SVH Magazine 2017

MAGAZINEHet belang vande leermeester Nieuwe koers SVHSVH lanceert: DENIEUWE STANDAARDvoor DE HORECA! 1

Jongleren met flessen. Een hoofd vol wijnkennis. De perfecte goudgele friet. Iemands naam en bestelling van een vorig bezoek onthouden. Genieten van een eetbaar kunstwerk. Liefde die je proeft in elke slok en in elke hap. Al deze prachtige horecamomenten zijn eigenlijk de kers op de taart, want er moet veel gebeuren voordat iemand deze rol op zijn allerbest kan vervullen. Achter de schermen, daar gebeurt het allemaal, en daar staat SVH. Wij staan achter de afwassers, de souschef en de leermeesters. Achter barista’s en sommeliers. Achter jonge talenten die van gastvrijheid een carrière willen maken. Wij staan achter kleine ondernemers met grote plannen. Van foodtruck tot sterrenzaak. SVH staat achter de Nederlandse horeca. Ons doel is de vakbekwaamheid overal in de horeca te vergroten en de aansluiting van het horecaonderwijs op het bedrijfsleven te verbeteren. Dat doen we niet alleen. Samen met partners uit het onderwijs, de politiek en het bedrijfsleven ontwikkelen we examens en leermiddelen voor opleiders, ondernemers en het onderwijs, leggen we de kwaliteitseisen van de branche vast en waarborgen we kennis door het afnemen van examens, doen we onderzoek in de branche en zijn we verantwoordelijk voor de SVH Meestertitels. Wat je ook doet in de horeca, en hoe ver je nog wil klimmen - wij staan pal achter je.2 Wij staan achter je

Inhoud 16 Interview 4 Nieuwe koers SVH 6 Diplomapiramides 8 Nieuwe examens en leermiddelen 12 Onderwijs en onder- nemen 14 BAS en KAS 16 (SVH) Meester voor de klas 18 Het belang van de leermeester8 Nieuwe examens en 20 SVH: ook voor spe- leermiddelen cialisaties 22 Ons aanbod examens en leermiddelen 20 Specialisaties18 De leermeester 14 BAS en KAS 3

Focus je vooruit, je hoeft niet over je schouder te kijken.4 Wij staan achter je

SVHNieuwe koers SVH: Inzetten opdoorgroeiperspectief en diplomawaardeDe horecabranche verandert: nieuwe formules schieten als paddenstoelen uit de grond en gasten worden steeds kri-tischer. Tegelijkertijd is nog steeds slechts iets minder dan een kwart van de 380.000 horecamedewerkers geschooldmet een horecaopleiding. Veel te weinig, vindt Ricardo Eshuis, directeur van SVH. Want juist die medewerkers kun-nen zorgen voor tevreden en loyale gasten, die méér besteden en anderen over hun positieve ervaringen vertellen.Maar dan moeten ze wel vakbekwaam en gastvrij zijn, en dat is nou precies waar SVH samen met alle betrokkenbranchepartijen voor wil zorgen.Voor de zomer presenteerde SVH haar nieuwe richten branche-examens: voor welke specifieke deze werkwijze borgen we dat elk SVH Diplomakoers: een nieuw logo, een nieuwe huisstijl, functies en specialisaties moeten profielen en waarde heeft op de arbeidsmarkt, zowel voormaar vooral: een nieuwe aanpak. Ricardo: “We examens worden ontwikkeld om de vak- werkgevers als voor medewerkers die op zoekrichten ons nog steeds op iedereen die leert, bekwaamheid in de horeca te vergroten? Wan- zijn naar een goede opleiding. Tegelijkertijdwerkt of opleidt in de horeca, en het vergro- neer de BVC haar goedkeuring uitspreekt over kunnen we werkgevers helpen om hun mede-ten van de vakbekwaamheid is en blijft ons de functieprofielen en de globale opzet van de werkers gericht op te laten leiden en te trainenkerndoel. Maar de manier waarop is drastisch eindtermen kunnen SVH en de examencommis- om nog beter te presteren op de werkvloer. Deveranderd. Wij willen onze jarenlange expertise sie de eindtermen verder uitwerken. Op basis huidige generatie jongeren weet heel goed waten ons netwerk inzetten om mensen te helpen daarvan worden examens en leermiddelen ont- zij wil: waardering. Niet alleen in centen, maardie van gastvrijheid hun carrière willen maken. wikkeld. Ricardo: “Ook dat doen we in nauwe ook in ontwikkelingsmogelijkheden.”Daarom zeggen we ook: wij staan achter de samenwerking met partners uit het bedrijfsle-Nederlandse horeca.” ven, onderwijs en brancheorganisaties. Door Ook voor regulier onderwijs De examens en leermiddelen van SVH zijn nietDe activiteiten van SVH zijn op te delen in vier Leden van de Branche Vaststellingscom- alleen geschikt voor het particuliere onderwijs,groepen: examens, (digitale) leermiddelen, de missie ook het reguliere onderwijs kan ze integrerenSVH Meestertitels en het expertisecentrum. in het onderwijsprogramma, zodat leerlingenOnder dat laatste vallen alle brancheactivitei- Namens Koninklijke Horeca Nederland: die van school komen meer waarde hebbenten die tot doel hebben om het imago van de • Leo Bruijn (erelid KHN, voorzitter Lande- op de arbeidsmarkt of in de doorstroom naarbranche te versterken en de aansluiting tussen vervolgonderwijs. Zo werken veel scholen in hetbedrijfsleven en onderwijs te verbeteren. lijk Bestuur HorecaVakpunt, oud-onder- praktijkonderwijs met de examens voor keuk- nemer) enassistent (KAS). Diverse mbo-4 opleidingenDiplomapiramides • Merijn Jansma (eigenaar In den Gloei- voor Leidinggevende keuken werken conformSVH heeft zich een ambitieus doel gesteld. ende Gerrit te Hoogland en voorzitter de eisen van SVH Leermeester om via hetRicardo: ”Over twee jaar willen we het volle- HorecaVakpunt Midden Nederland) curriculum en examen de studenten te latendige vakgebied van de horeca bedienen met slagen met het SVH Diploma Leermeester. Deexamens en leermiddelen, voor starters tot en Namens Gastronomisch Gilde en de huidige kwalificatiedossiers in het beroepson-met het hoogste niveau van vakbekwaamheid, Sterklas: derwijs bieden de ruimte om zulke diploma’sde SVH Meesters. Voor alle relevante beroepen, • SVH Meesterkok Theo van Rensch al tijdens de opleiding te halen. De eindtermenfuncties en specialisaties willen we diplomapi- van de examens sluiten inhoudelijk aan op dezeramides bieden waarmee iedere medewerker, Namens de vakbonden: kwalificatiedossiers. Ricardo: “Dit is ook voorleidinggevende en ondernemer zijn eigen skills • Jacqueline Twerda (CNV Vakmensen) werkgevers interessant, want zij krijgen beteren kennis kan verhogen (zie pagina 6). Vanuit geschoolde medewerkers in hun bedrijf zonderelk diploma of certificaat is verdere verdieping Namens de mbo horecaopleidingen: meteen te hoeven investeren in zulke diplma’s.”of verbreding mogelijk. Zo creëren we meer • Wichard Rops (voorzitter Werkgroepdoorgroeiperspectief in de branche. Daarbij Ricardo Eshuis, directeur SVHblijven we natuurlijk de vinger aan de pols hou- Directeuren Horeca, directeur Horeca-den om nieuwe specialisaties en functies snel te opleidingen Summa College Eindhoven)signaleren. Namens SVH:De ontwikkeling van nieuwe eindtermen start • Ricardo Eshuis (directeur SVH)bij de Branche Vaststellingscommissie (BVC). Indeze commissie zijn werkgevers, werk- Winnaar Verkiezing Beste Leerbedrijfnemers, beroepsgilden en onderwijs verenigd Horeca 2015:(zie kader). De commissie besluit over de in te • Harold Wennink (bedrijfsleider Restau- rant Vroeg in Bunnik) 5

pDiriSpaVmloHimdae-s SVH Gastheer/-vrouw SVH Kok SVH Meestergastheer SVH Meesterkok Meestergezel Meestergezel A Gastronoom/sommelier B Leidinggevende bediening A Gespecialiseerd kok Zelfstandig werkend B Leidinggevende keuken gastheer/-vrouw Zelfstandig werkend kok Gastheer/-vrouw Bedieningsassistent (BAS) Kok Keukenassistent (KAS) SVH specialisaties SVH specialisaties SVH Meesterschenker ? SVH Meesterschenker SVH Meestergezel Wijnmeester Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw SVH Wijnmeester Gastheer/-vrouw Meestergezel Bedieningsassistent (BAS) Gastronoom/sommelier SVH specialisaties Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw SVH Meester- Gastheer/-vrouw horecaondernemer Bedieningsassistent (BAS) Meesterlijk ondernemingsplan Financieel management SVH specialisaties en administratie Personeel & organisatie SVH Marketing & salesMeesterijsbereider Basis ondernemingsplan SVH Meesterijsbereider De kleine driehoekjes bij de diplomapiramides laten zien welke specia- Meestergezel lisaties nodig zijn om de betreffende SVH Meestertitel te behalen. De kleuren matchen met die van de specialisaties op de rechterpagina. Gespecialiseerd ijsbereider Basis ijsbereider SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca SVH specialisaties 6

SVH Thee PiramidesSpecialisaties Thee 2 Bier Koffie Thee 1 Bier 3 (Barista professional) Ko e 3 SVH diplomapiramides Bier 2 (Barista) Ko e 2 Bier 1 (Basis barista) Ko e 1 SVH diplomapiramides SVH diplomapiramides Wijn Gedistilleerd/ cocktails Wijn 4 Wijn 3 In onderzoek Wijn 2 SVH diplomapiramides SVH diplomapiramides ?Leermeester Keuken SVH diplomapiramides In onderzoek SVH diplomapiramides Sociale Hygiëne ? SVH diplomapiramidesNiveausspecialisatiesKo e 1: Thee 1: Bier 1: Wijn 2:Gastheer/-vrouw Gastheer/-vrouw Gastheer/-vrouw Gastheer/-vrouwKo e 2: Thee 2: Bier 2: Wijn 3:Zelfstandig werkend Zelfstandig werkend Zelfstandig werkend Zelfstandig werkendgastheer/-vrouw gastheer/-vrouw gastheer/-vrouw gastheer/-vrouwKo e 3: Bier 3: Wijn 4:Branchespecialisatie Branchespecialisatie Gastronoom/sommelier 7

De nieuwe standaard voorde Nederlandse horecaVolop beeld en film, leren waar en wanneer je maar wilt, de praktijk naar school halen en het ontzorgen van dedocent. Met de nieuwe leermiddelen en examens voor Koks en Gastheren/-vrouwen heeft SVH in het horeca-onderwijs in Nederland een nieuwe standaard neergezet. De eerste reacties uit het onderwijs zijn dan ook zeerenthousiast.Nog nooit gingen de ontwikkelingen in de Leermiddelenmix phone. Zo kunnen studenten ook op ‘verlorenhoreca zo snel. Het horecaonderwijs kan en Elke methode bestaat uit theorieboeken, werk- momenten’ met hun opleiding aan de slag. Demag de boot niet missen. Daarom gaan de boeken en een online leeromgeving. In deze online omgeving bestaat uit online lessen, film-nieuwe examens en leermiddelen SVH Kok en leermiddelenmix heeft ieder leermiddel zijn lessen en formatieve toetsen. Zo zien studentenSVH Gastheer/-vrouw meer dan ooit uit van de eigen functie die het leerproces ondersteunt. hoe de technieken worden uitgevoerd, krijgeneisen en verwachtingen van de beroepspraktijk, De theorieboeken geven een helder overzicht ze extra beroepscontext en oefenen ze met demet de kwalificatiedossiers als onderliggende van de vaktechnieken en bereiden de studenten stof. Docenten kunnen via het leermanage-basis. Zowel het bedrijfsleven als het onderwijs voor op de (praktijk)lessen. De werkboeken mentsysteem (LMS) de studenten volgen enzijn intensief betrokken bij de ontwikkeling. bevatten opdrachten die in de praktijk moeten beoordelen op basis van de kwalificatiedossiers.Van jonge aanstormende talenten zoals Tess worden uitgevoerd en opdrachten die gericht Ook kunnen ze zelf content toevoegen en eigenPosthumus (Best Female Bartender Worldwide zijn op de verwerking van de theorie. Ze zijn lessen samenstellen.2015) en Lotte Wolf (jongste sommelier vanNederland), tot de drie SVH Meesters van Ciel THEORIEBOEKEN, WERKBOEKEN Branche-erkend examen en diplomaBleu**. EN ONLINE LEEROMGEVING Alle examens worden afgesloten met een branche-erkend diploma. Deze zijn tot stand uitvoerbaar op school, in het leerbedrijf of gekomen in nauw overleg met bedrijfsleven en thuis. De online omgeving is voorjaar 2017 onderwijs, en zijn erkend door koepelorganisa- beschikbaar voor pc/laptop, tablet en smart- ties, beroepsgildes, SBB en alle andere belang- rijke branchepartijen.8 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

Examens & LeermiddelenMeer weten of een afspraak maken? wie alles zo visueel mogelijk moet zijn. Niet Voor wie?Kijk op svh.nl of scan de QR-code. te veel tekst dus, maar veel beeld en ondersteu- nende filmpjes. Ook het taalgebruik is prettig Keuken & bedieningHans Heemsbergen, en op het goede niveau. Bovendien sluiten zedocent keuken ROC van Amsterdam goed aan op de nieuwe kwalificatiedossiers. Geschikt voor?“Als tegenlezer was ik al vroeg betrokken bij Natuurlijk is het even wennen. De meestede nieuwe leermiddelen van SVH. Mijn taak? leermeesters zijn ook met de oude SVH-boeken • MboIdeeën spuien en zorgen dat de inhoud goed opgeleid. Docenten en leermeesters moeten • Particuliere opleidersaansluit op de professionele praktijk. Want de deze oude waarheid loslaten en dat zal bestschrijvers kunnen goed schrijven, wij kunnen lastig zijn. Maar een ei koken is nog steeds Hoe?goed koken. Dat is logisch. Fijn dat ik mijn een ei koken. Het werd tijd voor een nieuwefeedback nu terug zie in de boeken. De nieuwe benadering en die is er nu. Ik zie veel toekomst Projectexamens enleermiddelen zien er fantastisch uit. Andere in deze leermiddelen.” leermiddelendocenten zijn jaloers op ons! Ze passen ookgoed bij de huidige generatie studenten, voor Arno Sanders, laten ontdekken. Jongeren van nu lezen de boe- docent keuken van het Summa College ken diagonaal en kijken vooral naar beeld. Ze ‘‘ANDERE DOCENTEN ZIJN “Toen we een half jaar geleden de eerste vinden het heel leuk om doorgestuurd te wor- JALOERS OP ONS!’’ voorbeelden van de nieuwe leermiddelen te den naar internet om daar filmpjes te bekijken. zien kregen, zeiden we meteen tegen elkaar: Bovendien: de nieuwe boeken lijken wel glossy dit past precies bij ons! Voorheen werkten we magazines, dat spreekt ze erg aan.” met de oude SVH leermiddelen. Dat waren toch een soort papieren tijgers. Inhoudelijk klopt het allemaal wel, maar het was veel tekst en weinig foto’s. Hoe SVH het nu heeft aangepakt, past heel goed bij onze onderwijskundige visie: ook wij willen meegaan met deze tijd en niet alles invullen voor de studenten, maar ze het zelf SVH Kok en Zelfstandig werkend kok Werkboeken • Werken als kok (N2) Theorieboeken • Zelfstandig werkend kok (N3) • Werken als kok (N2, N3) • Warenkennis & bereidingen 1 (N2) • Warenkennis 1 en 2 (N2, N3) • Warenkennis & bereidingen 2 (N2) • Bereidingstechnieken 1 (N2, N3) • Warenkennis & bereidingen 3 (N3) • Bereidingstechnieken 2 (N3) • Gastronomie (N3) • Drankenkennis 1 (N3) • Gastronomie (N3) Examens en diploma’s • SVH Kok • SVH Zelfstandig werkend kok SVH Gastheer/-vrouw en Zelfstandig Werkboeken werkend gastheer/-vrouw • Werken als gastheer/-vrouw (N2) • Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw (N3) Theorieboeken • Warenkennis (N2, N3) • Werken als gastheer/-vrouw (N2, N3) • Drankenkennis 1 (N2) • Warenkennis 1 en 2 (N2, N3) • Drankenkennis 2 (N3) • Drankenkennis 1 (N2, N3) • Gastronomie (N3) • Drankenkennis 2 (N3) • Gastronomie (N3) Examens en diploma’s • SVH Gastheer/-vrouw • SVH Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw 9

''JE KUNT DE PRODUCTEN BIJNA PROEVEN, RUIKEN EN VOELEN.''''iN DE NIEUWE METHODEWORDEN BOEKEN,WERKBOEKEN EN EENONLINE LEEROMGEVINGGECOMBINEERD TOT EENLEERMIDDELENMIX.''10 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

''ALLE INHOUD UIT ExamensDE THEORIEBOEKEN &VERWERKT TOTDOELTREFFENDE LeermiddelenINTERACTIEVEWERKVORMEN.'' 100 draaidagen met acteurs en crew 130 films met excursies van grond tot mond Locaties Hotel Okura, Hotel New York, vissersboot, groentetuin en nog veel meer! Experts O.a. Pasquinel Kolk, Tess Posthumus, Jeroen Veld- kamp, Jarno Eggen en Edwin Flores 420 interviews zijn er gehouden in de branche om alle ontwikkelingen in beeld te brengen 11

''Als docent moet je de taal van de branche spreken.''Ton Lenting over ondernemenen het horecaonderwijsAls zesjarige verkocht hij al kalveren op de boerderij van zijn ouders. Hij had zijn eerste horecabaantje op zijn zes-tiende, deed de lerarenopleiding en bedrijfskunde, heeft alle denkbare SVH diploma’s op zak, is SVH Meesterschen-ker, had samen met zijn vrouw Mieke tien horecabedrijven én heeft sinds 1990 al meer dan drieduizend horeca-ondernemers geadviseerd. Wie beter dan Ton Lenting kon SVH vragen voor het nieuwe PlanBoek over ondernemen ende nieuwe titel SVH Meesterhorecaondernemer?Tijdens het gesprek met Ton Lenting vliegen Maar in het horecaonderwijs is die link met de Maar ook die kunnen wat hem betreft nogde voorbeelden van succesvolle en minder praktijk erg belangrijk. Als docent moet je de meer verantwoordelijkheid nemen.geslaagde horecaondernemers je om de oren. taal van de branche spreken en aansluiten op “De wisselwerking tussen scholen en onder-Geen wonder dat PlanBoek auteurs Jurian de actualiteit. En dan wel verder kijken dan je nemers is niet altijd optimaal. OndernemersVelthuis en Ingrid Bergé enthousiast waren overdiens bijdrage aan het nieuwe boek ‘Onderne- ‘‘EEN GOEDE ONDERNEMER WERKT De kracht van het nieuwe PlanBoek:mingsplan voor de horeca’ in de PlanBoek serie, MET ZIEL EN ZAKELIJKHEID’’dat najaar 2017 verschijnt. Want dat is precies • Eisen van de branche zijn het vertrek-waar behoefte aan is in het onderwijs: goede eigen bijbaan of die van je kinderen. Zorg dat je puntvoorbeelden en knowhow vanuit de praktijk van in contact staat met de branche in de volledigenu. In het nieuwe boek komen dan ook een stuk breedte, met allerlei soorten bedrijven.” Daarbij • Dekt altijd het beroepsgerichte deel vanof tien voorbeelden van succesvolle onderne- moeten docenten de discipline niet uit het oog kwalificatiedossiersmers. “Van fastservicebedrijf en pannenkoe- verliezen, vindt Ton. “Gestructureerd werkenkenrestaurant tot brasserie en hotel-restau- blijft erg belangrijk in de horeca, ondernemers • Auteurs uit bedrijfsleven en horeca-rant.” hebben daar veel voordeel van.” onderwijsTon: “Veel leermiddelen bevatten te weinig • Volledig actueelpraktijk, of de voorbeelden zijn erg achterhaald. • Glossy uitstraling • Casussen, trends en oefeningen12 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

moeten ook lef tonen en verantwoordelijkheid SVH Meesterhorecaondernemers moeten wat Ondernemennemen. Zorgen dat leerlingen het naar hun zin hem betreft visionair én motivator zijn. “Wetenhebben tijdens hun stage, dat ze veel kunnen waar je naartoe wil gaan, kunnen inspireren en Wat?leren en gemotiveerd worden. Uiteindelijk zijn de bereidheid hebben om kennis te delen in allewe allemaal gebaat bij een goede instroom van lagen van de organisatie.” Zelf heeft hij al wel PlanBoek: leermiddelenvakbekwame medewerkers.” een paar mensen in gedachten die wat hem over ondernemerschap, betreft perfect zouden passen in het plaatje. personeelsmanagementMet het nieuwe PlanBoek hoopt hij vooral de “Ik kan natuurlijk geen namen prijsgeven, maar en bedrijfsadministratie.complexiteit van het horecaondernemerschap het zijn mensen van statuur met prachtige be- Bekijk het assortimentduidelijk te maken. “Het is zoveel meer dan ko- drijven. Die tegenslagen hebben gekend maarken en bedienen. Alle aspecten van de bedrijfs- daar weer sterker uit zijn gekomen. Die kansen op p. 22 of via de QR-voering zijn belangrijk. Denk aan personeels- weten te pakken en ze vervolgens drie keer zo code op svh.nl.beleid en aandacht voor wet- en regelgeving. goed uitvoeren als van tevoren bedacht was.En er moet natuurlijk geld verdiend worden.” Hoe dan ook: het zullen ondernemers zijn die Voor wie? veel kunnen betekenen voor de branche en hetWat is volgens Ton nodig om een goed onder- onderwijs. Wacht maar af!” • Mbo-opleidingen mana-nemer te kunnen worden? “Drie zaken: visie, ger-ondernemer horecastructuur en focus. Een goede ondernemer • Particuliere opleiderswerkt met ziel en zakelijkheid. Met die bezielingzit het meestal wel goed, maar de zakelijkheid • Iedere ondernemer, ma-laat nogal eens te wensen over. Ze kunnen niet nager en leidinggevenderekenen, halen veel te weinig economisch resul- die zichzelf verder wiltaat. Als ondernemer moet je aan het eind van ontwikkelenhet jaar toch wel zo’n € 50.000,- overhoudenper persoon. Anders ben je niet goed bezig.” Ondernemers met grote dromen,Meer weten over PlanBoek? daar staanKijk op planboekuitgeverij.nl. wij achter.SVH MeesterhorecaondernemerVoor de echte toppers onder de horecaonder-nemers lonkt straks het perspectief van eennieuwe titel: SVH Meesterhorecaondernemer.Ton heeft niet alleen meegeholpen bij hetvormgeven van de titel, hij zal ook plaatsne-men in de commissie die toekomstige kandida-ten gaat beoordelen. Ton: “Die titel is ongeloof-lijk belangrijk. Het imago van de horeca is nietaltijd even goed. Sommige bedrijven nemenhet niet zo nauw met goed ondernemerschapen werkgeverschap. Ze laten hun medewer-kers bijvoorbeeld veel te lange dagen maken.Boegbeelden kunnen het verschil maken. Kijknaar het succes van Dafne Schippers en al diemeiden die nu ineens ook op atletiek willen.” 13

BAS en KAS veroveren het horecaonderwijsRuim een jaar geleden zagen BAS (Bedieningsassistent) en KAS (Keukenassistent) het levenslicht en inmiddelsmaken al tientallen scholen gebruik van deze leermiddelen en examens. Veel praktijkscholen, Entree-opleidingen inhet mbo en particuliere opleiders, maar ook steeds meer vmbo-scholen, die de methode gebruiken om invulling tegeven aan het nieuwe profiel Horeca, Bakkerij en Recreatie. Nu het aanbod is uitgebreid met leerlijnen, is het voordocenten nog makkelijker om hun lessen in te vullen. Wij vroegen docenten naar hun ervaringen.Wie zijn BAS en KAS? neerd op de competenties en vaktechnieken Via het veelgebruikte leermanagementsysteemBAS en KAS zijn ontwikkeld om een groep voor het betreffende vak. De leermiddelen voor Profijt hebben docenten de mogelijkheid omveelal jonge talenten goed voor te bereiden BAS en KAS bestaan uit de volgende onderde- in een digitale leeromgeving een leertraject opop instroomfuncties in de horeca. Dankzij de len: maat te maken. De opdrachten en activiteitenbranche-erkende examens en diploma’s wordt in de leerlijn in Profijt verwijzen steeds naar hethun positie op de arbeidsmarkt sterk verbeterd. • Full colour boek met theorievragen en op- boek van BAS of KAS.De SVH Diploma’s zijn erkend door koepelor- drachtenganisaties, gildes en alle andere belangrijke Nog niet uitgeleerd?branchepartijen. Ook SBB heeft de diploma’s • Website met informatie, films en interactie- Voor sommigen zijn BAS en KAS de perfecteopgenomen als erkend branchediploma op de ve games (per onderwerp en voorbereiding op een mooie startersfunctie in begrippengames) de horeca. Voor anderen vormen ze de opstap DOOR DE BRANCHE naar het volgende niveau. Zij kunnen aanslui- ERKENDE DIPLOMA’S • Map met leerlijn, tussentijdse toetsen en tend doorgaan met SVH Kok en vanaf juni/ praktijkopdrachten juli 2017 met SVH Gastheer/-vrouw. Lees alleswebsite Boris praktijkloket. BAS en KAS zijn in over deze examens en leermiddelen op paginade plaats gekomen van onder andere het oude Ondersteuning docenten 8 t/m 11.diploma Horeca-Assistent. Docenten kunnen extra ondersteuning krijgen voor hun lesprogramma, zodat ze leerlingen Meer weten over BAS en KAS?Zowel de examens als de leermiddelen zijn en studenten optimaal kunnen voorbereiden Kijk op basenkas.nl.afgestemd op de doelgroep. De examens zijn op hun examen. SVH biedt leerlijnen aan metpraktijkexamens waarin theorieonderdelen zijn een lesplanner, recepten (praktijkopdrachtengeïntegreerd. De kandidaat wordt geëxami- gekoppeld aan de vereiste technieken), theorie- opdrachten, aftekenkaarten, oefenexamens en een uitgewerkt stageplan. Per leerlijn (BAS en/ of KAS) schaft de school één map aan. De in- houd van de map mag gekopieerd worden voor zover het opdrachten en werkmateriaal betreft.14 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

Mark Kooi, zowel digitaal als in boekvorm is. De digitale BAS & KASpraktijkschool De Diken uit Sneek versie sluit goed aan bij de belevingswereld“Ik ben heel erg tevreden! BAS en KAS vol- van de kinderen. Alles wordt visueel onder- Wat?doen aan alle verwachtingen en wat ook heel steund en er zitten veel spel- en leerelementenbelangrijk is: de leerlingen vinden het leuk. Het in. Daarom is het materiaal zeer geschikt voor BAS: Bedieningsassistentis heel afwisselend, met filmpjes en spelletjes. het praktijkonderwijs.” KAS: KeukenassistentQua leermiddel is het zo anders dan wat er totnu toe was.” Marieke van Nuland, Voor wie? docent van het Pro College NijmegenHenk Knops, “Wij zijn dit jaar aan de slag gegaan met BAS • Leerlingen praktijkonder-docent van BEUM in Dorst en KAS, 23 leerlingen doen Bedieningsassistent wijs, vmbo en Entree“Onze leerlingen, die een licht verstandelijke en 52 Keukenassistent. De nieuwe methodebeperking hebben en/of autistisch zijn, hebben werkt prettig en is erg geschikt voor onze • Mensen met een afstandveel moeite met rekenen en taal. Met BAS leerlingen. De boeken zijn duidelijk en hebben tot de arbeidsmarkten KAS kunnen we ze toch een opleiding en een handzaam formaat. Ook de filmpjes zijnbranche-erkend diploma aanbieden, waarmee prima en vallen in de smaak bij onze leerlin- Hoe?ze meer kans op de arbeidsmarkt hebben. En gen. In de toekomst zijn we van plan om KASvoor wie verder wil, bieden we daarna ook nog aan te bieden in het vierde jaar en BAS in het Projectexamens enKok en Gastheer/-vrouw aan. De leermiddelen vijfde, maar de huidige groep 5 doet zelfs BAS leermiddelenbevallen uitstekend. Voor deze doelgroep is en KAS in een jaar! In juni gaan ze allemaalherhalen en terugkoppelen naar de praktijk examen doen, dat wordt heel spannend.” we dit lesprogramma aan, met behulp vanheel belangrijk. Nadat we de theorie in het de leermiddelen en examens van BAS en KAS.boek hebben doorgenomen, kunnen ze de Marieke van Halen, Dat bevalt heel goed, de boeken zijn duidelijkbijbehorende opdrachten maken in ons leer- docent van Pluryn en het tekstniveau is goed te doen voor onzetrainingscentrum BEUM. Dat werkt heel “In september zijn we gestart met een pilot leerlingen. Ze zijn ook heel gemotiveerd, je zietgoed.” waarbij 12 leerlingen die al werkzaam zijn bij ze stappen maken! We hopen dat ze zo hun een van onze maatschappelijke ondernemin- ervaring kunnen verbreden en leren om hetIvo Grootaers, gen de opleiding BAS of KAS volgen. Het gaat geleerde ook in andere situaties toe te passen.Het Driespan Etten-Leur om leerlingen met een afstand tot de arbeids- Dat generaliseren vinden ze vaak moeilijk. Ons“Het is fijn dat bediening en keuken apart markt, die bijvoorbeeld autistisch of verstan- doel is om ervoor te zorgen dat ze uiteindelijkworden aangeboden en dat het lesmateriaal delijk gehandicapt zijn. Voor het eerst bieden allemaal het diploma halen en dan hopelijk kunnen doorstromen naar een andere, mis- schien zelfs reguliere functie in de horeca.”de game 'aan de slag'maakt deel uit van delesstof van bas en kas.download de game in deapp of play store! 15

''Wij willen debeste mensen aanons verbinden''Theo van Rensch:(SVH) Meester voor de klasTheo van Rensch, SVH Meesterkok en docent bij de Sterklas van het ROC van Amsterdam (ROCvA), werkte bij diversegerenommeerde restaurants en had tien jaar een eigen zaak. In 1999 haalde hij zijn titel SVH Meesterkok, de hoogstegraad van vakbekwaamheid in de horeca. Theo: “Minstens zo belangrijk voor mij is dat het een voorbeeldfunctie isvoor de studenten. Ik zeg altijd tegen ze: ik heb op dezelfde school gezeten als jullie, dus waarom zouden jullie hetniet ook kunnen halen?”De Sterklas schakelt regelmatig SVH Meesters ruim 100 SVH Meesters. “Dat was een fantas- Klankbordgroep bedrijvenin als gastdocent of examinator. Theo: “We tische dag, mooi dat SVH ze de kans heeft ge- Theo werkt inmiddels acht jaar bij ROCvA enzeggen niet voor niets; ‘Werken en leren op geven om op dat niveau hun examen te doen.” stond aan de wieg van de Sterklas in Amster-Meesterlijk niveau’. Maar we zetten de Mees- Inmiddels zijn ze allemaal uitgevlogen. Theo: dam. Ook geeft hij les aan volwassenen inters ook in op niveau 2 en 3. Het ROCvA wil ”Sterklassers gaan de hele aardbol over, de één het contractonderwijs en is hij BPV-coördina-toonaangevend zijn op het gebied van horeca- zit bij Thomas Bühner in Osnabrück, anderen in tor voor alle mbo-niveaus. “Ik onderhoud deonderwijs, dan moet je de beste mensen aan bijvoorbeeld Zwitserland, New York, Argentinië contacten met het bedrijfsleven en probeerje verbinden. Daarbij is het ook gewoon heel en er zitten er zelfs vijf in Australië.” Allemaal onze koksopleidingen naar buiten zo goedmooi om de oude helden bij het vak te blijven met het SVH Leermeesterdiploma op zak. “We mogelijk te vertegenwoordigen. Het ROCvAbetrekken.” zijn er heel blij mee dat deze examens nu zijn heeft onlangs een Leermeesteroverleg Keuken verwerkt in de opleiding, want als A-merk wil je opgericht, waarin diverse soorten bedrijven zijnTheo kijkt met veel plezier terug op de SVH je studenten het beste diploma meegeven.” vertegenwoordigd. “Van klein tot groot, vanMeesterdag op 6 juni 2016, toen de studenten culinaire toppers tot middenklasse restaurants,als examen het diner mochten verzorgen voor maar wel stuk voor stuk hele goede leerbe-16 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

SVH Meestersdrijven. We vragen ze om eerlijk te zeggenwat goed gaat binnen onze school en watbeter kan. Openstaan voor verandering is heelbelangrijk, zolang je maar niet verandert omhet veranderen. In het onderwijs worden webedolven onder nieuwe plannen - denk bij-voorbeeld aan de keuzedelen - maar niet elkeontwikkeling is positief. Ik vraag me weleens afwie er in die onderwijsvernieuwingscommissieszitten. Wij zijn de grootste niveau 4 opleidingvan Nederland, maar wij zijn er nog nooit voor ‘‘HEEFT EEN KOK WEL TAALNIVEAU 3F NODIG?’’gevraagd. Het zou goed zijn als er een platform De Sterklas na afloop van de SVH Meesterdagwas, waarin het bedrijfsleven en onderwijs omde tafel zouden gaan zitten met ambtenaren De SVH Meestertitel in het kort te dragen aan de ontwikkeling van nieuweom te praten over het onderwijs. Heeft een kok examens en leermiddelen van SVH.bijvoorbeeld wel taalniveau 3F nodig om goed SVH Meesters behoren tot de top van dete kunnen koken?” Voor mensen buiten de leer- Nederlandse horeca. Nederland telt meer Meer informatie:plicht is er ook het alternatieve traject van de dan 280 SVH Meesters: SVH Meesterkoks, @SVHMeestersbranchediploma’s. Theo zit in de SVH Branche Meestergastheren, Wijnmeesters, Meester- svhmeestertitels.nlVaststellingscommissie (BVC) die besluit over ijsbereiders, Meesterschenkers en vanaf 2017hoe deze branche-examens worden ingericht. Meesterhorecaondernemer. SVH Meesters leveren een grote bijdrage aan het imagoHet vak en de opleiding kok zijn de laatste van het horecavak en stimuleren jongerenjaren erg populair, terwijl de interesse voor het om het beste uit zichzelf te halen. Samenvak van gastheer/-vrouw juist tegenvalt. Erg met SVH - beheerder van de Meestertitelsjammer, aldus Theo. “Wij hebben hier vijf gas- namens de horecabranche - zetten zij zich intronoom-sommeliers op de opleiding, veel te om de vakbekwaamheid in de Nederlandseweinig. Wat mij betreft zou er ook een Sterklas horeca te vergroten. Dat doen ze onder meervoor de bediening moeten komen. Dit vak zou door workshops en gastlessen te verzorgen,veel beter op de kaart gezet moeten worden. te jureren bij wedstrijden en inhoudelijk bijMaar dan hebben we wel een kartrekker nodig,iemand die alle partijen weet te mobiliseren.”Nieuwe leermiddelen Zoek SVH Meesters met de nieuweTheo heeft ook bijgedragen aan het ontwik- app!kelen van de nieuwe leermiddelen van SVH. “Ikheb in de beginfase geholpen bij het uitzetten Wilt u ook SVH Meesters inzetten bij uw op-van de lijnen. Veel input geleverd, vooral over leiding of heeft u zin in een culinaire beleveniswaaraan een opleiding op niveau 2 of 3 moet op niveau? Met onze app, de SVH Meester-voldoen. En ik moet zeggen, het resultaat is zoeker, kunt u zien bij welke horeca-schitterend geworden, ons docententeam is erg gelegenheden in uw regio SVH Meestersenthousiast!” werkzaam zijn! Download de SVH Meesterzoeker in de App of Play Store onder de naam ‘SVH Meester- zoeker’. 17

''Leermeesters zijn on-misbaar voor het oplei-den van jongeren die dehoreca in willen.''Het belang van de leermeesterLeermeesters stomen de nieuwe generatie medewerkers klaar voor een carrière in de horeca. Ze begeleiden, beoor-delen en leiden de vakmensen van morgen op. Daar staat SVH natuurlijk achter, onder meer met het SVH DiplomaLeermeester en de Verkiezing Beste Leerbedrijf Horeca.SVH Leermeester Verkiezing Beste Leerbedrijf Horeca verkiezing”, aldus Ricardo. “Maar tegelijkertijdWie officieel leermeester wil worden en leer- Om leren in de praktijk te stimuleren en de valt op dat de voordrachten door de BPV-lingen wil begeleiden, dient in het bezit te zijn waarde die leerbedrijven voor de horecasector coördinatoren veel minder zijn dan anderevan een leermeesterdiploma. Het diploma hebben onder de aandacht te brengen, wordt jaren. Terwijl zij de leerbedrijven juist zo hardSVH Leermeester is ontwikkeld voor en door de elk jaar de Verkiezing Beste Leerbedrijf Horeca nodig hebben voor hun leerlingen. Voor dehorecabranche. Om dit diploma te behalen, georganiseerd. Sinds 2015 voert SVH deze ver- volgende verkiezing wil ik mbo-scholen dan ookmoet je drie examens succesvol afleggen: het kiezing namens de branche uit. Ricardo Eshuis van harte oproepen om nog actiever te zijn intheorie-examen, het praktijkexamen Coachen is voorzitter van de verkiezingscommissie: het voordragen en nomineren van leer-& Begeleiden en het examen Portfolio. Er is een “Zoals onze naam al zegt, zetten wij ons in bedrijven.”tijd een discussie geweest of de diplomaver- voor het vergroten van de vakbekwaamheid inplichting zou verdwijnen en plaats moest ma- de horeca en daar past deze verkiezing uitste- Ook opvallend in 2016 is de diversiteit in de topken voor een algemene cursus. Inmiddels heeft kend bij. Want leren doe je in de praktijk, zeker 10, die zowel ketens als kleinschalige horecabe-SBB – dat verantwoordelijk is voor de erkenning in de horeca. Wij willen leermeesters en leerbe- drijven, toeristische hotels en een paracommer-van leerbedrijven en het profiel van de praktijk- drijven een podium bieden om hun belangrijke ciële instelling bevat. Ricardo: “Allemaal heb-opleider dan wel leermeester - besloten dat en onmisbare werk aan de branche te tonen.”voor de horeca de diplomaverplichting zal blij- ‘‘LEREN DOE JE IN DE PRAKTIJK,ven. Ricardo Eshuis, directeur van SVH: “Daar- Opvallende ontwikkeling dit jaar is dat er meer ZEKER IN DE HORECA’’mee is de horeca ook in de toekomst verzekerd leerbedrijven dan ooit zijn voorgedragen doorvan een kwaliteitsstandaard voor het opleiden leerlingen. We hebben in onze campagne daar ben ze de begeleiding van hun leerlingen primavan studenten in leerbedrijven.” extra nadruk op gelegd, met een toffe film en op orde. De top 10, maar eigenlijk de top 15, veel contacten via social media. Mooi om te bestaat vooral uit bedrijven waar medewerkers zien dat zij zich zo betrokken voelen bij deze18 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

invloed hebben op hun werk en de inrichting SVHLeermeestervan de werkprocessen. Dat wordt doorgetrok-ken naar de leerwerkplekken: in alle bedrijven Wat?worden stagiaires en leerlingen onderdeelvan het team. Er is overal ruimte voor eigen • SVH Diploma Leermeesterverantwoordelijkheid en persoonlijke groei. En • Verkiezing Beste Leerbedrijfdat alles naast de zaken die gedaan moetenworden voor de opleiding. Bij alle bedrijven in Horecade top zijn bedrijfsspecifieke opleidings- enontwikkelingsprogramma’s. Natuurlijk speelt Voor wie?de schaalgrootte van een bedrijf mee of allesin huis gebeurt of dat er veel extern wordt ge- Ondernemers die mbo-daan. Maar oog voor ontwikkeling van mede- studenten willen opleidenwerkers is de onderlegger voor het succes vaneen leerbedrijf. En dat hebben alle bedrijven in in hun bedrijfde top 10.” 19 Op 7 december is de top 3 van de Verkie- zing Beste Leerbedrijf Horeca bekendge- maakt. Deze bestaat uit: • Double Tree by Hilton Amsterdam Centraal Station (Amsterdam) • ‘t Feithhuis (Groningen) • Goed proeven (Arnhem) Op dinsdag 10 januari 2017 wordt tijdens de Horecava bekendgemaakt wie de titel Beste Leerbedrijf Horeca 2016 mag dragen.Kijk voor meer informatie over de verkiezing op: besteleerbedrijfhoreca.nlSommige leerbedrijven hebben zichflink uitgeleefd om hun top 10 posi-tie wereldkundig te maken. Kijk opde Facebookpagina ‘Beste LeerbedrijfHoreca’ om de filmpjes en andere postste bekijken!

SVH: ook voor specialisatiesHet aantal specialisaties in de horeca is de laatste jaren enorm toegenomen. Denk aan barista en (herontdekte)specialisaties in de keuken. Voor deze functies is echter nog weinig vastgelegd op het gebied van inhoud en skills.Daar brengt SVH verandering in. Wij brengen Koffie van basis barista (medewerker bediening en dede ontwikkelingen in kaart en stellen de bran- Het aantal bedrijfsconcepten waarin koffie echt geïnteresseerde consument) naar baristache-eisen vast. Dat doen we zoals altijd samen een substantiële bijdrage levert aan de omzet (inclusief latte art) naar barista professional:met de relevante stakeholders in de bran- is de laatste jaren enorm gestegen. Gasten het niveau van ondernemersvaardighedenche. Niet alleen met bedrijfsleven, onderwijs, vragen om steeds verdergaande koffiebelevin- voor concepten waarin koffie centraal staat alsberoepsverenigingen, werkgevers- en werkne- gen. Dat stelt hoge eisen aan de medewerkers, verdienmodel. De eindtermen zijn internatio-mersbonden, maar ook met gespecialiseerde zowel qua kennis als vaardigheden. Daarom naal gevalideerd door SCAE. De examens voorpartijen als het Gilde van Meesters in Gastvrij- heeft SVH samen met SCAE (Speciality Coffee basis barista en barista zijn in de loop van 2017heid, bierbrouwers en de SCAE Association of Europe) een examenstelsel beschikbaar. Ook de bijbehorende leermiddelen(Specialty Coffee Association Europe). voor koffieopleidingen ontwikkeld. Dit stelsel is zijn in het najaar beschikbaar. gebaseerd op het huidige systeem van SCAEOp basis van deze branche-eisen ontwikkelt en is aangevuld met de wensen vanuit hetSVH branche-erkende examens, diploma’s en onderwijs en bedrijfsleven in Nederland: welkeleermiddelen. Zo kunnen medewerkers, leiding- eisen stellen zij aan medewerkers op het gebiedgevenden en ondernemers hun kennis en vaar- van koffie? Daaruit bleek dat de branche veeldigheden verbeteren, zich zowel verticaal als waarde hecht aan gastgerichtheid en – voor hethorizontaal verder ontwikkelen en hun arbeids- hoogste niveau – ondernemen.marktwaarde vergroten. Er komen drie diploma’s, naast de drie barista- niveaus die SCAE hanteert (foundation, inter- mediate en professional). De indeling loopt20 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca

Wijn SpecialisatiesSVH heeft in 2016 de examens SVH Wijn 2 en3 geïntroduceerd. Bij de ontwikkeling van de Wat?eindtermen en examens zijn horecabedrijven,opleiders, SVH Wijnmeesters, SVH Meester- Projectexamens en leermid-gastheren en SVH Meesterschenkers betrokken. delen voor specialisaties alsUitgangspunt zijn de bestaande standaardenin de markt, die zijn aangevuld met wensen koffie, thee en wijn.vanuit de horecabranche. Zo wil SVH dedoorstroming tussen de verschillende stelsels Voor wie?mogelijk maken. • Particuliere opleidersSVH Wijn 2 is gericht op (horeca)professionals • Mbodie hun kennis over wijn willen vergroten, overwijn willen adviseren en wijn-spijscombinaties • Iedere medewerker,willen maken. SVH Wijn 3 is bedoeld voor zelf- leidinggevende en onder-standig werkende gastheren/-vrouwen (mbo nemer die zichzelf verderniveau 3 en 4) en leidinggevenden bediening.Zij leren hoe ze wijn-spijscombinaties kunnen wil ontwikkelenmaken met gerechten op de kaart van het res-taurant en een selectie van huiswijnen kunnen 21samenstellen. Op dit moment wordt SVH Wijn4 ontwikkeld, gericht op aankomend (gastro-noom)sommeliers en professionals met enigejaren werkervaring. Andere specialisaties SVH zal ook examens en leermiddelen ontwikkelen voor andere specialisaties, zoals thee en bier. Voortdurend houdt SVH de vinger aan de pols in de branche over het ontstaan van nieuwe specialisaties en functies. Deze worden voorbereid door de SVH Branche Vaststellingscommissie (BVC), die besluit over de in te richten branche-examens. De examens en leer- middelen zijn niet alleen geschikt voor het particuliere onderwijs, ook het reguliere onderwijs kan ze integreren in het onder- wijsprogramma. Lees meer hierover op pagina 4.

Leermiddelen Wettelijke takenNiveau 1/praktijkonderwijs • Sociale Hygiëne• Keukenassistent ISBN 9789052110486 ISBN 9789052110486 • Social Responsibility• Bedieningsassistent ISBN 9789052110486 ISBN 9789052112466Niveau 2 en 3 mbo • Horecaportier • Werken als kok ISBN 9789052119564 ISBN 9789052110486 • Werken als gastheer/-vrouw • Bereidingstechnieken 1 ISBN 9789052110486 ISBN 9789052110486 • Drankenkennis 1 • Bereidingstechnieken 2 (2017) ISBN 9789052110486 ISBN 9789052110486 • Drankenkennis 2 (2017) • Warenkennis 1 ISBN 9789052110486 ISBN 9789052110486 • Gastronomie (2017) • Warenkennis 2 (2017) ISBN 9789052110486 ISBN 9789052110486Niveau 4 mbo (PlanBoek) • Ondernemingsplan • Boekhouden ISBN 9789074625463 ISBN 9789074625531• Marketing & Sales voor de horeca deel 1 • Boekhouden met exact ISBN 9789074625579 online ISBN 9789074625548• Marketing & Sales voor de horeca deel 2 • Bedrijfseconomie deel 1 ISBN 9789074625586 ISBN 9789074625555• Personeel & organisatie • Bedrijfsadministratie • Bedrijfseconomie deel 2 deel 1 deel 1 ISBN 9789074625562 ISBN 9789052110646 ISBN 9789074625555 SVH - Staat achter de Nederlandse Horeca• Personeel & organisatie • Bedrijfsadministratie deel 2 deel 2 ISBN 9789052110738 ISBN 978907462549422

Meer weten? Ons aanbod...over de nieuwe examens, Examensleermiddelen en activiteitenvan SVH? Onderstaande examens worden momenteel afgenomen of zijn in ontwikkeling: SERVICE EN INFORMATIE HORECA • Sociale Hygiëne [email protected] Beschikbaar in de talen: 088 - 050 15 00 Engels, Mandarijn Chinees, Nederlands*, RICHARD VAN DIJK Noord-Afrikaans-Arabisch, Turks Key accountmanager [email protected] • Leermeester 06 - 33 87 78 89 Coachen & Begeleiden, Portfolio, Theorie* RICARDO ESHUIS Directeur • Horecaportier [email protected] Praktijk, Theorie* 06 - 81 48 62 87 Keuken BART WEUSTINK • Keukenassistent (KAS) Productontwikkelaar • Kok [email protected] • Zelfstandig werkend kok 06 - 21 52 32 33 Bediening • Bedieningsassistent (BAS) • Gastheer/-vrouw • Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw Wijn • SVH Wijn 2 • SVH Wijn 3 • SVH Wijn 4 Bier • SVH Bier 1 (2017) • SVH Bier 2 (2017) • SVH Bier 3 (2018) Koffie • SVH Koffie 1 (2017) • SVH Koffie 2 (2017) • SVH Koffie 3 (2018) Thee • SVH Thee 1 (2018) • SVH Thee 2 (2018) * Dit examen wordt ook aangeboden als mondeling examen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door foto- kopieën, opnamen, of enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. Eventuele zet- en drukfouten zijn voorbehouden. www.svh.nl 23

24 Wij staan achter je