Q&A ภาษีสิ่งแวดล้อมแนวคิดหลักการและกฎหมาย

Q Aภาษีสิง่ แวด&ล้อม แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

ชดุ ความร้เู ก่ยี วกับนโยบายสาธารณะดา้ นสง่ิ แวดล้อมQ&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคิด หลกั การ และกฎหมายผูเ้ รียบเรียง ยุวดี คาดการณไ์ กลบรรณาธกิ าร ยุวดี คาดการณไ์ กลผูช้ ว่ ยบรรณาธิการ ปิยะภรณ์ วรประโยชน์ทีป่ รึกษา ศ.ดร.มงิ่ สรรพ์ ขาวสอาด แผนงาน นสธ. รศ.ดร.กอบกุล รายะนาคร แผนงาน นสธ. คุณดวงกมล คล้ายคลงึ สำนักงานเศรษฐกจิ การคลังสนับสนุนการจัดพิมพแ์ ละเผยแพร่ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) ภายใต้ แผนงานสร้างเสรมิ การเรียนรูก้ ับสถาบันอุดมศึกษาไทย เพื่อพัฒนานโยบายสาธารณะทีด่ ี (นสธ.) สถาบันศกึ ษานโยบายสาธารณะ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่พมิ พ์ครัง้ แรก กรกฎาคม 2553จำนวนพมิ พ์ 2,000 เล่มปก-รูปเล่ม ยอดยุทธ ฉายสุวรรณ์พมิ พ์ที่ โรงพิมพ์เดือนตุลาISBN 978-974-672-526-2ราคา 110 บาท

คำนำ เป็นที่ยอมรับกันทั่วไปว่า หากอุตสาหกรรมขาดการจัดการที่ดี ย่อมก่อให้เกิดมลพิษปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม ดังบทเรียนที่เคยเกิดขึ้นในประเทศที่พัฒนาแล้ว เช่นสหรัฐอเมรกิ า อังกฤษ ญีป่ ุน่ ฯลฯ และทีก่ ำลังเกิดข้นึ ในประเทศไทย ดังกรณีปัญหาส่ิงแวดลอ้ มจากอุตสาหกรรมบริเวณมาบตาพุด การพัฒนาประเทศที่ผ่านมา อาจสังเกตได้ว่าภาครัฐสร้างกลไกรองรับการพัฒนาอุตสาหกรรมข้ึนมากมาย แต่กลไกการจัดการสิ่งแวดล้อมกลับไม่ได้รับการพัฒนาให้เข้มแข็งเท่าที่ควร อีกทั้งยังขาดการบังคับใช้กฎหมายที่มีอยู่ จะเห็นว่ากลไกการจัดการส่ิงแวดล้อมที่มักนำมาใช้ คือการควบคุมและกำกับโดยการออกกฎหมายบังคับหรือการกำหนดให้ปล่อยมลพิษได้ในระดับเกณฑ์มาตรฐาน แต่ยังมีกลไกอีกประเภทหนึ่งที่เชื่อว่ามีประสิทธิภาพในการควบคุมและสามารถใช้ควบคู่กันคือ มาตรการสร้างแรงจูงใจให้ลดการทำลายส่ิงแวดล้อมด้วยการนำภาษีส่ิงแวดล้อมมาใช้เพื่อให้ผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่ายซ่ึงเป็นหนึ่งในเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์เพื่อการจัดการสงิ่ แวดล้อม ที่หลายประเทศไดป้ ระยุกตใ์ ช้นานแล้ว โดยมุ่งหวังให้เกดิ การเปลี่ยนแปลงพฤตกิ รรมของผู้ก่อมลพิษ นั่นคือผู้ประกอบการยอมลงทุนเพื่อการบำบัดของเสียหรือมลพิษก่อนปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม เพื่อลดภาระค่าใช้จ่ายด้านภาษีสิ่งแวดล้อม ด้วยเหตุนี้ ในปัจจุบันจึงมีความพยายามจากหลายฝา่ ยเสนอใหม้ ีการตรากฎหมายภาษีสง่ิ แวดล้อมขึ้นใชใ้ นประเทศไทย

เพื่อให้มีการเผยแพร่ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับภาษีสิ่งแวดล้อมแก่บุคคลทั่วไปและผู้เกี่ยวข้อง แผนงานนสธ. จึงรวบรวมประเด็นข้อสงสัยและคำถามที่มักพบบ่อยๆจากเวทีระดมความคิดเห็นต่อร่าง พ.ร.บ.ภาษีส่ิงแวดล้อม ร่าง พ.ร.ฎ. กำหนดหลักเกณฑ์วิธีการ เงื่อนไข และอัตราการจัดเก็บค่าการปล่อยมลพิษทางอากาศ ร่างพ.ร.ฎ. กำหนดหลักเกณฑ์ วธิ ีการ เงื่อนไข และอัตราการจัดเกบ็ คา่ การปลอ่ ยมลพิษทางน้ำ และยังได้รวบรวมคำตอบจากนักวิชาการหรือผู้เชี่ยวชาญ ในรูปแบบของคำถามและคำตอบ ที่นา่ สนใจและมีเนือ้ หาเขา้ ใจง่าย มานำเสนอไว้ในหนังสือเล่มนี้ คณะทำงานวชิ าการ แผนงานสร้างเสริมการเรียนรู้ กับสถาบันอุดมศกึ ษาไทยเพื่อการพัฒนา นโยบายสาธารณะที่ดี (นสธ.)

สารบัญQ&A:1 7ภาษีสิ่งแวดล้อม กับเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ เพือ่ การจัดการสิง่ แวดล้อมQ&A:2 25รา่ งพระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑว์ ิธีการ เงื่อนไข และอัตราการจัดเกบ็ คา่ การปล่อยมลพิษทางอากาศจากคา่ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ออกไซด์ของไนโตรเจนและฝุน่ ละอองรวมQ&A:3 31รา่ งพระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑ์ วธิ ีการ เงือ่ นไข และอัตราการจัดเกบ็ ค่าการปลอ่ ยมลพิษทางน้ำQ&A:4 39คำถามอื่นๆ ในประเด็นทีเ่ กี่ยวขอ้ ง



Q&A :1 ภาษีสิง่ แวดลอ้ มกับเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ เพือ่ การจัดการสิ่งแวดลอ้ ม

ก. คำถามทั่วไปเกี่ยวกับภาษีส่ิงแวดลอ้ ม คำถามท่ี 1 เคร่อื งมือทางเศรษฐศาสตร์ ด้านสง่ิ แวดลอ้ มคอื อะไร คือกลไกสำคัญอย่างหน่ึงในการทำให้สินค้า และบริการสะท้อนต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อมตาม หลักการผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle : PPP) อันจะมีผลทำให้ผู้ผลิตและ ผู้บริโภคเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในการผลิตและ การบริโภค คำถามที่ 2 ภาษีสิ่งแวดล้อมคืออะไร ภ า ษ ี ส่ิ ง แว ด ล้ อ ม เป็ น ห นึ่ ง ใ น เ ค ร ื่ อ ง ม ื อ เศรษฐศาสตร์ ซ่ึงภาษีที่จัดเก็บจากผูก้ ่อมลพษิ จะ ต้องกำหนดมูลค่าที่เหมาะสม คือไม่ต่ำเกินไปจน ผู้ประกอบการยอมจ่ายภาษีที่ถูกกว่าต้นทุนการ ลดมลพษิ หรอื ไมส่ งู เกนิ ไปจนทำใหผ้ ปู้ ระกอบการ ไมส่ ามารถรับภาระได้จนต้องลักลอบปลอ่ ยมลพิษ8 / Q&A ภาษีสง่ิ แวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 3ประเภทของเครอื่ งมอื เศรษฐศาสตร์ด้านสง่ิ แวดลอ้ มมีอะไรบ้าง ประเภทของเครือ่ งมือเศรษฐศาสตร์ดา้ นสงิ่ แวดล้อมประกอบดว้ ย 1. ภาษีการปลอ่ ยมลพษิ 2. ภาษีหรือค่าธรรมเนียมผลติ ภัณฑ์ 3. ระบบมัดจำคืนเงิน 4. ค่าธรรมเนียมการอนุญาต 5. คา่ ธรรมเนียมการจัดการ 6. คา่ ปรับ 7. การซือ้ ขายหรือโอนใบอนุญาต การปล่อยมลพิษ 8. การวางประกันความเสีย่ ง หรือความเสียหายต่อส่ิงแวดลอ้ ม 9. การใช้อัตราภาษีที่แตกต่างกัน 10. มาตรการอุดหนุน 11. และอืน่ ๆ หมายเหตุ : ต่อไปนีเ้ พื่อให้งา่ ยตอ่ ความเข้าใจจะใช้คำว่าภาษสี ง่ิ แวดลอ้ มแทนความหมายเคร่ืองมอื ทางเศรษฐศาสตร์ด้านสง่ิ แวดล้อม Q&A ภาษีส่งิ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 9

คำถามที่ 4ปัญหาในการจัดการสิง่ แวดลอ้ มของประเทศไทยทผี่ า่ นมาเกดิ จากสาเหตใุ ด ปัญหาการจัดการส่งิ แวดลอ้ มที่ผ่านมา อาจเกดิ จากสาเหตุดังต่อไปนี้ • ใช้มาตรการกำกับและควบคุม (Command and Control) เป็นหลัก ซ่ึงมีต้นทุนในการกำกับสูง • หน่วยงานผู้รับผิดชอบขาดขีดความสามารถและทรัพยากรในการติดตามตรวจสอบใหผ้ ู้กอ่ มลพิษปฏบิ ัตติ ามกฎหมาย • ผู้ก่อมลพิษสามารถปล่อยมลพิษออกสู่สิ่งแวดล้อมได้เต็มที่ตราบใดที่ได้ปฏิบัติตามมาตรฐานควบคุมมลพิษแล้ว จึงขาดแรงจูงใจที่จะปรับเปลี่ยนไปใช้เทคโนโลยีในการผลิตที่สะอาดกวา่ • ผู้บริโภคขาดความตื่นตัวว่าผลิตภัณฑ์บางอย่างที่ตนใช้ก่อให้เกิดความเสียหายต่อสง่ิ แวดลอ้ มหากมไิ ดร้ ับการบำบัดหรือจัดการอย่างถูกตอ้ ง • ยังมิได้นำหลักผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle) มาใช้อย่างเตม็ ที่ • มีการนำเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์มาใช้บ้าง แต่ยังน้อยมาก เช่น ค่าบำบัดน้ำเสีย คา่ จัดการขยะ คา่ ธรรมเนียม คา่ ปรับ อัตราภาษีสรรพสามติ ทีแ่ ตกต่างกัน • ผู้ที่ได้รับผลกระทบมักเปน็ กลุ่มผูย้ ากจน หรือขาดอำนาจตอ่ รอง 10 / Q&A ภาษีสิ่งแวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

ข. ลักษณะของร่าง พ.ร.บ.ภาษีสิ่งแวดลอ้ มคำถามท่ี 1วัตถปุ ระสงคใ์ นการจดั ทำร่าง พ.ร.บ.ภาษสี ิ่งแวดล้อมคืออะไร เพื่อให้เป็นกฎหมายแม่บทที่กำหนดกรอบในการใช้ภาษีหรือเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ประเภทต่างๆสำหรับให้หน่วยงานรัฐนำไปใช้ในการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมได้ตามเป้าหมาย โดยเป็นการเสริมมาตรการกำกับและควบคุม (Command and Control) สร้างแรงจูงใจให้ลดการก่อมลพิษอย่างต่อเนื่อง และเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมใหก้ ่อมลพิษน้อยลง คำถามที่ 2การจัดทำกฎหมายวา่ ดว้ ยภาษีส่ิงแวดล้อมมกี รอบแนวคิดอยา่ งไร กรอบแนวคิดในการจัดทำกฎหมายว่าด้วยภาษีสิ่งแวดล้อมนั้น ได้กำหนดให้มีการร่างกฎหมายเปน็ สองระดับ (ดูภาพประกอบที่ 1 ) กล่าวคือ 1. ระดบั พระราชบัญญัติ เปน็ กฎหมายแม่บทที่กำหนดกรอบการใช้ภาษีสงิ่ แวดล้อม 2. ระดบั พระราชกฤษฎีกา เป็นกฎหมายระดับรอง ซึง่ เสนอโดยแต่ละกระทรวงทีร่ ับผิดชอบ เพื่อใช้สำหรับควบคุมมลพษิ แตล่ ะประเภท เช่น พ.ร.ฎ. ภาษีมลพษิ ทางนำ้ พ.ร.ฎ. ภาษีมลพษิ ทางอากาศ เป็นตน้ ทั้งนี้ การกำหนดอัตราภาษีจะกำหนดภายใต้กฎกระทรวง ส่วนประกาศกระทรวงจะเป็นตัวกำหนดประเภท ชนิดและขนาดโรงงาน และแหล่งกำเนิดมลพิษอื่นๆ ทีม่ ีหน้าที่เสียภาษีสิ่งแวดลอ้ ม Q&A ภาษีสิ่งแวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 11

พ.ร.บ. ภาษสี ง่ิ แวดลอ้ ม พ.ร.ฎ. ภาษีมลพิษทางนำ้ พ.ร.ฎ. ภาษีมลพิษทางอากาศ พ.ร.ฎ. อื่นๆ กระทรวงกำหนด อัตราภาษี แผนภาพที่ 1 กรอบแนวคิดการออกแบบกฎหมายภาษีสง่ิ แวดลอ้ มคำถามที่ 3การออกพระราชกฎษฎกี าแต่ละฉบับน้ันมขี ัน้ ตอนในการดำเนนิ การอยา่ งไร ในการออก พ.ร.ฎ. แตล่ ะฉบบั หนว่ ยงานผรู้ บั ผดิ ชอบ ต้องเสนอเข้าไปที่คณะกรรมการกำกับนโยบายการใช้ ภาษีสิ่งแวดล้อมซึ่งประกอบด้วย ผู้แทนจากกระทรวง ต่างๆ ที่เกีย่ วข้อง ผู้แทนของภาคสว่ นที่มีสว่ นได้เสียและ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน คณะกรรมการนี้เป็น คณะกรรมการระดับชาติ ซึง่ จะกำหนดนโยบายเกี่ยวกับ การใช้ภาษีส่ิงแวดล้อมหรือเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ ประเภทต่างๆ12 / Q&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 4ตามรา่ ง พ.ร.บ.นี้ประกอบด้วยเครอื่ งมอื เศรษฐศาสตรเ์ พ่อื การจดั การสงิ่ แวดลอ้ มอะไรบ้าง เครอื่ งมอื เศรษฐศาสตรเ์ พอื่ การจดั การสง่ิ แวดลอ้ มตามรา่ ง พ.ร.บ.ภาษสี งิ่ แวดลอ้ มนี้ประกอบดว้ ย 1. ภาษีสง่ิ แวดลอ้ ม 2. ค่าธรรมเนียมการจัดการ 3. ภาษีและคา่ ธรรมเนียมผลติ ภัณฑ์ 4. การวางเงนิ ประกันความเสีย่ งหรือความเสียหายต่อสง่ิ แวดล้อม 5. การซือ้ ขายสทิ ธิการใช้ทรัพยากรธรรมชาตหิ รือสทิ ธกิ ารปลอ่ ยมลพษิ 6. การใหเ้ งนิ อุดหนุน 7. มาตรการสนับสนุน หรือสิทธพิ ิเศษอืน่ ๆคำถามที่ 5ในร่าง พ.ร.บ.ภาษสี ่งิ แวดลอ้ มมมี าตรการสนบั สนุนอะไรบา้ ง มาตรการสนับสนุนตามพระราชบัญญัติฉบับนี้มีหลายประการ ได้แก่ เงินอุดหนุนหรือเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำให้แก่กิจกรรมต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อส่ิงแวดล้อม การลดภาษีให้ผู้ประกอบการที่สามารถลดมลพิษได้ดีกว่าค่ามาตรฐานที่กฎหมายกำหนดเป็นต้น นอกจากนี้ ผู้ประกอบการที่เสียภาษียังมีสทิ ธิเสนอโครงการเพื่อขอรับการสนับสนุนจากกองทุนฯ เพื่อการวิจัยและพัฒนาหรือปรับปรุงเทคโนโลยี ในระยะแรก รายได้ของกองทุนฯ จะมาจากภาษีมลพิษทางน้ำและภาษีมลพิษทางอากาศโดยจะมีการแยกเงินเป็นบัญชีตามแหล่งที่มา ในวันข้างหน้า หากมีการจัดเก็บค่าธรรมเนียมผลิตภัณฑ์ตามข้อเสนอของกรมควบคุมมลพิษก็จะมีการแยกบัญชีไว้เช่นกัน เพื่อให้สามารถนำเงินกลับมารับซื้อคืนซากผลติ ภัณฑ์จากผู้บริโภค แล้วเอาเงินนั้นไปจัดการรีไซเคิล บำบัดและกำจัดของเสียอันตรายจากซากผลิตภัณฑต์ อ่ ไป Q&A ภาษีสง่ิ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 13

ค. ลักษณะการจัดเกบ็ ภาษีมลพิษจากแหลง่ กำเนดิคำถามที่ 1ใครมหี น้าท่ีเสียภาษีสงิ่ แวดล้อมบ้าง แหล่งกำเนิดมลพิษ ทีต่ ้องมีหน้าที่เสียภาษีสามารถแบ่งออกไดเ้ ป็น 2 กลุ่มใหญ่ได้แก่ กลุ่มที่ 1 โรงงานจำพวกที่ 3 ตามประเภท ชนดิ และขนาดที่ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรมกำหนด กลุ่มที่ 2 โรงงานจำพวกที่ 1 และจำพวกที่ 2 และกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพตามกฎหมายวา่ ด้วยการสาธารณสุขตามประเภท ชนิด และขนาดทีป่ ระกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ มกำหนดคำถามที่ 2ประเภทและขนาดของโรงงานท่ีแตกต่างกันตอ้ งจ่ายภาษสี งิ่ แวดล้อมในอตั ราทแ่ี ตกตา่ งกันหรือไม่ อย่างไร ประเภทและขนาดของโรงงานที่แตกต่างกัน จะต้องจ่ายภาษีสิ่งแวดล้อมในอัตราที่แตกต่างกัน เนื่องจากโรงงานในฐานะที่เป็นแหล่งกำเนิดมลพิษนั้นจะพบว่าแตล่ ะโรงงานจะปล่อยมลพษิ หรือของเสียแตกต่างกัน ทั้งในเชงิ ปรมิ าณและชนดิ ของมลพิษ ดังนั้นกฎหมายภาษีสิ่งแวดล้อมจึงได้กำหนดอัตราภาษีส่ิงแวดล้อมแตกต่างกันตามประเภทและขนาดของโรงงานหรือแหล่งกำเนดิ มลพิษอืน่ ๆ14 / Q&A ภาษีส่งิ แวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 3อัตราการเกบ็ ภาษีการปล่อยมลพษิ น้นั มกี อ่ี ตั ราและทำไมจึงมีความแตกต่างกนั การเกบ็ ภาษีการปล่อยมลพิษตาม พ.ร.ฏ. ที่ออกตามพระราชบัญญัตนิ ี้ประกอบด้วย การเก็บภาษีแบบอัตราคงที่ สำหรับโรงงานหรือแหล่งกำเนิดมลพิษขนาดกลางและขนาดเล็ก และการเก็บภาษีแบบอัตราแปรผัน สำหรับโรงงานหรือแหล่งกำเนิดมลพิษขนาดใหญ่ เนือ่ งจากจำนวนโรงงานหรือแหลง่ กำเนดิ มลพษิ ขนาดกลางและขนาดเล็กมีเป็นจำนวนมาก เกินกว่าความสามารถของหน่วยงานราชการในการตรวจสอบและควบคุมได้ในปัจจุบัน จึงยังไม่สามารถดำเนินการจัดเก็บแบบแปรผันไดท้ ัง้ หมด อย่างไรก็ตาม ในอนาคตเมื่อหนว่ ยงานภาครัฐมีความพรอ้ มมากขึ้นก็สามารถขยายการจัดเก็บแบบอัตราแปรผันให้ครอบคลุมโรงงานหรือแหล่งกำเนิดมลพษิ จำนวนมากขนึ้ หรือทุกขนาดได้ทั้งหมดคำถามท่ี 4ในกลมุ่ ของโรงงานทป่ี ลอ่ ยมลพษิ ทางนำ้ มหี ลกั เกณฑใ์ นการแบง่ ขนาดของโรงงานอุตสาหกรรมเพื่อจดั เกบ็ ภาษีอย่างไร การจัดเก็บภาษีมลพิษทางน้ำจากโรงงานจำพวกที่ 3 อัตราการจัดเก็บจะขึ้นกับขนาดของโรงงาน โดยทีข่ นาดของโรงงานจำพวกที่ 3 จะแบง่ ตามปริมาณน้ำทิ้งดังนี้ โรงงานขนาดเล็ก คือ โรงงานที่มีปรมิ าณนำ้ ท้ิง 1-50 ลูกบาศก์เมตร ตอ่ วัน โรงงานขนาดกลาง คือ โรงงานที่มีปริมาณน้ำทิ้ง มากกว่า 50-500ลูกบาศก์เมตร ตอ่ วนั โรงงานขนาดใหญ่ คือ โรงงานที่มีปริมาณน้ำท้ิง มากกว่า 500 ลูกบาศก์เมตรตอ่ วัน Q&A ภาษีส่งิ แวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 15

คำถามที่ 5ในกลุ่มของโรงงานทีป่ ลอ่ ยมลพษิ ทางอากาศมหี ลักเกณฑ์ในการแบ่งขนาดของโรงงานอุตสาหกรรม เพอ่ื จัดเก็บภาษีอย่างไร การจัดเก็บภาษีมลพิษทางอากาศในเบื้องต้นได้กำหนดให้จัดเก็บจากโรงงานจำพวกที่ 3 โดยอัตราการจัดเก็บจะข้ึนกับขนาดของโรงงาน ซึ่งจะแบ่งตามแรงม้าของเตาอุตสาหกรรม ดังนี้ • โรงงานขนาดเล็ก คือ โรงงานที่มีขนาดเตาอุตสาหกรรมน้อยกว่า 500 แรงม้า หรือขนาดหม้อน้ำเลก็ กว่า 5 ตันต่อชั่วโมง • โรงงานขนาดกลาง คือ โรงงานที่มีขนาดเตาอุตสาหกรรมตั้งแต่ 500 แรงม้าขึ้นไป แต่ไม่ถึง 1,000แรงม้า หรือขนาดหม้อน้ำตั้งแต่ 5 ตันต่อชั่วโมงข้ึนไปแตไ่ ม่ถงึ 10 ตันต่อชั่วโมง • โรงงานขนาดใหญ่ คือ โรงงานที่มีขนาดเตาอุตสาหกรรมตั้งแต่ 1,000 แรงมา้ ข้นึ ไป หรือขนาดหม้อนำ้ตัง้ แต่ 10 ตันตอ่ ชั่วโมงข้ึนไป โรงงานจำพวกท่ี 3 คือ โรงงานที่ก่อให้เกิดผลกระทบ สิ่งแวดล้อมมากและการประกอบกิจการโรงงาน ต้องขออนุญาต จากกรมโรงงานอุตสาหกรรมหรืออุตสาหกรรมจังหวัด โรงงานจำพวกที่ 2 คือ โรงงานที่ก่อให้เกิดผลกระทบ สิ่งแวดล้อมรองลงมาและการประกอบกิจการโรงงานต้องแจ้งให้ หนว่ ยงานผูอ้ นุญาตทราบก่อน โรงงานจำพวกท่ี 1 คือ โรงงานที่สามารถประกอบกจิ การได้ ทันทีโดยไมต่ ้องแจ้ง ทั้งนี้ ในปัจจุบันได้มีการถ่ายโอนภารกิจการกำกับดูแล และการรับแจ้งโรงงานจำพวกที่ 1 และจำพวกที่ 2 ให้แก่ องค์กรปกครองส่วนท้องถน่ิ แลว้ 16 / Q&A ภาษีส่ิงแวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

ง. วธิ ีการบริหารภายใต้รา่ ง พ.ร.บ.ภาษีสิ่งแวดล้อมและกองทุนภาษีและค่าธรรมเนียมสง่ิ แวดลอ้ มคำถามที่ 1รา่ ง พ.ร.บ.ภาษสี ง่ิ แวดลอ้ ม มกี ลไกและวธิ กี ารบรหิ ารจดั การอยา่ งไร การบริหารภายใต้ร่าง พ.ร.บ.ภาษีสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วยกลไกที่สำคัญได้แก่ กลไกระดับนโยบาย ซ่ึงมีคณะกรรมการกำกับนโยบายการใช้เครื่องมือเศรษฐศาสตร์เพื่อการจัดการสิง่ แวดลอ้ ม และกลไกระดบั บริหารซึ่งมีกองทุนภาษีและค่าธรรมเนียมสิ่งแวดล้อม โดยมีการบริหารองค์กรที่ประกอบด้วย คณะกรรมการกองทุนฯ และผู้จัดการกองทุนฯทำหน้าที่เปน็ ผูบ้ รหิ ารสำนักงานกองทุนฯคำถามที่ 2คณะกรรมการกำกับนโยบายการใชภ้ าษีสิง่ แวดลอ้ มประกอบดว้ ยใครบา้ ง คณะกรรมการฯ ประกอบด้วย กลุ่มผู้แทนระดับสูงจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและกลุม่ ผูท้ รงคุณวุฒซิ ึ่งมีคณะกรรมการรวม 15 คน ดังนี้1. รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ประธานกรรมการ2. ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม3. ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม4. ปลัดกระทรวงการคลัง5. ปลัดกระทรวงมหาดไทย6. ปลัดกระทรวงสาธารณสุข7. ผู้แทนสภาอุตสาหกรรม 8. ผู้แทนสภาหอการคา้ 9. ผูแ้ ทนสภาอุตสาหกรรมท่องเทีย่ ว10. ผูแ้ ทนกรุงเทพมหานคร11. ผู้แทนสมาคมองค์การบรหิ ารส่วนจังหวัด 12. ผู้แทนสมาคมสันนบิ าตเทศบาลฯ 13. ผู้แทนสมาคมองค์การบรหิ ารสว่ นตำบล14. ผู้เชี่ยวชาญดา้ นเศรษฐศาสตร์สงิ่ แวดลอ้ ม และ15. ผอ.สำนักงานเศรษฐกจิ การคลัง เปน็ กรรมการและเลขานุการ Q&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 17

คำถามที่ 3 คณะกรรมการกำกับนโยบายการใชภ้ าษสี ่ิงแวดลอ้ มมีอำนาจหนา้ ท่อี ยา่ งไร คณะกรรมการกำกับนโยบาย มีอำนาจหน้าที่ในการกำหนดนโยบายเกี่ยวกับการใช้ภาษีส่ิงแวดล้อม ซึ่งจะต้องตราเป็นกฎหมายระดับรองต่างๆ ภายใต้พระราชบัญญัตินี้ ไม่ว่าจะเป็นพระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง และประกาศกระทรวง หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งสามารถเสนอเรอื่ งเขา้ ไปทคี่ ณะกรรมการฯ เพอื่ พจิ ารณาและใหค้ วามเหน็ ชอบคำถามท่ี 4รายได้ทีเ่ กบ็ จากภาษมี ลพิษต่างๆ จะนำไปใช้ประโยชน์อยา่ งไร ภาษีมลพิษที่จัดเก็บได้หลังหักค่าใช้จ่ายให้หน่วยงานที่รับผิดชอบแล้ว ส่วนที่เหลือให้นำส่งเข้ากองทุนภาษีและค่าธรรมเนียมส่ิงแวดล้อมการจัดสรรเงินภาษีที่เก็บจากมลพิษแต่ละประเภทเพื่อนำไปใช้จะแตกต่างกันตามการจัดการมลพิษแต่ละประเภท แต่โดยหลักการแลว้ จะนำไปจัดสรรให้แก่โครงการต่างๆ เพอื่ ปรบั ปรงุ คณุ ภาพและแกไ้ ขปญั หาสง่ิ แวดลอ้ ม ดังเช่น - อุดหนุนหรือใหก้ ู้ยืมแก่โครงการควบคุมหรือลดมลพษิ - อุดหนุนโครงการวิจัยและพัฒนาด้านการจัดการมลพษิ - เปน็ ค่าใชจ้ า่ ยในการจัดการของเสียและผลติ ภัณฑท์ ี่ใชแ้ ลว้ - ช่วยเหลือหรือให้กูย้ ืมแกก่ ิจการรีไซเคลิ - สนับสนุนกิจกรรมอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม - ฟนื้ ฟูสงิ่ แวดล้อมทีเ่ สียหาย และอืน่ ๆ ทั้งนี้ โครงการต่างๆ อาจเป็นโครงการที่เสนอโดยหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน หรือองค์กรพัฒนาเอกชนดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มกไ็ ด้ 18 / Q&A ภาษีส่ิงแวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 5กองทนุ ภาษแี ละค่าธรรมเนยี มสง่ิ แวดล้อมมแี หล่งทีม่ าของเงินอยา่ งไร และมลี ักษณะอย่างไร กองทุนภาษีและคา่ ธรรมเนียมสง่ิ แวดลอ้ ม มีแหล่งทีม่ าของเงินดังรูปข้างลา่ งนี้ แผนภาพที่ 2 ลักษณะและแหล่งที่มาของเงินกองทุนภาษีและคา่ ธรรมเนียมสิ่งแวดล้อม กองทนุ นมี้ ีลักษณะดังน้ี - มีฐานะเป็นนิตบิ ุคคล - แยกเงนิ ออกเปน็ บัญชีตามที่มาและวัตถุประสงค์ - การจัดสรรและการใช้จ่ายเงินในแต่ละบัญชีให้เป็นไปตาม พ.ร.ฎ. และระเบียบคณะกรรมการกองทุน - แต่ละบัญชีมีผู้จัดการกองทุนซ่ึงเป็นสถาบันการเงินหรือนิติบุคคลที่มีความเชี่ยวชาญด้านการบริหารและจัดการกองทุน Q&A ภาษีสิง่ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 19

คำถามท่ี 6กองทนุ ภาษีและค่าธรรมเนียมส่งิ แวดลอ้ มมรี ะบบการบริหารจัดการอยา่ งไร กองทนุ ภาษแี ละคา่ ธรรมเนยี มสงิ่ แวดลอ้ ม มคี ณะกรรมการกองทนุ จำนวน 7 คนประกอบดว้ ย 1. ปลัดกระทรวงการคลัง เป็นประธาน 2. อธิบดีกรมโรงงาน อธิบดีกรมควบคุมมลพษิ และเลขาธกิ าร สผ. 3. ผู้แทนจากภาคอุตสาหกรรม 4. ผูแ้ ทนจากภาคบรกิ าร 5. ผแู้ ทนจาก เทศบาล อบต. และกทม. 6. ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ 7. ผอู้ ำนวยการสำนักงานเศรษฐกจิ การคลัง เปน็ กรรมการและเลขานุการ นอกจากนี้ ในแต่ละบัญชีของกองทุน มีผู้จัดการกองทุนที่มีอำนาจประเมินและอนมุ ตั ขิ อ้ เสนอโครงการภายในวงเงนิ ทคี่ ณะกรรมการกำหนดคำถามที่ 7กองทุนภาษแี ละค่าธรรมเนียมส่งิ แวดลอ้ มมีกลไกติดตามและตรวจสอบเพอ่ื การบริหารที่โปรง่ ใสหรือไม่อยา่ งไร ในการบริหารกองทุนได้กำหนดให้มีการติดตามตรวจสอบและประเมินผลกองทุนฯ ดังนี้ - ต้องมีการตรวจสอบภายในเกี่ยวกับการเงิน การบัญชี และพัสดุ - มีงบการเงิน ถูกสอบบัญชีและประเมินผลการใช้จ่ายเงินและทรัพย์สินโดยสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) หรือบุคคลภายนอกตามที่คณะกรรมการกองทุนแตง่ ตัง้ โดยความเห็นชอบของสตง. - มีคณะกรรมการประเมินผลแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี เพื่อติดตามตรวจสอบและประเมนิ ผลการดำเนินงานของกองทุน20 / Q&A ภาษีสงิ่ แวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 8 กองทนุ จากรา่ ง พ.ร.บ.ภาษีส่งิ แวดลอ้ มมคี วามแตกต่างจากกองทุนสง่ิ แวดลอ้ มภายใต้ พ.ร.บ.ส่งเสริมและรกั ษาคุณภาพส่งิ แวดล้อม ต่างจากกองทุนอื่นๆ ตรงที่คณะกรรมการกองทุนตามร่าง พ.ร.บ. ภาษีส่ิงแวดล้อม ประกอบด้วย ผแู้ ทนจากกลมุ่ ผมู้ สี ว่ นได้เสียเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งจะเข้ามามีส่วนรว่ มในการตัดสนิ ใจเกีย่ วกับการใช้เงินและการบริหารจัดการกองทุน กองทุนมีการแยกเงินออกเป็นบัญชีตามทีม่ าของภาษีและคา่ ธรรมเนียม แต่ละบัญชีมีผู้จัดการซึ่งมีอำนาจประเมินและอนุมัติโครงการได้ภายในวงเงินที่คณะกรรมการกองทุนกำหนด ผู้จัดการมีหน้าที่ส่งเสริมประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับกองทุนเมื่อมีผู้เสนอโครงการเข้ามา เช่น โรงงานขอปรับปรุงเทคโนโลยี ขอการสนับสนุนด้าน R&Dผู้จัดการจะประเมินความเป็นไปได้ของโครงการและสามารถอนุมัติเงินให้แก่โครงการได้ การบริหารจัดการกองทุนจึงมีความคล่องตัวกว่า สำหรับโครงการขนาดใหญ่ที่มีมูลค่าเกินวงเงินที่ผู้จัดการมีอำนาจอนุมัติ จะต้องขอความเห็นชอบจากคณะกรรมการกองทุนฯ Q&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 21

จ. คำถามทัว่ ไปตอ่ การจัดเก็บและการใชภ้ าษีสงิ่ แวดลอ้ มคำถามที่ 1ในกรณีทีม่ ีการจัดเกบ็ ภาษใี นอตั ราแปรผนั ผปู้ ระกอบการท่ลี งทุนกจิ การไปแลว้ อาจมีข้อจำกัดในการปรับปรุงกระบวนการผลิตทำอยา่ งไรทจ่ี ะใหผ้ ปู้ ระกอบการเกดิ แรงจงู ใจในการเปลยี่ นเทคโนโลยี เพื่อให้ผู้ประกอบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการลดการปล่อยมลพิษ ภาษีที่เก็บได้จะนำไปสนับสนุนโครงการบำบัดมลพิษ และอุดหนุนโครงการวิจัยและพัฒนาของโรงงานอุตสาหกรรมเพือ่ ใหส้ ามารถปรับปรุงเทคโนโลยีการผลิตได้คำถามท่ี 2ถ้าผู้ประกอบการบำบัดมลพิษทางน้ำหรืออากาศได้ดีแล้วก่อนปลอ่ ยลงสสู่ ง่ิ แวดลอ้ ม ยังตอ้ งจ่ายภาษสี ิ่งแวดล้อมอกี หรือไม่ ผู้ประกอบการยังต้องจ่ายภาษีสิ่งแวดล้อม แม้มลสารที่ปล่อยออกมาสู่ส่ิงแวดล้อมจะมีค่ามลพิษที่ต่ำกว่ามาตรฐานก็ตาม เนื่องจากมลสารนั้นไม่ว่าปริมาณมากหรือน้อยยอ่ มก่อใหเ้ กดิ การปนเปื้อนในสง่ิ แวดล้อมเช่นกัน อยา่ งไรกด็ ี เพื่อเปน็ การสร้างแรงจูงใจ รา่ ง พ.ร.บ.ภาษีส่ิงแวดล้อม กำหนดให้อาจลดภาษีส่ิงแวดล้อมให้แก่ผู้ประกอบการที่สามารถบำบัดมลพิษจนดีกว่าค่ามาตรฐานที่กฎหมายกำหนดได้22 / Q&A ภาษีสิ่งแวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 3เงนิ ภาษสี งิ่ แวดลอ้ มที่เก็บได้ทำไมไมน่ ำไปอุดหนนุ ผู้ประกอบการทที่ ำดีกว่ามาตรฐาน การอุดหนุนผู้ประกอบการเป็นหลักการที่ใช้เมื่อ ผู้ประกอบการผลิตสินคา้ สาธารณะ (public goods) ทีไ่ ม่ได้ รับการชดเชยจากระบบตลาด ในกรณีที่ผู้ประกอบการผลิต มลพิษ มลพิษเป็นส่ิงไม่ดีต่อสาธารณะ (public bad) ไม่ใช่ สนิ คา้ สาธารณะ (public goods) แมจ้ ะผลติ มลพษิ นอ้ ยเทา่ ไร ก็ยังเปน็ สงิ่ ไม่ดีต่อสาธารณะ (public bad) จึงไม่สมควรทีจ่ ะ ได้รับการสนับสนุน คำถามที่ 4 ถ้าหากพน้ื ท่ีบางแหง่ มคี วามเสี่ยง และมีความอ่อนไหวต่อมลพิษ ควรจะต้องเก็บ ภาษสี ่งิ แวดล้อมในอตั ราที่สูงกว่าพ้นื ท่อี ืน่ หรือไม่ เพอื่ ทำใหผ้ ู้ประกอบการรายใหมท่ ่ีจะเข้ามาในพ้นื ที่ เปล่ียนไปตง้ั ในพน้ื ทีอ่ น่ื ทมี่ คี วามเส่ียงน้อย และเพอื่ หลกี เลย่ี งการจา่ ยภาษที ี่แพงกว่า เมอ่ื เป็นเชน่ นี้จะมคี วามเปน็ ธรรมระหวา่ ง ผ้ปู ลอ่ ยมลพษิ ด้วยกันหรอื ไม่ ตามหลักการแล้ว การเก็บภาษีมลพิษอาจแตกต่างได้ตามความสามารถในการรองรับมลพษิ ของพืน้ ที่ หรือความเปราะบางในระบบนเิ วศ แตก่ ารเกบ็ ภาษีโดยเก็บในอัตราที่ต่างกันของแต่ละพื้นที่นั้น ในปัจจุบันกฎหมายยังไม่เปิดให้ทำได้ ในความเป็นจริง ถ้าหากมีการจัดเก็บภาษีในอัตราที่ต่างกันของแต่ละพื้นที่ จะทำให้อุตสาหกรรมในพื้นที่นั้น ไม่มีความสามารถในการแข่งขันในตลาดกับอุตสาหกรรมประเภทเดียวกันที่ตั้งในพื้นที่อื่นที่เสียภาษีต่ำกว่า อย่างไรก็ตาม หากพื้นที่ใดมีการขยายตัวของอุตสาหกรรมเต็มศักยภาพในการรองรับแล้ว ก็ไม่ควรอนุญาตให้ก่อตั้งหรือขยายโรงงานอุตสาหกรรมอีก Q&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 23



Q&A :2รา่ งพระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑ์ วธิ ีการ เงื่อนไข และอัตราการจัดเกบ็ ค่าการปลอ่ ยมลพิษทางอากาศ จากค่าซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ออกไซดข์ องไนโตรเจน และฝุน่ ละอองรวม

คำถามท่ี 1 ทำไมการจดั เก็บภาษีการปลอ่ ยมลพษิ จึงมีการแบง่ เป็นแบบอัตราเหมาจา่ ยและแบบอตั ราแปรผัน การสร้างระบบการจัดเก็บภาษีตามกฎหมายที่จะจัดทำข้ึนนี้ ได้ยึดหลักความเป็นจริงและความเป็นไปได้ในการปฏบิ ัติ เนือ่ งจากสมรรถนะและความสามารถของหน่วยงานภาครัฐ (กรมโรงงานอุตสาหกรรม) ในปัจจุบันสามารถตรวจสอบและควบคุมได้เฉพาะโรงงานจำพวกที่ 3 โดยเฉพาะที่เป็นโรงงานขนาดใหญ่ เท่านั้นกฎหมายจึงกำหนดให้จัดเก็บในอัตราแปรผันเฉพาะจากโรงงานขนาดใหญ่ ในอนาคตเมื่อหน่วยงานของรัฐมีความพร้อมมากข้ึน ก็สามารถเปลี่ยนให้มีการจัดเก็บในอัตราแปรผันทัง้ หมดได้คำถามที่ 2 ในกรณอี ุตสาหกรรมซึง่ มีปล่องระบายมลพิษทางอากาศจำนวนมากจะใชป้ ลอ่ งใดในการคำนวนภาษี การจัดเกบ็ ภาษีการปลอ่ ยมลพิษ จะคดิ คำนวณจากทุกปล่องทีป่ ล่อยมลพิษ คำถามที่ 3 ในกรณีท่ีมีการวัดมลพิษจากปล่อง จะจัดการอย่างไรกับอุตสาหกรรมท่ไี ม่ได้มกี ารเดินเคร่ือง 24 ชัว่ โมงในกระบวนการผลิตปรกติ หากมีการตรวจวัดโดยระบบ CEM (Continuous Emission Monitoring) จะใช้ขอ้ มูลในการคำนวณภาษีการปลอ่ ยมลพิษจาก CEM อย่างไรก็ตาม ในโรงงานบางประเภทซ่งึ ไม่มีการใช้ CEM นัน้ ในวันที่ไม่มีการเดนิ เครื่องจักร หรือไมใ่ ชว่ ันทำงานก็สามารถทำการหักวันนั้นออกได้ตามแบบรายงาน ซึ่งต้องเสนอต่อกรมโรงงานอุตสาหกรรม ทุก 6 เดือน โดยนำข้อมูลดังกล่าวมาคำนวณภาษีและไปชำระภาษีที่คำนวณไดท้ ี่กรมสรรพามติ หรือสรรพสามติ พืน้ ที่26 / Q&A ภาษีสิง่ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 4 ร่างพระราชกฤษฎีกานดี้ เู หมอื นจะมงุ่ เน้นไปทโ่ี รงงานอุตสาหกรรมอยา่ งเดยี วใชห่ รือไม่ ในส่วนภาษีมลพิษทางน้ำจะมีการจัดเก็บจากแหล่งกำเนิดมลพิษ ทั้งที่เป็นโรงงานและไม่ใช่โรงงาน แต่ในส่วนของภาษีมลพิษทางอากาศ จะเร่ิมต้นจัดเก็บจากโรงงานจำพวกที่ 3 ก่อน ตามความพร้อมของกรมโรงงานอุตสาหกรรม ในส่วนของมลพษิ อืน่ ๆ และสาร VOCs จากยานยนต์นัน้ กำลังอยูใ่ นขัน้ ตอนการศึกษาคำถามที่ 5 การจดั เกบ็ ภาษีการปลอ่ ยมลพษิ ทางอากาศจากโรงงานมีรูปแบบข้ันตอน และวิธีการจัดเก็บภาษีหรือการยื่นชำระภาษีอย่างไร ผู้ประกอบกิจการโรงงานจำพวกที่ 3 มีหน้าที่ยื่นคำขอจดทะเบียนผู้เสียภาษีการปล่อยมลพิษทางอากาศ ณ กรมสรรพสามิต หรือสำนักงานสรรพสามิตพื้นที่แล้วแต่กรณี สำหรับวิธีการชำระภาษี ให้ยื่นแบบประเมินภาษีการปล่อยมลพิษทางอากาศพร้อมเอกสารอื่นที่เกี่ยวข้องต่อเจ้าพนักงานตามกฎหมายว่าด้วยโรงงานณ กรมโรงงานอุตสาหกรรมหรือสำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัดในท้องที่ที่โรงงานนั้นตั้งอยู่ โรงงานขนาดเล็กและขนาดกลางมีหน้าที่ยื่นแบบประเมินปีละหน่ึงครั้ง Q&A ภาษีสงิ่ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 27

ส่วนโรงงานขนาดใหญ่ต้องยื่นแบบประเมินภาษีตามระยะเวลาที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรมกำหนด แต่ต้องไม่น้อยกว่าปีงานละสองครั้ง เมื่อกรมโรงงานอุสาหกรรม หรืออุสาหกรรมจังหวัดรับรองแบบประเมินภาษีแล้ว ให้ผู้ประกอบการไปชำระภาษี ที่กรมสรรพสามิต หรือสรรพสามิตพื้นที่ต่อไป ทั้งนี้ผูป้ ระกอบการมีสทิ ธิอุทรณภ์ าษีได้ตามแผนภาพขา้ งล่างนี้ การยื่นแบบรายการชำระภาษีของ ผูป้ ระกอบการโรงงานจำพวกทส่ี าม แผนภาพที่ 3 ขัน้ ตอนการจัดเกบ็ ภาษีมลพิษทางอากาศโรงงานจำพวกที่ 3 ส่วนการจัดการเงินรายได้จากภาษีนั้น ให้ดำเนินการจัดสรรให้กรมสรรพสามิต ร้อยละ 3 ส่วนที่เหลือจะนำส่งเข้ากองทุน และกองทุนจะจัดสรรเงินให้กระทรวงอุตสาหกรรมเป็นจำนวนร้อยละ 25 เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการตรวจสอบและควบคุมใหโ้ รงงานปฏบิ ัตติ ามพระราชกฤษฎีกานี้ และจัดสรรใหอ้ งค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ รอ้ ยละ 20 เพือ่ ใชใ้ นการจัดการสิง่ แวดล้อมในท้องถิน่ 28 / Q&A ภาษีสิ่งแวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 6การจดั เกบ็ ภาษมี ลพิษอากาศแบบเหมาจา่ ยและเก็บเฉพาะบางประเภทของอตุ สาหกรรม จะมีความเป็นธรรมหรอื ไม่ ในระยะแรกทหี่ นว่ ยงานรฐั ยงั ไมส่ ามารถตรวจสอบ ควบคุม โรงงานทุกประเภทและขนาดได้ทั้งหมด จึง จำเปน็ ตอ้ งกำหนดใหโ้ รงงานขนาดเลก็ และขนาดกลาง เสยี ภาษใี นอตั ราเหมาจา่ ยไปกอ่ น ในกรณโี รงงานขนาด ใหญท่ ถี่ กู เกบ็ ภาษใี นอตั ราแปรผนั ผปู้ ระกอบการมสี ทิ ธิ อทุ ธรณภ์ าษไี ด้ สำหรบั การเกบ็ ภาษกี ารปลอ่ ยมลพษิ ทางอากาศใน ระยะแรก จะก็บจากการปล่อยซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ออกไซดข์ องไนโตรเจน และฝนุ่ ละอองรวม ทเี่ ปน็ ตวั การ หลักในการก่อมลพิษทางอากาศก่อน ในอนาคตอาจมี การพฒั นาการจดั เกบ็ ภาษจี ากอตุ สาหกรรมประเภทอนื่ ๆ หรอื มลพษิ ชนดิ อนื่ ๆ ตอ่ ไปคำถามท่ี 7ในการจัดเกบ็ ภาษมี ลพษิ อากาศ ซ่งึ ไดแ้ ก่ ซลั เฟอรไ์ ดออกไซด์ออกไซด์ของไนโตรเจน และฝุ่นละอองรวม จะเกบ็ ภาษีรวมโดยใชด้ ชั นีคณุ ภาพอากาศรวม (Air Quality Index : AQI)ไดห้ รือไม่ การจัดเก็บภาษีมลพิษอากาศจะคิดอัตราภาษี โดยแยกตามประเภทของมลพิษอากาศออกจากกนั เนอื่ งจากแตล่ ะประเภทมลพษิ จะมอี ตั ราการจดั เกบ็ ภาษที ไี่ มเ่ ทา่ กนัจงึ ไมส่ ามารถใชด้ ชั นคี ณุ ภาพอากาศรวมได้ Q&A ภาษีสงิ่ แวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 29



Q&A :3 รา่ งพระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑ์ วธิ ีการเงื่อนไข และอัตราการจัดเก็บ ค่าการปลอ่ ยมลพิษทางน้ำ

คำถามท่ี 1 ในร่าง พ.ร.ฎ. กำหนดหลกั เกณฑ์ วิธกี าร เง่อื นไขและอตั ราการจดั เก็บภาษีมลพษิ ทางนำ้ ไดก้ ำหนดคำจำกดั ความ “นำ้ ทิ้ง” ไว้อย่างไร ความหมายของ “น้ำทิ้ง” ในร่าง พ.ร.ฎ.ฉบับนี้ ได้อ้างอิง การใช้ถ้อยคำตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ซึ่งหมายถึง น้ำทิ้งที่ระบายจากโรงงานออกสู่ส่ิงแวดลอ้ มภายนอก คำถามท่ี 2 น้ำท้งิ ที่ระบไุ ว้ในร่าง พ.รฎ. กำหนดหลกั เกณฑ์ วิธกี าร เงือ่ นไขและอตั ราการ จดั เก็บค่าการปล่อยมลพษิ ทางน้ำนั้น มีการรวม น้ำหลอ่ เย็นด้วยหรอื ไม่ ความหมายของ “น้ำทิ้ง” ตาม ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ไม่ รวมถึงน้ำหล่อเย็น อย่างไรก็ตาม โดยหลักการแล้ว จะพิจารณาจาก ข้อเท็จจริงว่ามีการปล่อยน้ำทิ้งออกสู่ สิ่งแวดล้อมหรือไม่ ถ้าโรงงานไม่ได้ ระบายน้ำท้ิงออกสู่สิ่งแวดล้อมก็ไม่ ต้องจ่ายภาษี32 / Q&A ภาษีสิ่งแวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 3ในกรณที ่ีโรงงานหนงึ่ ใชบ้ รกิ ารการบำบัดน้ำเสยี รวมของนคิ มอสุ าหกรรมแลว้ ถา้ โรงงานนน้ั ตอ้ งจ่ายภาษนี ำ้ เสียตามรา่ ง พ.ร.ฎ. ภาษมี ลพษิ ทางน้ำด้วย จะทำให้ผ้ปู ระกอบการต้องจา่ ยเงินซ้ำซ้อนหรือไม่ และจะมคี วามเสมอภาคในการใช้กฎหมายหรือไม่ ในกรณีที่โรงงานหนึ่งใช้บริการการบำบัดรวมและชำระค่าบริการแล้ว ก็ไม่ต้องจ่ายภาษีมลพิษทางน้ำตามกฎหมายนี้อีก เนื่องจากโรงงานได้จ่ายค่าบำบัดน้ำเสียให้การนิคมอุตสาหกรรมไปแล้ว แต่การนิคมอุตสาหกรรมมีหน้าที่ต้องชำระภาษีมลพิษทางน้ำที่ปล่อยออกจากโรงงานบำบัดน้ำเสียของตน ส่วนในกรณีมลพิษทางอากาศ จะแยกเก็บภาษีเป็นรายโรงงาน นั่นหมายความว่า ใครปล่อยมลพษิ อากาศผู้นัน้ ก็ต้องเป็นผูจ้ ่าย Q&A ภาษีสง่ิ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 33

คำถามท่ี 4 การเกบ็ ภาษมี ลพิษทางนำ้ มีการ จัดเก็บในทุกประเภทของโรงงาน ใช่หรอื ไม่ การเก็บภาษีมลพิษทางน้ำนั้นจะมี การจัดเก็บในทุกประเภทของโรงงาน โดยแบ่งเป็นใน 2 กรณีคือ ในกรณีของ โรงงานจำพวกที่ 1 และจำพวกที่ 2 นั้น ดำเนินการจัดเก็บโดยองค์กรปกครอง ส่วนท้องถ่ิน ส่วนกรณีของโรงงาน จำพวกที่ 3 นั้นจะอยู่ในความดูแลของ กรมโรงงานอุตสาหกรรม อย่างไรก็ดี จะมีการออกประกาศกระทรวงกำหนด ชนิด ประเภท และขนาดของโรงงาน และแหล่งกำเนิดมลพิษที่มีหน้าที่เสียภาษี อีกทีหนงึ่ ภาษีมลพิษทางน้ำจะต่างจากมลพิษ ทางอากาศซ่ึงจะเก็บเฉพาะจากโรงงาน จำพวกที่ 3 แต่ภาษีมลพิษทางน้ำจะจัด เก็บจากแหล่งกำเนิดมลพิษทุกประเภท ทั้งในและนอกภาคอุตสาหกรรม ซึ่งรวม ถงึ โรงงานจำพวกที่ 1 จำพวกที่ 2 และ กิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพตาม กฎหมายการสาธารณสุข โรงแรม ห้าง ส ร ร พ สิ น ค้ า แ ล ะ อ า ค า ร ข นา ด ใ ห ญ่ เป็นต้น 34 / Q&A ภาษีส่งิ แวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 5 เพราะเหตใุ ดรา่ ง พ.ร.ฏ. ภาษีมลพิษทางนำ้ จึงกำหนดให้จดั เกบ็ ภาษีเพยี งจากค่า BOD และ TSS เท่าน้นั จากการศึกษาของผู้เชี่ยวชาญพบว่า การเริ่มต้นจัดเก็บภาษีมลพิษทางน้ำจากค่า BOD และ TSS มีความเป็นไปไดม้ ากทีส่ ุด การจัดเก็บภาษีมลพษิ ทางน้ำจากคา่โลหะหนักจะยุ่งยากมากกว่า และประสบการณ์ของต่างประเทศที่มีการจัดเก็บภาษีมลพษิ ทางน้ำกม็ ักจะเร่ิมจากคา่ BOD และ TSS กอ่ น ถา้ เก็บจากคา่ BOD กับ TSSได้ก็ถือว่าประสบความสำเร็จในขั้นแรกแล้ว และเมื่อหน่วยงานของรัฐมีความพร้อมมากขึ้น และสังคมยอมรับการเก็บภาษีมลพิษทางน้ำได้มากขึ้นก็สามารถขยายฐานภาษีไปจัดเก็บจากค่าโลหะหนักไดใ้ นอนาคต Q&A ภาษีส่งิ แวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 35

คำถามท่ี 6การจัดเก็บภาษสี ิง่ แวดลอ้ มจากแหล่งกำเนิดมลพิษทางน้ำของโรงงานภายใต้รา่ ง พ.ร.บ.ภาษีสง่ิ แวดล้อมมรี ปู แบบขัน้ ตอนและวธิ ีการจัดเก็บภาษหี รือการย่นื ชำระภาษอี ย่างไร การชำระภาษีสำหรับโรงงานจำพวกท่ี 1-2 และกิจการท่ีเป็นอันตรายต่อสุขภาพตามกฎหมายสาธารณสุข ผู้ประกอบการต้องยื่นแบบรายการเพื่อชำระภาษีสำหรับปีภาษีที่ล่วงมาแล้วพร้อมเอกสารอื่นที่เกี่ยวข้อง ณ สำนักงานองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ในท้องที่ซึ่งสถานประกอบกิจการนั้นตั้งอยู่ โดยให้กระทำภายในเดือนมีนาคมทุกๆ ปี ในกรณีที่พนักงานส่วนท้องถ่ินพิจารณาเห็นว่ามีข้อผิดพลาดในแบบรายการภาษีนั้น ซึ่งทำให้จำนวนภาษีที่ต้องเสียคลาดเคลื่อนไป ก็ให้ดำเนินการแก้ไขเพิ่มเติมรายการในแบบรายการภาษี พร้อมกับกำหนดจำนวนภาษีที่ถูกต้องเพื่อให้ผู้ประกอบการดำเนินการยื่นแบบรายการและชำระภาษีต่อไป ทั้งนี้หากผู้ประกอบการไม่เห็นด้วยกับการแก้ไขเพิ่มเติมรายการในแบบประเมินและการกำหนดจำนวนภาษีของเจา้ พนักงาน มีสทิ ธอิ ุทธรณ์ต่อคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์ ภายใน 45วัน นับแต่วันที่ได้รับแจ้งการประเมิน นอกจากนี้ หากไม่พอใจคำวินิจฉัยของคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์ ก็มีสิทธิฟ้องคดีต่อศาลภาษีอากรกลางได้ภายใน30 วัน นับแตว่ ันที่ไดร้ ับแจง้ คำวินจิ ฉัยอุทธรณ์ รายละเอียดตามแผนภาพที่ 4 การจัดการเงินรายได้จากภาษี ให้ดำเนินการจัดสรรให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ซึ่งแหลง่ กำเนิดมลพษิ นั้นตั้งอยูเ่ ป็นจำนวนไมเ่ กนิ ร้อยละ 70 ส่วนทีเ่ หลือจะนำสง่ เขา้ กองทุน 36 / Q&A ภาษีส่งิ แวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

การย่นื แบบรายการเพ่ือชำระภาษี ของผปู้ ระกอบการโรงงานจำพวกทห่ี นง่ึ และสองแผนภาพที่ 4 ขัน้ ตอนการชำระภาษมี ลพิษทางนำ้ ของโรงงานจำพวกที่ 1-2 และกจิ การที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพตามกฎหมายสาธารณสุข Q&A ภาษีสง่ิ แวดล้อม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย / 37

การชำระภาษสี ำหรับโรงงานจำพวกที่ 3 ผู้ประกอบกิจการโรงงานจำพวกที่ 3 มีหน้าที่ยื่นคำขอจดทะเบียนผู้เสียภาษีการปล่อยมลพิษทางน้ำ ณ กรมสรรพสามิต หรือสำนักงานสรรพสามิตพื้นที่แล้วแต่กรณี สำหรับวิธีการชำระภาษี ให้ยื่นแบบประเมินภาษีการปล่อยมลพิษทางน้ำพร้อมเอกสารอื่นที่เกี่ยวข้องต่อเจ้าพนักงานตามกฎหมายว่าด้วยโรงงาน ณ กรมโรงงานอุตสาหกรรมหรือสำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัดในท้องที่ซ่ึงโรงงานนั้นตั้งอยู่ โรงงานขนาดเลก็ และขนาดกลางมีหน้าทีย่ ื่นแบบประเมินปีละหน่งึ ครัง้ ส่วนโรงงานขนาดใหญ่ต้องยื่นแบบประเมินภาษีตามระยะเวลาที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรมกำหนด แต่ต้องไม่น้อยกว่าปีงานละสองครั้ง ตามแผนภาพข้างล่างนี้ การยื่นแบบรายการชำระภาษขี อง ผ้ปู ระกอบการโรงงานจำพวกที่สาม แผนภาพที่ 5 ขัน้ ตอนการชำระภาษีมลพษิ ทางน้ำโรงงานจำพวกที่ 338 / Q&A ภาษีสงิ่ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

การจัดการเงินรายได้จากภาษี ให้ดำเนินการจัดสรรให้กรมสรรพสามิตเป็นจำนวนร้อยละ 3 ส่วนที่เหลือจะนำส่งเข้ากองทุน และจัดสรรเงินให้กระทรวงอุตสาหกรรมเป็นจำนวนร้อยละ 25 เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการตรวจสอบและควบคุมใหโ้ รงงานปฏิบัตติ ามพระราชกฤษฎีนี้คำถามท่ี 7ในกรณีท่ีโรงงานอตุ สาหกรรมใชบ้ รกิ ารห้องปฏบิ ัตกิ ารตรวจวัดของเอกชน และไดผ้ ลตรวจวดั ไมต่ รงกบั การตรวจวดั ของกรมโรงงานอุตสาหกรรมจะถอื ว่ามีความผดิ ตามกฎหมายน้ีหรือไม่ ในการตรวจวัดนั้นจะมีการประชุมคณะกรรมการทางเทคนิคเพื่อพิจารณาว่าจะกำหนดวิธีการตรวจวัดอย่างไร ในกรณีที่ใช้บริการห้องปฏิบัติการของเอกชนจะต้องเป็นห้องปฏิบัติการซ่ึงมีการขึ้นทะเบียนกับกรมโรงงานอุตสาหกรรมในการตรวจวดั พารามเิ ตอรน์ นั้ ๆ ทางกรมโรงงานอตุ สาหกรรมจงึ จะยอมรบั ผลการตรวจนนั้ได้ในระดับหน่ึง อย่างไรก็ตาม กรมโรงงานอุตสาหกรรมจะมีการสุ่มตรวจความถกู ตอ้ ง และเมอื่ พบหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารใดมกี ารรายงานขอ้ มลู ซงึ่ เปน็ เทจ็ กจ็ ะดำเนนิ การเพิกถอนการข้นึ ทะเบียนต่อไป Q&A ภาษีสิง่ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 39



Q&A :4 คำถามอื่นๆในประเด็นที่สืบเนือ่ ง

คำถามท่ี 1 จะต้องมีการตรวจสอบความถกู ตอ้ งในการวัดคา่ มลพษิ ของโรงงานทีด่ ำเนินการโดยบริษัทหรือองค์กรซึ่งเป็นหนว่ ยงานภายนอก(Third Party) ด้วยหรือไม่ เนื่องจากกรมโรงงานอุตสาหกรรม มีระบบการขึ้นทะเบียนและตรวจสอบบริษัทรับตรวจวิเคราะห์ตัวอย่างที่สมบูรณ์อยู่แล้ว ผู้ประกอบการจึงจะสามารถใช้บริการจากบริษัทตามรายชื่อที่ได้ขึ้นทะเบียนไว้กับกรมโรงงานอุตสาหกรรมได้ โดยไม่ต้องตรวจสอบอีกครัง้ คำถามที่ 2 ในกรณีท่ีองค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถิ่นหนึ่งๆ จะมีการจดั เก็บภาษีทอ้ งถ่ินดา้ นสิ่งแวดล้อม จะเปน็ การเก็บภาษซี ำ้ ซ้อนกับกฎหมายนี้ทก่ี ำลังจะออกมาหรือไม่ ตาม พ.ร.บ.ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ.2535 กำหนดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสามารถจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียได้ และองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินมีอำนาจจัดเก็บค่าธรรมเนียมการเก็บ ขน และกำจัดขยะมูลฝอยได้ตาม พ.ร.บ.การสาธารณสุข พ.ศ.2535 แต่ในปัจจุบันยังไม่มีกฎหมายที่ให้อำนาจเทศบาลหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินอื่น ในการจัดเก็บภาษีสิ่งแวดล้อมได้ กฎหมายภาษีสิ่งแวดล้อมที่กำลังจะจัดทำขึ้นนี้ จะมาช่วยรองรับให้องค์กรปกครองสว่ นท้องถิ่นในการจัดเกบ็ ภาษีสิ่งแวดลอ้ มได้42 / Q&A ภาษีส่งิ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

คำถามที่ 3 เม่อื มกี ารเสยี ภาษแี บบเหมาจา่ ยไปแล้วผปู้ ระกอบการจะปลอ่ ยมลพษิ ไดเ้ ท่าไรกไ็ ด้ ใช่หรอื ไม่ แม้ว่าจะมีการเสียภาษีแล้ว ผู้ประกอบการยังคงต้องปฏิบัติตามกฎหมายสง่ิ แวดลอ้ มฉบับอื่นๆ อยู่ เชน่ จะตอ้ งปฏิบัตติ ามคา่ มาตรฐานนำ้ ท้งิ หรืออากาศเสียที่ปล่อยออกมาจากแหล่งกำเนิดตามที่กำหนดโดย พ.ร.บ.โรงงาน พ.ศ.2535 และพ.ร.บ.ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิง่ แวดลอ้ ม พ.ศ.2535 เป็นต้น คำถามท่ี 4 กฎหมายกำหนดแรงจงู ใจให้ผู้ประกอบการลดมลพษิ หรือไม่เช่น หากมีการปล่อยมลพษิ ลดลง จะเสยี ภาษนี ้อยลง ร่างพระราชบัญญัตินี้ได้กำหนดมาตรการสนับสนุนและส่งเสริม ให้ผู้ประกอบการที่สามารถจัดการมลพิษได้ดีกว่าค่ามาตรฐานที่กฎหมายกำหนด โดยให้การจัดเก็บภาษีแปรผันตามปริมาณการปล่อยมลพิษ ดังนั้น หากผู้ก่อมลพิษปล่อยมลพิษนอ้ ยลงกย็ อ่ มต้องเสียภาษีลดลง ตามไปด้วย Q&A ภาษีสิง่ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 43

คำถามท่ี 5 เราจะสามารถรู้ไดอ้ ย่างไรว่า โรงงานชนิด ประเภท และขนาดใดบ้างท่จี ะต้องถกู จัดเก็บภาษกี ารปลอ่ ยมลพษิ หลังจากที่ได้มีการตราพระราชบัญญัติและออกพระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ เงื่อนไขและอัตราการจัดเก็บภาษีการปลอ่ ยมลพิษประเภทตา่ งๆแล้ว จะมีการออกประกาศกระทรวงเพื่อกำหนดประเภท ชนิด และขนาดของโรงงานและแหล่งกำเนิดมลพิษซึ่งมีหน้าที่เสียภาษี และจะมีการออกกฎกระทรวงกำหนดอัตราภาษีที่แหล่งกำเนิดมลพิษแต่ละประเภท ชนิด และขนาดต้องเสียอีกครั้งหน่ึงทั้งนี้จะมีการจัดประชุมรับฟังความคิดเห็นในการจัดทำร่างกฎหมายฉบับต่างๆเหลา่ นี้ต่อไปคำถามท่ี 6 ในส่วนของภาษีส่ิงแวดล้อมท่ีมีการจัดเก็บนี้ สามารถนำไปลดหย่อนภาษีเหมือนเงินที่ต้องส่งเข้ากองทุนหรือมูลนิธิต่างๆ ของรัฐได้หรือไม่ ไม่สามารถนำเงินภาษีที่ต้องจ่ายไปใช้ในการลดหย่อนภาษีได้ อย่างไรก็ตาม ผู้ประกอบการสามารถลดภาระการจ่ายภาษีส่ิงแวดล้อมได้ โดยลดการปล่อยมลพิษออกสูส่ ิ่งแวดลอ้ ม44 / Q&A ภาษีสง่ิ แวดลอ้ ม : แนวคดิ หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 7 มีความเป็นไปไดไ้ หมในการที่จะจดั ตั้งคณะกรรมการวชิ าการในการกำหนดวิธีการคำนวณ ปรมิ าณมลพษิ และกำหนดอัตราภาษี ที่เปน็ ธรรมและมกี ารปรบั ใหท้ ันสมัยตลอดเวลา ในการดำเนินงานตามร่าง พ.ร.บ.นี้ คณะกรรมการกำกับนโยบายการใช้ภาษีส่ิงแวดล้อมหรือเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ มีอำนาจแต่งตั้งคณะอนุกรรมการข้ึนมาเพื่อพิจารณาและปฏิบัติงานแทนคณะกรรมการฯ ในเรื่องใดเรื่องหนึ่งได้ ดังนั้นจึงสามารถแต่งตั้งคณะอนุกรรมการด้านเทคนิคเพื่อการนี้ได้ Q&A ภาษีสงิ่ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 45

คำถามที่ 8 การเกบ็ ภาษีส่ิงแวดลอ้ มมีความจำเปน็ สำหรบั อุตสาหกรรมในประเทศไทยหรอื ไม่ ในปัจจุบัน ประเทศต่างๆ รวมทั้งหลายประเทศเพื่อนบ้านของไทย ล้วนมีมาตรการด้านภาษีสิ่งแวดล้อม ในอนาคตหากประเทศไทยไม่มีกฎหมายภาษีสิ่งแวดล้อมก็อาจทำให้เกิดปัญหาได้ เนื่องจากประเทศคู่ค้าอาจใช้เรื่องนี้เป็นข้ออ้างในการกำหนดมาตรการกีดกันทางการค้า ดังนั้น การดำเนินการด้านภาษีสิ่งแวดล้อมจะช่วยป้องกันและแก้ไขปัญหาดังกล่าว รวมทั้งเป็นเครื่องหมายที่แสดงว่าประเทศไทยมีกฎหมายสิง่ แวดลอ้ มที่ไดม้ าตรฐานสากลคำถามท่ี 9 หน่วยงานที่ผู้ประกอบการตอ้ งติดต่อในเร่ืองของการจา่ ยภาษสี ่ิงแวดล้อมได้แกห่ น่วยงานใดบ้าง หน่วยงานหลักในการเก็บภาษีมลพิษทางน้ำและภาษีมลพิษทางอากาศจากโรงงานจำพวกที่ 3 ประกอบดว้ ย กรมโรงงานอตุ สาหกรรม และกรมสรรพสามติโดยกรมโรงงานอุตสาหกรรม จะรับผิดชอบในส่วนของการคำนวณและตรวจสอบความถูกต้องของการประเมินภาษีการปล่อยมลพิษ สำหรับ กรมสรรพสามิตและสรรพสามติ พน้ื ที่ จะรบั ผดิ ชอบการจดั เกบ็ ภาษกี ารปลอ่ ยมลพษิ ผปู้ ระกอบการสามารถชำระภาษีการปล่อยมลพิษได้ที่กรมสรรพสามิต (ในกรณีกรุงเทพมหานคร)และสรรพสามิตพื้นที่ (ในกรณีจังหวัดอื่น) โดยสามารถยื่นแบบประเมินภาษีและแบบชำระภาษีออนไลน์ได้ ในกรณีของการจัดเก็บภาษีมลพิษทางน้ำจากแหล่งกำเนิดมลพิษท่ีไม่ใช่โรงงานจำพวกท่ี 3 หนว่ ยงานหลกั ผรู้ บั ผดิ ชอบคอื องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ผู้ประกอบการมีหน้าที่ยื่นแบบประเมินภาษีและชำระภาษีที่สำนักงานองค์กรปกครองส่วนท้องถน่ิ ในพื้นที่46 / Q&A ภาษีส่งิ แวดล้อม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย

คำถามท่ี 10 โดยทว่ั ไปสามารถกำหนดใหม้ กี ารจดั ตงั้ กองทนุ เฉพาะสำหรบั ทอ้ งถน่ิโดยให้ผู้ประกอบการอุตสาหกรรมในพน้ื ทเี่ ป็นผูจ้ า่ ยภาษีได้หรอื ไม่ คณะกรรมการกองทุนฯ อาจพิจารณากำหนดสัดส่วน เงินกองทุนที่จะจัดสรรให้แก่ ท้องถิ่นได้ แต่ไม่สามารถจะจัด ตั้งกองทุนเฉพาะในพื้นที่ ให้ ผู้ประกอบการอุตสาหกรรม จ่ายภาษีได้ ทั้งนี้ เนื่องจาก ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมไม่ได้ จำกัดเฉพาะพื้นที่ที่ผู้ประกอบ การจ่ายภาษี ยกตัวอย่างใน กรณีการปล่อยมลพิษทางน้ำ อาจก่อให้เกิดปัญหาในพื้นที่ อืน่ ๆ ที่น้ำเสียไหลผ่านได ้ อย่างไรก็ตาม ในกรณี ของโรงงานจำพวกที่ 1 และ 2 และกิจการที่เป็นอันตรายต่อ สุขภาพตาม พ.ร.บ. การ สาธารณสขุ นนั้ องคก์ รปกครอง ส่วนท้องถ่ินจะเป็นผู้จัดเก็บ ภาษกี ารปลอ่ ยมลพษิ ทางนำ้ เอง อยู่แล้ว องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่นจึงสามารถนำรายได้ จากภาษีดังกล่าวมาใช้จ่ายใน การดูแลสิ่งแวดล้อมในพื้นที่นั้น ได้ Q&A ภาษีสิง่ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย / 47

คำถามท่ี 11ประชาชนจะได้ประโยชนจ์ ากภาษสี ิง่ แวดล้อมอย่างไร เงินภาษีที่จัดเก็บได้ จะถูกนำไปใช้เพื่อลดมลพิษต่างๆ ที่เกิดจากแหล่งกำเนิดหรือที่รั่วไหลหรือแพร่กระจายอยู่ในส่ิงแวดล้อม ดังนั้น ในภาพรวมประชาชนจะมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่มีคุณภาพดีขึ้น ในขณะเดียวกัน ภาคประชาสังคมสามารถเข้าไปมีส่วนร่วมในการพัฒนา โดยการเสนอโครงการที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาและปรับปรุงคุณภาพส่ิงแวดล้อมในท้องถ่ินของตน เพื่อขอรับการสนับสนุนเงินทุนจากงบประมาณที่กองทุนภาษีสง่ิ แวดลอ้ มจัดสรรให้กับทอ้ งถนิ่ นั้น48 / Q&A ภาษีส่งิ แวดลอ้ ม : แนวคิด หลักการ และกฎหมาย