Economic

ปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพียง สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง จัดทำโดย สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการ เศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาติ ISBN ๙๗๘-๙๗๔-๙๗๖๙-๗๗-๕ พมิ พค์ รัง้ ที่ ๑ : ธนั วาคม ๒๕๕๐ จำนวน : ๓๐,๐๐๐ เล่ม ภาพประกอบ ชยั ราชวัตร ศักดา แซเ่ อียว (เซีย ไทยรัฐ) ศักดา วมิ ลจนั ทร์ (สต่ี า) โอม รชั เวทย์ ณรงค ์ จรงุ ธรรมโชติ บรษิ ทั ณัฐเฟม จำกัด พมิ พ์ท่ี โรงพิมพ์ ๒๑ เซ็นจรู ่ี เลขท่ี ๑, ๓ ซอย ๔๘ ถ.จรลั สนิทวงศ์ แขวงบางย่ขี ัน เขตบางพลดั กทม.โทรศัพท์ ๐-๒๘๘๓-๐๔๑๗-๘ โทรสาร ๐-๒๘๘๓-๐๔๑๙ e-mail : [email protected]

“...เศรษฐกจิ พอเพยี ง เป็นเสมือนรากฐานของชีวติ รากฐานความม่นั คงของแผน่ ดนิ เปรยี บเสมอื นเสาเขม็ ที่ถกู ตอกรองรบั บา้ นเรือนตวั อาคารไวน้ น่ั เอง สง่ิ กอ่ สรา้ งจะมนั่ คงไดก้ อ็ ยทู่ เ่ี สาเขม็ แต่คนส่วนมากมองไมเ่ ห็นเสาเข็ม และลืมเสาเข็มเสยี ด้วยซำ้ ไป...” พระราชดำรสั พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู วั จากวารสารชัยพฒั นา ฉบบั ประจำเดือนสงิ หาคม ๒๕๔๒



คำนำ สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (สศช.) โดยคณะอนกุ รรมการ ขับเคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียง ได้ริเริ่มการสร้างขบวนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อ ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ทุ ก ร ะ ดั บ มี ค ว า ม เข้ า ใจ ในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนน้อมนำไปใช้เป็นพื้นฐาน และแนวทางในการดำเนนิ ชวี ติ “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ฉบับน ้ี จัดทำข้ึนเพ่ือเผยแพร่สาระสำคัญของแนวคิดแ ล ะ ก า ร ป ร ะ ยุ ก ต์ ใช้ ป รั ช ญ า ข อ ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ พอเพียงในระดับต่างๆ ด้วยภาษาท่ีเข้าใจได้ง่าย โดยจัดทำเป็นฉบับพกพา เพื่อให้สะดวกต่อการ นำไปใช้ประโยชนใ์ นโอกาสต่างๆ

สำนักงานฯ หวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะมีส่วนช่วยเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและการประยุกต์ใช้ อันจะเป็นประโยชน์ต่อการเรียนรู้และนำไปปรับใช้เป็นแนวทางในการดำเนนิ ชวี ติเพ่ือให้พร้อมรับต่อการเปลี่ยนแปลงในทุกด้าน นำสู่ความก้าวหน้าอย่างสมดุล ม่ันคง และ ยง่ั ยืนสบื ไป สำนกั งเาศนรคษณฐกะกจิ รแรลมะกสางั รคพมฒัแหนง่าชกาาตริ ธนั วาคม ๒๕๕๐

สารบัญ หนา้ คำนำ ๓ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงคืออะไร? ๖องคป์ ระกอบปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑๓การน้อมนำหลักปรัชญาฯ มาปฏบิ ตั ิ ๑๘การประยกุ ตใ์ ชเ้ ศรษฐกจิ พอเพยี งในดา้ นตา่ งๆ ๒๒ผลทค่ี าดว่าจะไดร้ บั ๒๔

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง §อ◊ อ–‰ร? ป รชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปน็ แนวทางการดำเนินชีวิตและวิถีปฏิบัติท่ีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสชี้แนะแก่พสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา่ ๓๐ป และไดท้ รงเนน้ ยำ้ แนวทางพัฒนาที่ต้ังอยู่บนพน้ื ฐานของทางสายกลางและความไมป่ ระมาทโดยคำนงึ ถงึ ความพอประมาณความมเี หตผุ ลการสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ในตวั ทด่ี ี ตลอดจนใชค้ วามรู้ และคณุ ธรรมเปน็ พน้ื ฐานในการดำรงชวี ติ การป้องกันให้รอดพ้นจากวิกฤต และให้สามารถดำรงอยู่ได้อย่างม่ันคงและย่ังยืนภายใต้กระแสโลกาภวิ ตั น์และความเปลยี่ นแปลงตา่ งๆ 6

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง “เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นปรัชญา ชี้ถึงแนวการดำรงอยู่และปฏิบัติตนของ ประชาชนในทุกระดับต้ังแต่ระดับครอบครัว ระดบั ชมุ ชน จนถึงระดบั รัฐ ทงั้ ในการพฒั นา และบรหิ ารประเทศใหด้ ำเนนิ ไปใน ทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อให ้ ก้าวทันต่อยุคโลกาภิวัตน์ ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมเี หตผุ ล ร ว ม ถึ ง ค ว า ม จ ำ เ ป็ น ท่ี จ ะ ต้ อ ง มี ร ะ บ บ ภูมิคุ้มกันในตัวท่ีดีพอสมควรต่อการมีผล

กระทบใดๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลง ทั้งภายนอกและภายใน ท้ังนี้จะต้องอาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างย่ิงในการนำวิชาการต่างๆมาใช้ในการวางแผนและการดำเนินการ ทกุ ขน้ั ตอน และขณะเดยี วกนั จะตอ้ งเสรมิ สรา้ ง พ้ื น ฐ า น จิ ต ใ จ ข อ ง ค น ใ น ช า ติ โ ด ย เ ฉ พ า ะ เจ้าหน้าท่ีของรัฐ นักทฤษฏีและนักธุรกิจในทกุ ระดบั ใหม้ สี ำนกึ ในคณุ ธรรม ความซอ่ื สตั ย ์ สุจริต และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสมดำเนินชีวิตด้วยความอดทน ความเพียร มีสติ ปัญญา และความรอบคอบ เพื่อให้

สมดลุ และพรอ้ มตอ่ การรองรบั การเปลย่ี นแปลงอย่างรวดเร็วและกว้างขวาง ทั้งด้านวัตถุสังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกได้เปน็ อยา่ งดี 9

สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ (สศช.) ในฐานะหน่วยงานหลักในการวางแผนของประเทศตระหนักถึงความสำคัญของแนวคิดดังกล่าว จึงได้เชิญผู้ทรงคุณวุฒิจากสาขาต่างๆ มาร่วมกันพิจารณากล่ันกรอง พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในโอกาสต่างๆ ท่ีเก่ียวข้องกับเศรษฐกิจพอเพียงสรุปออกมาเป็นนิยามความหมาย “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง” จากน้ัน สศช. ได้นำขึ้นทูลเกล้าฯ ขอพ ร ะ ร า ช ท า น พ ร ะ บ ร ม ร า ช า นุ ญ า ต น ำ บ ท ค ว า ม ดังกล่าวไปเผยแพร่ เพื่อส่งเสริมให้ประชาชน ทุกระดับมีความเข้าใจในหลักปรัชญาฯ และใช้เป็นพื้นฐานและแนวทางในการดำเนินชีวิต ซ่ึงทรง พระกรุณาปรับปรุงแก้ไข และโปรดเกล้าฯ 10

พระราชทานพระบรมราชานุญาต ตามท่ีขอ พระมหากรุณา เมอ่ื วนั ท่ี ๒๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๒ สศช. ได้อัญเชิญ “ปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพยี ง” มาเปน็ ปรชั ญานำทางในการจัดทำแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ ๙(พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๔๙) และฉบับท่ี ๑๐ (พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๕๔) รวมทั้งได้เสริมสร้างความเข้าใจ ไปยงั ภาคสว่ นตา่ งๆ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจ เหน็ คณุ คา่และนอ้ มนำไปประยุกต์ใชใ้ นวิถีชีวติ ต่อไป ภาพจากสือ่ การเรียนการสอนเรอ่ื ง วถิ ีชวี ติ แบบเศรษฐกิจพอเพียง โดย...บริษัท ณฐั เฟม จำกดั 11

“...คนเราถ้าพอในความต้องการ กม็ ีความโลภน้อย เมื่อมีความโลภนอ้ ย กเ็ บยี ดเบียนคนอืน่ นอ้ ย ถ้าทุกประเทศมคี วามคดิ อนั น้ไี ม่ใช่เศรษฐกิจ มคี วามคดิ วา่ ทำอะไรต้องพอเพยี ง หมายความว่าพอประมาณ ไมส่ ดุ โตง่ ไมโ่ ลภอยา่ งมาก คนเรากอ็ ยเู่ ป็นสขุ ...” พระราชดำรัสเน่ืองในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ๔ ธันวาคม ๒๕๔๑

อง§åปรเ–ศ°รอษ∫ฐปกรจิ ัชพญอาเพขอยี งง ป รั ช ญ า ข อ ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ พ อ เ พี ย ง นั บ เ ป็ นแ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ เ พื่ อ ใ ห้ ชี วิ ต ด ำ เ นิ น ไ ป ใ น ท า งสายกลางที่เหมาะสมสอดคล้องกับวิถีความเป็นอยู่อันเรียบง่ายของคนไทย ซึ่งสามารถนำมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับประชาชนทุกระดับ ท้ังระดับบุคคล ครอบครัว ชุมชน องค์กร และระดับประเทศได้ โดยมคี ุณลกั ษณะท่สี ำคญั ดงั น้ี •ความพอประมาณ หมายถงึ ความพอดีต่อความจำเป็นและเหมาะสมกับฐานะของตนเองสังคม สิ่งแวดล้อม รวมท้ังวัฒนธรรมในแต่ละท้องถ่ิน ไม่มากเกินไป ไม่น้อยเกินไป และต้องไมเ่ บียดเบียนตนเองและผู้อน่ื 13

•ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจดำเนินการเรื่องต่างๆ อย่างมีเหตุผลตามหลักวิชาการ หลักกฎหมาย หลักศีลธรรม จริยธรรมและวัฒนธรรมที่ดีงาม คิดถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องอย่างถ้วนถี่ โดยคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำน้นั ๆอย่างรอบคอบ 14

• ภูมิคุ้มกันในตัวท่ีดี หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงในด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม เพือ่ ให้สามารถปรับตวั และรบั มอื ไดอ้ ย่างทนั ท่วงที เ ง่ื อ น ไข ส ำ คั ญ เ พื่ อ ใ ห้ เ กิ ด ค ว า ม พ อ เ พี ย ง การตัดสินใจและดำเนินกิจกรรมต่างๆ ต้องอาศัยทั้งเงื่อนไขคุณธรรม หลักวิชา และเง่ือนไขชีวิตเป็นพืน้ ฐาน • เงื่อนไขคุณธรรม เสริมสร้างพื้นฐานจิตใจของคนในชาตใิ ห้มคี วามซ่อื สัตย์สจุ ริต รู้ รกั สามคั คีไม่โลภ ไมต่ ระหนี่ และรจู้ ักแบง่ ปันใหผ้ อู้ ื่น • เงอื่ นไขหลกั วชิ า อาศยั ความรอบรู้ รอบคอบและระมัดระวังอย่างย่ิง ในการนำวิชาการต่างๆ มาใชว้ างแผนและดำเนนิ การทุกข้ันตอน 15

•เงื่อนไขชีวิต ดำเนินชีวิตด้วยความอดทนมีความเพียร มีสติ และปัญญา บริหารจัดการการใช้ชีวิต โดยใช้หลักวิชาและคุณธรรมเป็นแนวทางพืน้ ฐาน 16

“...ใหพ้ อเพยี งนก้ี ็หมายความวา่ มกี นิ มีอยู่ ไม่ฟุ่มเฟอื ย ไมห่ รูหราก็ได้ แตว่ ่าพอ.แม้บางอย่างอาจจะดูฟุ่มเฟือย แต่ถา้ ทำใหม้ คี วามสุข ถา้ ทำไดก้ ็สมควรทจ่ี ะทำ สมควรที่จะปฏบิ ัติ. อันนก้ี ค็ วามหมายอกี อยา่ งของเศรษฐกจิ หรอื ระบบพอเพียง...พอเพยี งนี้อาจจะมีมากอาจจะมขี องหรหู รากไ็ ด้ แตว่ า่ ตอ้ งไมไ่ ปเบยี ดเบยี นคนอนื่ . ตอ้ งใหพ้ อประมาณตามอัตภาพพดู จากพ็ อเพยี ง ทำอะไรกพ็ อเพยี ง ปฏบิ ตั ติ นกพ็ อเพยี ง...” พระราชดำรสั เนอ่ื งในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ๔ ธันวาคม ๒๕๔๑

การนâอมนำหลักปรชั ญาœ ¡าปØ∫‘ ัµ‘ ทุ กคนสามารถนำหลักปรัชญาฯ มาเปน็ หลักปฏบิ ัติในการดำเนินชวี ติ ได้ ไม่ใชเ่ ฉพาะในหมคู่ นจนหรอื เกษตรกรโดยตอ้ ง“ระเบดิ จากขา้ งใน”คอื การเกดิ จิตสำนกึ มีความศรัทธาเชอ่ื มนั่ เห็นคณุ คา่ และนำไปปฏิบัติด้วยตนเอง แล้วจึงขยายไปสู่ครอบครัวชุมชนสังคมและประเทศชาตติ ่อไป •ความพอเพียงระดับบุคคลและครอบครัวมุ่งเน้นให้บุคคลและครอบครัวอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขทง้ั ทางกายและทางใจพง่ึ พาตนเองอยา่ งเตม็ความสามารถ ไม่ทำอะไรเกินตัว ดำเนินชีวิตโดยไม่เบยี ดเบยี นตนเองและผอู้ นื่ รวมทงั้ ไฝร่ แู้ ละมกี ารพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง เพื่อความมั่นคงใน 1

อนาคต และเป็นที่พึ่งให้ผู้อื่นได้ในที่สุด เช่น หาปัจจัยส่ีมาเลี้ยงตนเองและครอบครัวจากการประกอบสมั มาชพี รขู้ อ้ มลู รายรบั -รายจา่ ย ประหยดัแตไ่ มใ่ ชต่ ระหนี่ ลด-ละ-เลกิ อบายมุข สอนให้เด็กรู้จักคุณค่า รู้จักใช้ และรู้จักออมเงินและส่ิงของเคร่ืองใช้ ดูแลรักษาสุขภาพ มีการแบ่งปันภายในครอบครัว ชุมชน และสังคมรอบข้าง รวมถึงการรักษาวัฒนธรรม ประเพณี และการอยู่ร่วมกับทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มไดอ้ ยา่ งเหมาะสม • ความพอเพียงระดับชุมชน คนในชุมชน มีการรวมกลุ่มกันทำประโยชน์เพ่ือส่วนรวม ช่วยเหลอื เกอ้ื กลู กนั ภายในชมุ ชนบนหลกั ของความรู้ รกัสามคั คี สร้างเป็นเครือข่ายเช่ือมโยงกันในชุมชน และนอกชมุ ชนทงั้ ดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม ทรพั ยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอ้ ม เชน่ การรวมกลมุ่ อาชพี องคก์ รการเงนิ 19

สวัสดิการชุมชน การช่วยดูแลรักษาความสงบความสะอาด ความเป็นระเบียบเรียบร้อย รวมท้ังการใช้ภูมิปัญญาท้องถ่ินและทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมในชุมชนมาสร้างประโยชน์ได้อย่าง เหมาะสม เพ่ือสร้างเสริมชุมชนให้มีความเข้มแข็งและมคี วามเป็นอย่ทู ่พี อเพียง • ความพอเพียงในภาคธุรกิจเอกชน เริ่มจาก ความมุ่งมั่นในการดำเนินธุรกิจที่หวังผลประโยชน ์ หรือกำไรในระยะยาวมากกว่าระยะส้ัน แสวงหา ผลตอบแทนบนพนื้ ฐานของการแบง่ ปนั มงุ่ ใหท้ กุ ฝา่ ย ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง ไ ด้ รั บ ป ร ะ โ ย ช น์ อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม และเป็นธรรมทัง้ ลกู ค้า คคู่ ้า ผถู้ อื หนุ้ และพนกั งานด้านการขยายธุรกิจต้องทำอย่างค่อยเป็นค่อยไป รวมท้ังต้องมีความรู้และเข้าใจธุรกิจของตนเองรู้จักลูกค้า ศึกษาคู่แข่ง และเรียนรู้การตลาด 20

อย่างถ่องแท้ ผลิตในสิ่งท่ีถนัดและทำตามกำลังสร้างเอกลักษณ์ท่ีแตกต่างและพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์อย่างต่อเน่ือง มีการเตรียมความพรอ้ ม ต่อการเปล่ียนแปลงท่ีอาจเกิดข้ึน มีความซื่อสัตย ์ รั บ ผิ ด ช อ บ ต่ อ สั ง ค ม แ ล ะ ป้ อ ง กั น ผ ล ก ร ะ ท บ ต่อสิ่งแวดล้อม ที่สำคัญต้องสร้างเสริมความร ู้ และจัดสวัสดกิ ารให้แกพ่ นักงานอยา่ งเหมาะสม • ความพอเพียงระดับประเทศ เป็นการบรหิ ารจดั การประเทศ โดยเรม่ิ จากการวางรากฐาน ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ส่ ว น ใ ห ญ่ อ ยู่ อ ย่ า ง พ อ มี พ อ กิ น และพ่ึงตนเองได้ มีความรู้และคุณธรรมในการดำเนินชีวิต มีการรวมกลุ่มของชุมชนหลายๆ แห่งเพอ่ื แลกเปลย่ี นความรู้ สบื ทอดภมู ปิ ญั ญา และรว่ มกนั พัฒนาตามแนวทางเศรฐกิจพอเพียงอย่างรู้ รัก สามคั คี เสรมิ สรา้ งเครอื ขา่ ยเชอ่ื มโยงระหวา่ งชมุ ชน ให้เกดิ เปน็ สงั คมแหง่ ความพอเพยี งในทสี่ ุด 21

การประยกÿ ตå„ชเâ ศรษฐกิจพอเพยี ง „π¥âาπµาà งÊ ด้านเศรษฐกิจ ไม่ใช้จ่ายเกินตัว ไม่ลงทุน เกนิ ขนาดคดิ และวางแผนอยา่ งรอบคอบมภี มู คิ มุ้ กนั ไม่เสย่ี งเกินไป ด้านจิตใจ มีจิตใจเข้มแข็ง มีจิตสำนึกท่ีดี เอ้ืออาทร เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมมากกว่า ประโยชน์ส่วนตัว ด้านสังคมและวฒั นธรรมช่วยเหลอื เก้ือกูลกนั รู้ รัก สามัคคี สร้างความเข้มแข็งให้ครอบครัว และชุมชน รักษาเอกลักษณ์ ภาษา ภูมิปัญญา และวัฒนธรรมไทย

ด้านทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ มร้จู ักใช้และจัดการอย่างฉลาดและรอบคอบ ฟืนฟูท รั พ ย า ก ร เ พ่ื อ ใ ห้ เ กิ ด ค ว า ม ยั่ ง ยื น แ ล ะ ค ง อ ยู่ช่ัวลูกหลาน ด้านเทคโนโลยี รู้จักใช้เทคโนโลยีท่ีเหมาะสมสอดคล้องกับความต้องการและสภาพแวดล้อมพฒั นาเทคโนโลยีจากภูมิปัญญาชาวบ้าน 3

ºล∑ีËคา¥«่าจะ‰¥âรับ การน้อมนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาประยุกต์ใช้ในทุกภาคส่วนของสังคมอย่างจริงจัง จ ะ ส่ ง ผ ล ใ ห้ ก า ร พั ฒ น า ป ร ะ เ ท ศ ก้ า ว ห น้ า ไ ป อย่างสมดุล มั่นคง และยั่งยืน พร้อมรับต่อการ เปลี่ยนแปลงในทุกด้าน ทั้งด้านชีวิต เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม ส่ิงแวดล้อม และเทคโนโลยี อันจะนำไปสู่ “ความอยูเย็นเปนสุขรวมกัน ในสังคมไทย” ภาพจากส่ือการเรยี นการสอน เรือ่ งวถิ ชี ีวติ แบบเศรษฐกิจพอเพยี ง โดย...บรษิ ัทณฐั เฟมจำกัด 4



สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ ๙๖๒ ถนนกรุงเกษม เขตป้อมปราบฯ กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๐๐กลมุ่ งานประชาสมั พนั ธ์ โทรศัพท ์ ๐ – ๒๒๘๐ - ๔๐๘๕ ตอ่ ๑๓๐๓ - ๑๓๐๕ โทรสาร ๐ – ๒๖๒๘ – ๒๘๔๖กลมุ่ งานเศรษฐกิจพอเพียง โทรศพั ท์ ๐ – ๒๒๘๐ - ๔๐๘๕ ตอ่ ๕๑๐๓ และ ๒๔๐๗ โทรสาร ๐ – ๒๒๘๒ – ๙๑๕๘ หรอื ๐ – ๒๒๘๑ – ๖๑๒๗ หhtรtือpเย:/ี่ย/มwชwมwได.n้ทe่ี sdb.go.th http://www.sufficiencyeconomy.org