sheet2620090129014913

การ์ตูนส่งเสรมิ คุณธรรมจริยธรรมให้แก่เด็กและเยาวชน เรอื่ ง เย็นยอดกตญั ญ ู ผ้จู ัดพมิ พ์ กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม ปที ่พี มิ พ์ พ.ศ. ๒๕๕๑ จำนวนพิมพ์ ๖๐,๐๐๐ เล่ม ISBN : 978-974-9536-34-6 ท่ปี รกึ ษา ๑. นายสด แดงเอียด อธิบดีกรมการศาสนา ๒. นายปกรณ์ ตันสกุล รองอธิบดกี รมการศาสนา ๓. นายกฤษศญพงษ์ ศิร ิ ผูอ้ ำนวยการสำนกั พฒั นาคุณธรรมจรยิ ธรรม ๔. นายพิสฐิ เจริญสุข ผูอ้ ำนวยการกองศาสนูปถมั ภ์ ๕. นางสาวภคั สจุ ิ์ภรณ์ จิปภิ พ เลขานกุ ารกรมการศาสนา ตรวจพสิ จู น์อักษร ๑. นายเอนก ขำทอง ผู้อำนวยการกลมุ่ สนับสนนุ เครอื ขา่ ยการปฏบิ ตั ศิ ีลธรรม ๒. นางนลนิ รัตน์ เดชอดุ ม นกั วชิ าการศาสนา ๗ว ๓. นางสาวเตม็ ดวง ศิริรัตนเวคนิ เจ้าหนา้ ที่บรหิ ารงานทั่วไป ๖ว ๔. นางสาวอมรา ไหมพมิ พ์ นกั วิชาการศาสนา ๖ว ลิขสิทธิ์เนื้อหา คณุ สมุ าลี โฆษติ นธิ ิกุล ลิขสิทธิ์รปู ภาพ กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม สำนกั พัฒนาคุณธรรมจริยธรรม กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม โทรศัพท์ ๐-๒๔๒๒-๘๘๑๔ พิมพ์ท ี่ โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำกัด ๗๙ ถนนงามวงศว์ าน แขวงลาดยาว เขตจตจุ ักร กรุงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐ โทร. ๐-๒๕๖๑-๔๕๖๗ โทรสาร ๐-๒๕๗๙-๕๑๐๑ นายโชคดี ออสุวรรณ ผพู้ ิมพผ์ โู้ ฆษณา พ.ศ. ๒๕๕๑

คำนำ กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม ในฐานะหน่วยงานที่สนองนโยบายของรัฐบาล ในการนำหลักธรรมทางศาสนาออกเผยแพร่สู่สาธารณชนหลากหลายรูปแบบ การจัดทำหนังสือ การ์ตูนธรรมะก็เป็นอีกรูปแบบหน่ึงท่ีจะเป็นส่ือให้เด็กและเยาวชนหันมาสนใจในหลักคำสอน ทางศาสนา และนำไปเป็นตัวอยา่ งในการประพฤติ ปฏิบัติ ในวิถีชีวติ ประจำวันไดอ้ ย่างดีอกี ทางหนึ่ง ดังน้ัน กรมการศาสนา จึงได้จัดพิมพ์หนังสือการ์ตูนธรรมะ เร่ือง “เย็นยอดกตัญญู” ซึ่งมีขอ้ คิดเห็นที่เป็นหลกั ธรรม คือ ความกตัญญตู อ่ บพุ การี ความอดทนอดกลั้น และขยันหมัน่ ทำความดี อย่างไม่ย่อท้อ ถึงแม้ร่างกายไม่สมประกอบ แต่ก็มีความพยายาม ไม่ยอมแพ้ต่ออุปสรรค จนประสบความสำเร็จ สามารถทำงานหาเล้ียงบุพการีและครอบครัวได้สมตามความตั้งใจ โดยได้รับ อนุญาตจากคุณสุมาลี โฆษิตนิธิกุล เจ้าของลิขสิทธ์ิ ให้นำเน้ือหามาวาดเป็นภาพการ์ตูนประกอบเรื่อง เพื่อให้เด็กและเยาวชนได้รับความบันเทิงในเชิงสร้างสรรค์ สนุกสนาน และได้รับความรู้เร่ือง หลักธรรมทางพระพทุ ธศาสนาจากหนงั สือการต์ ูน แล้วนำไปปรับใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชน์ในชวี ติ ประจำวนั กรมการศาสนา ขอขอบคุณ คณุ สมุ าลี โฆษติ นิธิกลุ คณะกรรมการและผู้มีส่วนเกี่ยวขอ้ ง ทุกท่าน ที่ได้ร่วมกันจัดทำหนังสือให้สำเร็จลุล่วงด้วยดี หวังว่าหนังสือการ์ตูนเล่มน้ี คงจะเป็น ประโยชน์แก่เดก็ และเยาวชนสมตามวตั ถปุ ระสงค ์ (นายสด แดงเอียด) อธบิ ดกี รมการศาสนา

วงั เอย๋ วงั เวง หง่างเหง่งยำ่ ค่ำระฆงั ขาน ฝูงววั ควายผา้ ยลาทิวากาล ค่อยคอ่ ยผา่ นทอ้ งทงุ่ มุ่งถน่ิ ตน ชาวนาเหนอื่ ยอ่อนตา่ งจรกลับ ตะวนั ลับอบั แสงทุกแหง่ หน ทิ้งทุง่ ให้มดื มวั ท่วั มณฑล และทิง้ ตนตเู ปลย่ี วอยู่เดียวเอย...

เย็น ชายหน่มุ รา่ งพิการวัยกลางคน น่ังพิงต้นไม้ใหญท่ รี่ มิ ทุ่งนาทอดสายตาเหมอ่ มอง ทอ้ งทุง่ ที่เขยี วขจผี ืนใหญส่ ุดลกู หูลกู ตา ภาพของชาวนาทกี่ ำลังตอ้ นฝงู ววั ควายกลบั บ้าน ในขณะท่ีดวงอาทิตยจ์ วนจะลับขอบฟา้ เสียงถอนหายใจของเขาบง่ บอกถงึ ความในใจท่แี อบ เก็บซอ่ นเอาไว้ ยงิ่ ยามทเี่ ขานึกถงึ กลอนดอกสร้อยเรื่อง “รำพงึ ในปา่ ชา้ ” ที่เคยเรียนมาแล้ว ทำให้จิตใจของเขาเพ่มิ ความเศร้าหลายเทา่ ทวคี ูณ เขาแอบชื่นชมผู้แต่งทีท่ ่านชา่ งเกบ็ เอาบรรยากาศความเงยี บเหงาวังเวง เศรา้ สร้อยไว้ไดค้ รบครนั และเขาก็อดไม่ได้ทจี่ ะนำมาเปรียบเทียบกบั ชวี ติ ตวั เอง ภาพตา่ งๆ ในอดีตได้ผุดข้ึนในความทรงจำของเขาทันที เยน็ ถอื กำเนดิ จากครอบครัวชาวนาท่ียากจน เขาเป็นคนท่ี ๓ ในจำนวนพนี่ ้องทั้งหมด ๔ คน ขณะที่แม่ กำลังอมุ้ ทอ้ งเขาอยูน่ ้ัน หมบู่ ้านเกดิ ภยั แล้ง ซึง่ ส่งผลกระทบ ตอ่ อาชพี เกษตรกรรมของครอบครวั ผลิตผลในปนี ัน้ เกบ็ ได้นอ้ ยมาก ในขณะท่ดี อกผลในการ กยู้ มื เถา้ แก่ท่ตี ลาดมันงอกเงยงดงามเกินกวา่ ทค่ี ดิ

มีบางตอนท่แี ม่เล่าใหฟ้ ังวา่ “ตอนอุ้มท้องแกน้ันครอบครัวลำบากมาก พี่แกสองคน กย็ งั เลก็ พ่อต้องไปทำงานชดใชห้ น้ีเถ้าแกท่ ี่ตลาด ทำงานสารพัดตามแต่เขาจะใช้ แม่ก็ ตอ้ งไปรับจ้างขนดินลกู รงั ในหมบู่ า้ น ครง้ั แรกผรู้ ับเหมาสร้างถนนเขาจะไมย่ อมจ้าง เพราะเห็นแม่ทอ้ งแกก่ ลวั ทำงานไม่คุม้ กับค่าจา้ ง แม่ต้องกราบแทบเท้าเขาและต่อรอง ราคาคา่ จ้างในราคาที่ถกู กวา่ คนอนื่ เขาจึงยอมจ้าง รา่ งกายแมอ่ อ่ นแอมาก...คงเน่อื งจาก ทำงานหนกั ” เมื่อถึงกำหนดคลอดเยน็ ออกมา กย็ ิ่ง จากสภาพร่างกายที่พิการ เขาจงึ เปรียบเสมอื น เพ่มิ ความทุกขใ์ หค้ รอบครวั มากข้นึ เพราะ เป็นตัวทตี่ ราบาปให้กับตระกลู ท่นี ำความเลวร้าย เขาเกดิ มาพร้อมกบั ความพกิ าร คอื มือดว้ น เข้ามาสคู่ รอบครวั ต้งั แตอ่ ยู่ในท้องแม่ ครัน้ ลมื ตา ท้ังสองขา้ ง ส่วนขาน้ันก็พกิ ารเช่นกัน ดโู ลกในวนั แรกกน็ ำความอปั ยศอดสมู าสคู่ รอบครวั เพยี งแต่ด้วนต้งั แตใ่ ตเ้ ขา่ ขา้ งขวาเพียง เสยี งซบุ ซบิ นนิ ทาตงั้ แต่เหนอื บา้ นยันท้ายบ้าน ข้างเดยี วเท่านั้น สำหรบั ขาซา้ ยปกติ ตา่ งก็แห่มาดูเขาเหมือนสัตวป์ ระหลาด

แม่เคยเล่าใหฟ้ งั ว่า “พอ่ กบั แมอ่ ายชาวบ้านมาก สายตาทเ่ี ขา มองแกนนั้ มนั แสดงถงึ ความขยะแขยง อดสู เวทนา และทา้ ยทส่ี ดุ เขากพ็ ากนั มองดูพอ่ กบั แม่ในสายตาท่ีไม่แตกต่างจากแกมากนกั แม่น่ะทนได้ แต่พ่อแกสิเขารบั ไม่ได้เลย แกต้องเขา้ ใจนะ...! เย็น ยงั ไงเขาก็คอื พอ่ ผใู้ ห้ กำเนิดแก ชัว่ ดีมีจนยงั ไง เขากค็ อื พอ่ ...จำเอาไว ้ นะลกู ...” ฉันเกลียดแก...! ไอ้ลกู อาภพั เกดิ มาทำใหข้ ้า อบั อาย เม่อื เยน็ จำความได้ เขาก็ รบั รู้ถึงความรสู้ ึกของพ่อได้ ชัดเจน ความเกลยี ดชงั ของพ่อ ย่ิงมีมากเทา่ ไหร่ ความสงบสขุ ในบ้าน กย็ ่ิงลดลงมากเท่านั้น กล่นิ เหลา้ เคล้ากบั เสียงด่าทอ ท้ายทส่ี ุดขวดเหลา้ ถูกโยน เขา้ ใสร่ า่ งของเย็น ซง่ึ ต้องคอยหลบจาก แรงปะทะ ถา้ โชคดกี ็ปลอดภัย ถ้าโชค ร้ายก็ได้เลอื ด

รูว้ า่ พอ่ ไมช่ อบ...! เวลาเขาขนึ้ บนบ้าน แกกห็ ลบไปในป่า หลงั บ้านสิ ข้ารำคาญแลว้ นะ...! เสยี งพช่ี ายสองคนไล่เยน็ เม่ือไหร?่ แกจะตายเสยี ที ฮ!ึ เสยี งดังลนั่ แต่ประโยคหนง่ึ ไอ้เย็น...! พอ่ กับแมเ่ ขาจะได้พ้น ทท่ี ำใหเ้ ย็นน้ำตาไหลพราก กรรม แกเคยนำความชื่นชมอะไร? ดว้ ยความคบั แคน้ ใจก็คอื มาให้พอ่ แมบ่ ้าง...ไอ้ทุเรศ... แม่...! ทำไมผมจึงเกดิ มาพิการ ไมเ่ หมอื นพ่ีเหมอื นนอ้ งเลย มันเป็น เย็นต้องคอยหลบเท้าพีช่ าย ทั้งสอง จนบางครง้ั เป็นโรคผวา ความผดิ ของผมหรอื แม่...! เหน็ อะไรเคลอ่ื นไหวใกล้ตัวต้อง สะดุ้งโหยงทกุ ที บางครง้ั ความคับข้องใจของ เขาก็ถกู ระบายมาทแี่ ม่ สายตา ท่แี มม่ องเขานนั้ มคี วามเวทนา แฝงอยู่ แต่ความรักและความ เอือ้ อาทรนนั้ มนี ้อยมาก เมือ่ เทียบกบั พช่ี ายท้ังสอง และน้องสาวคนเลก็ คงเป็นเพราะเวรกรรม นนั่ แหละลกู ...! ไมใ่ ช่กรรมของแก คนเดียวหรอก มันเปน็ กรรมของ ครอบครวั เราท้ังหมดดว้ ย

มอี ยู่วันหนง่ึ เย็นเกดิ อาการทอ้ งร่วงอย่างรนุ แรง จนไมม่ ีแรงท่จี ะพยุงตัว เองได้ ตอนเชา้ มดื เขาไดย้ ินเสยี งพ่อกระซิบกับแม่ว่า... ไป...รบี ไปปลกุ ... พวกสามคนไปนากัน ปลอ่ ยให้ มันตายอยทู่ ่บี า้ นคนเดียว ข้าคดิ วา่ ถ้ามันทอ้ งร่วงอย่างนี้ ข้าใหเ้ วลามัน อกี หนง่ึ คนื รับรองไม่รอดแน.่ ..! กลับมาแลว้ ค่อยเก็บศพมนั ... เยน็ ไดย้ นิ เสียงเก็บของ เสยี งปลุกพๆี่ และน้อง ตลอดทง้ั เสยี งเดินลงจาก บา้ นของพวกเขา นำ้ ตาเด็กน้อยไหลอาบแก้ม พลางรำพงึ เสียงแผว่ เบาวา่ ... มันเป็นความผิดของผมหรือ...? ที่เกิดมาพกิ าร ผมรักแม่มาก...! ไดโ้ ปรดเถดิ อย่าทง้ิ ผมไป ผมกลัว...ผมกลัว...!!!

ลมหายใจของเยน็ คอ่ ยๆ แผ่วเบาลงทลี ะนิด กอ่ นทลี่ มหายใจเฮอื กสดุ ท้ายของเขาจะส้นิ ตัวของเขารสู้ ึกเบาหววิ ประดุจปยุ นนุ่ ท่ลี อย สดุ ลงนั้น เขามองเหน็ ดวงไฟสวา่ งจา้ ข้างหน้า เควง้ ควา้ งในอากาศ เสยี งหลวงพ่อทีว่ ดั ดงั ชัดเจนในมโนภาพ เยน็ ...เจ้าต้องไมต่ ายนะ เยน็ ลืมตาขึ้นมา ภาพพรา่ มวั คอ่ ยๆ แจ่ม หลวงพอ่ มาช่วยแล้ว ตื่นสิเยน็ ... ต่ืน! ชดั ข้นึ เขาขยับริมฝีปากที่แหง้ ผาก มองหา เจา้ จะต้องอยู่เพอ่ื ทดแทนบุญคุณ ขนั น้ำข้างที่นอน ใชป้ ากจมุ่ ไปที่กลางขัน พอ่ แม่นะจำไวล้ กู ...จำไว ้ ดืม่ น้ำจนเกอื บหมด จากนนั้ คอ่ ยๆ คลานออกไปนอกชาน รวบรวมเสียงตะโกน...! เรยี กยายข้างบา้ น

หญงิ ชราวยั ๘๐ ปี กำลังก้มๆ เงยๆ เกบ็ พริกออก นางรบี พยงุ สงั ขารทมี่ แี ตห่ นงั หมุ้ กระดกู จากกระด้งชะงกั เมือ่ ไดย้ ินเสยี งเยน็ เรียก เดนิ กะโผลกกะเผลกออกมาดตู ามเสยี งเรยี ก ยาย...ยาย...! อ๋อ...! ไอ้เย็นนน่ั เอง ช่วยผมด้วย แกเปน็ อะไรหรือเยน็ ทำไม...? ชว่ ยผมด้วย หนา้ ตาแกเป็นอยา่ งน้ัน ยาย... เยน็ ล้มตัวลงนอนท่ีบนั ได ชว่ ยถากเปลอื กต้นแค ขา้ งบ้านตม้ ใหผ้ มดมื่ ด้วย... ผมท้องรว่ งครบั ยาย... ชว่ ยผมดว้ ย...!!! พ่อแม่แกไปไหน เขาจำเปน็ ตอ้ งโกหกยาย เพราะอย่างน้อย ทำไมทิง้ แกอย่างน้.ี ..? ชาวบ้านกจ็ ะไดไ้ มเ่ อาเรอ่ื งของพอ่ แม่ไปนินทา เขาทนไม่ได้ท่พี อ่ แม่ตอ้ งถูกประณามจากสังคม  เขาไปนากันหมด เขาไม่รวู้ ่าผมไมส่ บาย...!

เอา้ ...! ดม่ื ซะจะได้หาย นีถ่ า้ พ่อแม่แก จากยาถว้ ยนน้ั ทำใหเ้ ยน็ มชี วี ติ ยนื ยาว เขารู้ เขาคงไม่ทิง้ แกไปหรอกนะ...? ต่อไปอกี เมอื่ พอ่ กลบั มาบ้านและเห็น เขามีชีวติ อยู่ ถว้ ยชามขา้ วของกค็ งแตก ขอบคณุ มากครับ กระจายอีกแนน่ อน เม่ือคิดถงึ เหตุการณ์ ยาย...! ท่จี ะเลวร้าย เขาคอ่ ยๆ พยุงตวั เองลงจาก บ้าน ทีซ่ กุ ของเขากค็ อื ป่าหลังบา้ น เขาลม้ ตวั ลงนอนบนกอหญา้ ดว้ ยความออ่ นเพลยี เปน็ เวลานานเทา่ ไหรไ่ ม่รู้ มารู้สึกตัวอกี คร้งั เมือ่ มี มอื มาเขยา่ ร่างของเขา เสียงนอ้ งสาวคนเลก็ พร้อม กับแรงเขยา่ ทำให้เขารบี ลุกงัวเงยี ขน้ึ มา พีเ่ ยน็ ...! พ่ีเยน็ ...! แมใ่ ห้เอาข้าวมาให้ กนิ รบี กนิ ซะ พอ่ กำลังหลบั อย.ู่ .. ท้องร้องเตือนบง่ บอกถงึ ความหิว รีบควา้ นอกจากแมท่ ี่เวทนาเขาแล้ว ก็ยงั มีน้องสาว ชามข้าวกินแทบจะไมไ่ ด้หายใจ ที่ชอ่ื จำปีอกี คนท่คี อยดแู ล พี่ได้เคี้ยวขา้ วหรอื เปล่า ฉนั กลวั ข้าวจะตดิ คอพ่ตี าย... เอา้ ! ดืม่ น้ำซะ...

หลวงพอ่ ครบั ...! อยา่ ! เชียวนะ ไอเ้ ยน็ มันเปน็ บาปมหนั ตเ์ ลย คนเราเกดิ มาแล้วชาตินี้ ร้ไู หม คนเราเกดิ มาแล้วก็ตอ้ งสู้ ทำหนา้ ทใี่ ห้ดีท่ีสดุ ถ้าฆ่าตัวตายจะมผี ลต่อ ถึงคนทว่ั ไปจะมองว่าแกพิการ แตจ่ ติ ใจแก... หลวงพอ่ ชาตหิ นา้ ไหมครับ...? เชอ่ื วา่ ...จติ ใจแกไมพ่ กิ ารแน่ จรงิ ไหมเยน็ ...? มอื หลวงพ่อท่จี บั ศรี ษะเยน็ ดว้ ยความรกั และเอน็ ดู ทำใหเ้ ยน็ มีกำลังใจ ที่จะต่อสู้ชวี ิตตอ่ ไป ครบั ...! หลวงพ่อ ผมจะทำหน้าท่ขี องลูกให้ดีท่ีสดุ ผมจะชดใชก้ รรมใหห้ มดสิ้นในชาติน้ี ถ้าชาตหิ นา้ มีจริง ผมจะได้เป็นคนที่ สมบูรณ์ พอ่ แม่ และพเี่ ขา จะไดร้ กั ผม... 10

เฮย้ ...! เม่อื อยู่ทีโ่ รงเรียน เขาถูกเพอ่ื นๆ ลอ้ เลียนและกลนั่ แกลง้ อยู่ ไอเ้ ยน็ ดว้ นมาแลว้ ... เมอ่ื มเี วลาจะใช้แขนด้วนทัง้ สองข้างหนีบ ตลอดเวลา เสยี งฮาจากเพอ่ื น ดนิ สอเขยี นหนงั สือและทำการบ้าน ลายมือ ร่นุ ราวคราวเดียวกนั มปี ระจำ ของเขาสวยกวา่ คนปกติ การเรียนก็อยู่ใน มนั เป็นเสยี งที่ชินชาเสยี แลว้ เกณฑด์ ี เขาไม่เคยนึกโกรธเพ่ือนๆ ตรงกนั ขา้ ม เขากลบั ทำตวั ไอ้ด้วนเอ๊ย...! ครเู ขาหลบั หหู ลบั ตา รา่ เรงิ ไมเ่ คยสรา้ งปญั หา ใหค้ ะแนนมึงมากกวา่ เพราะครคู นนีแ้ กขี้สงสารคน ใหก้ บั ใคร ใครๆ เขากร็ ้กู นั ท้งั นัน้ ... ไดพ้เอ่ปค็นรทบั ี่ .๑..!ขผอมงทหำ้อคงะคแรนบั น.. .! มอื ทด่ี ว้ นหนบี สมดุ รายงานผลการเรียน ยนื่ อวดพอ่ 11

พอ่ ...ไมจ่ ริงหรอก...! เพราะ เย็นช้ีแจงเหตุผล แต่ก็เหมอื นมอี ะไรมาจกุ ทคี่ อหอย เวลาครูเฉลยขอ้ สอบบนกระดาน เมือ่ ได้ยินคำตอบจากพ่อ ผมกท็ ำถูกจริงๆ เออ! มึงเกง่ ...! เก่งท่สี ุดในหมูบ่ ้าน แล้วมงึ ลองบอกกซู วิ า่ อนาคตมึงจะเปน็ อะไร จะหาเงินมาเลย้ี งกู ได้ไหม...ฮ.ึ ..! ไอ้เยน็ ...! โครม...! เสยี งเตะเกา้ อดี้ งั โครม...! กอ่ นทพ่ี อ่ จะกระทบื เทา้ ลงจากบา้ นด้วยอารมณท์ ่ขี ุ่นมวั มนั เป็นส่ิง ท่ีชนิ ชาแล้วสำหรับเยน็ เพราะในชีวติ ของเขาไมเ่ คย ไดร้ บั คำชมเชยจากคนในครอบครัว เขาได้แต่คิดว่า สักวันหน่งึ เขาจะต้องทำใหท้ กุ คนเห็นความสามารถของเขาให้ได.้ .. 12

เมอื่ เยน็ อายไุ ด้ ๑๕ ปี พที่ ง้ั สองจะเขา้ มาหางานทำในกรงุ เทพฯ พอ่ และแมร่ สู้ กึ ไมค่ อ่ ยสบายใจนกั พ่คี นโตยนื ชีห้ นา้ และพูดจาตอกยำ้ ปมด้อยของเขา พ่ีคนรองได้โอกาสกพ็ ดู เสรมิ ตอ่ ว่า ไอ้เย็น...! วันๆ แกจะ จะเอาอะไรกับมัน ใหแ้ ต่พอ่ หาใหก้ ิน ไมร่ จู้ กั พวกเราต้องไปทำงานหาเงนิ เพื่อสง่ มาใหม้ นั นั่งกนิ นอนกนิ ละอายบา้ งหรอื ไง...? ไมร่ ู้เวรกรรมอะไร...? ทีม่ ี น้องพกิ ารอย่างแก...! เยน็ คอ่ ยๆ พยุงร่างลงบันไดและหลบเขา้ ไปอยู่ พ่เี ย็น นฉี่ ันจำปนี ะ...! ในปา่ หลงั บา้ น เพราะร้ดู วี ่าขืนอยฟู่ งั ต่อไป พ่อคง อยไู่ หน ส่งเสียงตอบฉันดว้ ย ตอ้ งเปดิ ฉากกบั เขาอกี ดไี มด่ อี าจตอ้ งเจบ็ ตวั เหมอื น ฉันเอาขา้ วมาใหพ้ ก่ี นิ นะ... ทกุ ครั้ง จนถึงเวลาพลบค่ำ เสยี งแหวกพงหญ้า ค่อยๆ ดังใกล้ท่ซี อ่ นของเยน็ พร้อมเสียง ตะโกนเรียก เสยี งน้องสาว คนเล็กซง่ึ ดเู หมือน จะมีคนเดยี วในบ้าน ทีค่ อยเป็นหว่ ง เป็นใยเขา 13

พี่เยน็ ...! ฉันสงสารพี่มากนะ หรอื ว่าฉนั จะลาออกจากโรงเรียน จะได้ลดคา่ ใช้จา่ ยทางบา้ นลง พอ่ เขาจะไดไ้ ม่อารมณ์เสยี กบั พ่อี กี ... จำปพี ูดขนึ้ หลังจากนั่งดพู ช่ี าย คำพูดของน้องสาว ใช้มือดว้ นท้งั สองขา้ งหนีบช้อน ทำให้เขานิ่งอง้ึ ตักข้าวใสป่ าก ละสายตาจากจานขา้ ว อยา่ นะจำป.ี ..! ชีวติ น้องมคี ่า มอี นาคต ทนั ที มองดูนอ้ งด้วย ไม่ตอ้ งหว่ งพห่ี รอก พ่ขี อรบั รองว่า ความรกั และสงสาร รีบพูดขึ้นวา่ ... พีจ่ ะต้องทำได.้ ..ต้องทำได้...! เขาจะ ทำอะไร...? ของเขานะ...! เยน็ พูดจาดว้ ย เสียงหนกั แน่น ค่อยๆ พยุงตวั ลกุ ขึ้นและเดนิ จากไป ท้งิ ให้จำปีมองตาม หลงั พช่ี ายดว้ ย สายตาฉงน พรอ้ ม กบั เสียงพึมพำวา่ 14

สองเดอื นผา่ นไป... ลงุ ...ลงุ ...! มารบั ธนาณัติด้วย... เสยี งบรุ ษุ ไปรษณยี ์ตะโกนหนา้ บ้าน เย็นน่ังมองดพู อ่ วิ่งกระหดื กระหอบ ไปรบั จดหมาย ไอ้เย็น...! แกเหน็ ไหม พ่อชซู องจดหมายขึน้ อวด เย็นมองดสู ายตา พๆี่ เขาสง่ เงินมาใหฉ้ ันแล้ว มแี ต่แก ของพอ่ ชา่ งเป่ยี มไปดว้ ยความสุข และภาคภมู ิใจ นน่ั แหละที่เปน็ คนไมม่ ปี ระโยชน์... ในลูกชายท้ังสองคนเหลอื เกนิ เยน็ ไดแ้ ตค่ ดิ ว่า เม่ือไหรห่ นอทเ่ี ขาจะไดร้ บั สายตาเชน่ น ี้ จากพ่อบา้ ง... 15

วันหน่งึ เยน็ นงั่ พจิ ารณาขาขวาท่ดี ว้ น หลังจากน้องสาวตดั กระบอกไม้ไผม่ า ต้งั แต่ใตเ้ ขา่ ลงไปแตม่ เี นือ้ ใต้ขาเรียวเลก็ พอที่ ใหแ้ ล้ว เขาใชเ้ ศษผ้าพันรอบขาทด่ี ้วนแล้ว จะหาอะไรมาสวมใส่เพื่อท่จี ะเดินเองได ้ ใชเ้ ชอื กรดั ผา้ ไมใ่ หห้ ลดุ เอากระบอกไมไ้ ผ ่ ท่ีนอ้ งตดั ให้สนั้ เท่าความยาวของขาซา้ ย สวมทข่ี า จำป.ี ..! ช่วยตดั กระบอก ไม้ไผ่หลงั บ้านให้พด่ี ้วย...! เขาลองหัดยืนโดยไม่ตอ้ งใช้ไมพ้ ยงุ และ แต่เขาก็อดทนและคิดในใจวา่ เมอ่ื เน้ือท่ี กา้ วเดนิ ไปอย่างช้าๆ แต่เวลาขาทด่ี ้วนกดลง เสยี ดสีกบั กระบอกไมไ้ ผ่นานวนั เขา้ กค็ งจะ บนกระบอกไมไ้ ผใ่ นขณะทิง้ น้ำหนกั เกดิ ความดา้ นชาและตามมาด้วยความเคยชิน ลงทข่ี าขวานนั้ ในสภาพเช่นน ้ี จะทำใหเ้ ขา รู้สึกเจบ็ ตก่ึ ...! 16

เย็นหัดเดนิ รอบบ้านวันละหลายๆ รอบโดยไม่รู้สึก เหน่อื ย เขาดีใจมากเพราะในชวี ิตที่ผ่านมาเคยใช้แตไ่ มเ้ ท้า พยงุ หรือบางทีกใ็ ช้ขาซ้ายกระโดดขาเดยี วไปเรื่อยๆ แต่ ครั้งนี้พอใส่กางเกงขายาวแลว้ ก็จะปดิ บงั กระบอกไม้ไผ่ ซึ่งถา้ ไมส่ งั เกตกจ็ ะเห็นเหมือนกับขาปกติ ควบั ...! สำหรบั แขนท้งั สองขา้ งนั้น เขากน็ ำกระบอก ไม้ไผ่มาสวมใสเ่ ช่นกนั จากน้ันเขานำยางในของ แม.่ ..แม่...! ผมทำไดแ้ ลว้ รถจกั รยานทช่ี าวบา้ นถอดทงิ้ มาใหจ้ ำปผี กู กบั ดา้ ม จำป.ี ..พท่ี ำไดแ้ ลว้ ... มดี อีโต้ใหแ้ น่น แลว้ ใชป้ ลายยางอกี ขา้ งหน่ึงพัน รดั ทแี่ ขนขวาทส่ี วมกระบอกไมไ้ ผ่ จากนน้ั เขาลอง ใชแ้ ขนแกวง่ มดี ไปในพงหญา้ แรงของมดี ทเ่ี หวยี่ ง ไปมาทำใหห้ ญา้ ถกู ตดั กระเดน็ ปลวิ วอ่ นไปหมด เสยี งร้องขน้ึ ด้วยความดใี จ เขารีบเดินกะโผลกกะเผลกเข้าไป กอดแมด่ ้วยนำ้ ตานองหนา้ 17

จะทำไหวหรือเย็น...? ผมต้องทำได้แน่...! แม่ถามดว้ ยความ พรงุ่ นี้จะลองไปสมคั ร ห่วงใย เปน็ คนงานสวนป่าดู... สายตาของเขาบง่ บอกถึงความหวงั เตม็ เปย่ี ม จะไหวหรอื ครับหวั หน้า...? คนพิการนะครบั ...! เสยี งหัวหนา้ คนงานพดู หลงั จากหัวหนา้ สวนปา่ พิจารณามองดมู อื และเทา้ ของเย็น ผมอยากมรี ายได้ครับหวั หน้า เสยี งในตอนทา้ ยเริม่ ส่นั เครอื ... โปรดใหโ้ อกาสคนพิการบา้ งครับ...! เอาละนะ...! ฉนั ตกลงรับเธอ... 18

ด้วยความสงสารของหัวหน้าสวนปา่ ท่ีออกมาปลูกสรา้ งสวนปา่ ในเขตป่าสงวนแหง่ ชาติ ท่ีถกู ทำลายไปแล้ว ซึง่ อยู่ใกลก้ ับบรเิ วณหมู่บ้าน เย็นได้แสดงความสามารถจนเปน็ ทย่ี อมรับ ของทุกคน ประกอบกบั นิสยั ทอ่ี ่อนน้อมถ่อมตน จึงเป็นทร่ี ักใคร่ของคนท่วั ไป งานที่เย็นได้ทำก็มี ตัดแต่งเหง้าสักสำหรับนำไป ปลกู ป่า ผ่าไม้ไผเ่ พ่อื ทำหลกั หมายแนวปลกู บางครั้งก็ถางหญ้ารอบๆ บรเิ วณสำนักงาน สำหรบั รายไดท้ ่ีไดร้ ับน้นั หวั หน้าสวนปา่ จา่ ยให้เทา่ กบั คนปกตทิ ่ัวไป และมีบางคร้ังท่ไี ดร้ บั รายได้ พิเศษจากหวั หนา้ สวนปา่ และเจา้ หนา้ ที ่ คนอ่ืนๆ อันเนือ่ งมาจากความสงสาร 19

พ่อครบั ...! เยน็ ยืน่ เงินเดอื นทัง้ หมด โอ...! เขาจ้างแกจรงิ ๆ น่คี ือเงินเดือนของผม... ใหพ้ ่อ ซงึ่ มีจำนวนมากกวา่ หรอื เย็น... เงินที่พๆี่ สง่ มาให้ พอ่ รับเงนิ และมองเย็นด้วยสายตาท่สี งสัย คา่ จ้างผมได้เทา่ คนปกติด้วยนะพ่อ หัวหนา้ เขาชมผม เสมอว่า ผมขยัน... เป็นครั้งแรกในชีวติ ของเย็นท่กี ลา้ มองหนา้ พอ่ เต็มตา เขาเหน็ ร้วิ รอยแหง่ ความชราบนใบหน้าพ่อ ระยะสองเดือนมาน้ดี ูพอ่ เงียบขรมึ และเหมอ่ ลอย และมหี ลายครง้ั ทจ่ี ำปมี าเล่าใหฟ้ ังวา่ พ่อกบั แมแ่ อบร้องไหอ้ ยเู่ สมอ 20

พแี่ กสองคน พวกพ่ีๆ เขาส่งเงนิ มาใหพ้ ่อ ตั้งแตม่ นั มีเมยี แล้ว บา้ งไหมครบั ...! มันกเ็ งียบหายไป เย็นถามเบาๆ พ่อพดู ขึ้น... ไม่...! พ่อตอบแล้วรีบลม้ ตวั ลงนอน เย็นจึงไม่กลา้ ถามต่อ 21

สาเหตจุ ากการเงียบหายของพ่ชี ายท้งั สองทำให้พ่อเสียใจมากจนล้มปว่ ยเป็นอมั พาต แมต่ ้อง หยุดทำงานเพ่ือดแู ลพอ่ สว่ นจำปีก็กำลงั เรียนวทิ ยาลัยครูปแี รก ดงั นน้ั ภาระทุกอยา่ งจึงตกอยทู่ ่ี เย็น ซงึ่ เขาไม่เคยกลวั การทำงาน แตม่ คี วามภมู ใิ จว่า นับแต่นี้เขาเป็นคนทีม่ ีความหมายตอ่ ครอบครัวแล้ว พีเ่ ยน็ ...! ฉนั จะไมเ่ รยี น ไม่ไดห้ รอกจำปี น้องคอื ตวั แทน แลว้ นะ...! ของความภูมิใจของพ่.ี ..! จำปีเอ่ยขน้ึ ในคืนวันหนงึ่ สายตาของ พชี่ ายท่มี องดูน้นั ทำใหจ้ ำปีกม้ หนา้ นง่ิ ไม่กลา้ โตแ้ ยง้ อกี ต่อไป 22

หลังจากสนิ้ ปงี บประมาณทางสวนปา่ กห็ ยดุ จา้ งคนงานชวั่ คราว เยน็ ก็เป็นคนหนึง่ ทไ่ี มม่ งี านทำ แต่อกี สามชีวติ ยังรอความหวงั จากเขาคนเดียวเท่าน้ัน เขาออกรบั จา้ งทั่วไปท้งั ในหม่บู ้านใกล้เคียง เชน่ รบั ถางหญ้า ตดั ถวั่ เหลืองในไร่ ดำนา และอื่นๆ แลว้ แต่ใครจะจ้าง ยกเว้นแต่การรบั จา้ ง เกย่ี วข้าวทีเ่ ขาทำไม่ได้ เพราะไมม่ ีน้วิ มือท่จี ะรวบรวงข้าวมาเกี่ยว เยน็ ชอบงานรบั เหมาเพราะ รายได้ดกี ว่า รายวนั เขาต้องต่ืนนอน แต่เช้ามืดออกไป ทำงานและ จะกลับถึงบา้ นอีกคร้งั ก็ตะวันตกดิน พอถงึ ฤดูเก็บเกี่ยวข้าวโพด เย็นรบั เหมาเก็บขา้ วโพดในไร่ ขนั้ ตอนท่ีทำให้เขา ลำบากทีส่ ุด คือ การปอกเปลือกข้าวโพด เขาต้องใช้ แขนดว้ นทงั้ สองขา้ งหนบี ฝกั ขา้ วโพดและใชฟ้ นั กดั เปลอื ก ข้าวโพดออก กวา่ จะเสรจ็ งานปากของเขาทีเ่ สยี ดสีกบั เปลอื กขา้ วโพดตอ้ งบวมเป่งและระบมจนกินขา้ วไมไ่ ด้ หลายวนั ซง่ึ เปน็ ท่ีนา่ เวทนาแก่คนท่พี บ เห็น สำหรบั เงนิ คา่ จ้างของเขา พอท่ีจะรกั ษาพอ่ และเลี้ยงแม่ ตลอดท้งั ส่งเสยี น้อง เรียนครูได้ ซ่งึ เป็นสงิ่ ทเี่ ขาภมู ใิ จ มากท่สี ดุ จนลืม ความยากลำบาก 23

พ่อพดู เหมือนขออภัยต่อเย็น ในคืนที่พ่อจากโลกนีไ้ ป ยกโทษ...! ให้พอ่ ด้วยนะเยน็ ผมรักพอ่ มากที่สุด...! เป็นครั้งแรกทเ่ี ย็นได้รบั ผมไม่เคยโกรธพอ่ ... รอยสมั ผัสจากมือของพอ่ ที่ลบู เข้ามาใกลๆ้ พอ่ ซเิ ย็น...! บนศีรษะของเขา เย็นโน้มตัวลงไปหาพอ่ ดว้ ยอาการเกร็งไปทั้งตวั พอ่ ใช้มือลูบทศ่ี รี ษะ มนั เป็นสัมผสั แรกของพ่อท่ีแผ่วเบา แฝงดว้ ยความเมตตา เพราะทกุ คร้งั ท่ไี ด้รับสมั ผสั จากพ่อ นั้น มันคอื ฝา่ มือ และฝ่าเท้าทีม่ ผี ล ทำให้เขาระบมไป หลายวัน 24

อภยั ใหพ้ อ่ ...! ดว้ ยนะ คำว่าลูกคำเดยี วมนั ทำใหเ้ ขาขนลุกซ่ไู ปทงั้ ตัว ลูก...! พ่อเอย่ ด้วยเสยี งแผว่ เบา เรียกพอ่ ซิลูก...! เรียกซิ...! พ่อ...พ่อ...ผมรักพ่อมากที่สดุ ...! ฝากแมแ่ ละนอ้ งด้วยนะ...นะ...ลูก เย็นก้มลง พอ่ รกั ลกู มากท่ี...สุด...! ซบอกพ่อ นำ้ ตา ไหลพราก เสยี งของพ่อเบาหววิ ประโยคท่วี า่ พ่อรกั ลูก เปน็ ประโยคแรกและสุดทา้ ยของพอ่ เยน็ ปลอ่ ยโฮออกมาอย่างสดุ เสียง สองแขน กอดร่างทีแ่ น่นิง่ ของพอ่ ไว้แนบแนน่ เหมอื นกบั จะเกบ็ รอยจารกึ ทอี่ บอุน่ นี้ไว้ ในความทรงจำตลอดไป 25

๓๘ ปผี ่านไป มนั ช่างรวดเรว็ เหลอื เกนิ สำหรบั ยงั เหลือแมว่ ยั เจ็ดสิบปที เ่ี ขาต้องดแู ลทา่ น ชีวิตการต่อสขู้ องเย็น จำปไี ดเ้ ป็นครแู ละมีความสุข กับครอบครวั ของหล่อนไปแล้ว เย็นไดก้ ลายเปน็ แบบอย่างท่ีดีของคนในหมบู่ ้านนั้น ถึงแมว้ ่าร่างกายจะพิการ แต่เขาก็สามารถตอบแทนพระคณุ ของพอ่ แม่ และเลย้ี งดูท่านในยามชราได้ สง่ิ นเ้ี องทีท่ ำใหเ้ ยน็ ภมู ใิ จมากที่สุดในชวี ติ รอยย้ิมปรากฏขน้ึ บนใบหนา้ ของเขา เมื่อได้ยินเสียงเดก็ ๆ ซง่ึ วิ่งเล่นที่ชายทงุ่ ตะโกนวา่ ... พ่เี ย็น...! ยอดกตญั ญู...! 26

ชอื่ ......................................... นามสกุล...................................................... อาย.ุ ................. ที่อยู่....................................................................................................................................... ..............................................................................................................................................2 7

ช่ือ......................................... นามสกลุ ...................................................... อาย.ุ ................. ท่ีอยู่....................................................................................................................................... 28 ..............................................................................................................................................

ชอื่ ......................................... นามสกุล...................................................... อาย.ุ ................. ที่อยู่....................................................................................................................................... ..............................................................................................................................................2 9



คำส่ังกรมการศาสนา ที่ ๓๘๙/๒๕๕๐ เร่อื ง แต่งตงั้ คณะกรรมการจดั ทำหนังสือการ์ตนู ธรรมะ (Moral Books) ....................................... ในการจัดทำหนงั สือการต์ นู ธรรมะ สำหรับเดก็ และเยาวชน โดยมเี นื้อหาด้านคณุ ธรรม จริยธรรมและ สอดแทรกหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และเป็นหนังสือการ์ตูนที่ให้ความบันเทิง สนุกสนาน พร้อมทั้ง ไดร้ ับความรูเ้ กี่ยวกับหลักธรรมทางพระพทุ ธศาสนา ซึง่ สามารถนำไปปรบั ใช้ในชีวิตประจำวนั ไดอ้ ีก ทั้งยังสามารถ นำไปประกอบการเรียนการสอนในชน้ั เรียนได้ จงึ แต่งตง้ั คณะกรรมการจัดทำหนังสอื การต์ ูนธรรมะ ประกอบดว้ ย ๑. อธิบดกี รมการศาสนา ประธานกรรมการ ๒. รองอธิบดกี รมการศาสนา รองประธานกรรมการ ๓. ผูอ้ ำนวยการสำนกั พัฒนาคุณธรรมจริยธรรม กรรมการ ๔. นายลขิ ิต ลีลาชตุ ิพงศ์ กรรมการ สำนกั งานปลัดกระทรวงยตุ ธิ รรม ๕. นายสจุ รติ บวั พิมพ ์ กรรมการ ทีป่ รึกษาสำนกั งานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ๖. นายดินหนิ รักพงษ์อโศก กรรมการ อาจารย์ประจำศูนย์ธนาลงกรณ์ มหาวิทยาลัยราชภฏั สวนดสุ ิต ๗. นายเอนก ขำทอง กรรมการ ๘. นายปัญญา สละทองตรง กรรมการ ๙. นางนลนิ รตั น์ เดชอุดม เลขานุการและกรรมการ ๑๐. นางสาววนั ทนา บุญณะโพล้ง ผชู้ ่วยเลขานุการและกรรมการ ๑๑. นางสาวทพิ ยร์ ชยา ภูพ่ านิช ผู้ช่วยเลขานกุ ารและกรรมการ 31

ใหค้ ณะกรรมการชุดนี้ มีหนา้ ท่ดี งั น้ ี ๑. กำหนดหลักธรรมคำสอนทางพระพทุ ธศาสนา ท่จี ะสอดแทรกในหนงั สือการ์ตนู ๒. รูปแบบ ลักษณะของการต์ ูน ที่จะใช้ประกอบในเนอื้ เรอ่ื งของหนงั สือ ๓. จดั หาเนอื้ หาหรือรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ เพอื่ ประกอบการพจิ ารณาการคดั เลอื กลงในหนงั สอื การต์ นู ๔. กำหนดเน้อื เรอื่ งท่ีควรจะตอ้ งพฒั นาในเรื่องตอ่ ๆ ไป ๕. อ่นื ๆ ทีเ่ กี่ยวขอ้ งตามความเหมาะสม ทง้ั นี้ ต้ังแตบ่ ัดน้ีเป็นต้นไป สั่ง ณ วันที่ ๑๑ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ (นายสด แดงเอียด) อธบิ ดกี รมการศาสนา 32

คำส่งั กรมการศาสนา ท่ี ๔๖/๒๕๕๑ เร่ือง แตง่ ต้ังคณะกรรมการจัดทำหนงั สอื การ์ตนู ธรรมะ (Moral Books) ....................................... ตามคำสง่ั กรมการศาสนาท่ี ๓๘๙/๒๕๕๐ ลงวันท่ี ๑๑ ธนั วาคม ๒๕๕๐ แต่งตั้งคณะกรรมการจัดทำ หนังสอื การ์ตนู ธรรมะ (Moral Books) น้นั เพื่อให้การจัดทำหนังสือการ์ตูนธรรมะสำหรับเด็กและเยาวชน โดยมีเนื้อหาด้านคุณธรรม จริยธรรม และสอดแทรกหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และเป็นหนังสือการ์ตูนที่ให้ความบันเทิง สนุกสนาน พร้อมท้ัง ไดร้ บั ความรู้เกย่ี วกบั หลกั ธรรมทางพระพุทธศาสนา ซึ่งสามารถนำไปปรบั ใช้ในชวี ิตประจำวันได้อีก ทั้งยงั สามารถ นำไปประกอบการเรยี นการสอนในชั้นเรยี นได้ เป็นไปดว้ ยความเรยี บร้อย จงึ ยกเลิกคำส่งั ดังกลา่ วข้างต้น และแต่งตัง้ คณะกรรมการจดั ทำหนงั สือการ์ตูนธรรมะ ประกอบดว้ ย ๑. อธบิ ดกี รมการศาสนา ประธานกรรมการ ๒. รองอธบิ ดีกรมการศาสนา รองประธานกรรมการ ๓. ผอู้ ำนวยการสำนักพฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรม กรรมการ ๔. นายลิขติ ลีลาชตุ ิพงศ์ กรรมการ สำนักงานปลัดกระทรวงยตุ ิธรรม ๕. นายสุจริต บวั พิมพ์ กรรมการ ท่ปี รกึ ษาสำนักงานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ ๖. นายดินหิน รักพงษอ์ โศก กรรมการ อาจารยป์ ระจำศนู ย์ธนาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏสวนดสุ ติ ๗. นายเอนก ขำทอง กรรมการ ๘. นายปญั ญา สละทองตรง กรรมการ ๙. นางสาวพไิ ล จิรไกรศิร ิ กรรมการ ๑๐. นางนลนิ รัตน์ เดชอดุ ม กรรมการและเลขานกุ าร ๑๑. นางสาวเตม็ ดวง ศริ ิรัตนเวคนิ กรรมการและผู้ชว่ ยเลขานกุ าร ๑๒. นางสาวอนงคล์ ักษณ์ คะเนแน่น กรรมการและผูช้ ่วยเลขานกุ าร 33

ใหค้ ณะกรรมการชดุ นี้ มีหนา้ ทีด่ ังนี ้ ๑. กำหนดหลักธรรมคำสอนทางพระพทุ ธศาสนา ทจ่ี ะสอดแทรกในหนังสือการ์ตูน ๒. รูปแบบ ลกั ษณะของการ์ตูน ทีจ่ ะใชป้ ระกอบในเนอ้ื เร่อื งของหนังสอื ๓. จัดหาเนื้อหาหรอื รายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ เพื่อประกอบการพิจารณาการคัดเลอื กลงในหนังสือการต์ นู ๔. กำหนดเนือ้ เรอ่ื งท่คี วรจะตอ้ งพัฒนาในเร่ืองตอ่ ๆ ไป ๕. อื่น ๆ ที่เกีย่ วขอ้ งตามความเหมาะสม ทั้งน้ี ต้ังแต่บดั นีเ้ ปน็ ตน้ ไป สั่ง ณ วนั ท่ี ๑๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๑ (นายสด แดงเอียด) อธบิ ดกี รมการศาสนา 34

สรุปเรอ่ื งยอ่ การ์ตนู สง่ เสริมคณุ ธรรมจรยิ ธรรมใหแ้ กเ่ ด็กและเยาวชน เรอ่ื ง น้ำใจไอท้ อง ขอ้ คดิ ทีไ่ ด้ - ความกตญั ญตู ่อผูม้ พี ระคุณ - ความเมตตากรุณาต่อผู้ทต่ี กทุกขไ์ ดย้ าก - ความมีนำ้ ใจตอ่ ผอู้ น่ื