ผักโขม

ผกั สวนครู ผักโขม โดย....สำนกั งำน กศน.จงั หวัดพงั งำ

ผกั โขม ชื่อวทิ ยำศำสตร์ว่ำ Amaranthus viridis จัดอย่ใู นวงศ์ Amaranthaceae[1] สกุล: Amaranthus สปชี สี ์:A. viridis ผกั โขมเป็นไมพ้ มุ่ เต้ยี และเปน็ พืชลม้ ลกุ ปีเดียว สงู 30-100 ซม. ลำ้ ต้นอวบน้ำมสี เี ขยี วต้ังตรงแตกก่งิ กำ้ นสำขำมำก โคนมีสีแดงน้ำตำล ใบเป็น ใบเดย่ี วรูปไข่คล้ำยสำมเหลย่ี มใบออกแบบสลบั กว้ำง 2.5-8 ซม.ยำว 3.5-12 ซม. ผวิ เรียบหรือมขี นเลก็ น้อย ขอบใบเรียบ หลังใหเ้ ป็นคล่นื เลก็ น้อย ดอกเป็นดอก ช่อสีมว่ งปนเขยี ว ออกดอกเปน็ ช่อตำมซอกใบและปลำยกงิ่ ดอกย่อยเรยี งตวั อดั กนั แนน่ เมล็ดมีลักษณะกลมสนี ้ำตำลเกอื บดำ้ ขนำดเล็ก

ผกั โขม (Amaranthus spp.) มีถิน่ ก้ำเนดิ ในแถบประเทศเขตรอ้ น มีมำกกว่ำ 60 สำยพันธุ์ จดั เป็นพชื ล้มลกุ ใบเล้ยี งคู่ มลี ักษณะเป็นไม้เลอ้ื ยหรอื ลำ้ ตน้ ตง้ั ตรงสูงตั้งแต่ 10 ซม. จนถึงมำกกว่ำ 1 เมตร ล้ำต้นมที ้ังแตกกง่ิ และไม่ แตกก่ิงแขนง ล้ำตน้ อำจมหี นำม และไมม่ ีหนำม ใบ และลำ้ ต้นมีสีแดงหรอื สีเขียว ใบมีรูปไข่หรือรปู ไข่ต้นใบกวำ้ ง ขอบใบเป็นคลน่ื เล็กนอ้ ย ดอกมลี ักษณะ ออกเปน็ ชอ่ ประกอบด้วยดอกจำ้ นวนมำก ส่วนเมลด็ เมอื่ แก่จะมีสีดำ้ ขนำดเล็ก 0.5-1 มลิ ลเิ มตร พนั ธุ์ทีน่ ิยมปลูกหรือรบั ประทำน พนั ธ์ทุ ี่นยิ มปลูก และน้ำมำรับประทำนในปัจจุบันมีทัง้ พนั ธท์ุ มี่ ีกำรปรับปรงุ พันธ์ุ และพันธดุ์ ัง้ เดมิ ทเ่ี กิดตำมธรรมชำติ โดยเรียกช่อื ตำมควำมนยิ ม ได้แก่ 1. ผักโขมจีน (A. tricolor) เป็นผกั ท่นี ิยมปลกู รบั ประทำน และจ้ำหน่ำยมำกใน ท้องตลำดในปัจจุบนั ลำ้ ต้นมลี ักษณะตัง้ ตรง ลำ้ ตน้ และใบสูงมีขนำดสงู ใหญ่ กว่ำผักโขมบ้ำน สีของล้ำตน้ และใบมที ้ังสีเขียว แดงหรอื สผี สม

2. ผกั โขมบ้ำน/ผักโขมเลก็ เปน็ ผักโขมทน่ี ยิ มรับประทำนมำกชนิด หนงึ่ มกั เกดิ เองตำมธรรมชำตติ ำมสวน ผกั หรือที่โล่งท่มี ีวชั พืชข้นึ น้อย มลี ักษณะลำ้ ต้น และใบเลก็ ลำ้ ตน้ อำจ แตกกิ่งเล้อื ยตำมดนิ หรือตัง้ ตรง สงู 10-30 ซม. ล้ำต้นมที ้ังสีเขียว สขี ำว และสีนำ้ ตำล เมอื่ น้ำมำต้มจะมี ลกั ษณะอ่อนนุ่ม นยิ มรับประทำนทง้ั ล้ำ ตน้ และใบ รวมถึงรำกออ่ น 3. ผักโขมหนำม (A. viridis, A. spinosus) เปน็ ผักโขมที่เกดิ ตำม ธรรมชำตใิ นท้องถนิ่ ต่ำงๆ นิยม รบั ประทำนนอ้ ยทสี่ ุดรองจำกผักโขม ยกั ษ์ เนื่องจำกมีหนำม และมรี สหยำบ ลกั ษณะล้ำตน้ จะสูงกว่ำผักโขมจนี และ แตกกงิ่ ก้ำนจ้ำนวนมำก ลำ้ ตน้ และใบอำจ มีสขี ำว เขียวหรอื สีน้ำตำล หนำมจะแทง ออกบรเิ วณโคนก้ำนใบเมือ่ โตเตม็ ที่ จึงนิยมเกบ็ มำรับประทำนขณะต้นยังเลก็ ทีย่ งั ไม่เกดิ หนำม

4. ผกั โขมยักษ์ เปน็ ผักโขมทเี่ กิด ตำมธรรมชำติ มีลกั ษณะลำ้ ตน้ ตง้ั ตรงสูงได้มำกกว่ำ 1 เมตร แตกกิง่ แจนงน้อย ลำ้ ตน้ และใบ สีเขยี วอ่อนถึงเขยี วแก่ ใบขนำด ใหญ่ที่สุดหำกเทียบกับพันธท์ุ กี่ ลำ่ ว มำนยิ มเก็บใบ และยอดมำรบั ประทำนขณะตน้ ยงั อ่อน แตน่ ิยมรบั ประทำนนอ้ ย กวำ่ ผกั โขมบ้ำน และผกั โขมจนี “ผักโขมถอื เป็นผกั ทม่ี โี ปรตีนสงู ซ่งึ ขนึ้ อย่กู ับสำยพันธุ์ บำง สำยพันธอุ์ ำจมโี ปรตีนมำกกวำ่ รอ้ ยละ 30 เช่น สำยพันธ์ุ A. viridis ท่ีประกอบดว้ ยกรดอะมโิ นหลำยชนดิ ”

ผกั โขม ชอบดนิ ร่วนซุยและชมุ่ ช่ืนข้ึนใต้ร่มเงำขยำยพันธโุ์ ดยกำรเพำะเมลด็ เป็นพืช ล้มลุกฤดเู ดยี วลำตน้ สเี ขียว สภำพแวดล้อมท่ีเหมำะสม พบท่ัวไปในหลำยพื้นที่ ขน้ึ ง่ำย โตเร็ว ทนแลง้ ไดด้ ี ไมท่ นนำ้ ขัง ผักโขมมี หลำยประเภทเชน่ ผักโขมบำ้ น ผักโขมสวน และผักโขมจีน ชนดิ ทคี่ นนยิ ม กินและมีวำงขำยทั่วไปก็คอื ผักโขมจนี นนั่ เองลำต้นอวบนำ้ สงู 1 – 2 ฟุต ใบอวบใหญ่ สีเขยี วเขม้ ผกั โขมมีช่ืออ่ืนๆ อีกคอื ผักขม (กลำง), ผัก โหม, ผกั หม (ใต้), ผกั โหมเกลย้ี ง (แม่ฮอ่ งสอน), กระเหมอ่ ลอเตอ (กะเหรย่ี ง, แมฮ่ อ่ งสอน) กำรเตรียมดนิ เน่อื งจำกผกั โขมสำมำรถเจริญเติบโตไดด้ ใี นดินรว่ นซยุ กำรระบำยนำ้ ดี และ ไม่ชอบนำ้ ขัง กำรเตรียมดินปลกู ควรใช้ดินร่วนหรอื ดนิ ร่วนปนทรำยผสม กบั วัสดุทำงกำรเกษตร เชน่ แกลบ ขเี้ ถำ้ ขี้เล่ือย มลู สตั ว์ เป็นตน้ ใน อตั รำสว่ นดนิ กบั วสั ดุ 2:1 แปลงปลูกอำจยกแปลงดว้ ยกำรกอ่ อฐิ บลอ็ ก และใสด่ นิ ปลูกหรอื เตรียมแปลงปลกู โดยกำรยกรอ่ งหรอื ไมย่ กรอ่ งดว้ ย กำรไถพรวนดินรว่ มกับกำรใส่วสั ดุเหลอื ใชท้ ำงกำรเกษตรขำ้ งต้นในอตั รำ 2-3 กิโลกรมั /ตำรำงเมตร

วธิ ปี ลกู กำรปลูกจะใชว้ ิธีกำรหวำ่ นเมลด็ ทัง้ แปลงหรอื กำรหวำ่ นเมลด็ เปน็ แถว – กำรหวำ่ นเมลด็ ทง้ั แปลง ในอตั รำ 10 กก./ไร่ ดว้ ยกำรหวำ่ นเมลด็ และครำดดนิ กลบ 1-2 รอบ พร้อมรดนำ้ ให้ชมุ่ – กำรหว่ำนเมลด็ เปน็ แถว ใหม้ รี ะยะหำ่ งระหวำ่ งแถว 20-30 ซม. ใน อตั รำเดียวกนั พรอ้ มครำดดนิ กลบ และรดนำ้ ใหช้ ่มุ “เหมำะสำหรบั ปลกู ในแปลงกลำงแจ้ง ใชเ้ มลด็ หวำ่ นหำ่ งๆ ในแปลงที่ เตรยี มไวแ้ ลว้ แลว้ คลุมด้วยฟำงข้ำวเพอ่ื รกั ษำควำมชนื้ และรดน้ำให้ชมุ่ ทุกวนั ระยะหำ่ งระหวำ่ งต้น x แถว ถำ้ ปลูกไวก้ นิ ใหใ้ ชว้ ธิ กี ำรหวำ่ น ห่ำงๆ บนแปลง / ถำ้ ปลูกเพื่อ เก็บเมลด็ พนั ธ์ุ ให้ปลกู ระยะห่ำง 40 ซม.x50 ซม.”

กำรดูแลรกั ษำ เมลด็ ผักโขมจะงอกหลงั กำรหวำ่ นเมลด็ ประมำณ 3-7 วนั ขนึ้ อยู่กับ สภำพแวดล้อม – กำรใหน้ ้ำ จะให้นำ้ ทุกวนั วนั ละ 1-2 ครงั้ ตั้งแต่หลงั กำรหว่ำนเมล็ด จนถงึ ก่อนระยะเก็บผลผลิต 1-2 วัน ทง้ั น้ี ควรให้น้ำในปริมำณที่ เหมำะสมไมใ่ หด้ ินอมุ้ นำ้ หรอื มนี ำ้ ทว่ มขงั – กำรใส่ปุย๋ จะเรม่ิ ใส่ปยุ๋ สตู ร 16-8-8 ประมำณ 2-3 ครงั้ โดยเริม่ ใส่ ตง้ั แตร่ ะยะที่ต้นอ่อนมีใบแท้ 2-4 ใบ โรค - แมลง กรณโี รคในผกั โขมจนี แดงยังไมพ่ บ แตจ่ ะมีแมลงมำรบกวนกดั กินใบ ถ้ำมีก็ใหใ้ ชว้ ธิ กี ำรกำจดั ด้วยมอื ก็เพียงพอแล้ว ระยะเวลำในกำรเกบ็ เก่ยี ว เมือ่ ผกั โขมอำยุ ได้ 20-25 วนั ก็ทยอยเก็บเก่ียวไดเ้ ร่อื ยๆ ถ้ำลำ ต้นแกแ่ ลว้ ยังสำมำรถกินสว่ นที่เป็นใบได้เรอ่ื ยๆ

กำรเก็บเมลด็ พนั ธเ์ุ พ่ือทำพนั ธตุ์ ่ เมื่อผักโขมอำยุประมำณ 55-60 วัน จะเร่ิมออกดอก หลังจำกน้ันอีก ประมำณ 70 วนั ให้สังเกตเมล็ดพันธ์วุ ่ำช่อดอก แห้งหรือไม่ ถ้ำสีของดอก และใบเปล่ียนเป็นสีเหลืองแก่ผสมสีน้ำตำลก็สำมำรถตัดต้นเพ่ือน้ำไปตำกได้ หลงั จำกนั้นให้น้ำไปตำกแดด 3-4 แดดเพื่อให้แห้ง เมื่อแห้งแล้วให้น้ำต้นที่ตำก มำฟำดและขย้ีในกระสอบเพื่อเอำเมล็ดออกจำกล้ำต้น จำกนั้นน้ำเมล็ดท่ีได้มำ ขยี้ เอำเปลอื กหุม้ เมล็ดออกและใช้กระด้งผัดเอำเศษฝุ่นเศษเปลือกหุ้มเมล็ด ออกใหห้ มด แลว้ ใช้ตะแกรงรูขนำดเล็กช่วยร่อนท้ำควำมอีกรอบ แล้วค่อย เก็บใส่ถุงกระดำษและเขียนชื่อและวันเดือนปีท่ีเก็บแล้วพับใส่ในถุงพลำสติก เก็บไว้ในตู้เย็นเพ่ือรักษำอัตรำกำรงอกและลดกำรหำยใจของเมล็ดพันธ์ุให้ นอ้ ยที่สดุ จะสำมำรถเกบ็ เมลด็ พันธไ์ุ วใ้ ชไ้ ด้นำนเกนิ 2 ปขี ึ้นไปอไป

ประโยชนจ์ ำกผักโขม ผักขม หรือผักโขม เปน็ ผักท่ี ขึน้ ตำมแหล่งธรรมชำติ มีทงั้ ประโยชน์ ดำ้ นกำรปรุงอำหำร และมีสรรพคุณ ทำงยำหลำยอยำ่ ง สรรพคณุ ทำงยำของผักโขมท่ีดีต่อรำ่ งกำย มหี ลำยอย่ำง เช่น ชว่ ยบำรงุ และเพม่ิ ปรมิ ำณ นำ้ นมในหญิงในนมบตุ ร ลดอำกำรปวดประจำเดอื น ลดโอกำสเกิดโรคมะเรง็ เต้ำนม มะเรง็ ปอด บำรงุ สำยตำ ผวิ พรรณ ลดอำกำรเลือดออกตำมไรฟัน เรำสำมำรถนำผกั โขมมำประยกุ ต์เปน็ เมนอู ำหำรไดห้ ลำกหลำย เช่น แซลมอนซอสชสี ผักโขม ไข่อบผักโขมทนู ำ่ เบอร์เกอรไ์ ขผ่ กั โขม ผดั ผักโขมสตู รเจ กลมุ่ ผู้ทีค่ วรระมัดระวังในกำรรบั ประทำนผกั โขม ไดแ้ ก่ ผปู้ ่วย โรคนิ่ว โรคเกำต์ โรคข้ออกั เสบรูมำตอยด์ ผปู้ ่วยทต่ี อ้ งรบั ประทำนยำ ต้ำนกำรแขง็ ตวั ของเลือด ผกั โขมเป็นผกั ทม่ี ปี ระโยชนม์ ำกมำย แต่ขณะเดยี วกัน คุณก็ ตอ้ งรับประทำนอำหำรใหค้ รบ 5 หมูด่ ้วย รวมถงึ พกั ผอ่ นให้เพยี งพอ หมนั่ ไปออกกำลงั กำย และไปตรวจสุขภำพเปน็ ประจำ (ดแู พกเกจตรวจ สุขภำพผหู้ ญงิ ผู้ชำยทุกวนั ได้ที่น)ี่

คุณคำ่ ทำงโภชนำกำรของผกั โขม ในส่วนของใบผักโขมสด 100 กรัม ใหค้ ุณค่ำทำงโภชนำกำร หลกั ๆ คอื พลงั งำน 36 แคลอรี โปรตีน 3.5 กรมั คำร์โบไฮเดรต 6.5 กรัม ฟอสฟอรสั 67 มลิ ลกิ รมั โพแทสเซยี ม 411 มลิ ลกิ รัม วติ ำมินซี 80.0 มิลลิกรัม วิตำมนิ เค 319.2 มิลลิกรัม ประโยชน์ของผักโขม •รับประทำนเพื่อเปน็ ยำบำรงุ กำลงั และชว่ ยเสรมิ สร้ำงสขุ ภำพรำ่ งกำยให้ แขง็ แรงอยำ่ งสม่ำเสมอ • ใชใ้ นกำรช่วยบำรงุ และเพิม่ ปริมำณน้ำนม เหมำะสำหรบั คณุ แมล่ กู ออ่ นท่ี มีนำ้ นมไมเ่ พียงพอต่อควำมตอ้ งกำรของลกู รวมถงึ ผกั โขมมีวติ ำมนิ เอ วิตำมินซี ทจี่ ะชว่ ยใหน้ ้ำนมของคุณแมห่ ลงั คลอดสมบรู ณข์ ึน้ • มีส่วนชว่ ยในกำรลดนำ้ หนกั และลดควำมอว้ นไดเ้ ป็นอย่ำงดี เพรำะกำร รบั ประทำนผกั โขมจะช่วยใหร้ สู้ ึกอิ่มทอ้ งได้เรว็ และนำน อกี ทงั้ ยงั ชว่ ย ชะลอกำรดดู ซมึ ไขมันในรำ่ งกำย • ชว่ ยบรรเทำอำกำรปวดทอ้ งประจำเดือนสำหรบั สตรี เนื่องจำกผักโขม มีส่วนช่วยในกำรลดกำรหดเกรง็ ของกลำ้ มเนอื้ ในบรเิ วณช่องทอ้ ง ใชใ้ นกำรบำรุงรำ่ งกำยสำหรบั คณุ แมห่ ลังคลอด และชว่ ยให้ทำรกนอ้ ยมี สุขภำพร่ำงกำยทแี่ ข็งแรง

• ลดควำมเสี่ยงกำรเกดิ โรคมะเรง็ บำงชนดิ เช่น โรคมะเร็งเตำ้ นม มะเรง็ ปอด และมะเร็งรงั ไข่ เนอื่ งจำกมสี ำรต้ำนอนมุ ูลอสิ ระคอ่ นขำ้ งสงู ช่วยลดควำมเส่ยี งของกำรเปน็ โรคอลั ไซเมอร์ในผู้สงู อำยุ เนือ่ งจำกผกั โขมมฤี ทธ์ิช่วยชะลอกำรตำยของเซลลต์ ่ำงๆ ในร่ำงกำยเมอื่ รบั ประทำนเปน็ ประจำ • อดุ มไปดว้ ยโปรตนี สงู เหมำะสำหรับผ้ทู ่รี บั ประทำนมงั สวิรตั ิ และ ต้องกำรใหร้ ่ำงกำยได้รบั สำรอำหำรครบถว้ น แตค่ วรรบั ประทำนควบคกู่ บั อำหำรจำพวกเต้ำหถู้ ว่ั เหลอื ง เพือ่ ใหป้ ริมำณโปรตนี ทค่ี วรได้รบั ในแตล่ ะ วันเทียบเทำ่ กบั เนอ้ื สตั ว์ • ชว่ ยบำรงุ สุขภำพของดวงตำ และชว่ ยปอ้ งกันควำมเสอื่ มทอี่ ำจเกดิ กบั ดวงตำได้ เน่อื งจำกมีวิตำมนิ เอสูง • มีส่วนช่วยในกำรป้องกนั กำรเกดิ โรคกระดูกพรุน พรอ้ มท้งั ชว่ ยบำรงุ กระดกู และฟันใหม้ สี ขุ ภำพทแ่ี ข็งแรง เนื่องจำกมวี ติ ำมนิ ซสี ูง ช่วยในกำรกระตุ้นกำรขบั ถ่ำยในแตล่ ะวัน เน่ืองจำกผักโขมอดุ มไปดว้ ยไฟ เบอร์ หรอื กำกใยอำหำรปรมิ ำณมำก • เหมำะสำหรบั สำวๆ ทต่ี อ้ งกำรบำรงุ ผิวพรรณ เพรำะผกั โขมมสี ำรที่ ชว่ ยต้ำนอนุมูลอสิ ระ ชะลอกำรแก่ และตำยของเซลล์ • มีสว่ นชว่ ยในกำรบำรุงระบบไหลเวยี นโลหติ ช่วยเพิ่มประสิทธิภำพใน กำรทำงำนของระบบหวั ใจ และลดควำมเสยี่ งของกำรเปน็ โรคหัวใจได้ ลดอำกำรเลอื ดออกตำมไรฟนั ได้ เนือ่ งจำกผกั โขมมสี ว่ นประกอบของ วิตำมินซีในปริมำณสงู

• ป้องกันภำวะเลอื ดไหลไมห่ ยดุ เพรำะผกั โขมอุดมไปด้วยวติ ำมนิ เค แต่ ผปู้ ว่ ยท่ีรบั ประทำนกลมุ่ ยำต้ำนกำรแขง็ ตวั ของเลอื ด เช่น aspirin, warfarin ไมค่ วรรบั ประทำนในปริมำณมำก เนอื่ งจำกฤทธ์ขิ องผักโขมจะ ไปตำ้ นฤทธกิ์ บั กลุ่มยำต้ำนกำรแข็งตวั ของเลือด ทำใหเ้ ลือดหนดื เกนิ ไป ช่วยชะลอวัยทองผำ่ นสำรต้ำนอนุมลู อสิ ระหลำยชนดิ ทม่ี ีอยู่ในผกั โขม รวมถึงชะลอควำมเสอื่ มของเซลลต์ ่ำงๆ ทีอ่ ยู่ภำยในร่ำงกำย

กำรใช้ผักโขมเพ่ือสขุ ภำพ นอกจำกผักโขมจะใหป้ ระโยชน์ตอ่ สขุ ภำพร่ำงกำยในหลำกหลำยด้ำนแลว้ กำรรจู้ ักนำผักชนดิ นีไ้ ปใชใ้ ห้ถกู ตอ้ ง และถูกวิธจี ะยงิ่ สง่ ผลดตี ่อร่ำงกำย ของคนรับประทำนมำกยง่ิ ข้ึน ซ่งึ ไอเดยี กำรใช้ผักโขมเพอ่ื รกั ษำและ ป้องกันโรคนน้ั ₪กำรนำรำกผักโขมมำตม้ นำ้ เพอ่ื ใช้อำบ จะช่วยรกั ษำอำกำรคนั ทผี่ วิ หนงั ₪ตำรำกผกั โขมแล้วนำมำพอกปดิ แผลทเ่ี ปน็ หนอง ช่วยให้แผลหำย เรว็ ขึน้ อีกทัง้ ยังสำมำรถนำมำพอกเพอ่ื รักษำฝี กลำกเกลอื้ น และแผลน้ำ ร้อนลวกได้ ทงั้ นี้ท้งั น้นั จะต้องลำ้ งทำควำมสะอำดรำกผักโขมกอ่ นนำมำใช้ ₪รำกของผักโขมบำ้ นสำมำรถนำมำเข้ำตำรบั ยำใช้สำหรับกำรถอนพษิ แก้ รอ้ นใน ขับเสมหะ ขบั ปสั สำวะ ยำรกั ษำโรคตบั โรคหวั ใจ และชว่ ยแกไ้ ขไ้ ด้ แตค่ ุณควรปรึกษำแพทย์แผนไทย หรอื แพทยแ์ ผนไทยประยกุ ตก์ อ่ น ₪นำผักโขมมำต้มห รือลวกรบั ประทำนเปน็ ผกั จะชว่ ยแก้อำกำรเบอื่ อำหำร รักษำลน้ิ เปน็ ฝำ้ ละออง ระงบั ควำมรอ้ น แก้พษิ แกช้ ้ำใน แนน่ ทอ้ ง และใชเ้ ปน็ ยำบำรงุ นำ้ นมไดเ้ ปน็ อยำ่ งดี

ผกั สวนครู ผักโขม ขอขอบคุณ ท่ีมำของขอ้ มลู จำก https://th.wikipedia.org/wiki https://puechkaset.com http://www.trgreen.co.th/index.phhttp://alangc ity.blogspot.com https://www.honestdocs.co/the-benefits-of- spinach