บทท่ี 7 การต์ ูนบอยเลฟิ (Boylove) : โลกอิสระของผ้หู ญงิ ศรัณย์ สงิ ห์ทน
230 ปที ่ี 25 ฉบบั ที่ 3 มถิ ุนายน - กันยายน 2550 บทท7 ี่ การ์ตูนบอยเลฟิ (Boylove) : โลกอสิ ระของผู้หญิง ดร. ศรัณย์ สิงหท์ น* บทคัดยอ่ การ์ตูน (Cartoon) ถือเป็นสื่อบันเทิงท่ีมีอิทธิพลต่อการรับรู้ของผู้คนใน สงั คม หน่งึ ในประเภทของงานการ์ตูนญ่ีปุน่ ทีน่ ่าสนใจและมอี ทิ ธิพลต่อผบู้ ริโภคใน ปจั จุบนั คอื งานการ์ตนู แบบชายรกั ชาย (Boylove cartoon) ผวู้ ิจยั มีความสนใจ ในวัฒนธรรมการ์ตูนญี่ปุ่นประเภทนี้ในฐานะวัฒนธรรมประชานิยมในสังคมสมัย ใหม่ ผวู้ จิ ัยได้ดำเนินการวิจยั น้โี ดยใช้ระเบยี บวธิ ีวจิ ัยเชงิ คุณภาพ มีวตั ถปุ ระสงค์ใน การวิจัย ดังน้ี 1. เพือ่ ศกึ ษางานการ์ตูนญปี่ ่นุ ประเภทแบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) ท่มี ผี ลกระทบตอ่ ผ้บู รโิ ภคในสงั คมสมยั ใหม่ 2. เพ่ือศึกษาความมงุ่ หมาย ของการบรโิ ภคงานการต์ ูนญ่ปี ุ่นประเภทแบบชายรักชาย (Boylove cartoon) ใน ประเทศญป่ี ่นุ และประเทศไทย ผู้วจิ ยั ใช้การศกึ ษาวิจัยเชิงคณุ ภาพโดยการสัมภาษณแ์ บบเจาะลึก (In-depth interview) และใช้วิธกี ารสังเกตอย่างมสี ว่ นร่วม (Participatory observation) กับ กลมุ่ ตวั อย่างทเี่ ป็นวัยรุ่นเพศหญงิ ท่ีมชี ว่ งอายตุ ้งั แตอ่ ายุ 14 – 19 ปี จำนวน 8 คน เปน็ ชาวญ่ปี นุ่ จำนวน 4 คนทอ่ี าศยั ในกรงุ โตเกยี ว ประเทศญีป่ ุ่น และเป็นชาวไทย จำนวน 4 คนทีอ่ าศยั ในกรงุ เทพมหานคร ประเทศไทย โดยกลุ่มตวั อย่างทงั้ หมด อา่ นงานการต์ ูนประเภทนมี้ าอยา่ งน้อย 2 ปจี นถึงปัจจุบนั * บทความนเ้ี ปน็ สว่ นหนง่ึ ของการศกึ ษาในหลกั สตู รปรชั ญาดษุ ฎบี ณั ฑติ (สอื่ สารมวลชน) วชิ าเอกการสอื่ สารระหวา่ งประเทศ คณะวารสารศาสตร์และส่ือสารมวลชน มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ ปี พ.ศ.2550 บทความชิ้นน้มี าจากการศึกษาดูงานและ คน้ คว้าองคค์ วามรใู้ หม่ ณ กรงุ โตเกยี ว ประเทศญป่ี ่นุ - ขา้ พเจา้ ขอกราบขอบพระคณุ รองศาสตราจารยอ์ รทยั ศรสี นั ตสิ ขุ คณะวารสารศาสตรแ์ ละสอื่ มวลชน มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ ที่ไดช้ ่วยเหลือและแนะนำข้อคดิ ทม่ี คี ณุ คา่ ให้กบั ขา้ พเจา้ มาโดยตลอด รวมทง้ั การเดนิ ทางไปยงั ประเทศญี่ปนุ่ ในครัง้ นี้ดว้ ย และขอขอบคณุ เจา้ หน้าทฝี่ ่ายรายการวทิ ยุของสถานีโทรทศั น์และวิทยุ NHK กรงุ โตเกียว ประเทศญีป่ ุ่น
การ์ตูนบอยเลิฟ (Boylove) : โลกอิสระของผูห้ ญิง 231 ศรณั ย์ สงิ หท์ น ผลการวิจยั พบว่า ประการแรก กลมุ่ ตัวอยา่ งจะเลอื กบรโิ ภคงานการ์ตนู ทม่ี ี คุณภาพเน่ืองจากฝีมือการวาดการ์ตูนและการดำเนินเร่ืองเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญต่อ ความสำเรจ็ ของงานการต์ นู เรื่องน้นั ประการทสี่ อง เหตุผลในการบริโภคจากปัจจัย ภายในของบุคคล กล่มุ ตวั อย่างเลอื กบรโิ ภคงานการ์ตูนประเภทน้ีมไิ ด้มุ่งเนน้ เรื่อง ราวทางเพศแตอ่ ย่างใด ซึง่ เหตุผลท่ีสำคัญ คอื ต้องการเปิดอิสระทางความคิดใน การใชจ้ ินตนาการและถา่ ยทอดความรสู้ ึกตา่ งๆ คำสำคญั : การต์ นู บอยเลฟิ , สอ่ื บนั เทงิ , วฒั นธรรมประชานยิ ม, การบรโิ ภคสอ่ื Abstract Cartoon is a kind of entertainment media that influences people’s cognition in every society. For Japanese cartoon, Boylove Cartoon is one of the most interesting and powerful cartoon in the present time. For this reason, I am very interested in Boylove Cartoon as popular culture in modern society. The objectives of this research are : 1. to study influence of Boylove Cartoon to consumers in modern society, 2. to study purpose of consumption for Boylove Cartoon in Japan and Thai. This research is conducted by Qualitative Methodology. In-depth Interview and Participatory Observation are used for collecting data. The samples consist of four Japanese teenagers who live in Tokyo,Japan and four Thai teenagers who live in Bangkok,Thailand. All of them are 14 – 19 years old. They usually read Boylove Cartoon for at least two years. The result of this research are : firstly, all samples always choose any high quality Boylove Cartoon because of artistic ability and theme. These are crucial indicators to Boylove Cartoon’s success. Secondly, reasons of consumption derived from consumers’ internal factors, all samples never concentrate on sexual subject strongly to any Boylove Cartoon. Whereas all
232 ปที ่ี 25 ฉบับท่ี 3 มถิ ุนายน - กนั ยายน 2550 samples would like to emancipate their ideas through imagine and feeling, exposing from this kind of cartoon. Key words : Boylove Cartoon, Media Entertainment, Popular Culture, Media Consumption บทนำ การต์ ูน (Cartoon) ถอื เปน็ ส่ือบันเทงิ ท่มี ีอิทธพิ ลตอ่ การรับรขู้ องผ้คู นใน สงั คมไม่เพยี งแตใ่ นสงั คมญปี่ ุ่นเทา่ น้นั แต่ยังรวมถึงทกุ สังคมบนโลกน้ีดว้ ย ผู้รับ สารสามารถรบั รเู้ ร่อื งราวตา่ งๆ จากการ์ตนู โดยผา่ นทางการรบั รูท้ างสายตาในการ มองและการรับรู้ทางหูในการฟัง ดงั น้ัน การส่ือสารผ่านงานการต์ ูนนั้นมกั เป็นไป ในลักษณะที่งา่ ยต่อการเข้าใจ เนน้ อารมณ์ความร้สู ึก (Emotional Oriented) เพื่อ โยงไปสูจ่ ินตนาการของแต่ละคน รวมไปถงึ การถอดรหสั (Decoding) ของผู้บรโิ ภค จดั เป็นปัจจัยทีส่ ำคญั ในการบั รู้สารทีผ่ วู้ าดภาพการ์ตนู ส่งมา (Encoding) ดังนน้ั การสรา้ งการต์ นู ให้สมจรงิ ดว้ ยจนิ ตนาการ (Fantasy) สามารถสรา้ งความสนใจให้ กับผู้บริโภคในฐานะความบันเทิงจากการบริโภคการ์ตูนถือเป็นกิจกรรมยามว่าง (Leisure activities) สำหรบั สังคมบรโิ ภค (Consumer Society) ในสังคมญีป่ ุ่น เราสามารถพบเห็นผคู้ นมากมายอ่านการ์ตูนหรอื รอบตวั ของ เราตา่ งเตม็ ไปด้วยการต์ นู ในส่อื ตา่ งๆ หรือสถานทีต่ า่ งๆ ในประเทศญี่ปนุ่ จนมคี ำ กล่าวว่า “มงั งะมีอยทู่ กุ แห่งหน (Manga is everywhere)” ดังนนั้ ประเทศญ่ปี ุ่น จึงเป็นผู้นำในการสร้างงานการ์ตูนจนเป็นอุตสาหกรรมการ์ตูนทั้งในลักษณะของ งานแบบอะนเิ มะ (Anime) และงานแบบมังงะ (Manga) ท่ีมิได้หยุดลงเพียงใน เร่ืองราวของความสนกุ สนาน (Amusement) เท่าน้ัน แต่ในปัจจบุ นั งานการต์ นู ของประเทศญ่ีปุ่นพยายามตอบสนองความต้องการทางด้านต่างๆ ของผู้บริโภค อาท ิ การนำเสนอเร่ืองเพศ ความรนุ แรง อาชญากรรม เป็นต้น
การ์ตนู บอยเลิฟ (Boylove) : โลกอิสระของผหู้ ญิง 233 ศรัณย์ สงิ ห์ทน จงึ ทำใหแ้ นวทางของงานการต์ ูนในประเทศญป่ี ่นุ มีความหลากหลายสงู อุตสาหกรรมการ์ตูนของประเทศญ่ีปุ่น อาทิ หนังสือการ์ตูน ภาพยนตร์ อนิเมช่นั (Animation) เกมเสมือนจรงิ (Stimulation Game) ได้รบั ความนยิ ม จากท่ัวโลกมากกว่าในประเทศสหรัฐอเมริกาในฐานะผู้มีอิทธิพลในส่ือบันเทิงโลก ซึ่งฐานของผู้บริโภคงานการ์ตูนญ่ีปุ่นในประเทศสหรัฐอเมริกามีจำนวนมหาศาล เน้ือหาของงานการ์ตูนจึงมีหลากหลายต้ังแต่เน้ือหาท่ีสร้างความเพลิดเพลินไป จนถึงเนอื้ หาในทางลบ อาทิ เร่อื งเพศ เป็นต้น1 อิทธิพลของงานการ์ตูนญี่ปุ่นมีความน่าสนใจในงานทางวิชาการ ผู้วิจัยมี เคฉวพามาะ ปกราะรส์ตงูนคแ์ทน่ีจวะใหศึมกษ่ที่ตาผัวลละกครระมทีกบาขรอเดงินงาเรนื่อกงาหรล์ตักูนแญบ่ีปบุ่นชาทย่ีมรีตัก่อชาสยังคม(Bไทoyยlโoดvยe Cartoon) หรอื ทีเ่ รยี กวา่ “Yaoi” และ “Shonenai” ผู้วิจัยมีความสนใจในวัฒนธรรมการ์ตูนญ่ีปุ่นในฐานะส่ือที่นำเสนอความ บันเทงิ ในสงั คมสมยั ใหมโ่ ดยผ้วู ิจัยมวี ัตถุประสงค์ในการวจิ ัย ไดแ้ ก่ 1.เพือ่ ศึกษางานการต์ นู ญีป่ ุ่นประเภทแบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) ทมี่ ผี ลกระทบตอ่ ผ้บู รโิ ภคในสงั คมสมยั ใหม่ 2. เพ่ือเปรียบเทียบความแตกตา่ งในความมงุ่ หมายของผบู้ รโิ ภคงานการ์ตูน ญปี่ นุ่ ประเภทแบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) ในประเทศญีป่ ุ่นและประเทศไทย ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) กับกลุ่ม ตัวอย่างทเี่ ป็นวยั ร่นุ เพศหญิงทม่ี ชี ่วงอายุตั้งแตอ่ ายุ 14 – 19 ปี ทีอ่ า่ นงานการต์ ูน แบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) มาอย่างน้อย 2 ปีจนถึงปัจจุบัน ผู้วิจัยใช้ การสัมภาษณแ์ บบเจาะลึก (In-depth Interview) และใช้วธิ ีการสงั เกตอย่างมีสว่ นรว่ ม (Participatory Observation) จากวยั ร่นุ เพศหญิงชาวญี่ปุ่นจำนวน 4 คน ท่ีอาศยั ในกรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น (โดยใช้เจ้าหน้าท่ีล่ามช่วยดำเนินการในการแปล ความหมายในการสมั ภาษณ)์ และกลุ่มตัวอยา่ งทเี่ ปน็ วัยรนุ่ เพศหญิงชาวไทยจำนวน 4 คนทีอ่ าศยั ในเขตกรงุ เทพมหานคร 1 Deborah Shamoon. Office sluts and rebel flowers : The pleasure of Japanese Pornographic comics for woman. In pom Stusies. Edited by Linda williams, Duke University, Durham and London, 2004. p. 78
234 ปที ่ี 25 ฉบับท่ี 3 มิถนุ ายน - กันยายน 2550 ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพในงานวิจัยน้ีเนื่องจากประเด็นในการ ศึกษามีความละเอยี ดซบั ซ้อนทางความคิดเหน็ และความรสู้ ึก การวิจัยเชงิ คณุ ภาพ จึงสามารถเก็บรวบรวมขอ้ มลู เชิงลกึ ได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ จากนน้ั ผูว้ ิจยั ได้ใช้ การบรรยายเชิงวเิ คราะห์ (Analytic Descriptive) ในการนำเสนอข้อมูลจากงานวิจยั นี้ พัฒนาการของงานการต์ นู ญีป่ นุ่ พัฒนาการของงานการต์ ูนในประเทศญีป่ นุ่ เรมิ่ ตน้ มาจากการสร้างศลิ ปะภาพ ทเี่ รียกว่า “มงั งะ (Manga)” เปน็ การนำเสนอในลกั ษณะของภาพการต์ ูนลอ้ เลียนซง่ึ พบหลกั ฐานปรากฏอย่างเดน่ ชัดในภาพวาดท่ีวดั โฮรวิ จิ (Horyuji) เมอื งอิการกุ ะ (Ikaruga) ในช่วงศตวรรษท่ี 17 และทวี่ ดั โตโชไดจิ (Toshodaiji) เมืองนารา (Nara) ต่อมา ในช่วงปลายยคุ เอโดะ (ค.ศ. 1615 – 1868) งานภาพวาดแบบ “มงั งะ (Manga)” เริ่มมีการพัฒนาขึ้นโดยการสร้างวธิ ีการพมิ พร์ ปู แบบใหมท่ ่ี เรียกวา่ “Otsu-e” และ “Toba-e” ท่ีมชี ่ือเสียงมากในยุคน้ัน2 โดยภาพพมิ พ์มเี ส้นท่ีคมสวยและนา่ มองมากขึน้ ขอ้ สงั เกตสำคัญสำหรับงานการ์ตูนแบบ “มังงะ (Manga)” ทไ่ี ด้รับความ นิยมอย่างสูงเนื่องจากลักษณะของการใช้กรอบในการนำเสนอภาพต่างๆ อย่าง ฟมุ่ เฟือยแตกตา่ งจากงานการ์ตูนของประเทศอนื่ ๆ ตอ่ มา งานการ์ตนู แบบ “มงั งะ (Manga)” ได้ก้าวเข้าสยู่ ุคของภาพยนตร์ท่ี เรยี กว่า “อะนิเมะ(Anime)” โดยนกั ปรชั ญาดา้ นสื่อ ช่อื ว่า “Imamura Taihei” ใน ปี ค.ศ. 1916 ภาพยนตร์การต์ ูนเรอื่ งแรกของประเทศญี่ปุน่ เกิดข้ึนครัง้ แรกโดยได้ รบั อทิ ธพิ ลจากผ้สู ร้างภาพยนตร์การ์ตูนชาวผรง่ั เศสที่ช่ือวา่ “Emile Cohl”3 2 Donald Richie. The image industry : fads & fashion in Japan. Reakti9on books Ltd., London, 2003. p. 102 3 เกรยี งไกร พัฒนกลุ โกเมธ, แนวคิด บริบททางสังคมและบรบิ ททางวัฒนธรรมญ่ีปุ่นท่ีปรากฎในภาพยนตก์ าร์ตนู ของ สตูดโิ อจบิ ล.ิ วทิ ยานพิ นธ์ มหาบณั ฑิต คณะวารสารศาสตร์และสอ่ื สารมวลชน มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์, 2549 หนา้ 9
การต์ ูนบอยเลิฟ (Boylove) : โลกอิสระของผูห้ ญิง 235 ศรณั ย์ สิงห์ทน ภาพยนตร์การ์ตูนของประเทศญี่ปุ่นที่มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วโลกเป็นครั้งแรก คอื “Tetmwan Atomu” หรือในระดับสากลที่ใช้ชื่อวา่ “เจ้าหนูปรมาณู (Astro boy)” (ค.ศ. 1963) เป็นผลงานของโอซามุ เทซกู ะ (Osamu Tezuka)4 โดย ความสำเร็จของภาพยนตร์การ์ตูนเร่ืองนี้มาจากการนำเสนอภาพที่สมจริงล่ืนไหล คล้ายการถ่ายทำภาพยนตร์ (cinematic style) มีการดงึ ภาพเข้า – ออก (zoom) ทำใหด้ สู มจรงิ อนั เปน็ รากฐานสำคัญของพัฒนาการภาพยนตรก์ าร์ตนู ญป่ี นุ่ ในระยะ เวลาต่อมา ภาพจากการ์ตนู เรอ่ื ง“ เจ้าหนปู รมาณู (Astro boy) ของ Osamu Tezuka5 ปัจจัยท่ีทำให้อุตสาหกรรมงานการ์ตูนจากประเทศญ่ีปุ่นประสบความสำเร็จ คือ - ประการแรก การต์ นู เปน็ ความบันเทงิ ในอุตสาหกรรมกิจกรรมยาม ว่าง (leisure industry) ของสังคมโลกาภิวตั นท์ ่ผี ู้คนบริโภคในช่วงเวลาว่าง (leisure time) ของพวกเขา เพือ่ ปลดปล่อยความตึงเครียดในชวี ติ (emancipation) และ สรา้ งความพงึ พอใจใหแ้ ก่ชีวติ ของตนเอง (Life satisfaction)6 ผ้บู ริโภคการ์ตูนมี คณุ ลักษณะรว่ มของสภาวะการเปน็ คนชอบนกึ ฝัน (fantasist) สรา้ งโลกสมมติทาง 4 อา่ นเพม่ิ เตมิ ท่ี Fusanosuke Natsume. Japan Manga Culture. Tokyo. 1999 MacMillan, 2005 p.42 5 ภาพจาก http://en.wikipedia.org/wiki/Astro_Boy : Palgrave 6 Rojek, Chris, Leisure Theory : Principles and Practices. New York
236 ปที ี่ 25 ฉบบั ท่ี 3 มิถนุ ายน - กนั ยายน 2550 จนิ ตนาการ และผ้บู รโิ ภคการ์ตูนยังมคี ณุ ลกั ษณะรว่ มของสภาวะการเป็นคนหลบหนี (escapist) หลดุ พ้นจากสภาวะกดดนั บบี ค้นั ท่ตี นเองไม่ตอ้ งการจากโลกแห่ง ความเปน็ จริง - ประการทส่ี อง งานการต์ นู จัดเปน็ วฒั นธรรมประชานิยม (Popular Culture) แบบหน่งึ ดว้ ยคุณลกั ษณะของวัฒนธรรมประชานยิ มทพ่ี ยายามสรา้ ง ความสนใจ (Attention)7 ของผู้บริโภคด้วยความง่ายดายในการเขา้ ถงึ (Accessibility) งานการ์ตนู เหลา่ น ้ี และเน้นระดบั ทางอารมณ์ (Degree of Emotional Distance) มากกว่าระดับของเหตุผลมากมายในการบริโภค (Hyperrational)8 ทำให้งาน การ์ตูนจากประเทศญีป่ นุ่ มีการแพร่หลายได้รับความนยิ มจากท่ัวโลก หนึ่งในประเภทของงานการ์ตูนญี่ปุ่นท่ีน่าสนใจและมีอิทธิพลต่อผู้บริโภคใน ปัจจบุ นั คอื งานการต์ นู แบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) ท่ีเรียกวา่ “Yaoi” และ “Shonenai” หมายถงึ การ์ตูนท่มี ีตวั ละครเอกเป็นผ้ชู าย 2 คน โดย “Yaoi” เน้นการนำเสนอความสัมพันธ์ทางเพศเป็นหลัก ในขณะที่ “Shonenai” เน้น การนำเสนอเรอ่ื งราวความรกั ท่ีอ่อนโยน ละมนุ ละไม ผลงานการวาดภาพของ Takeshi Matsu ศิลปนิ แนว Boylove Cartoon ชื่อดงั 7 Shay Sayre & Cynthia King, Entertainment and Society. London : Sage Publications Inc., 2003.p. 18-19 : 8 Lee Harrington C. and Denise D.Bieldy, Popular Culture : Production and Consumption. Massachusetts Blackwell, 2001. p.6-7
การ์ตูนบอยเลฟิ (Boylove) : โลกอสิ ระของผหู้ ญงิ 237 ศรัณย์ สิงหท์ น การกำเนดิ ของงานการต์ นู ในลักษณะน้เี กิดข้ึนครัง้ แรกในช่วงไป ค.ศ. 1970 โดยกลุ่มของนกั วาดภาพการต์ นู มือสมคั รเลน่ หรือ “โดจินชิ (Dousinshi)” เพอ่ื ตอ้ งการเปล่ยี นโครงสร้างของการนำเสนอรปู แบบงานการ์ตูนใหแ้ ตกตา่ งไปจากรูป แบบเดิม โดยเริ่มต้นจากการชื่อคำว่า “Yaoi” ท่ีมาจากการใช้ช่ือย่อที่อักษร ตน้ แบบของแตล่ ะคำ คือ “Yama nashi, Ochi nashi, Imi nashi” อันหมายถึง ไม่มจี ดุ สำคัญของชื่อเรือ่ ง (no climax) ไมม่ ปี ระเดน็ (no point) และไม่มีความ หมาย (no meaning) ตามลำดับ ซงึ่ คำวา่ “Yaoi” ยังเป็นทนี่ ยิ มเรียกกนั ในกลุ่ม ผู้หญิงที่อา่ นงานการต์ ูนแนวนี้ในประเทศสหรฐั อเมรกิ าอกี ดว้ ย ซง่ึ สถานการณข์ อง การบริโภคงานการ์ตูนแบบน้ีในระดับสากลมีมากมายมหาศาลโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในประเทศสหรฐั อเมรกิ า ทเ่ี รียกว่า “American Yaoi” ทม่ี ีการจำกัดความใหมว่ า่ “Global Boylove” หรอื “Global BL” โดยมสี ำนกั พมิ พ์ยักษ์ใหญ่ เชน่ บริษัท Yaoi Press ที่ครอบครองมากกว่า 20 เรื่อง หรือ บริษัท Seven Seas Entertainment ทปี่ ระกาศตนว่าเป็นรายแรกท่พี มิ พง์ านการ์ตนู ในภาคภาษาองั กฤษ หรือบริษทั ลา่ สดุ Yaoi House ทม่ี แี ผนการตพี ิมพง์ านการ์ตูนกวา่ 23 เร่อื ง บรรยากาศภายนอกและภายในบริเวณถนนโอโตเมะ (Otome) กรุงโตเกยี ว ประเทศญีป่ ุน่ ซึ่งเปน็ ศนู ย์กลางของงาน Boylove Cartoon
238 ปีท่ี 25 ฉบบั ที่ 3 มิถุนายน - กนั ยายน 2550 ผู้บริโภคงานการต์ นู แบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) ทวั่ โลกเกอื บท้ังหมด เปน็ เพศหญิง ในประเทศญป่ี ่นุ เอง ร้านค้าท่ขี ายการ์ตนู ประเภทนเี้ ป็นร้านค้าแบบ เปดิ เผย ถกู ต้องตามกฎหมาย ในขณะที่ ในประเทศไทย การจำหนา่ ยงานการต์ ูน ประเภทนี้อยใู่ นลกั ษณะหลบซอ่ นเนอื่ งจากเปน็ ส่อื ทผ่ี ิดกฎหมาย ทางหนว่ ยราชการ ลงมติว่า เปน็ สื่อท่ีมคี วามโนม้ เอยี งไปในลักษณะสือ่ ลามกยัว่ ยกุ ามารมณ์ สามารถ สร้างผลเสียแกต่ ่อเยาวชน คำถามหลายประการได้เกดิ ขึน้ ในสังคม อาทิ ผู้ท่ีอา่ นหนังสอื การ์ตนู แบบ “Yaoi” และ “Shonenai” หรือทเ่ี รียกกนั สน้ั ๆ ในกลมุ่ วยั ร่นุ วา่ “การต์ ูนวาย (Y)” เปน็ บุคคลทีม่ ีพฤตกิ รรมแปลกประหลาด ผิดแผกจากธรรมชาตหิ รอื ไม่ ? ทำไมผูห้ ญงิ กลุม่ น้จี ะต้องไปอา่ นการต์ นู ทม่ี ตี วั ละครเอกเปน็ ผู้ชายทง้ั 2 คน แทนท่ี จะเปน็ ผ้ชู ายกับผ้หู ญิง ? เป็นต้น ผู้วิจยั จงึ เกิดความสนใจในความมุ่งหมายท่ีแท้ จริงของผบู้ รโิ ภคงานการต์ ูนในลักษณะน้ี ประกอบกบั ความนิยมอย่างมหาศาลจาก ผบู้ ริโภคท่ัวโลก มองโลกอสิ ระของผ้หู ญิงผ่านงานการต์ ูน ในส่วนของผลการวิจัยนี้ ผวู้ ิจัยสามารถสรปุ เปน็ ประเด็นสำคญั ได้ 2 ประเด็น ดังน้ี 1. ประเดน็ ของฝีมือการวาดการ์ตนู และการดำเนนิ เร่อื ง ฝีมือการวาดการ์ตูนและการดำเนินเร่ืองเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญต่อการอยู่รอด ของงานการต์ ูนในประเทศญ่ปี ุ่นเน่อื งจากการแข่งขนั มรี ะดับสงู อย่างไรก็ตาม ไมม่ ี ข้อกำหนดใดๆ ท่บี ง่ ช้วี า่ การวาดจากมืออาชีพทจ่ี ะประสบความสำเรจ็ เท่านัน้ ทีจ่ ะ ประสบความสำเรจ็ ซ่งึ งานฝมี ือการวาดจากมอื สมัครเลน่ ก็สามารถประสบความ สำเร็จได้เช่นกัน อาทิ กลุ่ม CLAMP เป็นตน้ โดยในกล่มุ ตวั อยา่ งทั้งหมดทั้ง ชาวญ่ีปุน่ และชาวไทยตา่ งมีความคิดเห็นเหมือนกันวา่ การตดิ ตามงานการ์ตนู ของ ผู้บริโภคจะให้ความสำคัญจากลักษณะเน้ือเร่ืองและเส้นสายท่ีสวยงามในการวาด ภาพ ย่ิงภาพวาดท่ีให้ความรู้สึกน่ารัก น่าเอ็นดู ยงิ่ สร้างความรสู้ กึ ให้ติดตามมาก ข้ึน แมว้ ่าจะมาจากฝมี ือการวาดของกลมุ่ สมัครเลน่ “โดจินชิ (Doujinshi)” ก็ตาม
การ์ตนู บอยเลฟิ (Boylove) : โลกอิสระของผูห้ ญงิ 239 ศรัณย์ สิงห์ทน งานฝมี อื จากนกั วาดมอื สมคั รเลน่ (Doujinshi) งานฝีมือจากนกั วาดมอื อาชีพ การแขง่ ขันทางการตลาดในงานการ์ตูนลักษณะนีค้ อ่ นข้างสูง กล่มุ ตัวอยา่ งที่ เป็นเพศหญิงทุกคนในงานวิจัยน้ีได้เน้นถึงความสำคัญของโครงเร่ืองและการ ดำเนนิ เรือ่ งในงานการต์ นู ประเภทนี้ โดยงานการต์ นู ควรมีเน้ือเรอื่ งทีไ่ ม่หยาบโลน หรอื ลามกจนเกนิ ไป ย่ิงเน้ือเรอื่ งของงานการ์ตูนเร่อื งใดอยูใ่ นแนว Fan Fiction ที่ มีตัวละครเอกเป็นศิลปินนักร้องท่ีตนเองช่ืนชอบ ยิ่งเป็นงานการ์ตูนท่ีเป็นท่ีนิยม อย่างสงู อาทิ งานการต์ นู ท่ีมีเน้อื เรือ่ งเกี่ยวกบั วงบอยแบนดส์ แมป (SMAP) จาก ประเทศญ่ปี นุ่ งานการต์ นู ท่ีมเี นอ้ื เรือ่ งเก่ยี วกับวงบอยแบนดด์ งบงั ชินกิ (Tong Vfang Xien Qi) จากประเทศเกาหลีใต ้ เป็นตน้ ลักษณะของตัวละครในงานการ์ตูนประเภทนี้ควรมีลักษณะเป็นผู้ชายท่ีหล่อ สูง ดูบอบบาง สะอาดสะอา้ น และมบี ุคลิกให้เห็นความแตกต่างว่า ตวั ละครใดจะ เป็นพระเอกหรือนางเอก อาทิ ตัวละครที่มีลักษณะเป็นนางเอกส่วนใหญ่จะมอี ารมณ์ ออ่ นไหว ร้องไหเ้ ก่ง และคอ่ นขา้ งอ่อนแอ จึงตอ้ งการให้ตวั ละครทีม่ ีลักษณะเปน็ พระเอกมาคอยดแู ลเอาใจใส ่
240 ปที ่ี 25 ฉบบั ที่ 3 มิถนุ ายน - กันยายน 2550 นอกจากน้ัน เน้ือเร่ืองท่ีน่าอ่านในความคิดเห็นของกลุ่มตัวอย่างต้องเน้น สือ่ สารทางอารมณ์ที่ไมร่ ุนแรง อาทิ แนวเรื่องท่อี บอุน่ โรแมนตกิ แนวเรอ่ื งแบบรัก หวานแหวว กกุ๊ กิ๊ก เป็นต้น ทำให้ผอู้ ่านสามารถสร้างโลกแห่งจนิ ตนาการในแบบ ฉบบั ของผู้หญงิ ได้ ในขณะที่เนอ้ื เรื่องแบบรุนแรง อาทิ ฆาตกรรมหรือโปเ๊ ปลือย เปน็ ตน้ ไมค่ อ่ ยได้รบั ความนิยมในกลุม่ ผู้บริโภคในวงกว้างเทา่ ไรนัก 2. ประเด็นของเหตุผลในการบริโภคจากปจั จยั ภายในของบคุ คล ในประเด็นน้ี กลมุ่ ตวั อย่างทุกคนไมม่ ีความร้สู กึ ทแ่ี ตกตา่ งจากบุคคลทัว่ ไป ในเลยแม้แตน่ ้อย การบริโภคงานการ์ตูนประเภทนี้มาจากความต้องการในการเลือกบริโภคสื่อ ของพวกเขา โดยสาเหตุการบรโิ ภคงานการต์ ูนประเภทนมี้ าจากสาเหตหุ ลายประการ ดงั น้ี - กลุม่ ตัวอย่างทุกคนนสิ ัยรกั การอ่านงานการต์ ูนมาตง้ั แต่เดก็ มีความ ชื่นชอบฝีมือการวาดการ์ตูนที่มีคุณภาพและติดตามงานการ์ตูนที่มีโครงเร่ืองน่า สนใจ - กลมุ่ ตัวอยา่ งชาวไทยบางคนมีความคิดเห็นว่า ผูห้ ญงิ มสี ทิ ธิในการ บริโภคไม่แตกต่างจากผู้ชาย ซ่ึงการ์ตูนเหล่านี้ไม่ใช่การ์ตูนท่ีเน้นเร่ืองกามโลกีย์ แต่สว่ นใหญจ่ ะเนน้ เรือ่ งชีวิตรกั แบบการ์ตูนวัยร่นุ ทัว่ ไป สำหรับฉากโปเ๊ ปลอื ยมิได้ มที กุ หน้า หากปรากฏในบางสว่ นของเรื่อง ผู้วาดจะมกี ารนำเสนอทไ่ี ม่อจุ าดตา ซ่ึง กล่มุ ตัวอยา่ งยังใหข้ ้อมูลเพม่ิ เติมว่า งานการต์ นู แบบนี้บางเรอ่ื งอาจนำเสนอภาพที่ โป๊เปลือยอยา่ งเตม็ ท่ี แต่เรื่องประเภทน้ันมีผู้อ่านไม่มากเทา่ กับงานการ์ตูนทม่ี ีโครง เรื่องเสนอความรกั ท่ัวไป - กลุ่มตัวอย่างชาวญ่ีปุ่นบางคนให้เหตุผลต่อการเลือกบริโภคการ์ตูน ประเภทนี้ว่า ตนเองสามารถที่จะล่วงร้วู ิถีชวี ติ ของผู้ชาย ไดม้ องเหน็ โลกของผชู้ าย ผ่านงานการ์ตูน ซ่งึ ในโลกแห่งความเป็นจรงิ ตนเองไม่มีโอกาสท่จี ะจับจอ้ งหรือ สังเกตการกระทำหรือกิจกรรมของผู้ชายได้อย่างถนัดเท่าไรนัก การอ่านการ์ตูน จงึ เสมอื นเปน็ ชอ่ งทางทท่ี ำใหผ้ หู้ ญงิ มโี อกาสกา้ วเขา้ มาในโลกของผชู้ าย กลมุ่ ตวั อยา่ ง หลายคนได้ให้ความคิดเห็นว่า การอ่านงานการ์ตูนแบบน้ีเปิดโอกาสให้ตนเอง
การต์ นู บอยเลฟิ (Boylove) : โลกอิสระของผ้หู ญิง 241 ศรณั ย์ สงิ ห์ทน มองเหน็ วา่ ผู้ชายมกี ิจกรรมอะไรปฏบิ ัติกนั ในโลกของพวกเขา โดยท่ตี นเองไม่ได้ มุง่ เนน้ เรือ่ งกามารมณ์เป็นหลักเลย - กลุ่มตัวอย่างทั้งชาวไทยและชาวญ่ีปุ่นหลายคนติดตามผลงานของ ศิลปินนักร้องท่ีตนเองชื่นชอบ เมื่อมีงานการ์ตูนที่มีตัวละครเป็นศิลปินนักร้องที่ ตนเองช่ืนชอบ ตนเองจึงตดิ ตามงานการต์ นู เหล่านี้ - สำหรับเร่ืองของความผิดปกติทางเพศจัดเป็นประเด็นท่ีน่าสนใจที่ ได้จากการศกึ ษาวจิ ัยในคร้ังนี้ เนอื่ งจากงานการ์ตนู แบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) มีผู้บรโิ ภคเปน็ เพศหญงิ เกือบท้ังหมด จึงเป็นข้อสงสัยสำหรับผู้คนใน สงั คมทไี่ มไ่ ดอ้ ยูใ่ นกลุ่มผบู้ ริโภคนว้ี ่า แทจ้ ริงแล้ว กลุม่ ผ้บู รโิ ภคงานการ์ตูนแบบน้ี มีความผดิ ปกติทางเพศหรือไม่ ซึ่งกล่มุ ตัวอย่างทกุ คนยนื ยันว่า ตนเองมีความปกติ ทางเพศทุกประการเหมือนกบั บุคคลท่ัวไปในสังคม กลมุ่ ตวั อยา่ งบางคนมคี ู่รัก เป็นผชู้ ายแทไ้ ม่ใชเ่ กย์ - กลุ่มตัวอย่างบางคนช่ืนชอบการ์ตูนประเภทน้ีเนื่องจากเป็นการ์ตูน ที่มแี นวเรอื่ งแปลก แตกตา่ งไปจากงานการต์ ูนท่ีมชี ายจรงิ หญิงแทเ้ ปน็ ตวั ละคร เดินเร่อื ง เนอ้ื เรื่องจึงมคี วามนา่ สนใจ ชวนตดิ ตาม ประกอบกับฝมี ือการวาดท่ี สวยงาม นา่ รัก ดังนั้น การบรโิ ภคงานการต์ ูนประเภทนี้เปน็ การตอบสนองการ แสวงหาสงิ่ ใหม่ใหก้ บั ชีวติ ของวัยรุ่น - ในปัจจุบนั งานการ์ตนู ญป่ี ่นุ มีหลากหลายประเภทให้เลือกบรโิ ภค การบรโิ ภคงานการ์ตนู แบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) น้เี ป็นเสมอื นผู้บรโิ ภค ได้ปลดปล่อยความรู้สึกกดดันบางอย่างที่ตนเองไม่สามารถกระทำได้ในโลกแห่ง ความเป็นจรงิ กลมุ่ ตัวอย่างไดใ้ ห้ขอ้ มูลวา่ ความร้สู กึ เหลา่ นไี้ ม่ใชค่ วามร้สู ึกทาง ด้านกามโลกีย์แต่เป็นความรู้สึกอบอุ่นในความรัก โดยใช้ตัวละครในงานการ์ตูน (ตวั ละครทีเ่ ปน็ นางเอก) เป็นเสมือนตัวแทนของตนเองในการแสดงความรัก ความ ห่วงใยตอ่ ผชู้ ายสกั คนในจนิ ตนาการของงานการ์ตูนเรอ่ื งนั้น ในประเด็นนี้ ผูว้ ิจัยได้สอบถามเพม่ิ เตมิ วา่ เหตุผลอะไรจึงไมเ่ ลือกอา่ นงาน การ์ตนู ท่เี ปน็ ชายจริง หญิงแท้ไปเลย กลุ่มตวั อย่างทุกคนไดใ้ ห้ความคิดเห็นว่า ตวั ละครท่ีเปน็ เพศชายทงั้ คทู่ ำใหต้ นเองไดเ้ ห็นผชู้ ายในอดุ มคตถิ งึ 2 คนทม่ี คี วามรกั
242 ปีที่ 25 ฉบบั ที่ 3 มิถุนายน - กันยายน 2550 ต่อกนั ในขณะท่ีตัวละครเป็นผู้หญิงให้ความรู้สึกว่า ตวั ละครคนน้นั เป็น “คนอน่ื ” ท่ีไมใ่ ช่ตัวเรา ดว้ ยความรู้สกึ ว่า ตวั ละครน้นั เป็นผู้หญิงเหมือนกนั ไม่สามารถ จนิ ตนาการวา่ เป็นตวั เองได้ หากตัวละครชายมีความรัก มีความสัมพนั ธท์ างเพศ หรอื ทะเลาะเบาะแวง้ กับตวั ละครหญงิ ทำใหก้ ลมุ่ ตัวอย่างรู้สกึ เหมือนถกู บังคบั ถูก กดดันทางเพศเช่นเดียวกบั เหตกุ ารณใ์ นโลกแหง่ ความเป็นจรงิ เราจะพบว่า กลมุ่ ตวั อยา่ งทง้ั 2 ประเทศเป็นสงั คมทเ่ี พศหญงิ ถกู กดขจ่ี ากเพศชายมาชา้ นาน งาน การต์ ูนแบบนจ้ี ึงเปน็ หนทางของการปลดปล่อยอสิ รภาพของผ้หู ญงิ แมว้ า่ จะเป็น จนิ ตนาการก็ตาม - นอกจากน้ัน กลมุ่ ตัวอยา่ งยังมีความคดิ เห็นอีกว่า ตวั ละครผ้หู ญิง ส่วนใหญ่ในงานการ์ตูนมีนิสยั ข้ีแย ขง้ี อน สรา้ งแตเ่ รอ่ื งปวดหัว ลักษณะของตวั ละครแบบนีไ้ มต่ รงกบั ความตอ้ งการของผบู้ ริโภคที่เป็นเพศหญงิ เท่าไรนัก กลุ่ม ตวั อยา่ งจงึ ชอบลักษณะนิสยั ของตวั ละครท่เี ป็นผ้ชู าย มากกวา่ ในขณะที่ตวั ละครที่เป็นผชู้ ายเป็นเสมอื น “รา่ งสมมติ” หรือ “ร่างที่วา่ ง เปลา่ ” ในจินตนาการทผี่ ูบ้ รโิ ภคสามารถวางตนเองลงไปในตวั ละครนัน้ อย่างแนบ สนิท และยงั ใหค้ วามรสู้ กึ ขาวสะอาด ใสบรสิ ทุ ธิ์ เม่อื ตัวละครทง้ั 2 คนมีความรัก หรือมคี วามสัมพนั ธท์ างเพศกัน หรือแมแ้ ตบ่ ทท่เี กย่ี วกบั การทะเลาะวิวาท ไมล่ ง รอยกนั ตวั ละครท่เี ป็นผ้ชู ายนจ้ี ะชว่ ยใหห้ ลีกหนคี วามรูส้ ึกของการกดข่ีทางเพศได้ กลุ่มตัวอย่างบางคนให้ขอ้ มลู ว่า งานการ์ตูนแบบนจ้ี ะทำให้ผู้อา่ นไมร่ ูส้ กึ ว่า ผหู้ ญิง ถูกรังแกหรือถกู ยำ่ ยแี ตอ่ ย่างใด งานการ์ตนู แบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) อาจมใิ ชส่ ือ่ ประเภทลามกที่ มงุ่ เน้นเสนอเรอ่ื งราวทางโลกยี อ์ ยา่ งที่ใครหลายคนเขา้ ใจ งานการต์ ูนประเภทดงั กล่าวกลับกลายเป็นช่องทางเปิดอิสระทางความคิดให้กับผู้หญิงได้มีโอกาสใช้ จนิ ตนาการและถ่ายทอดความรูส้ กึ ต่างๆ ผา่ นการบรโิ ภคงานการต์ ูน นอกจากน้ัน สอื่ ประเภทยงั มีอทิ ธิพลทั้งทางสังคม วฒั นธรรมและจิตวทิ ยาของผู้บรโิ ภค ดงั นนั้ งานการ์ตูนจงึ เปน็ ส่ือความบันเทิงที่นา่ จบั ตามองในฐานะเป็นอุตสาห- กรรมความบนั เทิง (Entertainment Industry) ในสงั คมสมยั ใหม่ รสนยิ มของ ผูบ้ รโิ ภคมีความหลากหลายมากยิง่ ข้นึ การผลิตและการแพรก่ ระจายจงึ ตอ้ งขน้ึ อยู่
การ์ตนู บอยเลฟิ (Boylove) : โลกอิสระของผหู้ ญงิ 243 ศรัณย์ สิงหท์ น กบั รสนิยมของผู้บริโภค ในส่วนของวัฒนธรรมร่วมสมัย งานการ์ตูนแบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) จึงเป็นอีกลกั ษณะหนึ่งท่ีน่าศกึ ษาค้นควา้ ต่อไป บทสรุป บทสรุปของงานวจิ ยั นี้ ผู้วิจัยสามารถวิเคราะห์งานการ์ตนู แบบชายรักชาย (Boylove Cartoon) ไดด้ ังต่อไปน้ี ประเด็นทางสังคม งานการ์ตูนแบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) จัดเป็นปรากฏการณท์ าง สงั คมสมยั ใหม่ การบริโภคสื่อประเภทนก้ี อ่ ให้เกดิ วฒั นธรรมยอ่ ย (subculture) ในกลมุ่ เพศหญงิ ผู้บรโิ ภคหลกั ของงานการ์ตูนประเภทดงั กล่าว คอื วัยร่นุ เพศ หญิง ที่เป็นกลุ่มผู้บรโิ ภคทชี่ ักจงู ใจไดง้ า่ ย มคี วามกา้ วร้าวและมีความขัดขืนน้อย กว่าวยั รนุ่ ชาย ประกอบกบั ระบบสังคมโลกตะวันออก อาทิ สงั คมประเทศญป่ี นุ่ สังคมประเทศไทย เป็นต้น เพศหญิงมอี สิ รภาพน้อยกวา่ เพศชาย เพศหญิงไดร้ ับ การกดข่ีเชิงอำนาจอย่างลึกๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการคิดหรือการกระทำต่างๆ สำหรบั ด้านการส่ือสาร เนอ้ื หาของสารท่ีส่งผ่านส่อื ต่างๆ ส่วนใหญม่ ุ่งเนน้ การตอบ สนองความต้องการของเพศชายเป็นหลัก ทำให้เพศหญิงจำเป็นต้องกลายเป็น ผบู้ รโิ ภคทีไ่ มม่ ปี ฏิกิรยิ าตอบสนองมากเท่าใด (passive)9 ในประเดน็ น้ี ยงั มเี หตผุ ลเพม่ิ เตมิ วา่ ธรรมชาตขิ องวยั รนุ่ มกี ารบรโิ ภคในลกั ษณะ ทล่ี ้ำหน้า (Avant-garde of consumption) จงึ ทำใหว้ ัยรุน่ ส่วนใหญ่มุ่งแสวงหา ความทันสมัยตลอดเวลา วัยรุ่นจึงตกภายใต้อิทธิพลของผลผลิตทางวัฒนธรรม (cultural products) ในสงั คมสมยั ใหม1่ 0 ดงั นน้ั การแสวงหาทางออกของวยั รนุ่ หญงิ เพ่ือการปลดปล่อยตนเอง (emancipation) จากการดำเนินชีวิตที่ผูกมัดกับ ระเบียบทางสังคม จงึ ทำให้เพศหญิงคน้ หาช่องทางเหล่าน้ัน ซ่ึงงานการ์ตูนแบบ ชายรักชาย (Boylove Cartoon) จงึ เป็นทางออกอยา่ งหนึง่ ของพวกเธอเพอ่ื สร้าง ความผอ่ นคลายในวถิ ีชีวิตประจำวนั 910ADngoertlnaeMr c(R19ob9b2i)e. Feminism and Youth Culture.2nd edition, London : Macmillan press, 2000 P.16-18 Bolin. in Boethius, Ulf, Youth, the Media and moral Panics. In Johan Fornas and Goran (eds). Youth Culture in Late Modernity. London : Sage Publications Inc., 1995.p.48
244 ปที ี่ 25 ฉบบั ท่ี 3 มิถนุ ายน - กนั ยายน 2550 นอกจากนี้ ส่ือบนั เทงิ ประเภทนีส้ รา้ งแนวคดิ เรือ่ งการเป็นตวั แทน (repre- sentation) หรือแนวคิดว่าด้วยบุคคลท่ี 3 ให้กับโลกทางความคิดของผ้บู รโิ ภคท่ี เป็นเพศหญิง โดยใช้ตัวละครชายท่ีมีลักษณะเป็นนางเอกเป็นเสมอื น “ร่างสมมติ” หรอื “ร่างทว่ี า่ งเปลา่ ” เพอ่ื ทดแทนตัวเองในโลกแห่งจนิ ตนาการ ไม่ว่า โครงเร่ือง หรือเน้ือหาจะเปน็ ไปในทิศทางใดก็ตาม ดังนั้น ในการใชต้ วั ละครแบบผชู้ าย – ผู้ หญิง จึงเป็นเร่อื งทไ่ี ม่สมควรและดูใกล้ตวั เกนิ ไป11 การอ่านงานการ์ตูนประเภทน้ี จึงทำให้ผู้บริโภคสามารถใช้จินตนาการแทนตนเองลงในตัวละครชายนั้นเพื่อให้ เกิดความแข็งแกร่งในการต่อรองและได้รับความรักจากผู้ชายที่ตนเองต้องการ ส่ือจึงทำหน้าที่สร้างตัวตนของผู้บริโภคงานการ์ตูนประเภทน้ีให้กลายเป็นผู้ชอบ นึกฝัน (fantasist) และผ้หู ลบหนี (escapist) จากโลกแหง่ ความเป็นจรงิ ในเวลา เดียวกัน12 ประเดน็ ทางวัฒนธรรม นอกจากนน้ั กลุ่มผู้บรโิ ภคงานการต์ ูนแบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) จัดเป็นแนวทางใหม่ (genre) ในวัฒนธรรมย่อย (subculture) ของวัยรุ่น เนื่องจากวัยรุ่นนั้นมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงอยู่กับวัฒนธรรมและความทันสมัย อยา่ งแยกไม่ออก การต่อต้านวฒั นธรรมของวัยรนุ่ นัน้ แสดงออกผ่านทางการบริโภค ผลผลติ ทางวัฒนธรรม (cultural products) อย่างมคี วามหมาย เพื่อสร้างอัตลักษณ์ (identity) และเข้าไปมีสว่ นร่วมในกระแสบรโิ ภคนยิ มต่างๆ ดังนนั้ วัยรนุ่ จงึ ใชง้ าน การ์ตูนประเภทนี้ในฐานะผลผลิตทางวัฒนธรรมอย่างหน่ึงของสังคมแห่งการ บริโภคเป็นเครอื่ งมอื ในการแสดงวฒั นธรรมของตวั เองขน้ึ มา แนวทางใหม่ (genre) ของวยั รนุ่ จากการบริโภคสอ่ื บันเทงิ ประเภทน้มี ไิ ดถ้ ูก ตีความว่า มีความผิดปกติแต่ประการใด แตก่ ลบั เป็นการเรียนร้ทู างวฒั นธรรม ใหมโ่ ดยผา่ นงานการ์ตนู ประเภทน้ี ผู้บรโิ ภคทีเ่ ปน็ เพศหญิงสามารถรบั รู้ เข้าใจ และสามารถสร้างรูปแบบทางความคิดโดยไม่ต้องมีประสบการณ์ตรงเข้ามา 11 อ่านเพ่มิ เตมิ ใน Brent W., Masami T. Boyslove, Yaoi and art education : Issues of power and pedagogy Semiotics and Art/Visual Culture, The National Art Education Association, 2003. 12 W.Weiss (1971) in Shay Sayre & Cynthia King, Entertainment and Society. London : Sage Publications Inc., 2003 p.50-51
การ์ตูนบอยเลิฟ (Boylove) : โลกอิสระของผู้หญิง 245 ศรณั ย์ สงิ ห์ทน เกย่ี วข้อง จึงเปน็ ส่ิงท่สี ะทอ้ นให้เห็นว่า ในสงั คมแห่งการบริโภค การเรียนร้เู รือ่ ง ราวใหม่ๆ ของวัยรนุ่ โดยผ่านทางสือ่ ตา่ งๆ กอ่ ให้เกดิ พฤตกิ รรมของวัยร่นุ แบบ ใหมข่ นึ้ มาได1้ 3 เปน็ กระบวนการทว่ี ยั รนุ่ การเลอื กสรรตนเอง (self-selected fraction) จากการรบั ร้แู ละผา่ นประสบการณ์ของการบรโิ ภคส่ือประเภทนี ้ ยง่ิ ไปกว่าน้ัน วฒั นธรรมการบรโิ ภครปู แบบใหมน่ ยี้ ่อมเกิดข้ึนทุกแห่งทว่ั โลก มิได้จำกัดเฉพาะในประเทศไทยและประเทศญ่ีปุ่นเท่าน้ันเนื่องจากงานการ์ตูนถือ เปน็ วัฒนธรรมประชานยิ มประเภทหนงึ่ (Popular Culture) จึงทำให้การเข้าถงึ ของผู้บรโิ ภคเป็นไปไดง้ ่าย และการรบั รเู้ นอ้ื หาในสารเป็นกระบวนการทางอารมณ์ เป็นหลกั (Emotional Oriented) จึงทำใหค้ วามนิยมสามารถขยายวงกวา้ งอยา่ ง รวดเร็ว แม้ว่าในประเทศไทย มีการจำกัดการจำหน่ายเนื่องจากงานการ์ตูน ประเภทน้ีได้รับการกำหนดให้เป็นส่ือลามกประเภทหน่ึงตามที่ปรากฏเป็นข่าวใน หนา้ หนงั สอื พมิ พไ์ มน่ านนี้ แตม่ ไิ ดห้ มายความวา่ วฒั นธรรมการบรโิ ภครปู แบบใหม่ นจี้ ะจางหายไปจากระบบสังคมไทย หากตราบใดทีก่ ระบวนการทำงานของระบบ ทนุ นยิ มเสรภี ายใตก้ ระแสโลกาภวิ ตั นย์ งั ดำเนนิ อยู่ การแพรก่ ระจายของอตุ สาหกรรม ทางวัฒนธรรม การต์ นู ยังคงปรากฏในการแสวงหาวฒั นธรรมของวัยรนุ่ ตอ่ ไป ประเดน็ ทางจติ วทิ ยา การวิเคราะหแ์ นวทางจิตวทิ ยาของ L.Mulvey (1986)14 สำหรับสอ่ื ประเภท การต์ นู แบบชายรกั ชาย (Boylove Cartoon) เปน็ การผสมผสานแนวคิดเชิงจิต วเิ คราะห์ของ Freud และแนวคิดเร่อื งความรแู้ ละอำนาจของ Foucault กลา่ วคอื คนเรามีความสุขทไ่ี ด้จ้องมองผ้อู ่นื การไดจ้ อ้ งมองผอู้ ่ืนเป็นการกระต้นุ สัญชาตญาณ ทางเพศที่กอ่ ให้เกิดความสขุ โดยท่ีไมส่ นใจว่า เพศทแี่ ทจ้ รงิ ของผ้ดู ูนั้นจะเปน็ เพศ อะไรกต็ าม สำหรบั สงั คมบรโิ ภค (Consumer society) ส่อื ทำหน้าท่ีสร้างความพงึ พอใจให้แก่ชวี ติ ของผ้คู น (Life satisfaction) เน้ือหาและกระบวนการผลิตสื่อใน 13 อา่ นเพมิ่ เติมได้ที่ Bandura, Albert Social Learning Theory. Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice - Hall, 1986. และ Rosenthai, T.L.,& Zimmerman, B.J. Social Learning and Cognition. New York : Academic, 1978 14 อา่ นเพมิ่ เตมิ ไดท้ งี่ านเขยี นของ L.Mulvey, Visual Pleasure in Narrative Cinema ใน Narrative, Apparatus, Ideology. New York : Columbia University Press, 1986
246 ปที ่ี 25 ฉบับท่ี 3 มถิ นุ ายน - กันยายน 2550 โลกท่ีผู้ชายเป็นใหญ่เน้นสร้างสรรค์และผลิตซ้ำสำหรับวิธีการจ้องดูแบบผู้ชาย (male grazing)15 เพื่อตอบสนองความต้องการดา้ นต่างๆ ของผู้ชาย ในทางตรงข้าม งานการ์ตูนประเภทชายรักชายได้สร้างด้านกลับกันของ กระบวนการจอ้ งมอง (grazing) กลา่ วคอื ผหู้ ญงิ สามารถเปน็ “ผดู้ ”ู ไมใ่ ช่ “ผถู้ กู ด”ู และผู้หญิงสามารถเลือกที่จะดูในโลกของผู้ชายได้อีกด้วย งานการ์ตูนประเภทจึง เปน็ การเปดิ ช่องทางอสิ รภาพทางจนิ ตนาการให้กับผู้หญงิ มอบโอกาสและสิทธิให้ ผู้หญิงสามารถเลือกที่จะจ้องมองเข้าไปในโลกของผู้ชายได้ตามแต่ใจตนเอง ปรารถนา เนื้อเร่ืองที่สร้างขึ้นทำให้ผู้บริโภคท่ีเป็นเพศหญิงสามารถเล่ือนไหล จนิ ตนาการไปตามฉากตา่ งๆ ทหี่ ลากหลาย อาทิ เรอื่ งราวของความรกั ในทมี ฟตุ บอล เรอื่ งราวของความรกั ในโรงเรยี นชายลว้ น เรอ่ื งราวของความรกั ในคา่ ยทหาร เปน็ ตน้ นอกจากน้ัน เน้อื หาของงานการ์ตูนประเภทน้บี างเรอื่ งใชต้ วั ละครเปน็ ศิลปนิ นักร้องช่ือดังเพ่ือเพิ่มอรรถรสในการนำเสนอและสร้างฐานแฟนคลับของศิลปิน นักร้องช่ือดังเหล่านั้น ในประเด็นนี้ ผู้วิจัยสามารถวิเคราะห์โดยใช้แนวคิด ของ S.Hinermann (1992) ในเรื่องของ “ปฏิกิริยาเสมือนว่าส่ิงน้ันมีอยู่จริง (parasocial interaction)” วา่ ปฏกิ ริ ยิ าเสมอื นวา่ สงิ่ นน้ั มอี ยจู่ รงิ ในตวั ของแฟนคลบั เปน็ สิง่ ท่ีติดตัว (attachment) ของผูบ้ รโิ ภคส่อื ประเภทน้ีประกอบกับความเพอ้ ฝนั (fantasy) ในเพศหญงิ ที่ ค่อนข้างอยู่ในระดบั สงู โดยเฉพาะปฏิกิรยิ าท่ีมตี ่อนักร้อง เพลงป๊อบท่ีพวกเธอชื่นชอบ จึงเป็นสาเหตุให้งานการ์ตูนประเภทน้ีท่ีใช้ตัวละคร เป็นศลิ ปินนกั ร้องชือ่ ดังแทบทุกเรื่องไดร้ ับความนยิ มอย่างมหาศาล อยา่ งไรกต็ าม จากการเกบ็ รวบรวมข้อมลู ทัง้ การสมั ภาษณแ์ ละการสังเกต เก่ียวกับการบรโิ ภคงานการต์ นู แบบชายรกั ชายนี้ทง้ั ในสังคมญี่ปุ่นและในสงั คมไทย พบว่า กลุ่มผบู้ รโิ ภคทีเ่ ป็นเพศหญงิ เหล่านไี้ มม่ คี วามผิดปกติทางจติ ใดๆ แมแ้ ต่ นอ้ ย เพยี งแตก่ ารบรโิ ภคสอ่ื ประเภทนีเ้ ปน็ กจิ กรรมยามว่างในรูปแบบใหม่ทม่ี ิได้ สรา้ งความเส่อื มเสยี ให้กับสงั คมแต่ประการใด แตก่ ลับเปิดโลกอิสระใหก้ ับผู้หญงิ ใหม้ พี ้ืนที่มากขึ้นในโลกทผ่ี ชู้ ายเปน็ ใหญ ่ 15 กาญจนา แกว้ เทพ. สอื่ บนั เทงิ : อำนาจแห่งความไร้สาระ. All about print. กรงุ เทพฯ. หน้า 67
การต์ ูนบอยเลิฟ (Boylove) : โลกอิสระของผหู้ ญิง 247 ศรณั ย์ สิงหท์ น ภาษาไทย บรรณานุกรม กาญจนา แกว้ เทพ. สอ่ื บนั เทงิ : อำนาจแหง่ ความไรส้ าระ. All about print. กรงุ เทพฯ, 2545 เกรียงไกร พฒั นกลุ โกเมธ, แนวคดิ บรบิ ททางสังคมและบรบิ ททางวฒั นธรรมญี่ปุน่ ที่ ปรากฏในภาพยนตรก์ าร์ตูนของสตดู ิโอจบิ ลิ. วิทยานิพนธ์ มหาบณั ฑติ คณะ วารสารศาสตรแ์ ละสอื่ สารมวลชน มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ 2549 ประเสริฐ ผลติ ผลการพมิ พ์ ตามหาการ์ตนู . สำนักพิมพม์ ตชิ น. กรุงเทพฯ, 2546 ภาษาอังกฤษ Angela McRobbie. Feminism and Youth Culture. 2nd edition, London : Macmillan press, 2000 Bandura, Albert Social Learning theory. Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice – Hall, 1986. Brent W., Masami T. Boys Love, Yaoi and Art Education: Issues of Power and Pedagogy Semiotics and Art/Visual Culture. Virginia : The National Art Education Association, 2003. Boethius, Ulf, Youth, the Media and Moral Panics. In Johan Fornas and Goran Bolin. (eds). Youth culture in late modernity. London : Sage Publications Inc., 1995. Deborah Shamoon. Office Sluts and Rebel Flowers : The Pleasure of Japanese Pornographic comics for woman. In Porn Studies. Edited by Linda Williams, Duke University, Durham and London, 2004. Donald Richie. The Image Industry : Fads & Fashion in Japan. London : Reaktion books Ltd., 2003. Dyer R. Entertainment and Utopia. Routledge, London, 1993
248 ปที ี่ 25 ฉบับท่ี 3 มถิ ุนายน - กันยายน 2550 Mulvey L. Visual Pleasure in Narrative Cinema. in Narrative, Apparatus, Ideology. New York : Columbia University Press, 1988 Shay Sayre & Cynthia King, Entertainment and Society. London : Sage Publications Inc., 2003. Rojek, Chris, Leisure Theory : Principles and Practices. New York : Palgrave MacMillan, 2005 Rosenthal, T. L.,& Zimmerman, B.J. Social Learning and Cognition. New York : Academic, 1978 Website http://en.wikipedia.org/wiki/Yaoi. 30 March 2008.
Search
Read the Text Version
- 1 - 20
Pages: