เมืองพิเศษและแนวคิดและความเป็นไปได้

ค�ำ ถาม : ผมมีความเห็นท่ีขอเสนอว่า เรากำ�ลังพูดถึงเมืองพิเศษในฐานะ ส่วนกลางและในฐานะท้องถิ่น ซึ่งเราต้องมองแยกกัน ยกตัวอย่าง ประเทศญี่ปุ่นจะแยกกันในเรื่องขนาดพื้นท่ีหรือ งบประมาณท่ีต้องใช้ก็จะแยกว่างานขนาดไหนเป็นของรัฐ ตัวอย่างเช่น แม่นํ้า มีการจำ�แนกว่า แม่น้ําเบอร์ไหนเป็นของ ประเทศ เบอร์ไหนเป็นของจังหวัด ซึ่งปัจจุบันประเทศไทยเรา สบั สนมาก เราควรจ�ำ แนกว่า อะไรเป็นพิเศษในระดับรฐั มิเชน่ น้นั เวลาส่วนกลางจะออกกฎหมายก็กลัวออกกฎหมายลำ�บาก เลยออกแบบครอบคลมุ ทงั้ ประเทศ แตล่ มุ่ นา้ํ ในญป่ี นุ่ จะมปี ระกาศ พิเศษ เช่น ลุ่มนํ้าโอซากา จะไม่ใช้กฎหมายครอบคลุมไปที่อ่ืน ไ ม่ เ ห มื อ น ไ ท ย ท่ี อ อ ก ก ฎ ห ม า ย ค ร อ บ ค ลุ ม ห ม ด ทุ ก แ ม่ นํ้ า ซงึ่ มปี ญั หามาก ดงั นนั้ ญปี่ นุ่ จงึ ออกกฎหมายเรอ่ื งแหลง่ นา้ํ โดยแบง่ เป็นระดับประเทศ และระดับพื้นท่ี การกระจายอำ�นาจเรื่องน้ี ในเมืองไทยตัดขาดกันส้ินเชิง ไม่สามารถประสานกันได้ เป็นปญั หาชอ่ งว่างของการบรหิ าร ว่าเปน็ ของใคร ถา้ ไดเ้ งินก็ท�ำ พอไม่มีใครได้เงิน ก็ไมท่ ำ�คำ�ตอบ : ท้องถ่ินจะเอาเฉพาะที่ทำ�ได้ แต่เรื่องท่ีทำ�แล้วเกินความสามารถ จะผลกั ใหค้ นอ่นื ทำ� กรณที ี่ไม่ชัดเจนกจ็ ะเป็นแบบนี้ ในเรื่องของ แม่น้ํา ในความเป็นจริงกระจายอำ�นาจไปแล้ว ท้องถิ่นสามารถ เข้าไปดำ�เนนิ การให้เข้มงวดมากกวา่ ได้50 / เมืองพเิ ศษ: แนวคิดและความเปน็ ไปได้

คำ�ถาม : อยากจะถามคณะกรรมการกระจายอำ�นาจว่า อะไรที่สามารถ กระจาย หรอื ไมส่ ามารถกระจาย อะไรท่ียังอยใู่ นขอบเขตอ�ำ นาจ พิเศษของระดับกระทรวง และควรท�ำ บัญชขี ึ้นมาให้ชดั เจนค�ำ ตอบ : เราไม่เคยจัดกลุ่มให้ชัดเจน ญี่ปุ่นจัดกลุ่มประเภท ถนน แม่น้ํา ชัดเจน เราต้องพูดกับรัฐบาลกลางให้ชัดเจนมากขึ้นว่าอะไร เปน็ ของใครคำ�ถาม : หากเราประกาศเขตควบคุมมลพิษแล้ว สมมติว่าเราจะทำ�เรื่อง ของการบริหารแบบพิเศษ น่าจะทำ�งานครอบคลุมบริเวณพื้นท่ี ทป่ี ระกาศเขตมลพษิ เลย จะท�ำ ใหเ้ วลาบรหิ ารจดั การเปน็ ไปไดง้ า่ ย แลว้ ใหม้ กี รอบของกฎหมาย ซงึ่ พ.ร.บ.สง่ เสรมิ คณุ ภาพสง่ิ แวดลอ้ ม ครอบคลุมไว้แล้ว อีกด้านหนึ่ง ถ้าทำ�อย่างน้ัน ก็อาจจะเกิด ความย่งุ ยาก อาจจะต้องทำ�แค่มาบตาพดุ ทีละเทศบาล ในขณะ เดียวกัน อีก 6 เทศบาล ก็จะต้องใช้รูปแบบเดียวกัน มิฉะนั้น จะควบคุมไมไ่ ด้ค�ำ ตอบ : เร่ืองควบคุมสิ่งแวดล้อม ปัจจุบันเทศบาลมีอำ�นาจทำ�ได้อยู่แล้ว ถ้าทำ�ได้อยู่แล้ว ไม่ต้องเป็นเมืองพิเศษ สิ่งที่จะเป็นเมืองพิเศษ ต้องเป็นเร่ืองท่ียังทำ�ไม่ได้ แล้วให้อำ�นาจพิเศษไปทำ�เร่ือง ส่ิงแวดล้อมน้ัน เข้าใจว่าอำ�นาจท้องถิ่นทำ�ได้อยู่แล้ว เว้นแต่ว่า มีเรื่องอะไรที่ไกลๆ ซ่ึงก็ยังไม่รู้ว่าท้องถิ่นจะจัดการได้หรือไม่ กำ�ลังห่วงมาบตาพุด เพราะหลายคนคิดเป็นพื้นท่ีพิเศษ หลายเร่ืองมาก แทบจะมหี มวกประมาณ 7 ใบ ใสท่ ม่ี าบตาพดุ แลว้ มาบตาพดุ ก็งงวา่ สดุ ท้ายชีวิตจะท�ำ อะไรก่อน วฒุ ิสาร ตนั ไชย / 51

ค�ำ ถาม : ท่ีมาบตาพุดต้องการเป็นเมืองพิเศษ ส่วนหน่ึงเราคิดแก้ปัญหา เรอ่ื งสงิ่ แวดลอ้ มในสว่ นทเ่ี ราท�ำ ไดใ้ นเมอื งของเรา อยา่ งนอ้ ยถา้ เรา ทำ�ไดเ้ ราสามารถที่จะลดมลพิษในพ้นื ทีไ่ ดส้ ่วนหนง่ึคำ�ตอบ : พน้ื ทขี่ นาดไหนเหมาะสมในการจดั การ ประการทสี่ �ำ คญั ทต่ี อ้ งคดิ คอื ส่งิ แวดล้อมมี Spillover มาก เชน่ ถ้าจัดการที่นีด้ แี ต่ท่อี นื่ ไม่ดี กเ็ หมือนเดมิ เพราะวา่ เราทำ�กรงก้นั อากาศไม่ได้ค�ำ ถาม : ถ้าจะเอา อปท.ทุกแห่ง ทุกคน ทุกภาคส่วนมารวมกันเป็นเมือง พเิ ศษ เปน็ เรอื่ งค่อนขา้ งยาก ซง่ึ อาจารย์ก็บอกว่า แมแ้ ต่ อบต. ถ้าจะมารวมกันยังยากเลย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการเมืองหรือ เร่ืองอะไรก็ตาม แต่ส่ิงที่กำ�ลังคิดก็คือ ถ้าพ้ืนท่ี 80% อยู่ในเขต ควบคุมมลพิษ ส่วนที่เป็นปัญหาอยู่ในเขตเทศบาลมาบตาพุด เรามีศักยภาพในการทำ� หากเป็นเมืองพิเศษ เราสามารถดึง อบต.อ่ืนเข้ามามีส่วนร่วม ถ้า อบต.ไม่มีการบริหารจัดการขยะ เราดึงมาทำ�งานกบั เราได้ค�ำ ตอบ : ถ้าเรามองสมบูรณ์แบบ ต้องทำ�เต็มพื้นท่ี ถ้ามองความเป็นไปได้ ทางการเมอื ง ผมคิดว่าให้เป็นเมอื งพิเศษที่เดยี วกอ่ น ไปออกแบบ วิธีการทำ�งานร่วมกับท้องถ่ิน วิธีการจัดบริการสาธารณะร่วม ท�ำ สหการ ทำ�วิสาหกจิ ทอ้ งถนิ่ ลงทนุ ร่วมกับเอกชน หรอื จะไปให้ บรกิ ารทอ้ งถน่ิ รอบๆ ซงึ่ ทอ้ งถนิ่ เหลา่ นนั้ อาจจะไมม่ อี �ำ นาจและไมม่ ี ศกั ยภาพในเรอ่ื งการเงิน ถ้าจะรอให้รวมกันกอ่ น คดิ วา่ ยากมาก มาบตาพดุ ตอ้ งไปออกแบบเรอ่ื งรปู แบบการจดั บรกิ ารสาธารณะรว่ ม กบั ทอ้ งถน่ิ อน่ื วา่ จะเอาแบบไหน กรณแี มส่ อด เราออกแบบเปน็ เมอื ง พเิ ศษ อบจ. จะตอ้ งไมม่ าคมุ แลว้ ถือว่าอำ�นาจ อบจ. หลุดออก52 / เมืองพิเศษ: แนวคดิ และความเป็นไปได้

หมายถึงอำ�นาจ อบจ.ไม่มาทับซ้อนในพื้นที่นี้ ตัดขาดกันพูดในบริบทการปกครองท้องถิ่นรูปแบบพิเศษตามรัฐธรรมนูญส่วนเขตเศรษฐกิจพิเศษ เขตเศรษฐกิจต่างๆ ท่ีพูดกันมาน้ันตามความหมายทั้งหมดคืออะไร ถ้าพูด Free Trade Zoneยงั เข้าใจว่า ท�ำ ในโซนนี้ ซ้ือของในโซนน้ีไม่เสียภาษี เม่อื แม่สอดเป็นเมืองพิเศษ เขตเศรษฐกิจพิเศษก็มา Overlay ทบั ไมท่ ราบวา่คืออะไร และจะใหเ้ ปน็ Creative Economy ดว้ ย ย่ิงไมท่ ราบคืออะไร แตเ่ รอ่ื งเมอื งพเิ ศษมกี ฎหมายรองรบั ทม่ี อี งคป์ ระกอบวา่ ดว้ ยโครงสรา้ ง รูปแบบ และอ�ำ นาจหนา้ ที่ ซึง่ มาซอ้ นทับกันหลายช้นักรณีมาบตาพุดจะยิ่งซ้อนทับ Overlay 5-6 layers ทับลงไปน่ันคือการจัดการอุตสาหกรรมพิเศษ แต่เป็นการจัดการอำ�นาจโดยรฐั หรอื Out Source ใหค้ นอน่ื ท�ำ เชน่ การนคิ มอตุ สาหกรรมซึง่ วนั นตี้ อ้ งมาถามแลว้ ว่า Out Source แบบน้ี อำ�นาจการนิคมอุตสาหกรรมกับเม่ืออยู่ในเขตท้องถ่ิน ท้องถ่ินจะไป Interveneอะไรได้บ้างในอำ�นาจของการนิคมฯ แต่ท่ีเป็นอยู่ในปัจจุบันการนิคมอุตสาหกรรม ทำ�อะไรโดยไม่มีท้องถิ่นเข้าไปดูเลยมีคำ�ถามว่าเป็นธรรมหรือไม่ ถ้าเป็นแบบเมืองพิเศษ ท้องถิ่นจะเข้าไปดูเรื่องการนิคมอุตสาหกรรมได้ การนิคมฯ ต้องมีท่ียืนในกรรมการชุดใดชุดหน่ึงท่ีดูแลเรื่องท้องถิ่น มีจุดเช่ือม การเชื่อมระหวา่ งองคค์ วามรู้ เช่อื มทิศทาง เชอื่ ม Trust เปน็ เรอ่ื งทส่ี ำ�คญัแต่ถ้าทำ�แล้วไปยุ่งกับการนิคมฯ ไม่ได้ พื้นท่ีนั้นเป็นเขตของการนิคมฯ หมด ทำ�อะไรไม่ได้ ท้องถิ่นไม่มีหน้าที่อะไร ให้มีหน้าท่ีเพียงการเก็บขยะท่ีหลดุ ออกมาจากการนิคมฯ จะไมม่ ีประโยชน์ วุฒสิ าร ตนั ไชย / 53

ค�ำ ถาม : รูปแบบการทำ�งานร่วมกัน อาจจะเกิดข้ึนได้แบบ Special Function สมมตกิ ารนิคมฯ รว่ มกบั ท้องถนิ่ โดยท่ีไม่ต้องประกาศ ตัวว่าเป็นพนื้ ที่รูปแบบพเิ ศษก็ไดใ้ ชห่ รือไม่ค�ำ ตอบ : การทำ�งานของท้องถิ่นร่วมกับหน่วยงานระหว่างท้องถ่ิน ดว้ ยกนั เอง ปจั จบุ นั มแี นวคดิ เดยี วคอื สหการ ซง่ึ ปจั จบุ นั ยงั ไมท่ ราบ ว่าคืออะไร พูดมานานแล้ว แต่ไม่เคยเกิดการร่วมทุนกับเอกชน ท�ำ ไดเ้ ฉพาะ กทม. ตาม พ.ร.บ.รว่ มทนุ ปจั จบุ นั รปู แบบทท่ี �ำ กนั ทง้ั หมด กท็ �ำ แบบหลวมๆ ไม่เคยออกแบบ หรือเรอื่ ง Mass Transit จะทำ� รว่ มกนั กทม. รว่ มกบั ปทมุ ธานี นนทบรุ ี ลงทนุ เรอ่ื ง Mass Transit รว่ มกนั ไดห้ รอื ไม่ ซง่ึ ยงั ไมม่ กี ารออกกฎหมายใหท้ �ำ ในรา่ งกฎหมาย ท่ีทำ�เร่ืองประมวลกฎหมายท้องถ่ิน เสนอเร่ืองเหล่าน้ีไปมาก คือ รปู แบบการจดั บริการสาธารณะ นน่ั แปลว่าจากฟงั ก์ช่นั น้ี บางรปู แบบจดั แบบ Stand Alone ไม่ได้ ตอ้ งเป็นการจัดร่วมกบั คนอ่นื ซ่งึ ต้องคิดต่อว่าไปจดั กันอยา่ งไร จะมีการร่วมทุนไดอ้ ยา่ งไร เช่น เร่ืององคก์ ารมหาชนทอ้ งถน่ิ เปน็ ตน้ กรุงเทพมหานครอาจจะคิด ท�ำ โรงเรยี นแบบมหดิ ลวทิ ยานสุ รณก์ ไ็ ด้ ทไ่ี มใ่ ชโ่ รงเรยี น แบบ กทม. แต่เร่ืองเหล่าน้ียังไม่ได้รับการยอมรับเพราะกฎหมายไม่เปิดให้ เราก�ำ ลงั ผลกั ใหก้ ฎหมายเปดิ รบั เรอื่ งรปู แบบการจดั บรกิ าร ซง่ึ วนั นี้ เราไมม่ เี ลย เราตา่ งคนตา่ งท�ำ รว่ มอะไรกไ็ มไ่ ดห้ มด มอี กี หลายเรอื่ ง ที่ตอ้ งคดิ อยากใหร้ บี ๆ ท�ำ กัน54 / เมืองพิเศษ: แนวคิดและความเป็นไปได้

คำ�ถาม : ในเร่ืองความพยายามท่ีจะสร้างเอกภาพหรือทำ�งานร่วมกัน ถา้ ไปขัดแยง้ กบั กฎหมายท่มี อี ยแู่ ลว้ จะทำ�อย่างไร ยกตัวอยา่ งเช่น พ.ร.บ.การนิคมฯ ให้การนิคมฯ เป็นผู้อนุญาตเรื่องการก่อสร้าง อาคารภายในการนิคมฯ ทงั้ หมด อปท. ไม่มีสทิ ธิ์ ควรมาทบทวน การจดั สรรอ�ำ นาจใหมท่ ง้ั หมด ระหวา่ งภมู ภิ าคกบั ทอ้ งถน่ิ ในกรณี ของมาบตาพดุ กด็ วู า่ จะจดั สรรอ�ำ นาจอยา่ งไรกบั การนคิ มฯ ตอ้ งไป คดิ เองวา่ ตัวเองมสี มรรถนะ (Capacity) ขนาดไหน จะท�ำ อะไรท่ี ประชาชนต้องการมากทส่ี ุด แล้วส่งิ ทีท่ ำ�ไม่ได้คอื อะไรคำ�ตอบ : เรื่อง Capacity ควรคิดสุดท้าย ถ้าคิด Capacity ก่อนจะ ไม่สามารถทำ�อะไรได้ เราทำ�กระจายอำ�นาจมา 10 ปี เราคิด Capacity ทีหลัง คิดสิ่งท่ีควรจะเป็นก่อน ถ้าคิดปัญหาก่อน จะไม่ได้ทำ� ควรมองปัญหาไว้สุดท้าย เพราะปัญหาเอาไว้แก้ คิดส่ิงท่ีควรจะเป็นว่าคืออะไร ถึงจะก้าวข้ามไปได้ Capacity สามารถฝกึ ได้ วุฒสิ าร ตันไชย / 55

NOTE56 / เมอื งพิเศษ: แนวคิดและความเป็นไปได้