หลักสูตร 057 นารินรัตน์ กันยะ

หลักสตู รท้องถ่นิ เรอื่ ง“ไผ่” ความสาคญั ของหลักสูตรทอ้ งถนิ่ หลักสูตรท้องถ่ิน เป็นหลักสูตรท่ีสถานศึกษา จัดทาข้ึนตามวัตถุประสงค์ท่ีเกี่ยวกับสภาพปัญหาในชุมชน และสงั คม ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น กาหนดให้ผู้เรยี นในระดับการศึกษาข้ันพืน้ ฐานไดเ้ รียนร้เู กีย่ วกับเนอ้ื หาทเ่ี ก่ยี วข้องกับ ท้องถิ่นที่ตนอาศัยอยู่ ในด้านเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดล้อม ประเพณี วัฒนธรรม ตลอดจนอาชีพ และภูมิปัญญา ทอ้ งถ่ินในดา้ นทฤษฎี ดา้ นปฏบิ ัติท้ังในและนอกห้องเรยี น เพอ่ื ใหผ้ ู้เรียนไดเ้ ห็นคณุ คา่ ของทอ้ งถิ่นตนเอง รูจ้ ักรักและ หวงแหนความเปน็ ไทยในท้องถ่นิ ตนเอง ซง่ึ สอดคลอ้ งกบั พระราชบญั ญัติการศกึ ษาแห่งชาติ มาตราท่ี ๒๗ ท่ีมุ่งเน้น ความเป็นไทย ความเป็นพลเมืองที่ดีของชาติ การดารงชีวิต และการประกอบอาชีพตลอดจนเพื่อการศึกษาตอ่ ใน ระดบั สงู ขน้ั ตอ่ ไป หลกั สูตรท้องถ่ินเร่ืองไผ่ เปน็ หลกั สูตรทเี่ นน้ กระบวนการปฏบิ ตั ิเพ่ือใหน้ ักเรียนเกิดการเรียนรู้ที่หลากหลาย จากแหล่งเรียนรู้ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น หรอื ปราชญช์ าวบา้ นทีอ่ ยรู่ อบๆ ในชุมชนบ้านแหน อาเภอท่าวังผา จงั หวดั น่าน จึงจัดทาหลักสตู รท้องถ่นิ น้ขี ้ึนมา

ที่ตัง้ และสภาพชุมชนโรงเรียนบ้านแหน โรงเรียนบ้านแหน ตั้งอยู่ท่ีหมู่ ๑ ตาบลผาทอง อาเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน ระยะห่างจากท่ีว่าการอาเภอ ท่าวังผา ประมาณ ๙ กิโลเมตร ห่างจากตัวจังหวัดน่าน ๕๑ กิโลเมตร โรงเรียนบ้านแหนกลุ่มโรงเรียนผา ทอง สานักงานเขตพน้ื ที่การประถมศึกษาน่าน เขต ๒ กระทรวงศึกษาธิการ ตั้งข้ึนเมื่อวนั ที่ ๒๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ โดยนายอาเภอปัว เป็นผู้ก่อต้ัง ประชาชนในหมู่บ้านได้บริจาควัสดุและแรงงานจัดสร้างเป็นอาคารเรียน ชั่วคราว ขนาดกว้าง ๖ เมตร ยาว ๑๐ เมตรทางอาเภอได้แต่งตั้งนายเมืองเย็น สุริยสาร มาเป็นครูใหญ่ และนาย ทองสุข อะทะไชย เป็นครูผู้สอน ในตอนแรกเริ่มมีจานวนนักเรียน ๔๖ คน ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๘๒ นายอิน เขียน อะทะ ได้มาดารงตาแหนง่ ครูใหญ่ ได้ร่วมกบั ประชาชนในหมู่บ้านต่อเติมอาคารเรียนเดิมให้มีขนาดกว้าง ๘ เมตร ยาว ๑๒ เมตร และย้ายจากที่เดิมมาอยู่ในที่ปัจจุบัน ปัจจุบันโรงเรียนมีเน้ือท่ี ๗ ไร่ ๒ งาน และได้จัด ทาการศึกษาตงั้ แต่นน้ั เปน็ ตน้ มา นักเรียนท่ีมาเรียนโรงเรียนบ้านแหนส่วนใหญ่เป็นนักเรียนท่ีอยู่ในชุมชน และบริเวณใกล้เคียงเขตพ้ืนที่ที่ รับผิดชอบ ผู้ปกครองส่วนใหญ่มีฐานะยากจน และส่วนใหญจ่ ะมีอาชีพเกษตรกรรม แต่ผู้ปกครองให้ความร่วมมอื กบั ทางโรงเรียนเปน็ อยา่ งดี ไผเ่ ป็นพืชที่สามารถเจรญิ เติบโตในพ้ืนที่แห้งแล้ง ฟ้ืนฟูดินให้กลบั มาอุดมสมบูรณ์ได้ และยงั เปน็ พืชที่มีการ เจริญเติบโตเร็วท่ีสุด มีชีวมวลสูงท่ีสุดในบรรดาพืชที่อยู่บนดินด้วยกัน ไผ่เป็นพืชท่ีอยู่เคียงข้างประวัติศาสตร์และ วัฒนธรรมของมนุษย์ชาติมาแต่โบราณนับต้ังแต่เกิดจนตาย ทางโรงเรียนบ้านแหนได้เห็นคุณค่าและความสาคัญ ของไผ่จงึ ไดจ้ ัดทาหลักสูตรท้องถิน่ เรื่อง ไผ่ ขึ้นมาเพื่อฝกึ ให้สอดคล้องกับแนวพระราชดาริ อีกทงั้ นกั เรยี นได้ปฏิบัติ จริงในเรอื่ งการทางาน การจดั การ เหน็ คณุ ค่าและมีเจตคติทด่ี ีตอ่ งาน ตลอดจนรจู้ ักการนาส่งิ ท่มี ีอยู่ในชุมชนทอ้ งถน่ิ มาเพมิ่ คุณคา่ เพม่ิ รายได้ นกั เรยี นไดอ้ อกแบบ ตามจินตนาการ ผู้เรยี นร้จู กั พ่ึงตนเอง ดารงชวี ติ อย่ใู นสังคมได้อย่าง มคี วามสขุ ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

องคป์ ระกอบสาคัญของกรอบสาระการเรียนรทู้ อ้ งถิน่ ๑. เป้าหมาย/จดุ เน้น ๑.๑ พฒั นาผู้เรียนใหม้ คี วามรู้ ความเขา้ ใจเกี่ยวกบั ท้องถ่นิ ของตนในทุกๆด้าน ๑.๒ พฒั นาผู้เรียนใหม้ จี ติ สานึกท่ดี ี มคี วามรักและหวงแหนในท้องถิน่ ๑.๓ ส่งเสรมิ ให้ผู้เรียนสามารถนาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ มาประยุกต์ใช้ ในชวี ติ ประจาวันได้ ๑.๔ พฒั นาผู้เรียนใหม้ ีคุณธรรม จริยธรรม ๑.๕ ส่งเสรมิ ให้ผเู้ รยี นมีทกั ษะการดารงชวี ิตอยู่ในสังคมอย่างมคี วามสขุ ๒. สาระการเรยี นรทู้ อ้ งถนิ่ สานกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษาประถมศึกษาน่าน เขต ๒ ได้กาหนดขอบเขต ประเดน็ สาคัญเพ่ือให้ครูผู้สอน ใชเ้ ป็นแนวทางในการจัดการเรียนรู้ใหแ้ กผ่ ้เู รียนได้เรียนรู้เกยี่ วกบั ท้องถิ่น ดังน้ี ๒.๑ จุดมุ่งหมาย ๑. เพื่อนาความรูแ้ ละทรพั ยากรในท้องถิ่นมาจัดกจิ กรรมบูรณาการการจดั การเรียนการสอน ๒. เพ่อื ให้เกดิ การเรยี นรู้แบบบรู ณาการเก่ียวกับท้องถิน่ ๓. เพอ่ื ใหเ้ หน็ คณุ คา่ ของทรพั ยากรในทอ้ งถ่นิ ๔. เพอ่ื นาความรไู้ ปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชวี ิตประจาวนั ได้ ๒.๒ วตั ถุประสงค์ ๑. เพื่อนาความรู้และทรัพยากรในท้องถนิ่ มาจดั กิจกรรมการเรียนการสอนใหแ้ กน่ กั เรียน ๒. เพื่อใหน้ กั เรียนเกิดการเรียนรู้แบบบรู ณาการเก่ยี วกับทอ้ งถน่ิ อยา่ งเตม็ ท่แี ละเตม็ ศกั ยภาพ ๓. เพื่อให้นกั เรยี นเหน็ คุณค่าของทอ้ งถ่ินตนเอง รกั และหวงแหนทรัพยากรในท้องถนิ่ ตนเอง ๔. เพือ่ ใหช้ ุมชน/ท้องถ่นิ /ครภู มู ปิ ญั ญา มีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนสามารถ นาไปประยกุ ตใ์ ช้ในชีวิตประจาวันได้อยา่ งถกู ตอ้ งและเหมาะสม ๕. เพอื่ ให้ครูมหี ลักสูตรท้องถิน่ ใชจ้ ัดการเรยี นการสอนในสถานศกึ ษา

โครงสร้างรายวชิ าเพม่ิ เตมิ หลักสูตรท้องถ่ินเร่ือง ไผ่ ระดบั ชนั้ รายวชิ า สาระสาคญั เวลาเรียน ระดับช้ันประถมศึกษาปที ี่ ๑ - ๒ รจู้ ักตวั ตนของไผ่ (ชั่วโมง/ป)ี ไผ่เป็นพืชท้องถ่ินท่ีเหมาะสมกับ ภู มิ ศ า ส ต ร์ ข อ ง โ ร ง เ รีย น ชุ ม ช น ๔๐ เน่ืองจากไผ่เป็นพืชท่ีสามารถทนแล้ง ไดด้ ีด้วย และเจรญิ เติบโตไดร้ วดเร็ว ระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปที ี่ ๓ - ๔ เรียนรเู้ รอ่ื งราว ไผ่เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีลักษณะ ๔๐ จากครกู อไผ่ เป็นกอ เป็นลาขึ้นสูงและเป็นข้อปล้อง ใบเล็ก จะแตกหน่อเหนือพื้นดิน ไผ่มี ความสาคัญในทางปา่ ไมม้ ากเพราะเป็น พืชท่มี ีขนาดใหญ่ ระดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ ๕ - ๖ โครงงานจากไผ่ ไผ่สามารถนามาใช้ประโยชน์ใน ๔๐ การก่อสร้างบ้านเรือน ใช้ในงานจัก สาน งานประดิษฐ์ตกแต่ง ใช้ทาเย่ือ กระดาษ อีกทั้งหน่อไผ่ยังเป็นอาหาร ประเภทผกั อย่างดีของมนษุ ย์

คาอธิบายรายวิชา หลกั สูตรทอ้ งถิน่ เร่ืองไผ่ รายวิชารู้จักตัวตนของไผ่ ชัน้ ประถมศึกษาปีที่ ๑-๒ เวลา ๔๐ ชวั่ โมง/ปี -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ศกึ ษา คน้ ควา้ ความร้เู บ้ืองตน้ เกยี่ วกบั ลกั ษณะทั่วไปของไผ่ รวบรวมข้อมลู วิธกี าร วตั ถุดิบ อุปกรณใ์ นการทา ผลิตภัณฑ์ของไผ่จากภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินให้กับผู้เรยี น โดยใช้กระบวนการทางานอยา่ งเปน็ ระบบ เหน็ ความสาคัญ และประโยชนข์ องการทางานแล้วนามาวิเคราะห์ วางแผน ค้นควา้ รวบรวมขอ้ มลู อภปิ รายวิธีการทาผลิตภัณฑ์ของไผ่จากภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ สาธิตการทาและการฝกึ ปฏบิ ัติเกี่ยวกบั การแสวงหาความรู้ดว้ ยวธิ ีการทีห่ ลากหลาย เพอ่ื ใหน้ กั เรยี นมีความรู้ความเข้าใจ เกดิ ทักษะ มีความรับผดิ ชอบ มุ่งมน่ั ในการทางาน พงึ่ พาตนเองโดย ยดึ หลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง มคี วามสามารถในการอนุรักษ์ การปลกู การดูแลรกั ษา การทาผลิตภัณฑจ์ ากไผ่ และจาหนา่ ยเพือ่ เสรมิ สร้างรายได้ ผลการเรียนรู้ ๑. ผู้เรียนสามารถบอกชนิดของไผ่ได้ ๒. ผเู้ รียนสามารถอธิบายวิธกี ารปลกู และการดแู ลรักษาได้ ๓. ผเู้ รยี นสามารถอธิบายวธิ ีการขยายพนั ธแุ์ ละสามารถบอกวิธีการกาจัดศตั รูของไผ่ได้ ๔. ผเู้ รียนสามารถอธบิ ายประโยชน์และสรรพคุณของไผไ่ ด้ ๕. ผเู้ รียนสามารถนาผลติ ภณั ฑจ์ ากไผ่ไปจาหน่ายเพอื่ เสริมสร้างรายได้ใหก้ ับครอบครวั ได้ ๖. ผเู้ รยี นสามารถนาความรู้ไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจาวันได้ รวม ๖ ผลการเรียนรู้

โครงสรา้ งรายวิชาเพิ่มเติมหลักสูตรทอ้ งถนิ่ เร่ือง ไผ่ ระดับชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี ๑ – ๒ รายวชิ ารู้จกั ตัวตนของไผ่ เวลา ๔๐ ช่ัวโมง/ปี หนว่ ยการเรยี นรู้ ชือ่ หน่วยการเรยี นรู้ นา้ หนักคะแนน เวลา (ชัว่ โมง) หน่วยการเรียนรู้ ๑ ฉนั คือต้นไผ่ ๒๐ ๕ หน่วยการเรียนรู้ ๒ ขยายพันธเ์ุ พิ่มผลผลติ ๓๐ ๑๕ หนว่ ยการเรยี นรู้ ๓ สารพันประโยชน์จากไผ่ ๒๕ ๑๐ หนว่ ยการเรยี นรู้ ๔ เสรมิ สร้างตอ่ รายได้ ๒๕ ๑๐ รวม ๑๐๐ ๔๐

คาอธบิ ายรายวิชา หลกั สตู รท้องถิ่นเร่ืองไผ่ รายวชิ า เรยี นรเู้ รื่องราวจากครูกอไผ่ ชัน้ ประถมศึกษาปีที่ ๓-๔ เวลา ๔๐ ชั่วโมง/ปี -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ศกึ ษา ค้นคว้า สงั เกต รวบรวมข้อมลู เปรียบเทียบวธิ กี ารในการทาผลติ ภณั ฑข์ องไผ่จากภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน โดยใชก้ ระบวนการศกึ ษานอกสถานท่ีซ่ึงเปน็ แหลง่ เรยี นรู้สถานที่จริงเพ่ือให้ผู้เรยี นได้สมั ผัส ไดล้ งมอื ใช้ทกั ษะ ในการคดิ อภิปรายชนิดของไผ่ การสงั เกตการสือ่ สารใช้กระบวนการกลุ่มในการแสวงหาความรู้ ลกั ษณะของไผ่แต่ ละชนิด และบอกประโยชนข์ องไผจ่ ากผลติ ภัณฑ์ตา่ งๆ และการนาเสนอผลงาน เพ่ือให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ มีความสามารถในการบอกชนิดของไผ่และบอกประโยชน์ของไผ่ใน ท้องถิ่นของตนเอง และความรู้ความเข้าในเก่ียวกับการอนุรักษ์และสืบทอดวัฒนธรรมประเพณี รู้และเข้าใจ กล้า แสดงความคิดเหน็ และสามารถสือ่ สารได้เหมาะสม มีความสนใจใฝ่รใู้ ฝ่เรียน ทางานดว้ ยความรบั ผิดชอบ ผลการเรยี นรู้ ๑. ผ้เู รยี นสามารถบอกชนิดของไผ่และลักษณะของไผ่ได้ ๒. ผู้เรยี นสามารถบอกประโยชนข์ องไผ่จากผลิตผลติ ภณั ฑ์ที่ทาจากไผ่ได้ ๓. ผเู้ รียนมีทกั ษะการใชช้ วี ิตและสามารถนาไปประยุกต์ใชใ้ นชีวติ ประจาวันได้ ๔. นักเรยี นมคี วามภาคภูมใิ จในการสรา้ งผลิตภัณฑ์จากไผ่ รวม ๔ ผลการเรยี นรู้

โครงสรา้ งรายวิชาเพิ่มเติมหลกั สูตรทอ้ งถ่นิ เรื่อง ไผ่ ระดบั ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๓ – ๔ รายวิชาเรยี นรเู้ รื่องราวจากครกู อไผ่ เวลา ๔๐ ช่ัวโมง/ปี หนว่ ยการเรยี นรู้ ชอ่ื หนว่ ยการเรยี นรู้ น้าหนกั คะแนน เวลา (ช่วั โมง) หน่วยการเรยี นรู้ ๑ เรอ่ื งราวของฉนั ๑๕ ๓ หน่วยการเรียนรู้ ๒ ลดั เลาะหาแหลง่ ท่อี ยู่ ๒๐ ๕ หน่วยการเรยี นรู้ ๓ สร้างสรรค์งานชนิ้ ใหม่ ๔๐ ๒๐ หนว่ ยการเรียนรู้ ๔ สานต่อประโยชน์จากไผ่ ๒๕ ๑๒ รวม ๑๐๐ ๔๐

คาอธบิ ายรายวชิ า หลกั สูตรท้องถนิ่ เรื่องไผ่ รายวิชา โครงงานจากไผ่ ชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี ๕-๖ เวลา ๔๐ ช่ัวโมง/ปี -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ศึกษาค้นคว้า สังเกต รวบรวมข้อมูลในการสร้างสรรค์ผลงานผลิตภัณฑ์จากไผ่ การออกแบบงานเพื่อแก้ไข ปัญหาชุมชน คุณสมบัติงานออกแบบที่สามารถใช้ในสังคมที่มีเทคโนโลยีท่ีเก่ียวข้อง การใช้และการดูแลรักษา อุปกรณ์ ความปลอดภัยในการใช้งานออกมานาเสนอในรูปแบบของโครงงานเพอื่ เพมิ่ รายได้ใหก้ ับผู้เรียน และเป็น การเผยแพรค่ วามร้ใู ห้กบั ผูอ้ ่ืน โดยใช้กระบวนการการทางานเป็นกลุ่มอย่างเป็นระบบ กาหนดวางแผน การจัดการการแก้ปัญหาอย่างมี เหตุผล เน้นการสอนท่ีนาเทคโนโลยีมาประยุกต์ในการสืบค้นข้อมูล การบันทึกจัดกลุ่มข้อมูล การอภิปราย การ รายงาน การสื่อสารท่ีมีประสิทธิภาพรวมไปถึงการฝึกประสบการณ์ผ่านการออกแบบด้วยเทคโนโลยี และการใช้ เทคโนโลยใี นการออกแบบอย่างสร้างสรรค์ตอ่ ชวี ิต สังคม ส่ิงแวดลอ้ ม การประยุกต์ใช้พลงั งานและทรัพยากรอย่าง ประหยัดคุ้มค่า ในการประดิษฐ์ของเล่น ของใช้ ของประดับตกแต่งและของใช้ในพิธีและออกแบบงานเพ่ือแก้ไข ปัญหาชุมชน ได้ลงพ้ืนที่ในการปฏิบัติจริง เห็นความสาคัญ และประโยชน์ของการทางานแล้ว นามาวิเคราะห์ วางแผน ค้นควา้ รวบรวมขอ้ มลู เกีย่ วกับการแสวงหาความรู้ดว้ ยวิธีการท่หี ลากหลาย เพื่อให้เห็นแนวทางในการเลือกอาชีพ ให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ มีการคิดแก้ปัญหา รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ เสียสละ ซื่อสัตย์ สุจริต มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ อยู่อย่างพอเพียง มุ่งมั่นในการท้างาน รักความเป็นไทย มีจิต สาธารณะ มีเจตคติท่ีดีต่อการสร้างสรรค์งานในการใช้ประโยชน์ต่างๆ มีความสามารถในการอนุรักษ์หวงแหน ทรัพยากรในท้องถ่ิน การปลูก การดูแล การทาผลิตภัณฑ์จากไผ่ และการจาหน่ายเพื่อเสริมสร้างรายได้ให้กับ ครอบครวั ผลการเรยี นรู้ ๑. ผู้เรยี นมที ักษะในการนาเทคโนโลยมี าใชใ้ นกระบวนการทางาน ทกั ษะการจดั การ ทกั ษะกระบวนการ แกป้ ญั หา ทักษะการทางานรว่ มกนั และทกั ษะการแสวงหาความรู้ ๒. ผู้เรยี นมีนิสยั รักการทางาน มคี วามรับผิดชอบ ขยนั ซอื่ สัตย์ ประหยดั อดทน และสามารถทางาน ร่วมกบั ผู้อืน่ ได้ ๓. ผเู้ รยี นเล็งเหน็ คุณค่าและประโยชนข์ องทรัพยากรทม่ี ีอยูใ่ นทอ้ งถนิ่ ๔. ผเู้ รียนมคี วามภูมิใจในผลติ ภัณฑท์ ่ีไดอ้ อกแบบ ๕. ผู้เรียนมีความรู้ด้านการผลิตผลิตภณั ฑ์จากไผ่ ๖. ผู้เรียนสามารถหารายได้เสรมิ ใหก้ ับครอบครัวได้ ๗. ผู้เรียนมคี วามรูใ้ นการทาโครงงานเพอื่ นาเสนอผลงาน รวม ๗ ผลการเรยี นรู้

โครงสรา้ งรายวิชาเพ่ิมเติมหลักสูตรทอ้ งถ่นิ เรอ่ื ง ไผ่ ระดบั ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๕ – ๖ รายวิชาโครงงานจากไผ่ เวลา ๔๐ ช่ัวโมง/ปี หนว่ ยการเรยี นรู้ ชอ่ื หน่วยการเรยี นรู้ นา้ หนกั คะแนน เวลา (ชวั่ โมง) หนว่ ยการเรียนรู้ ๑ ตระหนักรใู้ นคุณค่า ๑๐ ๓ หน่วยการเรยี นรู้ ๒ ภูมิปัญญาชาวบา้ น ๑๕ ๗ หนว่ ยการเรยี นรู้ ๓ เทคโนโลยีการออกแบบ ๓๐ ๑๐ หน่วยการเรียนรู้ ๔ ตลาดสรา้ งอาชพี ๓๕ ๑๕ หน่วยการเรียนรู้ ๕ แลกเปลยี่ นเรยี นรู้ ๑๐ ๕ รวม ๑๐๐ ๔๐

ภาคผนวก