไพรไทย มารยาทไทย การไหว การเคารพผูอาวโุ ส ฯลฯ ประเพณี เชน ประเพณีสงกรานต ประเพณีลอยกระทง ประเพณีชักพระ ประเพณีแหเทียน เขา พรรษา ฯลฯ 5) ดานทรพั ยากรมนุษย คนไทยนบั เปนทรัพยากรที่มีคาที่สุดของประเทศ มีศกั ยภาพทแี่ ตกตา ง หลากหลาย มีความรู ความเชี่ยวชาญในทุกสาขาอาชีพ มีความคิดริเริ่มสรางสรรค เชน ดานการแพทย วิศวกรรม การเกษตร นักออกแบบ ตลอดจนภูมิปญญาตาง ๆ ฯลฯ ประกอบกับ บุคลิกลักษณะนิสัยของคนไทยท่ีมีความสุภาพ ออนนอ มถอ มตน ยม้ิ แยมแจม ใส มีความสามารถในการปรับตัวไดดี รัฐบาลไดต ระหนักถึงคุณคาที่มีอยูของศักยภาพท้ัง 5 ดาน ดังกลาวจึงไดสงเสริมใหประชาชนไดนํา ศักยภาพดงั กลาว ไปใชป ระโยชนเ พื่อการมรี ายไดและสรา งอาชีพทมี่ ่นั คง 5.2 กระบวนการวเิ คราะหศ ักยภาพชุมชนทองถิ่น 1. สํารวจรวบรวมขอ มลู ชมุ ชน 1.1 ขอ มลู ท่ีสาํ รวจ ประกอบดว ย 1) ขอมูลประชากร เชน จํานวนประชากร ครอบครัว ระดับการศึกษาของคนใน ชุมชน ภูมปิ ญ ญาทองถ่นิ 2) ขอมลู ดานเศรษฐกิจ เชน อาชีพหลัก อาชีพเสริม รายรับ รายจาย ของครอบครัว ชมุ ชน รานคา ในชมุ ชน การบริโภคสินคา สถานประกอบการ การใชป ระโยชนจากท่ีดิน 3) ขอมูลดานประเพณีและวัฒนธรรม เชน ความเช่ือ ศาสนา ประเพณีทองถ่ิน การละเลน กฬี าพ้นื เมือง โบราณสถาน โบราณวัตถุ 4) ขอ มลู ดา นการเมอื งการปกครอง เชน บทบาทผูนํา โครงสรางอํานาจการปกครอง การมสี ว นรวมของคนในชุมชน

19 5) ขอมูลดานสังคม เชน โรงเรียน สถานีอนามัย แหลงเรียนรูในชุมชน กลุมตาง ๆ ในชมุ ชน ความสมั พนั ธข องคนในชมุ ชน 6) ขอมูลดานระบบนิเวศและสิ่งแวดลอม เชน ทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่น สภาพดิน แหลงน้ํา สภาพอากาศ วตั ถุดิบ แหลงทอ งเทยี่ วในชุมชน ทองถนิ่ 1.2 วิธีการสาํ รวจขอมลู การไดมาของขอมูลดังกลาวขางตน สามารถดําเนินการไดหลายวิธี ข้ึนอยูกับวัตถุประสงค ของการสํารวจ ลักษณะของขอมูลที่ตองการ เชน การสังเกต การสัมภาษณ การใชแบบสอบถาม การสนทนากลุม การศกึ ษาจากเอกสาร โดยมีเทคนคิ วธิ ีการดังนี้ 1) การสังเกต เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยผูสังเกตเฝาดูพฤติกรรมจริงหรือ เหตกุ ารณจ ริงโดยผูสังเกตอาจเขาไปทํากิจกรรมรวมในเหตุการณ หรือไมมีสวนรวมโดยเฝาดูอยูหาง ๆ ก็ได การสังเกตมที ั้งแบบมโี ครงสรางกบั แบบไมมโี ครงสรา ง การสังเกตแบบมีโครงสรางตองเตรียมหัวขอ ประเด็น ทต่ี อ งใชใ นการสังเกตลวงหนา แลว บนั ทกึ รายละเอียดสิ่งทสี่ งั เกตตามประเด็นท่กี ําหนด สว นการสงั เกตแบบ ไมม ีโครงสรางเปนการสงั เกตไปเรื่อย ๆ ตามสิง่ ที่พบเหน็ 2) การสัมภาษณ เปนวิธีเก็บขอมูลโดยผูสัมภาษณกับผูใหสัมภาษณพบปะกัน การสมั ภาษณม ที ั้งแบบมีโครงสรา งและแบบไมม โี ครงสรา ง การสมั ภาษณแบบมโี ครงสรา งผูส ัมภาษณจะเตรยี ม คําถาม เตรยี มลําดบั คาํ ถามไวลว งหนา สว นการสมั ภาษณแ บบไมมีโครงสรา งเปนการพูดคุยไปเร่ือย ๆ จะถาม คําถามใดกอนหลงั กไ็ ด 3) การใชแบบสอบถาม ผูเก็บขอมูลจะตองเตรียมแบบสอบถามไวลวงหนา โดยมี คําช้แี จง รายการขอ มลู ท่ตี องการ 4) การสนทนากลุม เปนการเกบ็ รวบรวมขอมูลจากวงสนทนา โดยผูรวมวงสนทนา เลือกมาจากผูที่มีความรูในเร่ืองน้ัน ๆ เพื่อใหไดขอมูลตรงตามประเด็นท่ีตองการ และมีผูจดบันทึกขอมูล จากการสนทนาพรอมปฏิกิริยาของผูรวมสนทนาและบรรยากาศของการสนทนา แลวสรุปเปนขอสรุปของ การสนทนาแตล ะครง้ั 5) การศึกษาจากเอกสาร เปน การเก็บรวบรวมขอ มูลท่ีมีผูรวบรวมเรียบเรียงไวแลว ในลักษณะของเอกสาร โดยพิจารณาเลอื กใชใ หเหมาะสม 2. วิเคราะหศ ักยภาพของชุมชน ทอ งถ่ิน เมื่อดําเนินการสํารวจขอมูลแลว นําขอมูลท่ีไดจากการสํารวจ มาชวยกันวิเคราะห โดยนํา ขอมูลท่ีไดม าจดั หมวดหมู เรยี งลาํ ดับ (เชงิ คุณภาพ) คํานวณคาตวั เลข (เชงิ ปรมิ าณ) ตีความ สรุป และนําเสนอ ในรปู แบบตา ง ๆ ทส่ี ามารถสอ่ื ความหมายได เชน ขอ ความ ตาราง แผนภมู ิ แผนภาพ ฯลฯ และทส่ี าํ คัญในการ วิเคราะหขอ มูลชุมชน คือ ประชาชนในชมุ ชนตองมีสว นรวมในการวิเคราะห ใหขอคิดเห็น แลกเปล่ียนเรียนรู รวมกนั ตวั อยาง ผลการวิเคราะหศักยภาพชุมชน บานปาเหม้ียง โดยการพิจารณา จุดเดน จุดดอย (ปจจัยจากภายในชุมชน ทองถิน่ ) โอกาส และอปุ สรรค (ปจจัยจากภายนอกชมุ ชน ทอ งถิ่น)

20 จุดเดนของชุมชน มดี งั น้ี ดานทรัพยากรธรรมชาติ มีปาไมอุดมสมบูรณ เปนแหลงตนนํ้าลําธาร มีลําธารไหลผานหมูบาน เหมาะสาํ หรับการปลูกเหมย้ี ง (ชาพันธุอ สั สมั ) จงึ มีวถิ ชี ีวิตท่ีเปน เอกลักษณ สบื เนือ่ งกันมานาน 200 ป ดวยการ ประกอบอาชีพทาํ สวนเหมยี้ ง ดา นภมู ิอากาศ มอี ากาศหนาวเย็นเกอื บตลอดป อณุ ภมู สิ ูงสดุ 25 องศา ดานภมู ปิ ระเทศ และทําเลทต่ี ัง้ เปน หมบู านขนาดเล็ก หา งจากจังหวัดลําปาง ประมาณ 81 กิโลเมตร เปน หมบู านรอยตอ ระหวางจงั หวัดลําปาง และจังหวดั เชียงใหม ต้งั อยูบนภูเขา อยูใ นเขตพื้นทคี่ วามรบั ผิดชอบ ของอทุ ยานแหง ชาติแจซอน มีทวิ ทัศนส วยงาม ดานศิลปวัฒนธรรม และประเพณี เปนชุมชนเกาแกมีอายุกวา 200 ป วิถีชีวิตอาชีพของคนในชุมชน ผูกพนั กับการเกบ็ เหม้ยี ง หยุดเก็บเหมี้ยงทุกวันพระ มีตํารายาโบราณที่บันทึกบนกระดาษพับสาท่ีเขียนเปน ภาษาลา นนา ประเพณีแหโคมสาย การฟอนเจิง เทศกาลดอกเสี้ยวบาน ดานทรัพยากรมนุษย คนในชุมชนมีอัธยาศัยไมตรี แกนนําชุมชนเขมแข็ง มีภูมิปญญาทองถิ่นดาน หมอเมือง (สมุนไพร) กลุมตาง ๆ มคี วามเขม แขง็ เชน กลมุ แมบาน กลุมเยาวชน กลมุ สหกรณผ ใู ชไฟฟาพลงั นํ้า จุดดอย การประกอบอาชีพทําสวนเหม้ียง ทําไดเพียง 7 เดือนในรอบป อีก 5 เดือน จะวางงาน สภาพพ้นื ทเ่ี ปนภเู ขาสูงไมสามารถทาํ นาได ตองซอื้ ขาวจากภายนอก การคมนาคมติดตอกับภายนอกคอนขาง ลําบาก รายไดห ลักของชุมชนจากการขายเหมีย้ งอยางเดยี ว เคร่อื งอุปโภคบรโิ ภคตอ งซอ้ื จากภายนอกท้งั หมด โอกาส สถานการณปจจุบัน ซึ่งเปนปจจัยภายนอก คือ กระแสการทองเที่ยวเชิงอนุรักษ การจัดกิจกรรม การทอ งเท่ียวในชมุ ชน เพ่ือศึกษาวัฒนธรรม วิถีชีวิตของทองถ่ิน ตลอดจนพักผอน และการผจญภัย โดยพัก คา งคนื กับชาวบานหรือทเี่ รียกกันวา โฮมสเตย (Home Stay) ไดร บั ความนิยมเพิ่มขึ้น อปุ สรรค การตดิ ตอ สอื่ สารกบั ภายนอกยากลําบาก ไมม สี ัญญาณโทรศัพท 3. นําผลการวิเคราะหศกั ยภาพชุมชนไปใชประโยชนใ นการเชือ่ มโยงสงู านอาชีพ จากตวั อยา งการวเิ คราะหศ ักยภาพของชุมชนบา นปา เหมยี้ ง สามารถเชือ่ มโยงเขา สกู ารสรา งอาชพี ใหม คือ อาชีพโฮมสเตย (Home Stay) ซึ่งเปนรูปแบบการทองเท่ียวอีกรูปแบบหนึ่งที่สามารถตอบสนองความ ตอ งการของนกั ทองเท่ียว และสามารถเสรมิ สรา งรายไดใ หก บั คนในชมุ ชน และเปนอาชพี ทีจ่ ัดอยใู นกลุมอาชีพ ดานการบริหารจัดการและการบริการ ซ่ึงเปนหนึ่งใน 5 กลุมอาชีพ ตามนโยบายของรัฐบาล ไดแก 1) เกษตรกรรม 2) อุตสาหกรรม 3) พาณิชยกรรม 4) ความคิดสรางสรรค และ 5) การบริหารจัดการและ การบริการ กิจกรรมเสริม ใหผเู รียนบอกศักยภาพชุมชนชนของตนเองที่เหน็ วาสามารถเชื่อมโยงไปสูก ารประกอบอาชีพได แลว นาํ มาแลกเปลย่ี นเรยี นรรู วมกัน …………………………

21 บทท่ี 2 ประวตั ิศาสตรชาติไทย สาระสําคญั ชาติไทยมีบรรพบุรุษท่ีเสียสละเลือดเน้ือเพ่ือสรางอาณาจักรใหคนไทยไดมีท่ีอยูอาศัย มีที่ ทํากนิ อุดมสมบรู ณและมศี กั ดศ์ิ รขี องความเปนชาติไทยถึงปจจบุ ัน นาน 700 ป โดยมีพระมหากษัตริยที่มีความ ปรชี าชาญ ทัง้ ดา นการรบ การปกครอง และการพฒั นาดานตาง ๆ ท่ีคนไทยทุกคนตองตระหนัก และรวมกัน รกั ษาประเทศชาตใิ หอ ยอู ยา งมั่นคง รมเยน็ เปนสขุ ตลอดไป ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง 1. อธิบายขอมลู เก่ียวกับประวัติศาสตรได 2. ระบสุ ภาพความเปลย่ี นแปลงทางประวัตศิ าสตรได 3. เกิดความตระหนกั และสามารถนาํ ความรูเ กย่ี วกบั ประวัตศิ าสตรไ ปประยกุ ตใ หทันกบั สภาพการเปลยี่ นแปลงกบั สภาพชมุ ชน สงั คมและความม่นั คงของประเทศชาติได ขอบขา ยเนอ้ื หา ความหมายความสาํ คัญของประวัตศิ าสตร ประวัตศิ าสตรค วามเปนมาของชนชาตไิ ทย เร่ืองที่ 1 ประวัติและผลงานของบรรพบุรษุ ไทยทม่ี ีสวนปกปองและสรา งความ เร่ืองที่ 2 เจรญิ ใหแ กชาตบิ า นเมอื ง เรื่องท่ี 3

22 เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของประวตั ิศาสตร ความหมาย ความสาํ คัญของประวตั ศิ าสตร ความหมาย ประวัติศาสตร หมายถึง เร่ืองราวหรือประสบการณในอดีตที่เกิดข้ึนจากการกระทําของมนุษย ทงั้ เรือ่ งราวที่เก่ยี วกบั แนวคดิ พฤติกรรม สิง่ ประดษิ ฐ มีววิ ฒั นาการทม่ี า ซงึ่ มนี กั ประวตั ิศาสตรไดศึกษาคนควา ใหรูเรื่องราวที่เกิดข้ึนตามวิธกี ารทางประวตั ิศาสตร ตวั อยา ง ประวัติศาสตรท่เี กีย่ วกับแนวความคิดของคนในอดตี เชน การฝงศพของคนจีนที่มีการฝงคน เปน ไปพรอ มกับคนตาย เพราะเชอื่ วา ผูต ายจะมีคนคอยรบั ใชหลังการตาย การขดุ คน พบบริเวณท่ฝี ง ศพของคน โบราณมกั พบอุปกรณ เครอื่ งใชตาง ๆ ใกลบ ริเวณนน้ั ๆ เพราะเกิดจากความเช่ือวาผตู ายจะไดม ีของใช เปน ตน ตวั อยาง ประวตั ิศาสตรเกีย่ วกับพฤตกิ รรม เชน ในสมัยยุคดึกดําบรรพท่ีพบวา คนสมัยน้ันยังชีพดวย การลา สัตวเปนอาหาร เพราะพบอาวธุ สาํ หรับลาสัตวใ นบริเวณที่เปน ทอ่ี ยูอาศัยของคนสมยั น้ัน ตวั อยา ง ประวตั ศิ าสตรท่ีเกี่ยวกับสิ่งประดิษฐ เชน อาวุธโบราณ เคร่ืองถวยชาม ภาพเขียนตามผนัง ทเ่ี ปน การสะทอนเรื่องราว วิถีชวี ติ ของคนสมยั ตาง ๆ ประวตั ศิ าสตร ความสําคัญของประวัตศิ าสตร ประวตั ศิ าสตรม คี วามสําคัญมากกบั ชีวติ เราคนไทย นอกจากจะใหเราไดเรียนรูเร่ืองราวของตนเองวา ไดมคี วามเปน อยมู าอยางไร และมเี หตกุ ารณใดเกดิ ขน้ึ บางในอดีต มีพัฒนาการ หรือวิวัฒนาการในแตละดาน มาอยางไร ผูศ ึกษาประวัติศาสตรย ังไดร บั ประโยชนดังน้ี 1. เปน ผมู ีเหตุ มีผล เพราะการศกึ ษาประวัตศิ าสตรตองคิด และหาหลกั ฐานเหตุผลประกอบ เพราะอธบิ ายสิ่งทพ่ี บอยางสมเหตสุ มผล 2. เปนผทู ่เี หน็ คณุ คาของประวตั ิศาสตร เขา ใจเร่ืองราวตาง ๆ ทั้งที่เปนของประเทศไทยเรา หรือตางประเทศได 3. เปนคนทีล่ ะเอยี ดรอบคอบ เพราะการศึกษาประวตั ศิ าสตร ตองดูทุกรายละเอียดไมวาจะ เปนหลักฐานรอ งรอยที่เปนวัตถุ สภาพแวดลอ ม หรือขอมลู ทางประวัตศิ าสตรอื่น ๆ กอ นทีจ่ ะสรปุ วา เกิดอะไรข้ึน 4. ทําใหม คี วามเขาใจเพ่ือนมนุษย เพราะจากการศึกษาเรื่องราวของชนชาติตาง ๆ ทําใหรู และเขาใจกนั อยา งลกึ ซงึ้ 5. เปนการถายทอดความรูที่ไดศึกษามาใหกับผูใกลเคียงและคนรุนตอไปได ทําให ประวตั ิศาสตรไ มสูญหายไป

23 ขอมูลหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรมีการจัดแบงเปนหลายลกั ษณะ ดังนี้ 1. หลักฐานตามแหลง ขอมลู เชน เอกสาร เทปบนั ทกึ การสมั ภาษณ วรรณกรรม 2. หลักฐานตามลกั ษณะการบันทึกขอมลู เชน การจารึก พงศาวดาร บันทึกสว นตัว จดหมายเหตุ สารานกุ รม เงนิ ตรา โบราณสถาน โบราณวัตถุ และอ่ืน ๆ 3. หลักฐานตามยุคสมัย เชน ยุคกอนประวัติศาสตร ไดแก โครงกระดูก ซากโบราณสถาน เครอื่ งมือเครอ่ื งใช ฯลฯ ยคุ ประวัตศิ าสตร เปน สมยั ที่มกี ารบนั ทกึ เรอื่ งราวในหนังสัตว แผน ศิลา ดินเผา รวมถึง เร่อื งราวทม่ี ีการเลาสบื ตอ กันในรปู แบบของตํานาน ศลิ าจารึก พงศาวดาร ฯลฯ 4. หลกั ฐานตามเจตนารมณข องผเู กย่ี วของในเหตกุ ารณ ทงั้ ทีโ่ ดยเจตนาทีจ่ ะบันทกึ เร่ืองราว ไวแ ละทีไ่ มม ีเจตนาบันทึกไว กิจกรรมท่ี 1 ใหผูเรียน เขยี นเลาประวตั ิศาสตร จงั หวัดทีผ่ เู รยี นอาศยั อยมู คี วามยาวครง่ึ หนา (เขยี นตวั บรรจง) เร่ืองท่ี 2 ประวัติความเปนมาของชนชาตไิ ทย ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาติไทย สมัยกอนกรุงสโุ ขทัยเปนราชธานี ในการศกึ ษาประวตั ิศาสตรช นชาติไทย มกี ารศกึ ษากนั และมีขอสันนิษฐานท่ีใกลเคียงกัน คือ เดมิ ท่ไี ดอพยพมาจากแถบภเู ขาอัลไต และอพยพเร่ือยมาจนถึงแหลมทองในปจจุบัน “ในตอนกลางลุมแมนํ้า แยงซี เปนท่ีตั้งของอาณาจักรฌอ ซึ่งนักประวัติศาสตร ฌอในสมัยน้ันคือชนชาติไทย พระเจาฌอปาออง ซง่ึ ครองราชยอยรู ะหวาง พ.ศ. 310 ถึง 343 วาเปน กษตั รยิ ไ ทย ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของนักวิชาการ ท่ีศึกษาเร่ืองราวเก่ียวกับความเปนมาของชนชาติไทย จะทําใหทราบถึงการตั้งถ่ินฐานนับแตเริ่มตน การดําเนินชีวิต และการผสมผสานทางวัฒนธรรมของชาติไทย อยางไรก็ตามไดมีขอสันนิษฐานหรือแนวคิด ตาง ๆ ท่ีมีหลักฐานนาเช่ือถือ มีผลใหการศึกษาประวัติศาสตรความเปนมาของ ชนชาติไทย สามารถสรุป แนวคิดทเ่ี ชื่อวาชนชาติไทยอพยพมาจากบริเวณประเทศจีน และทางตอนเหนือของภาคพ้ืนเอเชียตะวันออก เฉียงใต สามารถแยกออกไดดงั นี้ 1. แนวคิดที่เชื่อวาถ่ินเดิมของคนไทยอยูบริเวณเทือกเขาอัลไต แนวคิดน้ีเกิดจาก ขอ สันนษิ ฐานที่วา ถ่ินกาํ เนดิ ของมนษุ ยอยูบรเิ วณตอนกลางของทวีปเอเชีย คือ ทางตอนใตของเทือกเขาอัลไต ซึ่งปจ จบุ นั อยใู นประเทศมองโกเลีย

24 2. แนวคิดที่เชื่อวาถ่ินกําเนิดของชนชาติไทยอยูบริเวณทางตอนใตของจีนทางเหนือของ ภาคพน้ื เอเชียตะวันออกเฉียงใต ตลอดจนรฐั อัสสมั ของอนิ เดีย 3. แนวคิดน้ีเชื่อวา คนไทยอาศัยอยูกระจัดกระจายกันไป ต้ังแตมณฑลกวางตุง เร่ือยไปทาง ตะวันตก ในมณฑลกวางสี ยนู าน กยุ โจว เสฉวน ตลอดจนรัฐอสั สัมของอินเดยี โดยอาศยั ความเช่ือวา มผี ูคนท่ีมี ภาษาและวัฒนธรรมคลา ยกับคนไทย อยูท างตอนใตของจนี เปนจาํ นวนมากรวมทั้งพบหลักฐานจากบันทึกของ จีนทก่ี ลาวถงึ คนไทยสมยั แรก ๆ เปนเวลา 2,000 ปแลว 4. แนวคดิ ท่ีเช่อื วาถน่ิ เดิมของคนไทยอยูในบริเวณมณฑลเสฉวน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงเสนอความเห็นไววาคนไทย นาจะอยูแถบดินแดนทิเบตติดตอกับจีน (มณฑลเสฉวนปจจุบัน) ประมาณ พ.ศ. 500 ถูกจีนรุกรานจึงอพยพมาอยูที่ยูนานทางตอนใตของจีนแลว กระจายไปตัง้ ถนิ่ ฐานของบริเวณเง้ียวฉาน สิบสองจไุ ท ลา นนา ลา นชาง ในการศึกษาถึงประวัติความเปนมาของชนชาติไทย ยังมีขอสันนิษฐานท่ีตางกันออกไป แตอ ยางไรก็ตามชนชาติมีการต้ังถิ่นฐานในแหลมมลายูถึงปจจุบัน ซ่ึงเปนดินแดนท่ีเราคนไทยไดใชเปนที่อยู ทํากนิ สบื ตอ กันมาอยางยาวนาน ท่ีมา ณรงค พวงพิศ (บรรณาธิการ) หนังสือเรียนสังคมศึกษา, ประวัติศาสตรไทย รายวิชา ส 028 ประวตั ศิ าสตรการตงั้ ถิ่นฐานในดนิ แดนประเทศไทย กรงุ เทพฯ: กจิ กรรมท่ี 1 1. จากขอสนั นิษฐานเก่ยี วกบั ความเปนมาของชนชาตไิ ทยทเ่ี ช่อื วา มาจากทางตอนใตของ ประเทศจีน มหี ลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรใ ด ทจี่ ะสะทอ นใหเ ชื่อไดบ า ง อธบิ ายมาพอเขา ใจ 2. ผูเรียนท่ีศกึ ษาความเปนมาของชนชาตไิ ทยมคี วามเหมือน หรือตา งออกไปใหส รุปมา 1 - 2 หนา เพื่อนาํ มาแลกเปลีย่ นเรียนรรู วมกัน 3. ใหผูเรยี นศกึ ษาความเปนมาของชุมชนท่ีอาศยั อยู พรอ มทงั้ อางองิ แหลงทม่ี าของขอ มลู ดว ย

25 อาณาจกั รตาง ๆ ของไทย สมยั กอนกรงุ สุโขทัย รัชญา ไชยา (http://sukhothai.go.th/history/hist_01.htm) ไดเรยี บเรยี งเก่ียวกบั ประวัติศาสตรชาติไทย สมยั กอนตง้ั กรงุ สโุ ขทยั ไว ดงั น้ี คําวาไทย เปนชื่อรวมของชนเผามองโกล ซ่ึงแบงแยกออกเปนหลายสาขา เชน ไทยอาหมในแควน อสั สมั ไทยใหญ ไทยนอย ไทยโท ในแควน ต้งั เก๋ีย อุปนิสยั ปกติมักเออ้ื เฟอเผ่ือแผ รักสนั ติและความเปนอสิ ระ ความเจรญิ ของชนชาติไทยน้ี สันนษิ ฐานวา มีอายไุ ลเ ล่ยี กันมากบั ความเจรญิ ของชาวอยี ปิ ต บาบิโลเนยี และอสั สิเรยี โบราณ ไทยเปนชาติท่มี คี วามเจรญิ มากอ นจนี และกอ นชาวยุโรป ซงึ่ ขณะนั้นยังเปน พวกอนารยชน อยเู ปนระยะเวลา ประมาณ 5,000-6,000 ปทีแ่ ลว ทชี่ นชาตไิ ทยไดเคยมีท่ีทํากินเปนหลักฐาน มีการปกครอง เปนปก แผนและมรี ะเบียบแบบแผนอยู ณ ดนิ แดนซึ่งเปนประเทศจนี ในปจ จุบนั เม่ือประมาณ 3,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติไทยไดอพยพขามเทือกเขาเทียนชาน เดินทางมา จนถงึ ทร่ี าบลมุ อนั อดุ มสมบูรณ ณ บรเิ วณตนแมน ้าํ ฮวงโห และแมน ้ําแยงซีเกียงและไดตงั้ ถ่นิ ฐานอยู ณ บริเวณ ท่ีแหงน้ันแลวเลิกอาชีพเลี้ยงสัตวแตเดิม เปลี่ยนมาเปนทําการกสิกรรม ความเจริญ ก็ย่ิงทวีมากข้ึน มีการปกครองเปนปกแผนและไดข ยายทที่ าํ กนิ ออกไปทางทศิ ตะวันออกตามลาํ ดับ ในขณะทชี่ นชาตไิ ทยมคี วามเปน ปกแผนอยู ณ ดินแดนและมคี วามเจริญดงั กลาว ชนชาติจีนยังคงเปน พวกเล้ียงสตั ว ที่เรร อ นพเนจรอยูตามแถบทะเลสาบแคสเปย น ตอมาเม่ือประมาณกวาหนึ่งพันปท่ีไทยอพยพ เขา มาอยใู นท่รี าบลมุ แมน าํ้ เรียบรอยแลว ชนชาติจีนจึงไดอ พยพเขามาอยูในลุมนํ้าดังกลาวนี้บาง และไดพบวา

26 ชนชาติไทยไดค รอบครองและมีความเจริญอยูกอ นแลว ในระหวางระยะเวลานน้ั เราเรยี กวา อายลาว หรือพวก มุง ประกอบกนั ข้ึนเปน อาณาจักรใหญถ งึ 3 อาณาจกั ร คือ อาณาจักรลงุ ตง้ั อยูทางตอนเหนอื บริเวณตน แมน ้าํ เหลือง (หวงโห) อาณาจกั รปา ตั้งอยูทางใตลงมาบริเวณพื้นที่ทางเหลือของมณฑลเสฉวน อาณาจักรปา จดั วา เปน อาณาจักรที่สําคัญกวา อาณาจักรอ่ืน อาณาจักรเงย้ี ว ตง้ั อยทู างตอนกลางของลุมแมนํา้ แยงซเี กียง ทั้งสามอาณาจกั รน้ี มคี วามเจรญิ รงุ เรอื งขน้ึ ตามลําดบั ประชากรก็เพ่ิมมากขนึ้ จึงไดแผขยาย อาณาเขตออกมาทางทศิ ตะวนั ออก โดยมีแมน้ําแยงซีเกียงเปน แกนหลกั จากความอุดมสมบูรณในพื้นที่ถิ่นท่ีอยูใหม มีอิทธิพลทําใหเปล่ียนแปลงอุปนิสัยเดิมตั้งแต ครง้ั ยังทําการเลยี้ งสตั วท ่โี หดเหีย้ ม และชอบรกุ ราน มาเปน ชนชาติที่มใี จกวา งขวาง รกั สงบพอใจความสันติ อนั เปน อุปนสิ ัยทเี่ ปน มรดกตกทอดมาถึงไทยรุนหลังตอ มา เหตทุ ีช่ นชาติจนี เขามารจู ักชนชาตไิ ทยเปนครงั้ แรก เมือ่ แหลงทํามาหากนิ ทางแถวทะเลสาบแคสเปย น เกิดอัตคัด ขาดแคลน ทําใหชนชาติจีนตองอพยพ เคล่อื นยายมาทางทิศตะวันออก เม่ือประมาณ 2,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติจีนไดอพยพขามเทือกเขา เทียนชาน ท่ีราบสูงโกบี จนมาถึงลุมแมน้ําไหว จึงไดตั้งถ่ินฐานอยู ณ ที่นั้น และมีความเจริญข้ึนตามลําดับ ปรากฏมีปฐมกษัตริยของจีนชื่อ ฟูฮี ไดมีการสืบวงศกษัตริยกันตอมา แตขณะน้ันจีนกับไทยยังไมรูจักกัน ลว งมาจนถึงสมยั พระเจายู จนี กับไทยจึงไดร ูจักกันครั้งแรก โดยมีสาเหตุมาจากที่พระเจายู ไดมีรับสั่งใหมีการ สํารวจพระราชอาณาเขตข้ึน ชาวจีนจึงไดมารูจักชาวไทย ไดเห็นความเจริญรุงเรืองของอาณาจักรอายลาว จึงยกยองนับถือถึงกับใหสมญาอาณาจักรอายลาววา อาณาจักรไต ซ่ึงมีความหมายวาอาณาจักรใหญ สันนษิ ฐานวา เปน สมัยแรกที่จีนกับไทยไดแ ลกเปล่ียนสมั พันธไมตรตี อกนั อาณาจกั รอา ยลาวถูกรกุ ราน เม่ือประมาณ 390 ป กอนพุทธศักราช พวกจีนไดถูกชนชาติตาดรุกราน พวกตาดไดลวงเลยเขามา รุกรานถงึ อาณาจักรอายลาวดว ย อาณาจกั รลุงซึ่งอยูทางเหนือ ตองประสบภัยสงครามอยางรายแรง ในที่สุด ก็ตองท้ิงถิ่นฐานเดิม อพยพลงมาทางนครปา ซึ่งอยูทางใต ปลอยใหพวกตาดเขาครอบครองนครลุง ซ่ึงมี อาณาจักรเขตประชิดตดิ แดนจนี ฝา ยอาณาจักรจีนในเวลาตอมาเกิดการจลาจล พวกราษฎรพากันอพยพหนี ภยั สงคราม เขา มาในนครปาเปน คร้งั แรก เมื่ออพยพมาอยูก นั มากเขา กม็ าเบยี ดเบยี นชนชาติไทยในการครอง ชีพ ชนชาติไทยทนการเบยี ดเบยี นไมไ ด จึงไดอ พยพจากนครปามาหาท่ีทาํ กนิ ใหมทางใตครั้งใหญเมื่อประมาณ 50 ป กอนพุทธศักราช แตอาณาจักรอายลาวก็ยังคงอยูจนถึงประมาณ พ.ศ. 175 อาณาจักรจีนเกิดมีแควน หน่ึง คือ แควนจิน๋ มีอาํ นาจขึน้ แลวใชแ สนยานภุ าพเขา รกุ รานอาณาจักรอายลาว นับเปนครั้งแรกที่ไทยกับจีน ไดรบพุงกัน ในท่ีสุดชนชาติไทยก็เสียนครปาใหแกจีน เมื่อ พ.ศ.205 ผลของสงครามทําใหชาวนครปาท่ียัง ตกคางอยูในถ่ินเดิม อพยพเขามาหาพวกเดียวกันที่อาณาจักรเง้ียว ซ่ึงขณะนั้นยังเปนอิสระอยูไมไดอยูใน

27 อาํ นาจของจนี แตฝ ายจีนยงั คงรุกรานลงทางใตสอู าณาจกั รเงี้ยวตอไป ในท่สี ุดชนชาตไิ ทยกเ็ สียอาณาจักรเงี้ยว ใหแกพระเจา จน๋ิ ซฮี องเต เมื่อป พ.ศ. 328 อาณาจักรเพงาย ต้ังแต พ.ศ. 400 – 621 เม่ืออาณาจักรอายลาวถูกรุกรานจากจีน ท้ังวิธีรุกเงียบและรุกรานแบบ เปดเผยโดยใชแสนยานุภาพ จนชนชาติไทยอายลาวสิ้นอิสรภาพ จึงไดอพยพอีกคร้ังใหญ แยกยายกันไป หลายทิศหลายทาง เพ่ือหาถิ่นอยูใหม ไดเขามาในแถบลุมแมน้ําสาละวิน ลุมแมน้ําอิรวดี บางพวกก็ไปถึง แควน อัสสมั บางพวกไปยังแควนตังเก๋ีย เรียกวา ไทยแกว บางพวกเขาไปอยูที่แควนฮุนหนํา พวกนี้มีจํานวน คอนขางมาก ในทีส่ ดุ ไดต ้งั อาณาจกั รขนึ้ เมอื่ พ.ศ. 400 เรียกวา อาณาจกั รเพงาย ในสมยั พระเจาขุนเมอื งไดม ีการรบระหวา งไทยกบั จีนหลายครง้ั ผลดั กนั แพผ ลดั กนั ชนะ สาเหตุทีร่ บกัน เนื่องจากวา ทางอาณาจักรจีน พระเจาวูตี่ เล่ือมใสในพระพุทธศาสนาและไดจัดสมณทูตใหไปสืบสวน พระพทุ ธศาสนาทปี่ ระเทศอนิ เดีย แตการเดินทางของสมณทตู ตองผา นเขา มาในอาณาจักรเพงาย พอขุนเมือง ไมไ วใ จจงึ ขดั ขวาง ทําใหก ษัตรยิ จนี ขดั เคืองจึงสง กองทพั มารบ ผลท่ีสุดชาวเพงายตอ งพา ยแพ เมื่อ พ.ศ. 456 ตอมาอาณาจกั รจนี เกิดการจลาจล ชาวนครเพงายจึงไดโ อกาสแขง็ เมือง ตง้ั ตนเปน อิสระ จนถึง พ.ศ. 621 ฝายจีนไดรวมกันเปนปกแผนและมีกําลังเขมแข็ง ไดยกกองทัพมารุกรานไทย สาเหตุของสงคราม เนอ่ื งจากพระเจาม่ิงตี่ กษตั ริยจนี ไดว างแผนการขยายอาณาเขต โดยใชศ าสนาเปนเครื่องมอื โดยไดสงสมณทูต ไปเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนายงั ประเทศใกลเ คียง สําหรับนครเพงายนั้น เม่ือพระพุทธศาสนาแผไปถึงพอขุนลิวเมา ซึง่ เปน หวั หนา ก็เลอื่ มใส ชาวนครเพงายโดยท่ัวไปก็ยอมรับนับถือเปนศาสนาประจําชาติ ดวยตางก็ประจักษ ในคุณคาของพระธรรมอันวิเศษยอดเย่ียม นับวาสมัยนี้เปนสมัยสําคัญที่พระพุทธศาสนาไดแผเขามาถึง อาณาจักรไทย คอื เม่ือประมาณ พ.ศ. 612 เม่ือเปนเชนน้ันฝายจีนจึงถือวาไทยตองเปนเมืองขึ้นของจีนดวย จึงไดสง ขนุ นางเขามาควบคมุ การปกครองนครเพงาย เม่ือทางไทยไมยอมจึงเกิดผิดใจกัน ฝายจีนไดกรีฑาทัพ ใหญเขาโจมตีนครเพงาย นครเพงายจึงเสยี อสิ รภาพ เม่อื พ.ศ. 621 อาณาจักรนานเจา (พ.ศ. 1193 – 1823) หลงั จากนครเพงายเสยี แกจีนแลว ก็ไดมีการอพยพครั้งใหญกันอกี ครัง้ หน่งึ ลงมาทางทิศใตแ ละทางทศิ ตะวนั ตก สว นใหญม กั เขามาตงั้ อยตู ามลมุ แมน ้าํ ในเวลาตอ มาไดเ กดิ มีเมอื งใหญข ึ้นถึง 6 เมือง ท้ัง 6 เมืองตาง เปนอสิ ระแกก นั ประกอบกบั ในหว งเวลาน้ันกษัตริยจีนกําลังเสื่อมโทรม แตกแยกออกเปนสามกก กกของเลาป อนั มีขงเบง เปนผนู ํา ไดเ คยยกมาปราบปรามนครอิสระของไทย ซึ่งมีเบง เฮกเปน หัวหนา ไดส าํ เรจ็ ชาวไทยกลมุ นี้ จึงตอ งอพยพหนภี ยั จากจีน ตอมาเม่ือ พ.ศ. 850 พวกตาดไดยกกําลังเขา รุกราน อาณาจักรจนี ทางตอนเหนือ เมื่อตีไดแลวก็ตั้งตนขึ้น เปนกษัตริยทางเหนือมีปกกิ่งเปนเมืองหลวง สวนอาณาจักรทางใต กษัตริยเช้ือสายจีนก็ครองอยูท่ีเมืองนํ่ากิง ทั้งสองพวกไดรบพุงกันเพ่ือแยงชิงความเปนใหญ ทําใหเกิดการจลาจลไปทั่วอาณาจักร ผลแหงการจลาจล คร้งั น้ัน ทาํ ใหน ครอิสระทง้ั 6 ของไทย คือ ซลี ง มง เส ลางกง มุงซยุ เอีย้ แซ และเทง เซยี้ ง กลบั คืนเปน เอกราช

28 นครมงเส นับวา เปนนครสําคัญ เปน นครท่ใี หญกวา นครอื่น ๆ และต้ังอยูต่ํากวานครอื่น ๆ จึงมีฐานะ มั่นคงกวา นครอื่น ๆ ประกอบกับมีกษัตริยที่มีพระปรีชาสามารถและเขมแข็ง คือ พระเจาสินุโล พระองคได รวบรวมนครรฐั ทง้ั 6 เขาเปนอันหน่งึ อนั เดียวกันรวมเรียกวา อาณาจกั รมงเส หรอื หนองแส จากนั้นพระองคได วางระเบียบการปกครองอาณาจักรอยางแนนแฟน พระองคไดดําเนินนโยบายผูกมิตรกับจีน เพื่อปองกัน การรุกราน เน่ืองจากในระยะนนั้ ไทยกําลงั อยใู นหว งเวลาสรางตัวจนมีอํานาจ เปนอาณาจักรใหญท ่ีมีอาณาเขต ประชิดติดกบั จนี ทางฝายจนี เรยี กอาณาจกั รน้ีวา อาณาจกั รนานเจา แมวาอาณาจักรนานเจาจะส้ินรัชสมัย พระเจาสินุโลไปแลวก็ตาม พระราชโอรสของพระองค ซ่งึ สบื ราชสมบตั ิ ตอมากท็ รงพระปรีชาสามารถ นน่ั คอื พระเจา พีลอโกะ พระองค ไดทําใหอาณาจักรนานเจา เจรญิ รุง เรืองยิง่ ขึ้นไปกวาเดิม อาณาเขตก็กวางขวางมากขนึ้ กวาเกา งานชิ้นสําคัญของพระองคอยางหน่ึงก็คือ การรวบรวมนครไทยอิสระ 5 นคร เขาดว ยกนั และการเปน สมั พนั ธไมตรีกับจนี ในสมัยน้ีอาณาจักรนานเจา ทิศเหนือจรดมณฑลฮุนหนํา ทิศใตจรดมณฑลยูนาน ทิศตะวันตกจรด ทิเบต และพมา และทศิ ตะวันออกจรดมณฑลกวางไส บรรดาอาณาจักรใกลเคยี งตางพากันหวั่นเกรง และยอม ออนนอมตออาณาจักรนานเจาโดยทั่วหนากัน พระเจาพีลอโกะ มีอุปนิสัยเปนนักรบ จึงโปรดการสงคราม ปรากฏวาครงั้ หนึง่ พระองคเ สด็จเปน จอมทพั ไปชว ยจีนรบกบั ชาวอาหรับ ทมี่ ณฑลซินเกยี ง และพระองคไดรับ ชัยชนะอยางงดงาม ทางกษัตริยจ นี ถงึ กบั ยกยอ งใหสมญานามพระองควา ยูนานออง พระองคเ ปนกษัตรยิ ที่เห็น การณไ กล มีนโยบายในการแผอาณาเขตท่ีฉลาดสุขุมคัมภีรภาพ วิธีการของพระองค คือ สงพระราชโอรสให แยกยา ยกันไปต้งั บานเมอื งข้ึนใหมท างทิศใตแ ละทางทิศตะวันออกเฉยี งใต ไดแก บรเิ วณหลวงพระบาง ตังเก๋ีย สิบสองปน นา สบิ สองจุไทย (เจาไทย) หัวพันท้ังหาทั้งหก กาลตอมาปรากฏวาโอรสองคหน่ึงไดไปสรางเมือง ชื่อวา โยนกนคร ขน้ึ ทางใต เมืองตาง ๆ ของโอรสเหลานี้ตางก็เปนอิสระแกกัน เมื่อส้ินสมัยพระเจาพีลอโกะ (พ.ศ. 1289) พระเจาโกะ ลอฝง ผูเปนราชโอรสไดครองราชยส ืบตอ มา และไดดําเนินนโยบายเปนไมตรีกับจีน ตลอดมา จนถึง พ.ศ.1293 จึงมีสาเหตุขัดเคืองใจกันขึ้น มูลเหตุเนื่องจากวา เจาเมืองฮุนหนําไดแสดงความ ประพฤตดิ หู ม่ินพระองค พระองคจึงขัดเคืองพระทัย ถึงขั้นยกกองทัพไปตีไดเมืองฮุนหนํา และหัวเมืองใหญ นอยอ่ืน ๆ อีก 32 หัวเมือง แมวาทางฝายจีนจะพยายามโจมตีกลับคืนหลายคร้ังก็ไมสําเร็จ ในท่ีสุดฝายจีน กเ็ ข็ดขยาด และเลกิ รบไปเอง ในขณะทีไ่ ทยทาํ สงครามกับจนี ไทยกไ็ ดทาํ การผกู มิตรกบั ทิเบต เพื่อหวงั กาํ ลังรบ และเปนการปอ งกันอนั ตรายจากดา นทเิ บต เมือ่ ส้ินสมยั พระเจาโกะ ลอฝง ราชนดั ดา คอื เจา อายเมอื งสูง (อเี หมาซนุ ) ไดขน้ึ ครองราชยส บื ตอ มา มีเหตุการณในตอนตนรชั กาล คอื ไทยกบั ทิเบตเปน ไมตรกี นั และไดร วมกําลงั กนั ไปตีแควน เสฉวนของจนี แตไม เปนผลสําเร็จ ในเวลาตอมา ทิเบตถูกรุกรานและไดขอกําลังจากไทยไปชวยหลายครั้ง จนฝายไทย ไมพอใจ ประจวบกนั ในเวลาตอ มา ทางจีนไดแ ตง ทตู มาขอเปน ไมตรกี ับไทย เจาอายเมืองสูงจงึ คดิ ท่ีจะเปน ไมตรี กับจีน เมอ่ื ทางทิเบตทราบระแคะระคายเขา กไ็ มพ อใจ จงึ คิดอบุ ายหกั หลังไทย แตฝ ายไทยไหวทัน จึงสวมรอย เขา โจมตีทเิ บตยอยยบั ตีไดหัวเมืองทเิ บต 16 แหง ทําใหท ิเบตเข็ดขยาดฝม ือของไทยนับตงั้ แตน ัน้ มา ในเวลาตอ มากษตั รยิ น า นเจาในสมยั หลงั ออ นแอ และไมม ีนิสยั เปน นักรบ ดงั ปรากฏในตามบันทึกของ ฝายจีนวา ในสมัยท่ีพระเจาฟา ขึ้นครองราชย เมื่อป พ.ศ. 1420 นั้น ไดมีพระราชสาสนไปถึงอาณาจักรจีน

29 ชวนใหเปนไมตรกี นั ทางฝา ยจนี ก็ตกลง เพราะยงั เกรงในฝม ือ และความเขมแข็งของไทยอยู แตกระน้ันก็ไมละ ความพยายามทีจ่ ะหาโอกาสรุกรานอาณาจักรนานเจา ปรากฏวา พระเจา แผน ดนิ จนี ไดสง ราชธดิ า หงางฝา ใหมาอภเิ ษกสมรสกับพระเจาฟา เพอ่ื หาโอกาสรุกเงยี บในเวลาตอมา โดยไดพยายามผันแปรขนบธรรมเนียม ประเพณใี นราชสํานัก ใหม ีแบบแผนไปทางจนี ทลี ะนอ ย ๆ ดังน้ัน ราษฎรนานเจาก็พากันนิยมตาม จนในที่สุด อาณาจักรนา นเจา กม็ ีลักษณะคลายกับอาณาจกั รจนี แมว าสน้ิ สมยั พระเจาฟา กษัตริยน านเจาองคหลัง ๆ ก็คง ปฏบิ ัตติ ามรอยเดมิ ประชาชนชาวจนี กเ็ ขา มาปะปนอยดู วยมาก แมกษัตริยเองก็มีสายโลหิตจากทางจีนปะปน อยูดวยแทนทุกองค จึงกอใหเกิดความเสื่อม ความออนแอข้ึนภายในมีการแยงชิงราชสมบัติกันในบางคร้ัง จนในท่ีสุดเกิดการแตกแยกในอาณาจักรนานเจา ความเสื่อมไดดําเนินตอไปตามลําดับจนถึงป พ.ศ. 1823 ก็ส้นิ สดุ ลงดว ยการโจมตขี องกุบไลขาน กษตั รยิ แ หง ราชอาณาจกั รจีน อาณาจักรนา นเจาดับลงในครงั้ น้นั ชนชาติตาง ๆ ในแหลมสวุ รรณภูมกิ อ นทไ่ี ทยจะอพยพมาอยู ชนชาตดิ งั้ เดิม และมีความเจริญนอยท่ีสุดก็คือพวก นิโกรอิด ซ่ึงเปนบรรพบุรุษของพวกเงาะ เชน เซมัง ซาไก ปจ จุบันชนชาติเหลาน้มี ีเหลืออยูนอ ยเต็มที แถวปก ษใตอาจมเี หลอื อยบู าง ในเวลาตอมาชนชาติ ที่มอี ารยธรรมสูงกวา เชน มอญ ขอม ละวา ไดเขา มาตงั้ ถน่ิ ฐาน ขอม มีถ่ินฐานทางทิศตะวันออกเฉียงใตของแหลมสุวรรณภูมิ ในบริเวณแมนํ้าโขงตอนใตและ ทะเลสาบเขมร ลาวหรอื ละวา มีถิ่นฐานอยูบ ริเวณลมุ แมน ํา้ เจาพระยา เปน ดินแดนตอนกลางระหวา งขอมและมอญ มอญ มถี ่ินฐานอยบู ริเวณลุมแมนาํ้ สาละวนิ และแมน ้าํ อริ วดี ท้ังสามชาติน้ีมีความละมายคลายคลึงกันมาก ตั้งแตรูปราง หนาตา ภาษา และขนบธรรมเนียม ประเพณสี ันนษิ ฐานไดว า นา จะเปน ชนชาติเดียวกันมาแตเ ดมิ อาณาจักรละวา เมื่อประมาณ พ.ศ. 700 ชนชาติละวา ซึ่งเขาครอบครองถิ่นเจาพระยา ไดต้ัง อาณาจักรใหญขน้ึ สามอาณาจกั ร คอื อาณาจกั รทวาราวดี มีอาณาเขตประมาณตัง้ แตร าชบรุ ี ถงึ พิษณโุ ลก มนี ครปฐมเปนเมืองหลวง อาณาจกั รโยนกหรอื ยาง เปนอาณาจักรทางเหนือในเขตพืน้ ทเี่ ชียงราย และเชยี งแสนมีเงนิ ยาง เปน เมอื งหลวง อาณาจกั รโคตรบรู ณ มอี าณาเขตตั้งแตน ครราชสมี าถึงอุดรธานี มนี ครพนมเปน เมอื งหลวง อาณาจกั รที่นํามาเผยแพร แหลมสุวรรณภมู ไิ ดเ ปน ศนู ยก ลางการคาของจีน และอินเดียมาเปนเวลา ชานาน จนกลายเปนดินแดนแหงอารยธรรมผสม ดวยความอุดมสมบูรณของบริเวณน้ี เปนเหตุดึงดูดให ชาวตางชาติเขามาอาศัย และติดตอคาขาย นับต้ังแต พ.ศ. 300 เปนตนมา ไดมีชาวอินเดียมาอยูในดินแดน สุวรรณภูมิเปนจํานวนมากขึ้นตามลําดับ รวมทั้งพวกท่ีหนีภัยสงครามทางอินเดียตอนใต ซึ่งพระเจาอโศก มหาราช กษัตริยแหงแควนโกศลไดก รีฑาทัพไปตีแควน กลงิ คราษฎร ชาวพ้ืนเมืองอินเดียตอนใต จึงอพยพเขา มาอยูท่ีพมา ตลอดถึงพ้ืนท่ีท่ัวไปในแหลมมลายูและอินโดจีน อาศัยท่ีพวกเหลานี้มีความเจริญอยูแลว จึงได นําเอาวิชาความรแู ละความเจริญตา ง ๆ มาเผยแพร คอื

30 ศาสนาพทุ ธ พระพทุ ธศาสนา ซงึ่ เหมาะสมในทางอบรมจิตใจ ใหความสวางกระจางในเร่ือง บาป คุณ โทษ สันนิษฐานวา พุทธศาสนาเขามาเผยแผเปนครั้งแรกโดยพระโสณะและพระอุตระในสมัย พระเจา อโศกมหาราชแหง อนิ เดยี ศาสนาพราหมณ มีความเหมาะสมในดานการปกครอง ซึ่งตองการความศักด์ิสิทธ์ิและ เด็ดขาด ศาสนานี้สอนใหเคารพในเทพเจา ท้ังสาม คือ พระอิศวร พระพรหม และพระนารายณ นติ ิศาสตร ไดแก การปกครอง ไดวางแผนการปกครองหัวเมืองตลอดจนการต้ังมงคลนาม ถวายแกพระมหากษตั รยิ แ ละต้งั ชอื่ อกั ษรศาสตร พวกอินเดียตอนใตไดนําเอาตัวอักษรคฤณฑเขามาเผยแพร ตอมาภายหลังได ดัดแปลงเปน อักษรขอม และอกั ษรมอญ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชไดทรงประดษิ ฐอกั ษรไทย โดยดัดแปลงจาก อกั ษรขอม เมื่อป พ.ศ. 1823 ศิลปะศาสตร ไดแก ฝม อื ในการกอ สรา ง แกะสลัก กอพระสถูปเจดยี  และหลอ พระพุทธรปู การแผอ ํานาจของขอมและพมา ประมาณป พ.ศ. 601 โกณทญั ญะ ซ่ึงเปนชาวอินเดียไดสมรสกับนางพญาขอม และตอมาไดขึ้นเปน กษัตริยครอบครองดนิ แดนของนางพญาขอม จดั การปกครองบา นเมืองดว ย ความเรียบรอย ทํานุบํารุงกิจการ ทหาร ทาํ ใหขอมเจริญข้ึนตามลําดับ มีอาณาเขตแผขยายออกไปมากข้ึน ในท่ีสุดก็ไดยกกําลังไปตีอาณาจักร โคตรบรู ณ ซึ่งเปน อาณาจกั รที่อยูทางเหนือของละวาไวไ ด แลว ถือโอกาสเขาตอี าณาจักรทวาราวดี ตอมาเม่ือประมาณป พ.ศ. 1600 กษัตริยพมาผูมีความสามารถองคหน่ึง คือ พระเจาอโนธรามังชอ ไดยกกองทพั มาตีอาณาจกั รมอญ เม่อื ตีอาณาจกั รมอญไวใ นอํานาจไดแลว ก็ยกทพั ลวงเลยเขามาตอี าณาจักร ทวาราวดี และมอี ํานาจครอบครองตลอดไปทงั้ สองฝง แมนํ้าเจาพระยา อาํ นาจของขอมก็สูญสิ้นไป แตเมื่อส้ิน สมัยพระเจาอโนธรามงั ชอ อาํ นาจของพมาในลมุ น้ําเจาพระยากพ็ ลอยเสื่อมโทรมดับสญู ไปดวย เพราะกษัตริย พมา สมยั หลังเสอ่ื มความสามารถและมักแยงชิงอํานาจซงึ่ กนั และกัน เปดโอกาสใหแวน แควนตาง ๆ ทเี่ คยเปน เมืองข้ึน ต้ังตัวเปนอิสระไดอีก ในระหวางน้ี พวกไทยจากนานเจา ไดอพยพเขามาอยูในดินแดนสุวรรณภูมิ เปนจํานวนมากขึ้น เมื่อพมา เสอ่ื มอํานาจลง คนไทยเหลานี้ก็เริ่มจัดการปกครองกันเองในลุมนํ้าเจาพระยา ฝายขอมน้ันเมื่อเห็นพมาทอดท้ิงแดนละวาเสียแลว ก็หวนกลับมาจัดการปกครองในลุมแมน้ําเจาพระยา อกี วาระหน่งึ โดยอางสิทธแิ หงการเปนเจาของเดิม อยางไรก็ตามอาํ นาจของขอมในเวลาน้นั ก็ซวดเซลงมาแลว แตเนื่องจากชาวไทยทีอ่ พยพเขา มาอยูยงั ไมมอี ํานาจเต็มที่ ขอมจงึ บงั คบั ใหชาวไทยสงสวยใหขอม พวกคนไทย ทีอ่ ยูในเขตลุมแมน ้ําเจา พระยาตอนใต ไมกลาขดั ขนื ยอมสงสวยใหแกขอมโดยดี จึงทําใหขอมไดใจและเริ่ม ขยายอาํ นาจขึ้นไปทางเหนือ ในการนี้เขาใจวาบางครั้งอาจตองใชกําลังกองทัพเขาปราบปราม บรรดาเมือง ท่ีขัดขืนไมยอมสงสว ย ขอมจงึ สามารถแผอาํ นาจขนึ้ ไปจนถึงแควน โยนก สวนแควนโยนกนั้น ถือตนวาไมเคยเปนเมืองขึ้นของขอมมากอน จึงไมยอมสงสวย ใหตามที่ขอม บังคับ ขอมจึงใชกําลังเขาปราบปรามนครโยนกไดสําเร็จ พระเจาพังคราช กษัตริยแหงโยนก ลําดับท่ี 43 ไดถกู เนรเทศไปอยูท ีเ่ มอื งเวยี งสีทอง

31 แควน โยนกเชียงแสน (พ.ศ. 1661 – 1731) ดังไดท ราบแลว วาโอรสของพระเจา พีลอโกะ องคหน่ึง ชือ่ พระเจาสิงหนวตั ิ ไดม าสรางเมอื งใหมขน้ึ ทาง ใต ช่ือเมืองโยนกนาคนคร เมืองดังกลาวน้ีอยูในเขตละวา หรือในแควนโยนก เม่ือประมาณป พ.ศ. 1111 เปน เมืองที่สงางามของยา นนัน้ ในเวลาตอมาก็ไดร วบรวมเมอื งท่อี อนนอ ม ตัง้ ขึน้ เปนแควนช่ือโยนกเชยี งแสน มอี าณาเขตทางทิศเหนือตลอดสิบสองปนนา ทางใตจรดแควนหริภุญชัย มีกษัตริยสืบเชื้อสายตอเนื่องกันมา จนถึงสมัยพระเจา พงั คราชจงึ ไดเ สียทีแกข อมดังกลาวแลว อยา งไรก็ตาม พระเจา พงั คราชตกอับอยูไ ดไมนานนกั ก็กลับเปนเอกราชอีกครั้งหนึ่ง ดวยพระปรีชา สามารถของพระโอรสองคนอย คือ พระเจาพรหม ซ่ึงมีอุปนิสัยเปนนักรบ และมีความกลาหาญไดสรางสม กําลังผูคน ฝกหัดทหารจนชํานิชํานาญ แลวคิดตอสูกับขอม ไมยอมสงสวยใหขอม เมื่อขอมยกกองทัพมา ปราบปราม ก็ตีกองทพั ขอมแตกพายกลบั ไป และยังไมแผอ าณาเขตเลยเขามาในดนิ แดนขอมไดถึงเมืองเชลียง และตลอดถงึ ลานนา ลานชาง แลวอญั เชญิ พระราชบิดากลับไปครองโยนกนาคนครเดิม แลวเปล่ียนช่ือเมือง เสียใหมวาชัยบุรี สวนพระองคเองน้ัน ลงมาสรางเมืองใหมทางใตชื่อเมืองชัยปราการ ใหพระเชษฐา คือ เจาทุกขิตราช ดํารงตําแหนงอุปราช นอกจากน้ันก็สรางเมืองอื่น ๆ เชน เมืองชัยนารายณ นครพางคํา ใหเจานายองคอ่นื ๆ ปกครอง เมื่อส้ินรัชสมัยพระเจาพังคราช พระเจาทุกขิตราช ก็ไดขึ้นครองเมืองชัยบุรี สวนพระเจาพรหม และโอรสของพระองคก็ไดครองเมืองชัยปราการ ตอมาในสมัยนั้นขอมกําลังเสื่อมอํานาจจึงมิไดยกกําลังมา ปราบปราม ฝา ยไทยน้นั แมก ําลังเปนฝายไดเปรียบ แตก ค็ งยงั ไมม ีกาํ ลังมากพอที่จะแผขยาย อาณาเขตลงมา ทางใตอกี ได ดังนั้นอาณาเขตของไทยและขอมจงึ ประชดิ กันเฉยอยู เม่ือส้ินรัชสมัยพระเจาพรหม กษัตริยองคตอ ๆ มาออนแอและหยอนความสามารถ ซึ่งมิใชแตท่ี นครชยั ปราการเทานัน้ ความเสอ่ื มไดเ ปนไปอยา งท่วั ถงึ กันยังนครอ่ืน ๆ เชน ชัยบุรี ชัยนารายณ และนครพางคํา ดังนั้น ในป พ.ศ. 1731 เมอื่ มอญกรฑี าทพั ใหญมารกุ รานอาณาจักรขอมไดชยั ชนะแลว ก็ลวงเลยเขามารุกราน อาณาจักรไทยเชียงแสน ขณะน้ันโอรสของพระเจาพรหม คือ พระเจาชัยศิริ ปกครองเมืองชัยปราการ ไมส ามารถตา นทานศึกมอญได จึงจําเปน ตอ งเผาเมอื ง เพ่ือมิใหพวกขา ศกึ เขาอาศยั แลวพากนั อพยพลงมาทาง ใตของดินแดนสุวรรณภูมิ จนกระทั่งมาถึงเมืองรางแหงหนึ่งในแขวงเมืองกําแพงเพชร ชื่อเมืองแปป ไดอาศัยอยูที่เมืองแปปอยูหวงระยะเวลาหน่ึง เห็นวาชัยภูมิไมสูเหมาะเพราะอยูใกลขอม จึงไดอพยพลงมา ทางใตจนถึงเมอื งนครปฐมจึงไดพ ักอาศัยอยู ณ ท่ีน้ัน สวนกองทัพมอญ หลังจากรุกรานเมืองชัยปราการแลว ก็ไดยกลวงเลยตลอดไปถึงเมืองอ่ืน ๆ ในแควนโยนกเชียงแสน จึงทําใหพระญาติของพระเจาชัยศิริ ซ่ึงครองเมืองชัยบุรี ตองอพยพหลบหนีขาศึก เชนกัน ปรากฏวาเมืองชัยบุรีนั้นเกิดน้ําทวม บรรดาเมืองในแควนโยนกตางก็ถูกทําลายลงหมดแลว พวกมอญเห็นวาหากเขา ไปตั้งอยูก็อาจเสียแรง เสียเวลา และทรัพยสินเงินทอง เพ่ือท่ีจะสถาปนาข้ึนมาใหม ดังนั้นพวกมอญจงึ ยกกองทพั กลับ เปน เหตใุ หแ วน แควนน้ีวางเปลาขาดผปู กครองอยหู ว งระยะเวลาหน่งึ ในระหวางที่ฝายไทย กําลังระส่ําระสายอยูนี้ เปนโอกาสใหขอมซ่ึงมีราชธานีอุปราชอยูท่ีเมืองละโว ถอื สทิ ธิ์เขาครองแควนโยนก แลวบังคับใหคนไทยที่ตกคางอยูน้ันใหสงสวยใหแกขอม ความพินาศของแควน

32 โยนกคร้งั น้ี ทาํ ใหช าวไทยตองอพยพแยกยายกนั ลงมาเปนสองสายคือ สายของพระเจาชัยศิริ อพยพลงมาทางใต และไดอ าศัยอยชู ัว่ คราวทเ่ี มืองแปปดังกลาวแลว สวนสายพวกชัยบุรีไดแยกออกไปทางตะวันออกของสุโขทัย จนมาถงึ เมอื งนครไทยจึงไดเขาไปต้ังอยู ณ เมืองนั้นดวยเห็นวาเปนเมืองที่มีชัยภูมิเหมาะสมเพราะเปนเมือง ใหญ และตั้งอยสู ดุ เขตของขอมทางเหนือ ผคู นในเมืองนัน้ สว นใหญกเ็ ปน ชาวไทย อยา งไรกต็ ามในชน้ั แรกที่เขา มาต้งั อยูนน้ั กค็ งตองยอมขึน้ อยูกบั ขอม ซง่ึ ขณะนน้ั ยังมอี ํานาจอยู ในเวลาตอ มา เมอื่ คนไทยอพยพลงมาจากนานเจา เปนจาํ นวนมาก ทําใหนครไทยมีกาํ ลังผูคนมากข้ึน ขางฝายอาณาจักรลานนาหรือโยนกนนั้ เมื่อพระเจาชัยศิรทิ ิ้งเมืองลงมาทางใต แลวกเ็ ปน เหตใุ หดนิ แดนแถบนน้ั วางผูปกครองอยูระยะหนึ่ง แตในระยะตอมาชาวไทยก็คางการอพยพอยูในเขตน้ันก็ไดรวมตัวกัน ตั้งเปน บานเมอื งข้นึ หลายแหง ตั้งเปน อิสระแกกัน บรรดาหัวเมอื งตาง ๆ ท่ีเกิดข้ึนในครั้งนั้นก็นับวาสําคัญ มีอยูสามเมือง ดวยกัน คือ นครเงินยาง อยูทางเหนือ นครพะเยาอยูตอนกลาง และเมืองหริภุญไชย อยูลงมาทางใต สวนเมืองนครไทยน้ันดวยเหตุท่ีวามีท่ีตั้งอยูปลายทางการอพยพ และอาศัยที่มีราชวงศเชื้อสายโยนกอพยพ มาอยูทเ่ี มืองน้ี จึงเปนทน่ี ยิ มของชาวไทยมากกวาพวกอ่ืน จึงไดรับยกยองขึ้นเปนพอเมืองที่ตั้งของเมืองนคร ไทยนนั้ สนั นิษฐานวานา จะเปนเมืองเดยี วกันกับเมอื งบางยาง ซงึ่ เปนเมืองใหญมีเมืองขึ้น และเจาเมืองมีฐานะ เปนพอขนุ เมื่อบรรดาชาวไทยเกิดความคิดท่ีจะสลัดแอกของขอมครั้งน้ี บุคคลสําคัญในการนี้ก็คือ พอขุนบาง กลางหาว ซึ่งเปนเจาเมืองบางยาง และพอขุนผาเมือง เจาเมืองราดไดรวมกําลังกันยกข้ึนไปโจมตีขอม จนไดเมอื งสุโขทยั อนั เปนเมืองหนา ดานของขอมไวได เมื่อป พ.ศ. 1800 การมีชัยชนะของฝายไทยในคร้ังนั้น นบั วา เปนนมิ ิตหมายเบอ้ื งตน แหง ความเจริญรุงเรืองของชนชาติไทยและเปนลางรา ยแหงความเสือ่ มโทรมของ ขอม เพราะนับแตว าระนั้นเปน ตนมา ขอมก็เสื่อมอํานาจลงทุกที จนในที่สุดก็สิ้นอํานาจไปจากดินแดนละวา แตยงั คงมีอาํ นาจปกครองเหนือลมุ น้าํ เจา พระยาตอนใต อาณาจกั รสโุ ขทัย กรงุ สโุ ขทัย ตามตํานานกลาววาพระยาพาลีราชเปนผูต้ังเมืองสุโขทัยเม่ือ พ.ศ. 1043 และมีกษัตริย ปกครองตอ กันมาหลายองค ถึงสมัยพระยาอภัย ขอมลาํ พูนมารกุ ราน พระยาอภยั จงึ หนีขอมไปจําศีลอยูที่เขา หลวงและไปไดสาวชาวปา ช่ือนางนาคเปนชายา ตอมาพระยาอภยั ก็กลบั สโุ ขทัยเพ่อื ครองเมืองตามเดิมและได มอบผากําพลกับพระธาํ มรงคไวใ หนางนาคเปน ทร่ี ะลกึ เมื่อพระยาอภัยกลบั ไปแลวนางนาคก็ไดก าํ เนิดบุตรชาย แตไ มร ูจ ะเก็บลกู ไวท่ีไหน จึงท้ิงลูกไวทเ่ี ขาหลวงพรอมผา กําพลและพระธาํ มรงค พรานปา คนหน่ึงไปพบจึงเก็บ มาเลยี้ ง ตอมาพระยาอภัยเมื่อกลับไปครองเมืองดังเดิมแลวก็ไดเกณฑชาวบานไปชวยกันสรางปราสาท นายพรานถูกเกณฑไปดวย ระหวางการกอสรางปราสาทนายพรานไดวางเด็กนอยไวขางปราสาทนั้น เม่อื แสงแดดสองถูกเด็กนอ ยยอดปราสาทกโ็ อนเอนมาบงั รม ใหเดก็ อยางอศั จรรย พระอภัยมาดพู ระกมุ ารพรอม ผากําพลและพระธาํ มรงคจึงไดขอเด็กไปเปนบุตร ต้ังชื่อใหวาอรุณกุมาร พระยาอภัยมีโอรสอีกองคหน่ึงกับ มเหสใี หมชอ่ื วา ฤทธกิ ุมาร ตอมาภายหลงั ไดไ ปครองเมืองนครสวรรคแ ละมีนามใหมว าพระลือ สวนอรุณกุมาร

33 ไปไดธดิ าเมืองศรสี ชั นาลยั เปน ชายาจึงไปครองศรสี ัชนาลยั มีนามใหมว า พระรวงโรจนฤทธิ์ พรอมท้ังยายเมือง หลวงจากสโุ ขทยั ไปศรสี ชั นาลยั พระรว งโรจนฤทธไ์ิ ดเ สดจ็ ไปเมืองจีนและไดพระสทุ ธเิ ทวีราชธิดากรุงจีนมาเปน ชายาอีกองคหน่ึง พรอมท้ังไดนําชางชาวจีนกลับมาต้ังเตาทําถวยชามที่ศรีสัชนาลัย ซ่ึงเรียกวาเตาทุเรียง คร้งั ถงึ ป พ.ศ. 1560 ขอมมารุกรานศรีสัชนาลัย มีขอมดําดินมาจะจับพระรวงโรจนฤทธ์ิ พระรวงจึงสาบให ขอมกลายเปน หินอยูต รงนน้ั เมือ่ ขนึ้ ครองเมอื ง พระรวงไดยายเมืองหลวงจากศรีสัชนาลัยมาที่สุโขทัย เมื่อส้ินรัชกาลแลว พอขุน นาวนําถม ไดป กครองสโุ ขทยั ตอมา และสโุ ขทยั ก็ตกเปนเมืองขน้ึ ของขอม พอ ขนุ นาวนําถมและพอขุนศรีเมือง มานพยายามชวยกันขบั ไลขอมจากสุโขทยั แตไมสาํ เรจ็ ป พ.ศ. 1800 พอ ขนุ บางกลางหาวกับพอ ขนุ ผาเมอื งสามารถขบั ไลขอมไดสําเร็จ พอขุนบางกลางหาว ข้ึนเปนกษัตริยสุโขทัยทรงพระนามวา พอขุนศรีอินทราทิตย สุโขทัยเจริญรุงเรืองมากท่ีสุดในสมัย พอขุนรามคําแหงและสมัยพระยาลิไทย สมัยพอขุนรามคําแหงนี้มีการเชิญพระสงฆจากนครศรีธรรมราช มาชวยกนั ประดษิ ฐลายสือไทยเปนเอกลกั ษณข องสุโขทัยเอง ซึง่ พฒั นาตอ มาเปนหนังสือไทยในปจจบุ นั พ.ศ. 1893 พระเจาอูทองทรงสถาปนาอยุธยาเปนราชธานีอีกแหงหนึ่งของคนไทย แตอยุธยากับ สุโขทัยก็ไมไดเปนศตั รกู ัน ในสมัยพระยาลิไทยนั้นขุนหลวงพะงั่วแหงอยุธยาไดมารวมมือกัน เพ่ือเผยแผพุทธศาสนา ใหเจริญรุงเรอื งมีการนิมนตพ ระสงฆม าชว ยรวบรวมพระธรรมวินัยที่กระจัดกระจายเพราะศึกสงครามและให คณะสงฆร ว มกันรางไตรภูมิพระรวงเพื่อใชสอนพุทธบริษัทใหทําความดี ในสมัยพระยาลิไทยน้ีไดมีการสราง พระพทุ ธรปู สาํ คญั ของไทยสามองค คือ พระพุทธชินราช พระพทุ ธชนิ สหี  และพระศากยมุนี ยคุ หลงั พระยาลิไท อาณาจักรสุโขทัยออ นแอลง ในทีส่ ุดจงึ ถูกผนวกรวมเปน อาณาจกั รเดยี วกบั อยุธยา เมื่ออยธุ ยาเสยี กรุงแกพมา คร้ังที่ 2 เมอื งสโุ ขทัยก็ยิ่งเสอ่ื มลง พลเมอื งสโุ ขทัยสว นใหญอ พยพหนสี งคราม เม่อื ต้ังกรงุ ธนบุรี สุโขทยั ก็ถูกฟนฟขู นึ้ ใหมด วย โดยไปตงั้ เมอื งอยูทบ่ี านธานีริมแมน้ํายม ตอมาก็ถูกยก ฐานะเปน อําเภอธานขี ึน้ อยูกับจงั หวัดสวรรคโลก พ.ศ. 2475 เปลี่ยนช่ืออําเภอธานีเปนอําเภอสุโขทัยธานีและ พ.ศ. 2482 ยบุ จงั หวดั สวรรคโลกเปนอําเภอ และยกฐานะอําเภอสุโขทยั ธานขี น้ึ เปน จังหวัดสุโขทัยแทน การกอ ตั้งอาณาจักรสโุ ขทัย การกอต้ังอาณาจักรสุโขทัยเทาที่ปรากฏหลักฐานแวนแควน สุโขทัยไดกอตั้งขึ้นในชวงกลางพุทธ ศตวรรษท่ี 18 โดยศูนยกลางอํานาจของสุโขทัยอยูบริเวณลุมแมน้ํานาน ตอมาจึงไดขยายตัวไปทางดาน ตะวนั ตกบริเวณลมุ แมนํ้าปง และทิศตะวนั ออกบรเิ วณลุมแมน ํา้ ปา สกั จากศลิ าจารกึ หลักท่ี 2 ศิลาจารึกวัดศรชี ุม จงั หวัดสุโขทัย ไดกลาวถึงการขยายอํานาจทางเศรษฐกิจ และการเมอื งของชมุ ชนเมอื งในลมุ แมน ้ํายม และลุมแมน้ํานาน ในรัชสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมขุนในเมือง เชลียง (ศรีสัชนาลยั ) เปนเจา เมอื งปกครองในฐานะเมืองขึ้น ขอมไดครอบครองเมืองศรีสัชนาลัย และสุโขทัย เม่ือประมาณกลางพทุ ธศตวรรษท่ี 18 ซึ่งสันนิษฐานวา เปนการขยายเมือง โดยการรวบรวมเมืองเปนเมืองคู

34 ดังปรากฏเรียกในศิลาจารึกวา “นครสองอัน” การรวมเมืองเปนเมืองคูน้ีเปนการรวมทรัพยากรสําหรับ การขยายเมืองใหเ ปนแวน แควน ใหญโ ตข้นึ พระองคม โี อรส 2 พระองค คอื พอขนุ ผาเมอื ง เจาเมืองราด และพระยาคาํ แหงพระราม เจาเมืองสระหลวงสองแคว (เมืองพษิ ณุโลก) พอขุนผาเมอื งน้ํา ปรากฏความในจารกึ วากษัตริยขอมในสมัยนั้น ซ่ึงสันนิษฐานวา คือ พระเจาชัยวรมัน ที่ 7 (พ.ศ. 1724 – 1761) ไดยกราชธิดา คือ “นางสุขรมหาเทวี” ให เพื่อสรางสัมพันธไมตรี พรอมท้ัง พระราชทานเครอ่ื งราชูปโภค คือ พระขรรคชยั ศรีและพระนามเฉลิมพระเกยี รตวิ า “ศรอี นิ ทราทติ ย หรือ ศรีอินทราบดินทราทิตย” อาณาเขตของกรุงสุโขทัยในสมัยพอขุนศรีนาวนําถม คงไมกวางขวางเทาใดนัก สนั นษิ ฐานวา ครอบคลุมถึงเมืองฉอด (เมอื งสอด) ลําพนู พษิ ณุโลกและอาํ นาจในสมัยขอมในการควบคุมเมือง ในอาณาเขตในสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมคงไมมั่นคงนัก แตละเมืองคงเปนอิสระในการปกครองตนเอง เมืองหลายเมืองคงเปน เมอื งในระบบเครอื ญาติ หรือเมอื งท่ีมีสัมพันธไมตรตี อกัน ภายหลังเม่ือพอขุนศรีนาวนําถม สิ้นพระชนม คงเกดิ ความวุนวายในเมอื งสุโขทยั ขอมสบาดโขลญลาํ พง ซึง่ สนั นษิ ฐานวา อาจเปนเจาเมืองลําพง ซ่ึงเปนเมืองที่ปรากฏชื่อในศิลาจารึก หรืออาจเปนขุนนางขอมที่กษัตริยขอมสงมากํากับดูแลอยูท่ีสุโขทัย ไดน าํ กําลังเขา ยึดเมืองสุโขทัย ศรีสชั นาลัย และเมอื งใกลเ คยี งไวได พอขนุ ผาเมอื ง เจา เมืองราดและพระสหาย คอื พอขนุ บางกลางหาว เจาเมืองบางยาง ไดรวมกาํ ลังกันปราบปรามจนไดชัยชนะ พอขนุ บางกลางหาวจงึ ไดขึ้น ครองราชย ณ เมืองสุโขทัย มีพระนามวา “พอขุนศรีอินทราทิตย” เปนปฐมกษัตริยราชวงศพระรวง สวนพอขุนผาเมืองไดกลับไปครองเมืองราดดงั เดิม หลักฐานในศิลาจารึกกลาววา หลังสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช เมืองตาง ๆ ในอาณาเขตของ สุโขทัยไดแยกตัวเปน อสิ ระ ไมยอมรบั ศูนยอาํ นาจที่เมืองสโุ ขทัยเหมือนดังเชน สมัยท่พี อขนุ รามคําแหงมหาราช ดํารงพระชนมช พี อยู ปรากฏขอ ความในศิลาจารึกหลกั ท่ี 3 ศิลาจารึกนครชมุ จังหวดั กาํ แพงเพชรวา “บานเมือง ขาด....หลายบ้ัน หลายทอนแซว หลายบ้ันหลายทอน ด้ังเมืองพ... นกเปนขุนหน่ึงเมืองคนที พระบาง หาเปนขุนหนึง่ เมอื งเชยี งทองหาเปน ขุนหน่ึง...” ความแตกแยกของเมอื งตา ง ๆ ในอาณาจักรสุโขทัย หลงั สมัยพอ ขุนรามคําแหงมหาราชนน้ั อาจเนอื่ งมาจากศูนยกลางอํานาจปราศจากความเขมแข็ง บานพ่ีเมืองนอง ในอาณาจักรสุโขทัยไดแตกแยกออกถืออํานาจปกครองตนเองโดยไมข้ึนแกกันเมืองประเทศราชท่ีมีกําลัง กลา แข็งพากนั แยกตัวเปน อสิ ระ เชน เมืองนครศรธี รรมราช และเมืองหงสาวดี เปนตน อาณาจักรสุโขทยั มีความเจรญิ รงุ เรอื งสบื มาประมาณ 200 ปเ ศษ (พ.ศ. 1762 – 1981) ภายหลงั จึงตก อยใู ตอ ํานาจของกรงุ ศรีอยุธยา และถกู รวมเปนอนั หนึ่งอนั เดียวกับกรุงศรอี ยุธยาในสมยั พระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจา สามพระยา) กิจกรรมที่ 2 1) จากการประวตั ศิ าสตรส มยั สโุ ขทยั กรงุ สโุ ขทยั เสอ่ื มอาํ นาจลง เพราะสาเหตใุ ด อธิบายมาพอเขา ใจ 2) หลกั ฐานสําคญั ใดทที่ าํ ใหเ ราทราบประวัตศิ าสตรส มัยสโุ ขทยั อธิบายมาพอเขา ใจ

35 อาณาจกั รกรงุ ศรีอยธุ ยา อาณาจักรอยุธยาถือกําเนิดข้ึนมาจากการรวมตัวของแวนแควนสุพรรณบุรีและลพบุรี พระเจาอูทอง ไดสถาปนาอยุธยาขน้ึ เม่ือวันศุกรที่ 4 มนี าคม พ.ศ. 1893 (ค.ศ. 1351) โดยตง้ั ข้ึนในเมอื งเกา “อโยธยา” ท่มี ี มากอ น ในบรเิ วณท่ีเรียกวา หนองโสน ซึ่งมีแมน้ํา 3 สาย คือ แมน้ําเจาพระยา แมน้ําลพบุรี และแมนํ้าปาสัก มาบรรจบกัน แลว ตั้งนามพระนครน้วี า “กรุงเทพมหานคร บวรทวาราวดี ศรีอยธุ ยา มหาดิลกบวรรัตนราชธานี บุรีรมย” คนทวั่ ไปเรียกตวั เมอื งอยุธยาวา “เกาะเมอื ง” มีรปู ลักษณะคลา ยเรือสําเภา โดยมีหัวเรืออยูทางดาน ทิศตะวันออก ชาวตางประเทศในสมัยน้ัน กลาวถึง กรุงศรีอยุธยาวาเปนเวนิสตะวันออก เน่ืองจากกรุงศรี- อยุธยามีการขุดคูคลองเชื่อมโยงสัมพันธกันกับแมนํ้าใหญรอบเมือง จึงทําใหอยุธยามีสภาพเปนเกาะมีแมน้ํา ลอ มรอบ การสถาปนากรงุ ศรีอยุธยา ชาวไทยเริม่ ต้งั ถ่นิ ฐานบริเวณตอนกลาง และตอนลางของลุม แมนํ้าเจาพระยามาต้ังแตพุทธศตวรรษท่ี 18 แลว มีเมืองสําคัญหลายเมือง อาทิ ละโว อโยธยา สุพรรณบุรี นครชัยศรี เปนตน ตอมาราวปลาย พุทธศตวรรษที่ 19 อาณาจักรขอม และสุโขทยั เริม่ เสือ่ มอํานาจลง พระเจาอูทอง เจาเมอื งอทู อง ซ่ึงขณะนน้ั เกิดโรคหา ระบาดและขาดแคลนน้ํา จงึ ทรงดาํ ริจะยายเมืองและพจิ ารณาชัยภูมิ เพ่ือต้ังอาณาจักรใหม พรอมกนั นนั้ ตอ งเปน เมอื งทมี่ ีนํ้าไหลเวียนอยตู ลอด ครัง้ แรกพระองคท รงประทบั ทตี่ ําบล- เวียงเหล็ก เพื่อดูช้ันเชิงเปนเวลากวา 3 ป และตัดสินพระทัยสรางราชธานีแหงใหมบริเวณตําบลหนองโสน (บึงพระราม) และสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้นเปนราชธานี เมื่อวันศุกรที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 1893 มีช่ือตาม พงศาวดารวา กรงุ เทพทวารวดีศรีอยุธยา มหนิ ทรายธุ ยา มหาดิลกภพนพรัตน ราชธานีบุรีรมย ดวยบริเวณนั้น มแี มน า้ํ ลอ มรอบถงึ 3 สาย อันไดแก แมนํ้าลพบุรีทางทิศเหนือ แมนํ้าเจาพระยาทางทิศตะวันตก และทิศใต แมน าํ้ ปา สกั ทางทศิ ตะวนั ออก เดมิ ทีบรเิ วณนไ้ี มไ ดม ีสภาพเปน เกาะ ตอมาพระองคท รงดาํ ริใหข ดุ คูเช่ือมแมน้ํา ท้ัง 3 สาย กรุงศรีอยุธยาจึงมีน้ําเปนปราการธรรมชาติใหปลอดภัยจากขาศึก นอกจากนี้ที่ต้ังกรุงศรีอยุธยา ยังหางจากปากแมน้ําไมมาก เม่ือเทียบกับเมืองใหญ ๆ อีกหลายเมืองในบริเวณเดียวกัน ทําใหกรุงศรีอยุธยา เปนศูนยกลางการกระจายสินคา สูภ มู ภิ าคอืน่ ๆ ในอาณาจกั ร รวมทง้ั อาณาจกั รใกลเคยี งอกี ดวย ขยายตัวของอาณาจกั ร กรุงศรอี ยธุ ยาดาํ เนนิ นโยบายขยายอาณาจักรดวย 2 วิธีคอื ใชกาํ ลงั ปราบปราม ซึ่งเห็นไดจากชัยชนะ ในการยึดครองเมอื งนครธม (พระนคร) ไดอ ยา งเดด็ ขาดในสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 และอีกวิธีหนึ่ง คือ การสรา งความสมั พันธแ บบเครอื ญาติ อันเหน็ ไดจากการผนวกกรุงสุโขทยั เขา เปนสว นหนง่ึ ของอาณาจักร ชวงสมยั รัชกาลของสมเด็จพระเจาอยูหัวบรมโกศ พระองคมีโอรสอยู 5 พระองค ซ่ึงท้ัง 5 พระองค กห็ มายอยากไดใ นราชสมบัติ เมือ่ พระเจาเอกทัศน (โอรสองคโต) และพระเจาอุทุมพร (โอรสองครอง) ไดมีสทิ ธิ ในราชสมบัติเทากัน โดยพระเจาเอกทัศนเปนโอรสองคโตยอมไดในราชสมบัติ สวนพระเจาอุทุมพรก็ทรงมี สติปญญาเปนเลิศ สามารถควบคุมกองกําลังได นั้นเปนการจุดชนวนใหท้ัง 2 พระองคตองสลับการขึ้น ครองราชยกัน โดยในยามสงบ พระเจาเอกทัศนจะทรงครองราชยในยามสงคราม พระเจาอุทุมพร

36 จะทรงครองราชย ในทางพมาเมอ่ื กษัตริย พระเจาอลองพญา สวรรคตจากการถูกกระสุนปนใหญ พระโอรส จึงต้ังทัพเขายึดเมืองอยุธยาในป 2309 ในเวลาตอมาเมื่อพระเจาอุทุมพรหมดความมั่นใจในการครองราชย เพราะพระเชษฐา (เอกทศั น) กท็ วงคนื ราชสมบตั ติ ลอดเม่ือไลขาศึกได จึงออกผนวช โดยไมสึก ทําใหพระเจา เอกทัศนครองราชยไ ดน าน 9 ป ท่ีคายบางระจัน ชาวบานบางระจันไดขอกําลังเสริมจากอยุธยา แตพระองค ไมใ ห และในเวลายิงปนใหญก ใ็ หใ สกระสุนนอย เพราะจะทําใหมเหสีรําคาญเสียง ทําใหพระเจาตากสินผูนํา กองทัพหมดศรัทธาและนําทัพตีคายออกจากกรุงในท่ีสุด กรุงศรีอยุธยาถูกเผาไมเหลือแมนวัดวาอาราม นับเวลาของราชธานีได 417 ป เสยี กรุงใหแกพ มา 2 คร้ัง คือ คร้ังแรก ป พ.ศ. 2112 ในสมัยสมเด็จพระมหินทราธิราช (โอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ) ตกเปนเมืองข้ึนของพมาเปนเวลา 15 ป และเมื่อป พ.ศ.2117 พระนเรศวรมหาราช ทรงกูเอกราชกลับคืนมาและเม่ือวันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรีอยุธยาก็ถึงกาล ลม สลาย กรงุ ศรีอยุธยามกี ษตั ริยปกครองทั้งหมด 33 พระองค จาก 5 ราชวงศ ไดแก ราชวงศอูทอง ราชวงศ สุพรรณบรุ ี ราชวงศสุโขทยั ราชวงศป ราสาททอง ราชวงศบา นพลูหลวง กจิ กรรมท่ี 3 1) ลักษณะเดนของการสรางกรงุ ศรอี ยธุ ยาเปนเมอื งหลวง คอื อะไร 2) สาเหตสุ าํ คญั ท่ที ําใหไทยตองการเสียกรุงศรีอยธุ ยาใหพ มา 2 คร้งั คอื อะไร อาณาจกั รกรงุ ธนบุรี สมเด็จพระเจา ตากสนิ สามารถยึดธนบรุ ีและกรงุ ศรอี ยธุ ยาคืนมาจากพมา ได ทําใหพ ระองคม ีความชอบ ธรรมในการสถาปนาพระองคเปนพระมหากษัตริย แตเน่ืองจากเห็นวา กรุงศรีอยุธยาเสียหายเกินกวาที่จะ บรู ณะใหคืนไดดังเดิม จงึ ทรงสถาปนากรงุ ธนบุรีขึน้ เปนราชธานีในปเดียวกนั การสถาปนาธนบรุ เี ปน ราชธานี เมือ่ สมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราช สามารถกูเอกราชของชาติไทยไดแลว ปญหาของไทยในขณะน้ัน คือ การปองกันตนเองใหพนจากการโจมตีโดยพมาและหาอาหารใหพอเล้ียงผูคนท่ีมีชีวิตรอดจากสงคราม แตส ภาพอยุธยาขณะนัน้ ไมอ าจจะฟน ฟบู รู ณะไดอยางรวดเร็วดวยกําลังคนเพียงเล็กนอย อีกท้ังพมาไดรูลูทาง และจดุ ออนของอยุธยาเปนอยางดีแลว ดังน้ัน พระองคจําเปนที่จะตองหาชัยภูมิท่ีเหมาะสมในการสถาปนา ราชธานีแหงใหมและไดรบั พระราชทานนามวา “กรุงธนบุรีศรมี หาสมทุ ร” กรุงธนบรุ ตี ง้ั อยูท างฝงตะวนั ตกของ แมน ํา้ เจาพระยา ซงึ่ เปน พ้นื ทีข่ องเมืองบางกอกเดิมในสมยั อยุธยาเมืองบางกอก มฐี านะเปน “เมืองทาเดมิ ” คอื เปนที่จอดเรอื สนิ คา และเปนเมืองหนา ดา นทท่ี าํ หนา ที่ปอ งกันขาศกึ ทจ่ี ะยกทพั เขา มาทางปากน้ําเจาพระยา รวมท้ังมีหนาท่ีตรวจตราเก็บภาษีเรือและสินคาท่ีข้ึนลองตามลําน้ําเจาพระยาตอนลางบางกอกซึ่งมีปอม ปราการและมดี านเก็บภาษดี านใหญท ีเ่ รียกวา ขนอนบางกอก

37 เมืองบางกอกจึงมีชุมชนคนตางชาติ เชน จีน อินเดีย มุสลิม ท่ีเดินทางมาติดตอคาขายและ เปนทางผานของนักเดินทาง เชน นกั การทตู พอคา นักการทหาร และนักบวชท่ีเขามาเผยแผศาสนา รวมทั้ง นักเผชิญโชคท่ีตองการเดินทางไปยังอยุธยา ดังนั้น โดยพื้นฐานท่ีต้ังของกรุงธนบุรีจึงอยูในบริเวณท่ีราบลุม อันอุดมสมบรู ณข องปากนาํ้ เจาพระยา และเปนเมืองที่มคี วามเจรญิ ทางเศรษฐกจิ มากอ น ตลอดจนเปน เมืองทมี่ ี ความปลอดภยั เพราะมที ั้งปอมปราการและแมน ้ําลาํ คลองทีป่ องกันไมใหข า ศึกโจมตไี ดโดยงาย เม่อื สมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช ไดสถาปนากรุงธนบุรีเปนราชธานี พระองคทรงโปรดเกลาฯ ให สรางพระราชวังขน้ึ เปน ที่ประทับ โดยสรา งพระราชวงั ชดิ กาํ แพงเมอื งทางดา นใต มีอาณาเขตต้ังแตปอมวิไชย- ประสิทธ์ิและวัดทายตลาด (วัดโมลีโลกยาราม) ข้ึนมาจนถึงวัดอรุณราชวราราม วัดท้ังสองจึงเปนวัดในเขต พระราชฐาน สําหรับวัดแจงมีฐานะเปนพระอารามหลวง และเปนที่ประดิษฐานพระแกวมรกตท่ีไดอัญเชิญ มาจากเวียงจันทรเ ม่ือ พ.ศ. 2322 การปกครอง หลงั จากกรุงศรอี ยุธยาเสยี ใหแ กพมา เมอ่ื พ.ศ. 2310 บา นเมอื งอยูในสภาพ ไมเ รียบรอย มีการปลน สะดมกันบอย ผูคนจึงหาผูคุมครองโดยรวมตัวกันเปนกลุมเรียกวา ชุมนุม ชุมนุมใหญ ๆ ไดแก ชุมนุมเจาพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจาพระฝาง ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจานครศรีธรรมราช เปนตน สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ทรงใชเวลาภายใน 3 ป ยกกองทัพไปปราบชุมนุมตาง ๆ ที่ตั้งตนเปนอิสระจนหมดส้ิน สําหรับระเบียบการปกครองน้ัน พระองคทรงยึดถือ และปฏิบัติตามระเบียบการปกครองแบบสมัยกรุงศรี- อยุธยาตอนปลายตามท่ีสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวางระเบียบไว แตรัดกุมและมีความเด็ดขาดกวา คนไทยในสมัยน้นั จงึ นยิ มรับราชการทหาร เพราะถาผูใดมีความดีความชอบ ก็จะไดรับการปูนบําเหน็จอยาง รวดเร็ว เศรษฐกิจ ในขณะทีส่ มเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราชขน้ึ ครองราชยนั้น บานเมอื งกาํ ลังประสบ ความตกตาํ่ ทางเศรษฐกจิ อยางทสี่ ุด เกิดการขาดแคลนขาวปลาอาหาร และเกิดความอดอยากยากแคน จึงมี การปลนสะดมแยง อาหาร มหิ นาํ ซํา้ ยังเกดิ ภยั ธรรมชาติขนึ้ อกี ทําใหภาวะเศรษฐกิจท่ีเลวรายอยูแลวกลับทรุด หนักลงไปอีกถึงกับมีผูคนลมตายเปนจํานวนมาก สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชทรงแกไขวิกฤตการณดวย วิธกี ารตา ง ๆ เชน ทรงสละทรพั ยส ว นพระองคซอื้ ขา วสารมาแจกจายแกราษฎรหรือขายในราคาถกู พรอ มกบั มี การสงเสริมใหมีการทํานาปล ะ 2 ครง้ั เพ่อื เพ่ิมผลผลติ ใหเ พียงพอ การสิน้ สุดอํานาจทางการเมืองของสมเด็จ- พระเจา ตากสินมหาราช ในตอนปลายรัชกาล สมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราช เน่ืองจากพระองคทรงตรากตรํา ทํางานหนักในการสรางความเปนปกแผนแกชาติบานเมือง พระราชพงศาวดารฉบับตาง ๆ ได บันทึกไววา สมเด็จพระเจา ตากสนิ ทรงมีพระสติวปิ ลาส ทาํ ใหบา นเมอื งเกดิ ความระส่าํ ระสายและไดเกิดกบฏขึ้นท่ีกรุงเกา พวกกบฏไดทําการปลนจวนพระยาอินทรอภัยผรู ักษากรงุ เกาจนถงึ หลบหนีมายังกรงุ ธนบรุ ี สมเดจ็ พระเจาตากสิน มหาราชโปรดใหพระยาสวรรคไปสืบสวนเอาตัวผูกระทําผิดมาลงโทษ แตพระยาสรรคกลับไปเขาดวยกับ พวกกบฏ และคุมกําลังมาตีกรุงธนบุรี ทําใหสมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึกตองรีบยกทัพกลับจากเขมร เพ่ือเขาแกไขสถานการณในกรุงธนบุรี และจบั กุมผูกอ การกบฏมาลงโทษ รวมทง้ั ใหขา ราชการปรกึ ษาพจิ ารณา ความท่ีมีผูฟองรองกลาวโทษสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชในฐานะท่ีทรงเปนตนเหตุแหงความยุงยากใน

38 กรงุ ธนบรุ ีและมีความเห็นใหส ําเร็จโทษพระองค เพื่อมิใหเกิดปญหายุงยากอีกตอไป สมเด็จพระเจาตากสิน- มหาราชจงึ ถกู สําเรจ็ โทษ กิจกรรมที่ 4 1) เหตุการณใ นสมัยกรงุ ธนบรุ ใี ดทอ่ี ยูในความทรงจําของคนไทยในปจจบุ นั อธบิ ายมาพอเขาใจ 2) สาเหตุท่ีสมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ตอ งเสยี กรงุ ใหก ับพมา คืออะไร อธบิ ายมาพอเขาใจ กรงุ รตั นโกสนิ ทร จุดเริม่ ตน ของรตั นโกสนิ ทร สมเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราช เปน พระมหากษัตริยนักรบอีกพระองคหน่ึง ของชาตไิ ทยทีม่ อี จั ฉริยะภาพทางการทหารอยางหาผูใดเทียมมิได สิบหาปตลอดรัชกาลทรงตรากตรําทําศึก ไมเ วน แตล ะป หวั เมืองใหญนอยและอาณาจักรใกลเคียงตางครั่นครามในพระบรมเดชานุภาพ กองทหารมา อันเกรียงไกรของพระองคนั้น เปนตนแบบในการรุกรบยุคตอมาเปนตัวอยางอันดีของทหารในยุคปจจุบัน พระองคก อ็ ยใู นสภาวะท่ีมติ า งอะไรจากสมเดจ็ พระนเรศวรฯ คือ มีกําลังนอยกวาแทบจะทุกครั้ง แตพระองค ก็สามารถเอาชัยไดจากพระวิริยะอุตสาหะและพระปรีชาสามารถทางการทหาร ทรงกลาที่จะเปลี่ยนแปลง ในสิ่งท่ีลาหลัง ท่ีศัตรูรู ท่ีใคร ๆ ก็รู ทรงกลาที่จะปฏิวัติความเชื่อใหม ๆ ท่ีทหารควรจะใชเพื่อใหเหมาะกับ สถานการณที่คับขัน การคุมพลยกแหกวงลอมพมาจากคายวัดพิชัยน้ัน ถือไดวาเปนทหารหนีทัพท่ีคิดกบฏ เปน ทรยศตอ แผนดนิ แตพ ระองคก ม็ ิไดลังเลท่ีจะทรงกระทําเพื่อบานเมืองในวันขางหนา หากพระองคไมคิด เอาบานเมืองเปนหลักชัยแลว ไหนเลยจะยอนกลับมาเพ่ือกูกรุงในอีกแปดเดือนถัดมา ดังน้ัน จึงเห็นไดวา ยศศกั ด์ิตาง ๆ ท่ีพระองคมีในตําแหนงพระยาวชิรปราการ ผูรั้งเมืองกําแพงเพชรน้ัน หาไดมีความสําคัญตอ พระองคไมแมแตนอ ย ทรงรดู วี า เมอื่ สน้ิ ชาติ ยศศักด์ใิ ด ๆ กไ็ มมีความหมาย และในพระนครนัน้ กไ็ มมีขนุ ทหาร ผใู หญค นใดทีจ่ ะมนี ํ้าใจและกลา หาญทพ่ี อจะรักษาชาตไิ วไ ด พระองคจึงกระทาํ การอันท่ียากท่ีทหารคนใดผูใด จะกลาทาํ พระเจาตากสินฯ ทรงเปนกษัตริยนักรบท่ีเริ่มดวยพระองคเอง จากที่มีทหารเพียงแคหารอยคน ทรงกระทําการจากเลก็ ๆ เรอื่ ยไปจนถึงการใหญ ซงึ่ นนั่ คอื การสถาปนากรงุ ธนบุรี ราชธานีใหมที่มีกองทัพกวา สองแสนคน ไวเ ปนท่ีสรางความเปน ปกแผนใหก ับคนไทย การเมืองการปกครองในกรุงธนบุรีในยุคเริ่มแรกนั้น รม เย็นเปน สขุ เพราะกรุงธนบรุ มี กั จะเปน ฝา ยรุกในเร่ืองของการทหาร ไพรฟาประชาชนในเมืองจะปลอดภัย จากขาศึก เพราะกองทพั ของพระเจาตากสินฯ จะยกพลไปรบในดินแดนขา ศกึ เปนสวนใหญ พระเจาตากสินฯ ทรงมีนโยบายทางการทหารเปนแนวเชิงรุกอาณาจักรใกลเคียงตางยอมอยูใตเศวตฉัตร เพราะกรุงธนบุรี มีกองทัพท่ีเขมแข็งและยุทธวิธีในการรบก็ไมเหมือนใครเปนแบบใหมท่ีไมอาจมีใครแกทางศึกได พระราชอาณาจกั รจงึ กวา งขวางย่ิงกวา ในสมยั ราชธานเี ดิม

39 กรงุ ธนบรุ แี ละพระเจา ตากสินฯ เริ่มมปี ญ หาในทางการปกครองจากการที่รบั เอาขนุ นางเกาของอยธุ ยา มารับราชการ มีการแบง พรรคแยง พวก ลางรา ยเรม่ิ ปรากฏ กองทัพกรุงธนบุรปี ราชัยเปนครั้งแรกที่เมืองเขมร เพราะทหารแตละทพั ระแวงกนั เอง ไมเรง เดินทัพเพ่ือสมทบทัพหลวงท่พี ระเจา ตากสินฯ ทรงใหพระโอรสเปน จอมทัพ ทัพตา ง ๆ ไมบรรจบกันตามพิชัยสงครามดังทเ่ี คยปฏิบัติ สุดทา ยเกิดกบฏท่ีเมืองหลวงนําโดยพระยาสรรค ขุนนางอยุธยาเกาเช้ือสายไทยแท ๆ ท่ีพระเจาตากสินทรงนํามาชุบเลี้ยง จนเจาพระยามหากษัตริยศึกตอง ยกทพั กลบั จากเขมรมาปราบปรามและปราบดาภิเษกเปน ปฐมราชวงศจ ักรี หมดส้นิ ยคุ กรงุ ธนบุรี พระพทุ ธยอดฟาจฬุ าโลกฯ ข้นึ เสวยราชยเปน พระเจาแผนดินไทย ไดทรงทําพิธีตั้งเสาหลักเมืองตาม ประเพณี เสาหลักเมอื งไดสรางเปนศาลเทพารกั ษเ รยี กกนั สามญั วา “ศาลเจา พอ หลักเมือง” และรับส่ังใหยาย เมืองหลวงมาอยูก รุงเทพฯ ซ่ึงเปนสวนหนึ่งของกรุงธนบุรี อยูฟากตะวันออก เรียกเมืองบางกอก ซ่ึงมีคนจีน อาศัยอยูมาก เม่ือยายมาอยูฝงตะวันออกแลว ไดทรงสรางเปนเมืองหลวงขึ้น เรียกวา กรุงเทพมหานคร บวรรตั นโกสินทร ตอมาในรัชกาลท่ี 4 จงึ ทรงเปลี่ยนเปน กรุงเทพพระมหานคร อมรรตั นโกสินทร เหตุท่ียายกรงุ เพราะทรงเลง็ เห็นวา 1. กรงุ ธนบรุ คี บั แคบ อยรู ะหวางวัดเปน การยากทจ่ี ะขยาย 2. อยูฝง คดของแมน้ําทาํ ใหนํา้ เซาะตลิ่งพงั อยเู รื่อย 3. การทมี่ าตั้งทีก่ รงุ เทพฯ นัน้ ที่ต้ังเหมาะสมกวา อาศัยแมน้าํ เปน กําแพงเมือง และตัวเมือง อาจขยายได สมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเปนผูสามารถ ทรงแกปญหาตาง ๆ คือ เมื่อเสวยราชยข้ึนครองกต็ อ งรบี สรา งเมอื ง สรางพระนครอยู 3 ป จงึ สาํ เร็จ พ.ศ. 2325 พอสมโภชพระนครแลว ในปนัน้ เองพมา ก็ยกกองทพั ใหญม าประชิด การต้ังกรุงรตั นโกสนิ ทรเ ปน ราชธานี สมัยกรุงรัตนโกสินทร คือ ระยะเวลาตั้งแตแรกต้ังกรุงเทพมหานคร เม่ือ พ.ศ. 2325 เปนตนมา เหตทุ เี่ รียกวา สมัยกรุงรัตนโกสินทร ก็เพราะเรียกตามความนิยมท่ีสืบเนื่องมาแตโบราณที่นิยมเรียกช่ือตาม เมอื งหลวง เชน สมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา เหตุการณสมัยปลายกรุงธนบุรี ในปลายรัชสมัยพระเจากรุงธนบุรี บานเมืองเกิดจลาจล เน่ืองจากพระเจากรุงธนบุรีทรงมีพระสติวิปลาส สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีมีพระราช โองการใหพ ระยาสรรคไปปราบกบฏแตพระยาสรรคกบั เขารวมกบั พวกกบฏ นําพรรคพวกควบคุมตัวพระเจา- กรงุ ธนบุรีไว ความทราบถงึ สมเด็จเจา พระยามหากษัตริยศึกจึงรีบยกทัพใกลมากรุงธนบุรีเพ่ือปราบกบฏและ สามารถจับผเู ปนกบฏมาลงโทษได ขาราชการท้ังหลายลงความเห็นวา สมควรสําเร็จโทษพระเจากรุงธนบุรี และไดทูลเชิญสมเดจ็ เจา พระยามหากษตั ริยศ กึ ปกครองประเทศตอ ไป พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกฯ ทรงรับการกราบบังคมทูลเชิญจากประชาชนข้ึนเปน พระมหากษัตริยจ ากประชาชน โดยทรงทาํ พิธปี ราบดาภเิ ษกข้ึนเปนปฐมบรมกษตั รยิ แหงราชวงศจ กั รี เมือ่ วนั ท่ี 6 เมษายน พ.ศ. 2325 และทรงสถาปนาเมืองหลวงใหม มีนามวา “กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร

40 มหินทรายุธยามหาดิลก ภพนพรัตนราชธานีบุรีรมย อุดมราชนิเวศนมหาสถาน อมรพิมานอวตาลสถิต สักกะทัตติยวษิ นุกรรมประสทิ ธ์”ิ ใชเ วลาในการสรา ง 7 ป พระองคท รงมีพระราชปณิธานวา “ตง้ั ใจอุปถมั ภก ยอยกพระศาสนาจะปกปองขอบขัณฑสีมา รกั ษาประชาชนและมนตร”ี สมัยรชั กาลที่ 1 ไทยทาํ สงครามกับพมาถึง 7 ครง้ั ครั้งทีส่ ําคัญทีส่ ุด คือ สงคราม 9 ทัพ โดยพระเจาปดุง กษัตริยพมารวมพลจํานวนถึง 144,000 คน จดั เปน 9 ทัพเขาตไี ทยโดยแบงเปนตีกรุงเทพ 5 ทัพ หัวเมืองฝาย เหนือ 2 ทัพ และฝายใต 2 ทัพ ไทยมีกําลังเพียงครึ่งหน่ึงของพมา แตดวยพระปรีชาสามารถของ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราชและกรมพระราชวังบวรสถานมงคล จงึ ทาํ ใหฝ ายพมาพายแพ กลับไป ดานการปกครอง มีการปกครองตามแบบกรุงศรีอยุธยาและธนบุรี คือ ยึดแบบที่สมเด็จ พระบรมไตรโลกนาถทรงวางไว แตว างระเบยี บใหรัดกุมมากข้ึน โดยมีพระมหากษัตริยเปนพระประมุขสูงสุด ในระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย ดานเศรษฐกิจ จังกอบ คือ การชักสวนจากสินคา หรือเก็บเงินเปนอัตราตามขนาดของ ยานพาหนะทีข่ นสนิ คา อากร คือ การเกบ็ ชกั สวนจากผลประโยชนท่รี าษฎรทําได เชน การทาํ นา ทําสวน สวย คอื สิง่ ที่ราษฎรเสยี ใหแกร ฐั แทนการใชแ รงงาน ฤชา คอื คา ธรรมเนียมทีเ่ รยี กเกบ็ จากบริการตาง ๆ ที่รัฐทําให ราษฎร 1. เงินคา ผูกปขอมอื จนี เปน เงินคาธรรมเนียมที่เรียกเก็บจากชายชาวจีน เพ่ือทดแทนการ ถกู เกณฑแรงงาน ซ่ึงเร่มิ ในสมัยรัชกาลที่ 2 2. เงินคาราชการ เปน เงินท่ไี พรจายแทนการเขาเวรราชการ เริ่มในสมัยรัชกาลท่ี 3 อัตรา คนละ 18 บาทตอ ป 3. การเดินสวนเดินนา เริ่มมีขึ้นในสมัยรัชกาลท่ี 2 โดยเรียกเก็บเปน ขาวเปลือก เรียกวา หางขา ว 4. ระบบเจา ภาษนี ายอากร เอกชนเปน ผปู ระมลู เพือ่ เปน ผจู ดั เกบ็ ภาษี ดานสังคม สังคมในสมัยรัตนโกสินทรตอนตนยังคงมีลักษณะคลายสังคมสมัยอยุธยา ตอนปลาย แตมีความสบายมากกวา เพราะไมคอยมีสงคราม เปนสงั คมเกษตรกรรม ครอบครวั มขี นาดใหญ ยึดระบบอาวุโส มีการแบงฐานะของบุคคลออกเปนพระมหากษัตริย พระบรมวงศานุวงศ ขุนนาง ไพร (ประชาชนธรรมดา) ทาส สําหรบั พระสงฆเปน ช้นั พิเศษที่ไดรับการเคารพนับถอื จากประชาชน การปฏิรปู ราชการในสมยั รัชกาลท่ี 4 1. เปด โอกาสใหร าษฎรรอ งทกุ ข ถวายฎกี าไดอ ยา งสะดวก ดว ยการตกี ลองวนิ ิจฉยั เภรี 2. ปรับปรุงดานการกฎหมายและการศาล ตั้งโรงพิมพ อักษรพิมพการ เพอื่ พิมพประกาศและ แถลงขาว 3. ขนุ นางขา ราชการสวมเสอื้ เวลาเขาเฝา

41 4. ทรงจางแหมมแอนนา มาเปนครูสอนภาษาอังกฤษใหแกพระราชโอรสและพระราชธิดาใน พระบรมมหาราชวงั 5. ทรงทาํ นบุ ํารงุ พระศาสนา ทรงใหเ สรภี าพในการนบั ถอื ศาสนา เหตุการณเกี่ยวกับตางประเทศในสมัยรัชกาลท่ี 4 มีเพื่อนบานของไทย เชน พมา มลายู ตกเปน เมืองขึ้นของอังกฤษ ในป พ.ศ. 2398 สมเด็จพระนางเจาวิคตอเรียแหงอังกฤษ ทรงสงทูตช่ือ เซอร จอหน เบาวรงิ มาขอทาํ สัญญากับไทย ชือ่ สัญญาเบาวรงิ สัญญาน้ีมีท้ังขอดีและก็ขอเสีย หลังจากท่ีไทยทําสัญญานี้ ไปแลว ก็มีหลายชาติมาทําสญั ญาน้กี ันอกี เซอรจอหน เบาวรงิ ไดบ รรดาศักดิเ์ ปน “พระยาสยามนุกูล สยามิศร มหายศ” พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดเปลี่ยนชื่อกรุงเทพ จากคําวา บวร เปน อมร ท่ีแปลวา เทวดา และมกี ารตดั ถนนเจริญกรงุ ซึ่งเปน ถนนสายแรกของไทย การปฏริ ปู ในสมยั รัชกาลที่ 5 1. การเลิกทาส แบบคอยเปนคอยไป โดยโปรดใหเลิกการซื้อขายทาส ลดคาตัวทาส ลูกทาส ในป พ.ศ. 2411 ทรงใชเ วลา 31 ป แผนดินไทยจงึ หมดทาส 2. ดา นการศึกษา ไดมีการตัง้ โรงเรียนมหาดเลก็ หลวงและโรงเรยี นวัดมหรรณพาราม การปรับปรงุ ประเพณตี า ง ๆ - ยกเลกิ พิธกี ารหมอบคลานเวลาเขา เฝา - ยกเลกิ ทรงผมมหาดไทย - จดั การไฟฟา - จัดการประปา ท่ีสาํ คัญ คอื ทรงตองการดูแลทุกขสขุ ของราษฎรอยางแทจริง โดยเสด็จประพาสตนจึงไดเสด็จเยือน ราษฎรตามหวั เมอื งตา ง ๆ อยเู สมอ โปรดใหเ ลิกทาส ทําใหพระองคไดรับการถวายพระนามวา “สมเด็จพระปย- มหาราช” เพราะทรงเปนที่รักของประชาชนทุกคน ทรงครองราชยนาน 42 ป วันท่ี 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 เปน วันสวรรคต มีการนําพวงมาลาไปถวายสักการบูชา ณ พระบรมรปู ทรงมาทุกป เรยี กวา วันปยมหาราช พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยูหัว หรือพระมหาธีรราชเจา ทรงเปน พระราชโอรสของรชั กาลท่ี 5 พระราชกรณียกจิ ของพระองคในการปฏิรูปงานดานตาง ๆ คอื 1. การปกครอง ทรงสาํ เรจ็ การศึกษาจากประเทศองั กฤษ จงึ ทรงนาํ การปกครองแบบ ประชาธิปไตยมาทดลองแกขาราชการดวยการต้ังเมืองประชาธิปไตย คือ “ดุสิตธานี” (อยูในบริเวณ โรงพยาบาลพระมงกุฎ) มีการเลือกต้ัง การแสดงความคิดเห็น แตยังไมไดผล เพราะราษฎรไดรับการศึกษา ยังไมเพียงพอ มกี ารออกหนงั สอื พมิ พ “ดสุ ติ สมิต” ใหประชาชนแสดงความคดิ เหน็ 2. ความสมั พันธกบั ตางประเทศ สงครามโลกครัง้ ที่ 1 เกิดขนึ้ ในป พ.ศ. 2457 – 2461 ในยุโรป พระองคตัดสินพระทัยเขากับฝา ยสัมพันธมิตร เยอรมนเี ปนฝายรุกรานและแพ ทําใหไทยมีฐานะเทาเทียมกับ ฝายสัมพันธมิตร ทาํ ใหส ามารถแกไ ขสนธสิ ัญญาเบาวริง ทีท่ ําในสมยั รชั กาลท่ี 4

42 รัชกาลท่ี 6 ทรงไดรับความรวมมือชวยเหลือจาก ดร.ฟรานซิส บี แซร ไดชวยเจรจาเก่ียวกับ สนธิสัญญาเบาวริงกับประเทศตาง ๆ ประเทศแรกที่ยอมแกไข คือ โปรตุเกส จนครบทุกประเทศ ตอมา ดร. ฟรานซิส บแี ซร ไดร ับพระราชทานบรรดาศกั ดิ์เปน พระยากัลยาณไมตรี เหตุการณกอนการเปล่ียนแปลง การปกครอง เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จข้ึนครองราชย พระองคจัดใหมีการกระทํา ท่ีเกีย่ วกบั ประชาธปิ ไตย ไดแก 1. ทรงตง้ั สภาตาง ๆ ใหม สี ว นในการปกครองแผน ดิน 2. โปรดเกลา ฯ ใหรา งรฐั ธรรมนูญ แตไ มไดรับความเห็นจากสภาที่ปรึกษาราชการแผน ดนิ 3. ทรงเตรยี มการและฝก ทดลองใหป ระชาชน รจู กั ใชสทิ ธใิ นการปกครองทอ งถ่นิ 4. คณะราษฎร ประกอบดว ย บรรดาผูท ่ีไปศกึ ษาจากตางประเทศเปน นักเรยี นไทยทจ่ี บจากเมอื งนอกมา ทาํ งานในประเทศไทย พวกน้ีไดรับพระราชทานทุนไปศึกษาท่ีตางประเทศ รวมผูท่ีเปนขาราชการท่ีถูกปลด จากงานและจากทหาร มีหวั หนา คอื พลเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา ตอมาไดเ ลื่อนเปนพลตรี ไดพาคณะราษฎร เขา เฝารชั กาลที่ 7 ซงึ่ ขณะนัน้ ประทับอยูทหี่ วั หนิ เมือ่ พระองคไดขาวการเปล่ียนแปลงการปกครองก็โปรดให คณะราษฎรเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2475 พระองคไดตรัสวา เตรียมจะพระราชทานรัฐธรรมนูญอยูแลว ไมตองการใหเสียเลือดเน้ือ มีรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว เม่ือวันท่ี 27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 และไดมีการรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร เม่ือวันที่ 10 ธันวาคม 2475 และวันน้ี เปน วันรัฐธรรมนูญ โดยมีนายกรัฐมนตรีคนแรก คือ พระยามโนปกรณนิติธาดา (กอน หุตะสิงห) ตอมาไดมี นายกรฐั มนตรคี นท่ี 2 คือ พลเอกพระยาพหลพลพยหุ เสนา การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย ไมค อ ยไดผ ล สมบูรณ เพราะอํานาจไปอยูในคนบางกลุมเทานั้น ทําใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวไดสละ ราชสมบัติ เม่ือวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2477 และไดเสด็จไปท่ีประเทศอังกฤษ พระองคไดเสด็จสวรรคตที่ ประเทศอังกฤษ อนสุ าวรียข องพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจาอยหู ัวอยูที่หนา รฐั สภาใกลกบั สวนดุสติ นับเปน พระบิดาแหงประชาธิปไตยของไทย ราชวงศจักรี ชอื่ ของราชวงศจักรมี ที ่มี าจากบรรดาศกั ดิ์ “เจาพระยาจักรศี รีองครกั ษ” ตําแหนง สมุหนายก ซ่ึงเปน ตาํ แหนงทางราชการท่พี ระองคเ คยทรงดํารงตําแหนงมากอนในสมัยกรุงธนบุรี คําวา “จักรี” นี้พองเสียงกับ คําวา “จักร” และ “ตร”ี ซงึ่ เปนเทพอาวุธของพระนารายณ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหสรา งพระแสงจักรและพระแสงตรีไว 1 สํารบั และกําหนดใหใชเปนสญั ลักษณ ประจาํ ราชวงศจักรีสืบมาจนถึงปจจุบัน

43 พระปฐมบรมมหาชนกแหงราชวงศจ ักรี พระมหากษัตรยิ ไ ทย ราชวงศจักรี : Chakri (พ.ศ. 2325 – ปจจุบัน) * ราชวงศจกั รี * พระปรมาภิไธย ขึ้นครองราชย ส้นิ สุดการครองราชย หมายเหตุ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 6 เมษายน 7 กันยายน มหาจกั รบี รมนาถฯ พระพุทธยอดฟาจฬุ า พ.ศ. 2325 พ.ศ. 2352 โลกมหาราช พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 7 กันยายน 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 มหาอศิ รสนุ ทรฯ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัย พ.ศ. 2352 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 21 กรกฎาคม 2 เมษายน มหาเจษฎาบดนิ ทรฯ พระน่ังเกลา พ.ศ. 2367 พ.ศ. 2394 เจาอยหู ัว พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 เมษายน 1 ตลุ าคม มหามงกุฎฯ พระจอมเกลาเจาอยูหัว พ.ศ. 2394 พ.ศ. 2411 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 1 ตลุ าคม 23 ตลุ าคม มหาจุฬาลงกรณฯ พระจุลจอมเกลา พ.ศ. 2411 พ.ศ. 2453 เจา อยหู วั มหาราช พระบาทสมเดจ็ พระรามาธิบดี 23 ตุลาคม 26 พฤศจกิ ายน พ.ศ. ศรสี นิ ทรมหาวชริ าวุธฯ พระมงกุฎเกลา พ.ศ. 2453 2468 เจา อยหู ัว พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 26 พฤศจกิ ายน 2 มีนาคม มหาประชาธปิ กฯ พระปกเกลา เจา อยหู วั พ.ศ. 2468 พ.ศ. 2477 พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 มนี าคม 9 มิถุนายน มหาอานนั ทมหดิ ลฯ พ.ศ.2477 พ.ศ. 2489 พระอัฐมรามาธบิ ดนิ ทร พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 9 มถิ นุ ายน 13 ตลุ าคม มหาภมู พิ ลอดุลยเดช มหิตลาธเิ บศร พ.ศ. 2489 พ.ศ.2559 รามาธบิ ดี จกั รีนฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร สมเดจ็ พระเจา อยหู วั มหาวชริ าลงกรณ 1 ธันวาคม ปจ จุบัน บดินทรเทพยวรางกรู พ.ศ. 2559

44 กจิ กรรมที่ 5 1) สมยั รัชกาลใดของราชวงศจ ักรที ่มี คี วามเจรญิ สูงสดุ ดา นศาสนา ศลิ ปวฒั นธรรม 2) สมยั รัชกาลท่ี 5 การปฏริ ูปการปกครองท่ีมีความสําคัญตอคนไทย คอื เรือ่ งใด 3) ประวัติศาสตรไทย ท่ที าํ ใหไทยตอ งเสยี เอกราชไปถึงสามครง้ั มสี าเหตมุ าจากเรอื่ งใด เร่อื งที่ 3 ประวตั แิ ละผลงานของบรรพบุรษุ ไทยท่ีมีสวนปกปอ ง และสรางความเจรญิ ใหแ กชาติบา นเมอื ง สมยั สุโขทัย พอขุนรามคําแหงมหาราช พอ ขุนรามคําแหงไดรับการยกยองวาเปนท้ังนักรบ นักปราชญ ทําใหชาติไทยมีตัวอักษรของตนเอง ทรงประดษิ ฐห นังสือทเี่ รียกวา “ลายสือไทย” ข้ึน ทรงทํานุบํารงุ บา นเมืองใหเจริญกาวหนาท่ีสุดในทุก ๆ ดาน และทําใหอ าณาจักรสุโขทัยมอี าณาเขตกวางขวางทสี่ ุดในสมัยพระองค พระบรมราชานสุ าวรียพ อขนุ รามคาํ แหงมหาราช จงั หวดั สุโขทัย พระราชประวัติ พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสองคที่ 3 ของพอขุนศรีอินทราทิตย (ปฐมกษัตริยแหง กรุงสุโขทยั ) กับนางเสือง แหงกรุงสุโขทัย มีพระโอรส พระราชธิดา รวมบิดา มารดา 3 พระองค พระองคใหญ สน้ิ พระชนมต ั้งแตยังเยาว พระองคก ลางทรงพระนามตามศิลาจารึกวา “ขุนบาลเมือง” องคเล็กทรงพระนามวา