โคลงสี่สุภาพ

ใบความรู้ เรือ่ งโคลงส่สี ภุ าพ โคลงมีลกั ษณะบงั คบั ๖ อย่าง ได้แก่ คณะ พยางค์ สมั ผัส คาเอก คาโท คาเป็น คา ตาย และ คาสร้อย โคลงท่นี ยิ มแตง่ กนั มากที่สดุ คือ โคลงส่ีสภุ าพ โคลงส่ีสุภาพซ่ึงถือเป็นโคลงแม่บท เสียงลือเสยี งเลา่ อ้าง อนั ใด พเ่ี อย เสียงยอ่ มยอยศใคร ทว่ั หล้า สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤๅพ่ี สองพคี่ ดิ เองอ้า อย่าไดถ้ ามเผือ (ลิลิตพระลอ) ลักษณะบังคับของโคลงส่สี ุภาพ ๑. คณะ โคลงส่ีสุภาพบทหน่งึ มี ๔ บาท บาทท่ี ๑ , ๒ , ๓ มบี าทละ ๒ วรรค และมจี านวนคาเท่ากนั คือ วรรคหน้า มี ๕ คา สว่ นวรรคหลงั มี ๒ คา บาทท่ี ๔ มี ๒ วรรค เช่นกัน แต่เพิม่ จานวนคาในวรรคหลังอกี ๒ คา ฉะนนั้ วรรค หน้าของโคลงบาทที่ ๔ จึงมี ๕ คา สว่ นวรรคหลงั มี ๔ คา ๒. พยางค์และคาสรอ้ ย จานวนพยางคแ์ ละคาในแต่ละบท รวมแล้วมี ๓๐ คา คาสร้อย คือ คาทีแ่ ต่งท้ายบาทของโคลงตามขอ้ บงั คบั เพือ่ ทาให้ไดใ้ จความครบถว้ น ถ้าโคลง บาทใดไดค้ วามครบถ้วนแลว้ กไ็ ม่ต้องเติมคาสร้อย ตาแหน่งท่ีกาหนดให้เติมคาสร้อย คอื ท้ายบาทท่ี ๑ และท้ายบาทที่ ๓ คาสรอ้ ยตอ้ งมีแหง่ ละ ๒ คาเสมอ คาแรกเปน็ คาสุภาพที่ตอ้ งการเสรมิ ความให้สมบรู ณ์ ส่วนคาหลัง มักลงทา้ ยดว้ ยคาต่อไปนี้ พอ่ แม่ พี่ รา แล เลย เอย นา นอ เนอ ฤๅ ฮา แฮ เฮย และมอี กี คาหน่ึงท่ี พบในโคลงโบราณ คอื คาวา่ บารนี ซึง่ ใชค้ าสร้อยได้ครบพยางคโ์ ดยไม่ตอ้ งเติมคาอน่ื

๓. สมั ผสั คาเอกคาโท คาเปน็ คาตาย ๓.๑ สมั ผสั ดจู ากแผนผังตอ่ ไปนี้ (นิราศนรินทร์) ๓.๒ คาเอกคาโท กาหนดในตาแหนง่ ที่พิมพด์ ว้ ยเครอ่ื งหมาย เอก โท ในแผนผัง รวมมีคา เอก ๗ แหง่ และคาโท ๔ แหง่ นอกนั้นเปน็ คาสุภาพธรรมดา ไมจ่ าเป็นตอ้ งเปน็ เอกโทจะเปน็ เสียง วรรณยุกตอ์ ะไรกไ็ ด้

ในการแตง่ โคลงสีส่ ุภาพ บางครง้ั เมือ่ ไม่สามารถหาคาทีม่ ีรปู วรรณยุกต์เอก หรือรปู วรรณยุกตโ์ ทมา ใช้ในที่บงั คับวรรณยกุ ต์ตามแผนผงั ได้ ผแู้ ตง่ จาเป็นตอ้ งใชค้ าเอกโทษ หรือ คาโทโทษ คือ นาคาท่ตี อ้ งการ ใชไ้ ปเปล่ียนให้เป็นรูปวรรณยกุ ต์เอก หรอื โท แต่ถ้าไม่จาเป็น อยา่ งยง่ิ แลว้ กไ็ มค่ วรใช้ เพราะทาให้รูปคาเสีย และความหมายอาจเปลี่ยนไป เชน่ ใช้คาวา่ ขา้ แทนคา ว่า ฆ่า เป็นต้น อกี กรณีหนึง่ คอื คาเอก คาโท ทอ่ี ยูต่ ิดกนั บางครง้ั อาจสลบั ทีก่ ันได้ ๓.๓ คาเป็นคาตาย คาตายใช้แทนวรรณยกุ ตเ์ อกไดท้ กุ แหง่ ท่บี ังคับคาเอก ไม่วา่ คาตายน้ัน ๆ จะมี เสยี งวรรณยกุ ตใ์ ด อาจเปน็ คาตายเสียงเอก เชน่ บาด จติ คาตายเสียงโท เช่น วาด ภาพ หรอื คาตาย เสียงตรี เชน่ พบ รกั เป็นตน้ ๔. สัมผสั บท ถา้ เขยี นโคลงสี่สุภาพ ความยาวเกนิ กว่า ๑ บท จะต้องมสี ัมผสั บทโดยคาสุดท้ายของบาท ท่ี ๔ บทต้น สัมผัสกบั คาท่ี ๑ , ๒ หรอื ๓ ของบาทที่ ๑ ในบทต่อไป

ช่อื _______________________________ ชัน้ _______ เลขที่ _______ แบบฝึกหัด เรอ่ื งโคลงสี่สภุ าพ คำชี้แจง ใหน้ กั เรยี นตอบคำถำมเกี่ยวกบั ควำมรเู้ บอื้ งต้นของโคลงสสี่ ุภำพ ต่อไปน้ีใหถ้ กู ต้อง 1. อ่ำนข้อควำมต่อไปนแี้ ล้วบอกวำ่ ถกู หรือผดิ ________ ๑.) โคลงสส่ี ภุ าพเป็นคาประพนั ธ์ทมี่ ีบังคับคาเอกและคาโท ________ ๒.) โคลงส่ีสภุ าพเปน็ คาประพันธ์ทม่ี ีคาสร้อย ________ ๓.) คาวา่ “สุภาพ” หมายถงึ คาทกี่ าหนดเครือ่ งหมายเอกโท ________ ๔.) โคลงสี่สุภาพมลี ักษณะบงั คับเหมือนกาพย์ยานี 11 ________ ๕.) คาว่า “สภุ าพ” น้ันหมายถงึ การบังคับคณะและสัมผัสอย่างเรียบ ๆ 2. แผนผังโคลงสสี่ ุภำพ ๑ บท _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 3. ใหน้ ักเรียนเตมิ คำลงในชอ่ งวำ่ งใหถ้ กู ตอ้ ง ๑.) โคลงสี่สภุ าพหนึง่ บทม.ี ..........................บาท ๒.) โคลงสีส่ ุภาพแต่ละบาทมี......................วรรค ๓.) วรรคหนา้ มี..................คา วรรคหลงั ม.ี ..................คา ๔.) วรรคหลังบาทท่ี ๔ มีจานวน..................คา ๕.) คาเอกมีจานวน.........................แห่ง ๖.) คาโทมจี านวน.........................แห่ง ๗.) คาสรอ้ ยมใี นท้ายบาทที่.........................และท้ายบาทที่................... ๘.) คาสร้อยคือ ....................................................................................................................................... ๙.) คาสดุ ทา้ ยบาทที่ ๑ สมั ผสั กับคาที.่ ......................ของวรรคหน้าบาทที่......................... ๑๐.) คาสุดทา้ ยของบาทที่ ๒ สัมผสั กับคาที่.....................ของวรรคหน้าบาทที่.......................