ชุดการเรียนรู้วิชาเคมี เรื่อง กรด-เบส (สารละลายบัฟเฟอร์)

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ คำนำ การพัฒนาสื่อ นวัตกรรมการเรียนรู้ จะต้องพัฒนาความสามารถของ ผู้เรียนเพื่อให้ผู้เรียนมีนิสัย ใฝ่เรียนรู้ แสวงหาความรู้และนาไปใช้ได้ในชีวิตจริง การเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสาคัญ เน้นให้ผู้เรียนเป็นคนดี เก่งและมี ความสุข ผู้วิจัยได้จัดทา ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เร่ือง กรด- เบส โดยใช้ รูปแบบการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ั นมั ธยมศึกษาปีที่ 5 ซ่ึงได้มีการวิเคราะห์สาระ การเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ โดยยึดหลักสูตรสถานศึกษาข้ันพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง 2560 และฉบับปรับปรุง 2563) หลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรียนหนองโนประชาสรรค์ และจากการศึกษา เอกสารทางวิชาการ เทคนิควิธีการสอน แนวทางการจัดการเรียนรู้เชิงรุก และ เอกสารอื่นๆท่ีเก่ียวข้อง และนาเทคนิคการสอนโดยใช้ รูปแบบการจัดการ เรยี นรู้วฏั จักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการเรยี นรู้เชิงรุก (Active Learning) มาใช้ ในการจดั การเรยี นรู้เพื่อพัฒนาทักษะการแกป้ ัญหาของนกั เรยี น มีเน้ือหาเกย่ี วกับ เวรดั ื่อแงลกะปรดระ-เมเบินสผลสตอาดมแสทภรากพกจิจรกิงรจรัดมกกิจาแกรเรรรียมนกรลู้ทุ่ม่ีหลโดายกยหึดลคายวาแมลแะตมกีกตร่าะงบรวะนหกวา่ารง ผู้เรียน นอกจากน้ีแล้วยังมีเป้าหมายหลักอีกประการหน่ึงคือ การพัฒนาด้าน ความรู้คคู่ ณุ ธรรม มีกจิ กรรมช่วยส่งเสรมิ ใหน้ กั เรยี นเปน็ ผ้รู กั การแสวงหาความรู้ ด้วยตนเองมากข้ึน และมีแนวทางในการเรียนเฉพาะตน และทั้งนี้ยังมีเน้ือหาให้ นกั เรยี นไดเ้ ช่ือมโยงเน้ือหากับบรบิ ทของตนเองในชีวิตประจาวันได้ อีกด้วย ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส เล่มน้ี เป็นส่วนหน่ึง ของผลงานทางวิชาการ เร่ือง การพัฒนาชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้วัฏจกั รการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การเรียนรู้เชิง รุ ก ( Active Learning) เ พื่ อ พั ฒ น า ทั ก ษ ะ ก า ร แ ก้ปั ญ ห า ข อ งนั ก เ รี ย น ช้ั น มัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 เพ่ือขอเลื่อนวิทยฐานะ เป็นครูเชี่ยวชาญ ซ่ึงได้ผ่านการตรวจสอบจาก ผูเ้ ช่ียวชาญเรยี บร้อยแล้ว ผวู้ ิจัยขอขอบพระคณุ ทา่ นไว้ ณ โอกาสน้ี สิรลิ ักษณ์ วงษช์ ารี ก

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ สำรบัญ เรอื่ ง หนา้ ก คานา ข 1 สารบัญ 2 3 คาช้ีแจง 4 7 คาชี้แจงสาหรับนักเรียน 9 12 แผนผงั แสดงขั้นตอนการเรียนโดยใช้ ชุดการเรียนรู้ 16 17 ชุดการเรียนรู้ท่ี 10 19 เร่ือง สารละลายบัฟเฟอร์ 20 21 แบบทดสอบก่อนเรียน แ 22 สารละลายบัฟเฟอร์ ข แบบฝึกหัดที่ 10.1 เรื่อง สารละลายบฟั เฟอร์ Map Mapping แบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม ภาคผนวก - เฉลยแบบทดสอบ - เฉลยแบบฝกึ หัดที่ 10.1 เร่ือง สารละลายบัฟเฟอร์

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ คำชี้แจง ชุดกำรเรยี นรูว้ ิชำ เคมี เร่อื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบกำรจัดกำรเรยี นรู้ แแบบวัฏจกั รกำรเรยี นรู้ 5Es รว่ มกบั กำรจดั กำรเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนำทกั ษะกำรแกป้ ัญหำ ของนกั เรียนชั้นมัธยมศกึ ษำปีท่ี 5 ชุดการเรยี นรูว้ ชิ า เคมี เรอื่ ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรยี นรู้ แบบวฏั จกั รการเรยี นรู้ 5Es รว่ มกบั การจดั การเรยี นรู้เชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทักษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 ผู้จดั ทาได้สร้างข้ึนเพื่อใช้ประกอบการจดั กิจกรรม การเรียนรู้รายวชิ าเคมี 3 รหสั วชิ า ว30223 ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาการเรยี นรูข้ องนกั เรียน ทเี่ น้นให้ นักเรยี นมีคุณลักษณะสาหรับการเปน็ พลเมืองในศตวรรษท่ี 21 ผู้เรียนสามารถ ประมวลความรู้และประสบการณเ์ ดิมของตนออกมา และสิ่งทีน่ ักเรียนเขยี น สะทอ้ นให้เหน็ ถงึ การสืบเสาะหาความรู้ ความเขา้ ใจในการเรียนรู้ มีการจดั ระบบ ข้อมูล ประเมิน สรุปและกระตนุ้ คิดตัดสินใจ แกป้ ญั หาอยา่ งมีประสิทธิภาพ ด้วยการเรียนรู้แลกเปลี่ยนความคิด(Think-pair-share) การเรยี นรูแ้ บบ ร่วมมือ (Collaborative learning group) และสรา้ งองค์ความรู้ด้วยแผนผัง ความคดิ (Concept mapping) เพื่อการจาแนกและกาหนดมโนทศั น์ (Developing Categories and Concepts) ไดแ้ ก่ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) เโนด้ือยหผู้สาแอลนะจจดั ุดใปหร้มะีคสวงาคมก์ ยาารกเรงียา่ ยนเรหู้แมลาะะสสามมแกาับรถวนัยาคคววาามมสราู้ไปมปารรถบั ใช้ใขนองผูเ้ รียน ชีวิตประจาวนั ได้ ซ่ึงครูผสู้ อนควรนาไปใช้ควบค่กู บั แผนการจดั การเรยี นรู้ เร่อื ง กรด-เบส ซ่ึงประกอบด้วยส่วนประกอบดงั น้ี 1. คาชี้แจงชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ คาชี้แจงสาหรับนกั เรียน 2. แผนผงั แสดงขั้นตอนการเรียนโดยใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ 3. มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวช้ีวดั สาระสาคัญ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ สมรรถนะสาคญั ของผูเ้ รียน คณุ ลักษณะอันพ่ึงประสงค์ 4. แบบทดสอบกอ่ นเรียน เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน 5.ชุดการเรียนรู้วชิ า เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การ เรยี นรูแ้ บบวฏั จกั รการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การจดั การเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทกั ษะการแกป้ ญั หา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5 6. แบบทดสอบหลังเรียน เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น 7. เฉลยกจิ กรรมการเรยี นรู้ 8. แบบประเมินและเกณฑ์การประเมินกจิ กรรมการเรยี นรู้ ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรอ่ื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ ชุดการเรยี นรู้วชิ า เคมี เรอ่ื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ แบบวฏั จกั ร การเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแกป้ ญั แหา ของนกั เรยี นช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 ชุดนเ้ี ปน็ กจิ กรรมการเรยี นรู้ที่เนน้ ให้นกั เรียนได้ลงมือปฏบิ ตั ิ สามารถพัฒนา องค์ความรู้ ทกั ษะทางวทิ ยาศาสตร์ คณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ และสมรรถนะ สาคัญของนักเรยี นตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน พ.ศ.2551 1

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ คำชี้แจงสำหรับนกั เรยี น ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปญั หา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5 ชุด 10 สารละลาย บัฟเฟอร์ เป็นชุดการเรียนรู้ท่ีใช้ประกอบการเรียน และเป็นชุดการเรียนรู้ที่นักเรียน สามารถศึกษาและทาความเข้าใจโดยให้นักเรียนอ่านแนะนาการใช้ชุดกิจกรรมการ เรียนรู้ และปฏิบัติกิจกรรมตามข้ันตอนของกิจกรรม รวมท้ังสามารถสอบถาม ประเด็นสงสัยจากครูผู้สอนโดยตรง ซ่ึงนักเรียนจะได้รับความรู้อย่างครบถ้วน โดย ปฏบิ ัตติ ามขั้นตอนดงั ต่อไปนี้ 1. ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ชุด 10 สารละลาย บัฟเฟอร์ ใช้เวลา 2 ช่ัวโมง 2. ศกึ ษาจุดประสงค์การเรียนรู้ แ3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน พร้อมทงั้ ตรวจคาตอบ และบันทึกคะแนนลงใน แบบบันทึกคะแนน 4. ทากิจกรรมการเรียนรู้ เพ่ือประเมินความรู้ความเขา้ ใจในบทเรียน 5. ท่าน บทเรียน ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการ จัดการเรียนรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 ชุด 10 สารละลายบฟั เฟอร์ 6. ให้นักเรียนทากิจกรรมด้วยความซื่อสัตย์หากมีข้อคาถามหรือข้อสงสัย สามารถสอบถามครูผ้สู อนได้ 7. เกณฑ์การผ่านการประเมินจะผ่านเมื่อนักเรียนทาคะแนนได้ คดิ เปน็ ร้อยละ 80 หากนักเรียนไม่ผา่ นการประเมิน ให้นักเรียนศึกษาเน้ือหา และทากิจกรรมอีกคร้ัง แล้วทาการประเมินผลใหม่ จนกว่าจะได้คะแนนผ่านเกณฑ์ เพ่ือให้มั่นใจว่านักเรียนมี ความรู้ความเขา้ ใจตามวัตถุประสงคก์ ารเรียนรู้และพร้อมทจี่ ะเรียนรู้ในชุด ต่อไป 2

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แผนผังแสดงขนั้ ตอนกำรเรยี น โดยใช้ชุดกำรเรยี นรู้ แ1. ทำแบบทดสอบกอ่ น เรือ่ ง สำรละลำยบัฟเฟอร์ จำนวน 5 ข้อ แ2. อ่ำนคำชี้แจงชุดกำรเรยี นรู้ แไม่ผ่ำนเกณฑ์ 3. ศกึ ษำชุดกำรเรยี นรู้ โดยปฏบิ ัตดิ งั น้ี แกำรประเมินผล ทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี น แผ่ำนเกณฑ์ แศกึ ษำเนอื้ หำ 3 ทำกจิ กรรมกำรเรยี นรู้ ทำแบบทดสอบหลังเรียน แ4. ตรวจสอบแบบทดสอบก่อนเรียน - หลัง เรี ยน กิจก ร ร มก ำ ร เรี ย น รู้ ใ น แต่ ล ะ ขั้ น จ ำ ก เฉ ล ย แบบฝกึ หดั แ5. ศกึ ษำชุดกำรเรยี นรู้

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ ชุดกำรเรียนรู้ที่ 10 เร่ือง สำรละลำยบฟั เฟอร์ ผลกำรเรียนรู้ 1. อธิบำยสมบตั ิ องคป์ ระกอบ และประโยชน์ของสำรละลำยบฟั เฟอร์ แ2. สืบค้นขอ้ มูล และนำเสนอตวั อยำ่ งกำรใช้ประโยชนแ์ ละกำรแกป้ ญั หำโดยใช้ควำมรู้ เกยี่ วกบั กรด–เบส จุดประสงคก์ ำรเรยี นรู้ 2.1 ดา้ นความรู้ (Knowledge : K) อธิบายสมบัติ องคป์ ระกอบ และประโยชน์ของสารละลายบฟั เฟอร์ (K) 2.2 ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (Process : P) แ นาเสนอตวั อย่างการใช้ประโยชนแ์ ละการแกป้ ญั หาโดยใช้ความรู้เกีย่ วกบั กรด–เบส (P) 2.3 ดา้ นคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (Affective/Attitude : A) มีความมุ่งมนั่ ในการทางาน (A1) สำระกำรเรยี นรู้ - สำรละลำยบัฟเฟอร์เป็นสำรละลำยของกรดอ่อนกบั เกลือของกรดอ่อนน้ัน หรือเบสอ่อนกับเกลือของเบสอ่อนน้ัน เมื่อเติมกรด เบส หรือน้ำจะมีผลต่อกำร แเปลี่ยนแปลงค่ำ pH นอ้ ยกวำ่ สำรละลำยทว่ั ไป สมบัตเิ ฉพำะของสำรละลำยบัฟเฟอร์ เป็นประโยชนต์ อ่ กำรควบคุม pH ของระบบในส่ิงมีชีวติ และส่ิงแวดล้อม - ควำมรู้เกี่ยวกับกรด-เบส สำมำรถนำมำใช้ ประโ ยชน์ และแก้ปัญหำใน ชีวติ ประจำวนั เกษตรกรรม อุตสำหกรรม และกำรแพทย์ 4

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ ชุดกำรเรียนรู้ที่ 10 เรื่อง สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4.สำระสำคญั /ควำมคดิ รวบยอด 4.1 ด้านความรู้ สำรละลำยบฟั เฟอร์ เปน็ สำรละลำยทมี่ ีสมบตั ใิ นกำรควบคมุ pH ของ สำรละลำยใหค้ งท่ี เมื่อมีกำรเตมิ กรดแกห่ รอื เบสแกล่ งไปเล็กนอ้ ย ประกอบดว้ ย กรดอ่อนกบั เกลือของกรดอ่อน หรอื เบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อน สำรละลำยทมี่ ีกรดอ่อนกบั เกลือของกรดออ่ นชนดิ นนั้ หรอื กรดอ่อนกบั คเู่ บส ของกรดอ่อน เรยี กวำ่ บฟั เฟอรก์ รด เมื่อเตมิ H+ จำกกรดแกล่ งไป ค่เู บสจะทำ ปฏิกริ ยิ ำกบั H+ ทเ่ี ตมิ ลงไป ทำให้ pH ลดลงไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงท่ี เมื่อเตมิ OH- จำกเบสแกล่ งไป กรดอ่อนจะทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั OH- ทเี่ ตมิ ลงไป ทำให้ pH เพ่ิมข้นึ ไม่ เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงท่ี สำรละลำยทมี่ ีเบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อนชนดิ นน้ั หรอื เบสอ่อนกบั คกู่ รด แของเบสอ่อน เรยี กวำ่ บัฟเฟอรเ์ บส เม่ือเตมิ H+ จำกกรดแกล่ งไป เบสอ่อนจะทำ ปฏกิ ริ ยิ ำกบั H+ ทเ่ี ตมิ ลงไป ทำให้ pH ลดลง ไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงที่ เมื่อเตมิ OH- จำกเบสแกล่ งไป คกู่ รดจะทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั OH- ทเี่ ตมิ ลงไป ทำให้ pH เพ่ิมข้ึนไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงที่ 4.2 ดา้ นทกั ษะ/คณุ ลักษณะผ้เู รยี นของกลุ่มสาระการเรยี นรู้ 1. การจัดกระทาและส่ือความหมายข้อมูล การลงความเห็นจากข้อมูล การ ตั้งสมมติฐาน การกาหนดและควบคุมตัวแปร การทดลอง และ การตีความหมาย ข้อมูลและลงขอ้ สรุป 2. ความสนใจใฝร่ ู้ ความรอบคอบ การร่วมแสดงความคิดเห็นและยอมรับฟัง ความคดิ เหน็ ของผอู้ ่ืน ความมีเหตผุ ล และ การทางานรว่ มกบั ผอู้ ื่นอย่างสรา้ งสรรค์ 5

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ ชุดกำรเรียนรู้ท่ี 10 เรือ่ ง สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4.สำระสำคญั /ควำมคดิ รวบยอด 4.3 ด้านสมรรถนะสาคัญของผ้เู รยี น ความสามารถในการแก้ปัญหา : คิดแก้ปัญหาโดยการใช้เหตุผลและองค์ ความรู้ เช่น ครูตง้ั คาถามแล้วใหน้ ักเรยี นแสดงความคดิ เหน็ การเขยี นแผนผงั ความคิด การคานวณ แ4.4 ด้ำนคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ข้อ 1 มีวนิ ยั การส่งงานตรงตามเวลาทกี่ าหนด ข้อ 2 ใฝเ่ รยี นรู้ ตง้ั ใจและใส่ใจในการจัดกจิ กรรมการเรยี น การสืบค้นขอ้ มูล ข้อ 3 มุ่งมั่นในการทางาน ความมุ่งมั่นในการทางานทั้งงานส่วนตัวและงาน กลุ่ม 4.5 กำรบรู ณำกำร บูรณำกำรกบั กลุ่มสำระกำรเรยี นรูก้ ำรงำนอำชีพ เรอื่ ง อุตสำหกรรม 5. รูปแบบ/กระบวนกำรเรียนรู้ แเทคนิคกำรสอน แบบสืบเสำะหำควำมรู้ (5Es) รว่ มกบั Active Learning 6

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบทดสอบกอ่ นเรยี น คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับนี้มีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. สารละลายบัฟเฟอรป์ รมิ าตร 1 dm3 ไดจ้ ากการผสมสารละลาย 0.1 mol / dm3 HCOOH กับสารละลาย 0.1 mol / dm3 HCOONa สารควบคุม pH ของสารละลายให้ คอ่ นข้างคงท่ีไดเ้ มื่อเตมิ สารละลาย 0.1 mol / dm3 KOH ลงไป 1.0 cm3 เพราะ ก OH- ไอออนถกู สะเทินดว้ ย H+ ไอออนในสารละลายบัฟเฟอร์ ข OH- ไอออนไปรวมกับ Na+ ไอออน ค OH- ไอออนถูกทาให้เจอื จาง ง KOH ที่เตมิ ลงไปน้อยมาก 2. สารละลายในข้อใดตอ่ ไปนีจ้ ดั เป็นสารละลายบัฟเฟอร์ ก HCl เข้มขน้ 0.10 mol / l กับ NaCl 5.85 g ข HCl เขม้ ขน้ 0.05 mol / l กบั NaOH เขม้ ขน้ 0.10 mol / l ปรมิ าตรเท่ากนั ค HCl เข้มขน้ 0.05 mol / l กบั NH3 เข้มขน้ 0.10 mol / l ปรมิ าตรเท่ากัน แง CH3COOH เขม้ ขน้ 0.10 mol / l กับ NaOH เขม้ ขน้ 0.10 mol / l ปรมิ าตร เท่ากัน 3.สารละลายในขอ้ ใดเป็นสารละลายบฟั เฟอร์ ก 10 cm3 1.0 mol / dm3 NH3 + 10 cm3 1.0 mol / dm3 NH4OH ข 10 cm3 1.0 mol / dm3 H2S + 10 cm3 1 mol / dm3 Na2S ค 10 cm3 1.0 mol / dm3 NaOH + 20 cm3 1.0 mol / dm3 CH3COOH ง 10 cm3 1.0 mol / dm3 CH3COOH + 20 cm3 1.0 mol / dm3 NaCN 4. เม่ือผสมสารละลาย HCl 0.2 mol / dm3 จานวน 30 cm3 เข้ากบั สารละลาย NaOH 0.05 mol / dm3 จานวน 20 cm3 เข้าด้วยกัน สารละลายท่ีไดม้ ี pH เท่าใด ก5 ข3 ค2 ง1 5. สารละลายบัฟเฟอร์ท่ีประกอบดว้ ยกรดฟอร์มิกและโพแทสเซียม เฟอรเ์ มต มี pH = 4 อัตราสว่ นระหว่างความเข้มขน้ ของเกลือ : กรด ควรมี ค่าประมาณเท่าใด ( Ka ของ HCOOH = 1.7 × 10 -4 ) ก 0.36 × 10 -4 ข 0.55 ค 1.1 ง 1.7 7

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ กระดำษคำตอบ คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับนม้ี ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบท่ีถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเคร่ืองหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ชื่อ __________________________________ ชั้น ______ เลขท่ี _____ ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ รอ้ ยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 8

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ สำรละลำยบัฟเฟอร์ สำรละลำยบฟั เฟอร์ เปน็ สำรทมี่ ีสมบตั คิ วบคมุ pH ของสำรละลำยให้ คงที่ เมื่อมีกำรเติมกรดแก่ หรือเบสแก่ลงไปเล็กน้อย สำรละลำยบัฟเฟอร์ ประกอบดว้ ยกรดออ่ นกบั เกลือของกรดอแ่อนหรอื เบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อน สำรทมี่ ีสมบตั ใิ นกำรควบคมุ pH ของสำรละลำยให้คงท่ี เมื่อเติมกรด แกห่ รือเบสแกล่ งไปในสำรละลำยจำนวนเล็กน้อย Buffer บัฟเฟอรท์ ป่ี ระกอบดว้ ยกรดอ่อนกบั เกลือของกรดอ่อน สำรละลำยบฟั เฟอร์ เปน็ สำรทมี่ ีสมบัตคิ วบคุม pH ของสำรละลำยให้คงท่ี เมื่อ มีกำรเติมกรดแก่ หรือเบสแก่ลงไปเล็กน้อย สำรละลำยบัฟเฟอรป์ ระกอบด้วยกรดอ่อนกับ เกลือของกรดอ่อนหรอื เบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อน - สำรละลำยทม่ี ีกรดอ่อนกบั เกลือของกรดอ่อนชนิดนั้น หรอื กรดอ่อนกับคู่เบส ของกรดอ่อน เรยี กวำ่ บฟั เฟอรก์ รด - เมื่อเตมิ H+ จำกกรดแก่ลงไป คู่เบสจะทำปฏิกิริยำกบั H+ ท่เี ติมลงไป ทำให้ pH ลดลงไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงท่ี แ- เมื่อเติม OH- จำกเบสแก่ลงไป กรดอ่อนจะทำปฏิกริ ิยำกับ OH- ทเ่ี ตมิ ลงไป ทำให้ pH เพ่ิมข้นึ ไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื วำ่ คงท่ี - pH ของสำรละลำยบัฟเฟอรก์ รดหำได้จำกสูตร pH = - log Ka . กรด เกลือ 9

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ บัฟเฟอรท์ ปี่ ระกอบดว้ ยเบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อน - สำรละลำยท่ีมีเบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อนชนิดนั้น หรือเบสอ่อนกับคู่ เบสของเบสอ่อน เรยี กว่ำ บัฟเฟอร์เบส - เม่ือเติม H+ จำกเบสแกล่ งไป เบสอ่อนจะทำปฏิกิริยำกับ H+ ทีเ่ ติมลงไป ทำให้ pH ลดลงไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื ว่ำคงท่ี แ- เมื่อเติม OH- จำกเบสแกล่ งไป คกู่ รดจะทำปฏิกริ ิยำกับ OH- ทเี่ ติมลงไป ทำให้ เพ่ิมข้ึนไม่เกนิ pH เพิ่มข้ึนไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื ว่ำคงที่ - pH ของสำรละลำยบัฟเฟอรเ์ บสหำไดจ้ ำกสูตร pH = 14- log Kb . เบส เกลือ ตวั อยา่ ง สารละลายบฟั เฟอร์ สารละลายบฟั เฟอร์ กรด คเู่ บส สารละลายของกรด CH3COOH และเกลอื CH3COONa CH3COOH CH3COO- สารละลายของกรด H3PO4 และเกลือ NaH2PO4 H3PO4- สารละลายของเกลอื NaH2PO4 และเกลอื NaHPO4 H3PO4 HPO42- สารละลายของกรด H2CO3 และเกลอื NaHCO3 HCO-3 สารละลายของเกลอื NaHCO3 และเกลือ Na2CO3 H2PO4- CO32- สารละลายของเกลอื NH4Cl และเบส NH3 NH3 H2CO3 HCO-3 NH+4 10

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ บัฟเฟอรท์ ปี่ ระกอบดว้ ยเบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อน - สำรละลำยท่ีมีเบสอ่อนกบั เกลือของเบสอ่อนชนิดนั้น หรือเบสอ่อนกับคู่ เบสของเบสอ่อน เรยี กว่ำ บัฟเฟอร์เบส - เม่ือเติม H+ จำกเบสแกล่ งไป เบสอ่อนจะทำปฏิกิริยำกับ H+ ทีเ่ ติมลงไป ทำให้ pH ลดลงไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื ว่ำคงท่ี แ- เมื่อเติม OH- จำกเบสแกล่ งไป คกู่ รดจะทำปฏิกริ ิยำกับ OH- ทเี่ ติมลงไป ทำให้ เพ่ิมข้ึนไม่เกนิ pH เพิ่มข้ึนไม่เกนิ 0.01 ซ่ึงถอื ว่ำคงที่ - pH ของสำรละลำยบัฟเฟอรเ์ บสหำไดจ้ ำกสูตร pH = 14- log Kb . เบส เกลือ ตวั อยา่ ง สารละลายบฟั เฟอร์ สารละลายบฟั เฟอร์ กรด คเู่ บส สารละลายของกรด CH3COOH และเกลอื CH3COONa CH3COOH CH3COO- สารละลายของกรด H3PO4 และเกลือ NaH2PO4 H3PO4- สารละลายของเกลอื NaH2PO4 และเกลอื NaHPO4 H3PO4 HPO42- สารละลายของกรด H2CO3 และเกลอื NaHCO3 HCO-3 สารละลายของเกลอื NaHCO3 และเกลือ Na2CO3 H2PO4- CO32- สารละลายของเกลอื NH4Cl และเบส NH3 NH3 H2CO3 HCO-3 NH+4 11

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบฝึกหัดที่ 10.1 ช่ือ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกย่ี วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 1. จงพิจารณาว่าสารละลายท่ีกาหนดให้ต่อไปน้ี จัดเป็นสารละลายบัฟเฟอร์หรือไม่ พร้อมเหตผุ ลประกอบ 1) สารละลาย CH3COOH เข้มข้น 2.0 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย CH3COONa เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบาศก์ เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 2) สารละลาย NH3 เข้มข้น 0.4 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย NH4Cl เข้มข้น 0.2 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร __________________________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ 3) สารละลาย NH3 เข้มข้น 0.2 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย HCl เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 200 ลูกบาศก์เซนติเมตร __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 12

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบฝึกหดั ที่ 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกย่ี วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4) สารละลาย CH3COOH เข้มข้น 0.1 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย NaOH เข้มข้น 0.1 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 200 ลูกบาศก์เซนติเมตร __________________________________________________ __________________________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 2. เพราะเหตุใดเมื่อเติมกรดแกป่ รมิ าณเล็กน้อยลงไปในระบบทีป่ ระกอบดว้ ย สารละลาย CH3COOH และCH3COONa คา่ pH ของสารละลายจงึ เกดิ การ เปล่ียนแปลงน้อยมาก __________________________________________________ __________________________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 13

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบฝึกหัดท่ี 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำช้ีแจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกย่ี วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 3. สารละลายบัฟเฟอร์ซ่ึงประกอบดว้ ย CH3COOH เขม้ ขน้ 1 โมล/ลูกบาศก์ เดซิเมตร ปริมาตร 1 ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร และสารละลาย CH3COONa เขม้ ขน้ 0.5 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร จะมีค่า pH เท่าใด (กาหนดให้ ค่า Ka ของ CH3COOH = 1.8 × 10-5 mol/dm3 log 1.8 = 0.2553 และ log 2 = 0.3010) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 14

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบฝึกหดั ที่ 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกย่ี วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4. เมื่อเตมิ สารละลาย HNO3 เขม้ ขน้ 0.05 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร ปริมาตร 1 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร ลงในสารละลายในข้อ 3. สารละลายใหม่จะมีคา่ pH เท่าใด (กาหนดให้ log 1.8 = 0.2553 และ log 2 = 0.3010) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 15

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ Map Mapping คาชี้แจง : ให้นักเรียนสรุปเน้ือเร่ือง สารละลายบฟั เฟอร์ โดยใช้แผนผังความคิด : โดยเลือกใช้ผงั กราฟฟิก แบบ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) 16

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ แบบทดสอบหลังเรยี น คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับนี้มีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเคร่ืองหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. สารละลายบัฟเฟอรป์ รมิ าตร 1 dm3 ไดจ้ ากการผสมสารละลาย 0.1 mol / dm3 HCOOH กับสารละลาย 0.1 mol / dm3 HCOONa สารควบคมุ pH ของสารละลายให้ คอ่ นข้างคงท่ีไดเ้ มื่อเตมิ สารละลาย 0.1 mol / dm3 KOH ลงไป 1.0 cm3 เพราะ ก OH- ไอออนถกู สะเทินดว้ ย H+ ไอออนในสารละลายบัฟเฟอร์ ข OH- ไอออนไปรวมกับ Na+ ไอออน ค OH- ไอออนถูกทาให้เจือจาง ง KOH ที่เตมิ ลงไปน้อยมาก 2. สารละลายในข้อใดตอ่ ไปนี้จดั เป็นสารละลายบัฟเฟอร์ ก HCl เข้มขน้ 0.10 mol / l กับ NaCl 5.85 g ข HCl เขม้ ขน้ 0.05 mol / l กบั NaOH เขม้ ขน้ 0.10 mol / l ปริมาตรเท่ากัน ค HCl เข้มขน้ 0.05 mol / l กบั NH3 เข้มขน้ 0.10 mol / l ปรมิ าตรเท่ากนั แง CH3COOH เขม้ ขน้ 0.10 mol / l กับ NaOH เขม้ ข้น 0.10 mol / l ปริมาตร เท่ากัน 3.สารละลายในขอ้ ใดเป็นสารละลายบฟั เฟอร์ ก 10 cm3 1.0 mol / dm3 NH3 + 10 cm3 1.0 mol / dm3 NH4OH ข 10 cm3 1.0 mol / dm3 H2S + 10 cm3 1 mol / dm3 Na2S ค 10 cm3 1.0 mol / dm3 NaOH + 20 cm3 1.0 mol / dm3 CH3COOH ง 10 cm3 1.0 mol / dm3 CH3COOH + 20 cm3 1.0 mol / dm3 NaCN 4. เม่ือผสมสารละลาย HCl 0.2 mol / dm3 จานวน 30 cm3 เข้ากับสารละลาย NaOH 0.05 mol / dm3 จานวน 20 cm3 เข้าด้วยกัน สารละลายท่ีไดม้ ี pH เท่าใด ก5 ข3 ค2 ง1 5. สารละลายบัฟเฟอร์ท่ีประกอบดว้ ยกรดฟอรม์ ิกและโพแทสเซียม เฟอรเ์ มต มี pH = 4 อัตราสว่ นระหว่างความเขม้ ขน้ ของเกลือ : กรด ควรมี ค่าประมาณเท่าใด ( Ka ของ HCOOH = 1.7 × 10 -4 ) ก 0.36 × 10 -4 ข 0.55 ค 1.1 ง 1.7 17

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ กระดำษคำตอบ คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับนี้มีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ชื่อ __________________________________ ช้ัน ______ เลขท่ี _____ ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เป็นรอ้ ยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 18

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ บรรณำนกุ รม กระทรวงศกึ ษาธิการ. (2551).หลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานพทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย. จรรยา ดาสา. (2552). 15 เทคนิคในการจดั การเรียนรู้ทเ่ี นน้ การเรียนเชิงรุก. นิตยสาร สสวท. ชาตรี ฝ่ายคาตา.(2551).การจดั การเรียนรู้ท่เี น้นกระบวนการสบื เสาะหาความรู้.วารสาร ศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร,11(1),31-45 โชคชัย ยนื ยง (2561) ยทุ ธวิธีการจัดการเรียนรู้มโนมติฟสิ ิกส์. ขอนแก่น: โรงพิมพ์ขอนแก่นการ พิมพ์ นิพนธ์ ตังคณานุรักษ์และคณิตา ตังคณานุรักษ์. (2554). Compact เคมี ม.5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : แม็ค สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2560). คมู่ ือการใช้หลักสูตรรายวิชา เพิ่มเติม วิทยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551 วิชาเคมี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย. สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.). (2561) BSCS. http://biology.ipst.ac.th/?p=688 วรากร หิรัญญาภินันท์. (2556). หนงั สือชุดเทคนคิ การเรยี นเคมี กรด-เบส. กรุงเทพฯ : แสานักพิมพ์ฟิสกิ สเ์ ซนเตอร์. วิจารณ์ พานิช. (2555). วิถีสร้างการเรียนรู้เพ่ือศษิ ย์ ในศตวรรษที่ 21. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสดศรี- สฤษดวิ์ งศ,์ 2555. 416 หน้า. วีระชาติ สวนไพรินทร์. (2537). คมู่ อื เตรยี มสอบเคมมี .5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ ภมู ิบัณฑติ . พงศธร นันทรเนศ และคณะ. (2560). หนงั สือเรยี น รายวชิ าเพม่ิ เตมิ เคมี. พิมพ์คร้ังที่ 4. กรุงเทพฯ : บริษทั ไทยร่มเกล้า จากัด. ศริ ิลักษณ์ ผลวัฒนะ และประดับ นาคแก้ว. (2546). หนงั สือเรยี นเคมชี ั้นมธั ยมศกึ ษาปีที่ 5 ภาคเรยี นที่ 2. กรุงเทพฯ : แม็ค. ศริ ิศกั ด์ิ โลลุพิมาน และคณะ. (2560). แบบฝกึ หัดเพ่ิมเติม รายวชิ าเพม่ิ เตมิ วทิ ยาศาสตร์ และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 เล่ม 2. พิมพ์ครั้งท่ี 4. กรุงเทพฯ : บริษทั ไทยร่มเกล้า จากัด. สมพงศ์ จนั ทร์โพธ์ิศรี. (2555). เคมี ม. 5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : ไฮเอ็ดพลับลิชช่ิง. สาราญ พฤษ์สุนทร. (2553). อุดม คชินทร. (2561). “การเปลี่ยนแปลงของวงการศกึ ษาในยุคของคนรุ่น Z”. เอกสาร ประกอบการบรรยายทีป่ ระชุมอธิการบดแี ห่งประเทศไทย (ทปอ.) งานมหกรรม อุดมศกึ ษา University Xpo:อุดมศกึ ษา-พลังขบั เคล่ือนประเทศไทย 4.0 (Universities, the driver of Thailand 4.0). 15 19

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ ภำคผแ นวก 20

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ เฉลยแบบทดสอบ คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับนม้ี ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบท่ีถูกต้องที่สุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ชื่อ __________________________________ ชั้น ______ เลขท่ี _____ ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เป็นรอ้ ยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 21

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกย่ี วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 1. จงพิจารณาว่าสารละลายท่ีกาหนดให้ต่อไปนี้ จัดเป็นสารละลายบัฟเฟอร์หรือไม่ พร้อมเหตุผลประกอบ 1) สารละลาย CH3COOH เข้มข้น 2.0 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย CH3COONa เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบาศก์ เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร _เป_น็_ส_า_ร_ล_ะ_ล_าย_บ_ัฟ_เ_ฟ_อ_ร_์ เน_่ือ_ง_จ_า_ก_ใน_ร_ะ_บ_บ_ป_ร_ะก_อ_บ_ด_้ว_ย_ก_ร_ด_อ_่อ_น_แล_ะ_เก_ล_ือ_____ _ข_อ_ง_ก_รด_อ_่อ_น_น_้ัน________________________________________ __________________________________________________ 2) สารละลาย NH3 เข้มข้น 0.4 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย NH4Cl เข้มข้น 0.2 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร _เ_ป_็น_ส_า_รล_ะ_ล_า_ย_บ_ฟั _เฟ_อ_ร_์ เ_น_่ือ_ง_จ_าก_ใ_น_ร_ะบ_บ_ป_ร_ะ_ก_อ_บ_ด_้วย_เ_บ_ส_อ_่อ_น_แ_ล_ะเ_ก_ล_ือ____ แ_ข_อ_ง_เบ_ส_อ_่อ_น_น_ัน้ ________________________________________ __________________________________________________ 3) สารละลาย NH3 เข้มข้น 0.2 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย HCl เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปรมิ าตร 200 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร __________________N_H_3_+__H_C_l _→__N_H_4C_l___________________ __จา_น_ว_น_โม_ล_เ_รม่ิ_ต_น้ ___________0_.0_2____0_.1_______-_________m_o_l___ __จา_น_ว_น_โม_ล_ท_่ีใ_ช_้ไป_ห_ร_ือ_ท_ี่เก_ดิ _ข_้นึ ___0_.0_2____0._0_2______0_.0_2_______m_o_l___ __จา_น_ว_น_โม_ล_ค_ง_เห_ล_ือ____________-____0_.0_8______0_.0_2_______m_o_l___ __ไม_่เ_ป็น_ส_า_ร_ล_ะล_า_ย_บ_ัฟ_เฟ_อ_ร_์ เ_น_่อื _ง_จา_ก_ใ_นร_ะ_บ_บ_ไม_่ไ_ด_้ป_ร_ะก_อ_บ_ด_้ว_ย_ก_รด_อ_่อ_น_แ_ล_ะ_เก_ล_ือ_ __ขอ_ง_ก_ร_ด_อ_่อน_น_ัน้ ________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 22

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ เฉลยแบบฝึกหัดที่ 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกยี่ วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4) สารละลาย CH3COOH เข้มข้น 0.1 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปริมาตร 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร ผสมกับสารละลาย NaOH เข้มข้น 0.1 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ปรมิ าตร 200 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร __________________________________________________ ___________C_H_3C_O_O_H__+__N_a_O_H_→__C_H_3_C_O_O_N_a_+__H_2O_____________ แ_จ_า_น_วน_โ_ม_ล_เร_ม่ิ _ต_น้ ___________0_._0_5____0_._0_2______-______m__o_l ___ _จ_า_น_วน_โ_ม_ล_ท_ี่ใช_้ไ_ป_ห_รอื _ท_่ีเ_ก_ิดข_้นึ ____0_._0_2____0_._0_2_____0_.0_2_____m__o_l ___ _จ_า_น_วน_โ_ม_ล_ค_งเ_ห_ล_ือ__________0_._0_3_____-_______0_.0_2_____m__o_l ___ _เ_ป็_นส_า_ร_ล_ะล_า_ย_บ_ัฟ_เฟ_อ_ร_์ เ_น_่อื _ง_จา_ก_ใ_น_ระ_บ_บ_ป_ร_ะก_อ_บ_ด_้ว_ย_ก_ร_ด_อ_่อน_แ_ล_ะ_เก_ล_ือ_ข_อ_ง_กร_ด_ _อ_่อ_น_ท_ี่เก_ิด_ข_้ึน_จ_าก_ป_ฏ_กิ _ริ _ิย_า__________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 2. เพราะเหตใุ ดเมื่อเติมกรดแก่ปริมาณเล็กน้อยลงไปในระบบท่ีประกอบดว้ ย สารละลาย CH3COOH และCH3COONa ค่า pH ของสารละลายจงึ เกดิ การ เปล่ียนแปลงนอ้ ยมาก ไ_อ_อ_อ_น_ตา่_ง_ๆ_ท_่ีอ_ย_ูใ่ _น_ระ_บ_บ_ม_ีด_ัง_น_ี้ ______________________________ _____________C_H_3_C_O_O_H_+__H_2_O_⇌__C_H_3_C_O_O_- _+__H_3O_+____________ แ________________C_H_3C_O_O_N_a_→___N_a+__+_C_H_3_C_O_O_- ______________ __เ_ม_่ือ_เต_มิ _H_3_O_+_ล_ง_ไป_เ_ล็ก_น_้อ_ย_C_H_3_C_O_O_- _จ_ะไ_ป_ท_าป_ฏ_กิ _ิร_ิย_าก_ับ__H_3O_+_เ_ก_ดิ เ_ป_็น_____ __C_H_3_C_O_O_H_ซ_่ึง_ท_าใ_ห_้ค_ว_าม_เ_ข_้มข_น้ _ข_อ_ง_H_3_O_+ _ใน_ส_า_รล_ะ_ล_า_ย_เป_ล_่ีย_น_แ_ป_ลง_ไ_ป_น_้อ_ยม_า_ก_ __ค_่า_p_H__ขอ_ง_ส_า_รล_ะ_ล_า_ย_จงึ_เ_ป_ล_ี่ยน_แ_ป_ล_ง_น_้อ_ย_ม_าก_____________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 23

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ เฉลยแบบฝึกหัดที่ 10.1 ช่ือ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำช้ีแจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกยี่ วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 3. สารละลายบัฟเฟอร์ซ่ึงประกอบดว้ ย CH3COOH เขม้ ข้น 1 โมล/ลูกบาศก์ เดซิเมตร ปริมาตร 1 ลูกบาศก์เดซิเมตร และสารละลาย CH3COONa เขม้ ขน้ 0.5 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร จะมีค่า pH เท่าใด (กาหนดให้ ค่า Ka ของ CH3COOH = 1.8 × 10-5 mol/dm3 log 1.8 = 0.2553 และ log 2 = 0.3010) _________________p_H__=_-_l_og__K_a –__lo_g_[_[CCH_H33_CCO_OO_ONH_a]]______________ ______________________=____-__l__og____(1__.8____× __10__-__5)__–____lo__g__0__1.5__________________________________________ ___________=__5_–__lo_g_1_.8_–__lo_g_2__________________________ ___________=__5_–_0_._25_5_3_–__0._3_0_10_________________________ ___________=__4._4_43_7__________________________________ แ__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 24

ชุดที่ 10 สำรละลำยบฟั เฟอร์ เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 10.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำช้ีแจง :ตอบคำถำมและคำนวณเกยี่ วกบั สำรละลำยบฟั เฟอร์ 4. เม่ือเติมสารละลาย HNO3 เขม้ ขน้ 0.05 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร ปริมาตร 1 ลูกบาศก์เซนติเมตร ลงในสารละลายในขอ้ 3. สารละลายใหม่จะมีคา่ pH เท่าใด (กาหนดให้ log 1.8 = 0.2553 และ log 2 = 0.3010) สารละลาย HNO3 เข้มขน้ 0.05 mol/dm3 ปริมาตร 1 cm3 สารละลาย 1000 cm3 มี HNO3 อยู่ 0.05 mol สารละลาย 1 cm3 มี HNO3 อยู่ 0.05 ×1 = 5 × 10-5 mol 1000 กรด HNO3 แตกตัวให้ H3O+ = 5 × 10-5 mol ทาปฏิกิรยิ ากบั CH3COO- ดงั สมการ CH3COO- (aq) + H3O+ (aq) ⇌ CH3COOH (aq) + H2O (l) ณ ภาวะสมดลุ มี CH3COO- คิดเป็น 0.5 – (5 × 10-5) = 0.49995 mol มี CH3COOH คิดเปน็ 1 + (5 × 10-5) = 1.00005 mol สารละลาย 1001 cm3 มี CH3COO- อยู่ 0.49995 mol สารละลาย 1000 cm3 มี CH3COO- อยู่ 0.49995 ×1000 = 0.4995 mol 1001 ดงั นน้ั สารละลายผสมมี [CH3COO-] = 0.4995 mol/dm3 แ สารละลาย 1001 cm3 มี CH3COOH อยู่ 1.00005 mol สารละลาย 1000 cm3 มี CH3COOH อยู่ 1.00005 ×1000 = 0.9990 mol 1001 ดังน้ัน สารละลายผสมมี [CH3COOH] = 0.9990 mol/dm3 pH = -log Ka – log [CH3COOH] [CH3COO−] = - log (1.8 × 10-5) – log 0.9990 0.4995 = 5 – log 1.8 – log 2 = 5 – 0.2553 – 0.3010 = 4.4437 25

ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรอ่ื ง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรูว้ ฏั จกั รการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การเรียนรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทกั ษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 สิรลิ ักษณ์ วงษช์ ารี