ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ทุ่งหลวง อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี

ทำเนียบภูมิปัญญำท้องถ่นิ ตำบลทงุ่ หลวง อำเภอปำกทอ่ จังหวดั รำชบุรี ประจำเดือน มกรำคม 2563

คำนำ ภูมิปัญญา คือ ความรู้ความเช่ือ ความสามารถของคนในท้องถิ่นท่ีได้จากการสั่งสม ประสบการณ์ และการเรียนรู้มาเป็นระยะเวลายาวนาน โดยอาศัยความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน คนกับ ธรรมชาติผ่านกระบวนการทางจารีตประเพณี วิถีชีวิต การทามาหากินและพิธีกรรมต่าง ๆ เพ่ือให้เกิดความ สมดลุ ระหวา่ งความสัมพนั ธเ์ หลา่ น้ี และมีคุณค่าทางวฒั นธรรม ตลอดจนเปน็ เอกลกั ษณป์ ระจาท้องถน่ิ กศน. ตาบลทุ่งหลวง จึงได้เล็งเห็นถึงความสาคัญของผู้ทาคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตนเป็น แบบอย่างท่ีดี ต่อคนในชุมชน จึงได้จัดทาทาเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่นข้ึนเพื่อยกย่อง อนุรักษ์และเผยแพร่ ภูมิปัญญาใน ตาบลทุ่งหลวงให้ชนรุ่นหลังได้ถือเป็นแบบอย่างที่ดีในการดารงชีวิตต่อไป ในการน้ี กศน.ตาบลทุ่งหลวง ขอขอบคุณเจ้าของภูมิปัญญา ผู้นาชุมชน ภาคีเครือข่าย และนักศึกษา ที่ให้การช่วยเหลือ สนับสนุนและ แนะนาข้อมูลเกี่ยวกับการจัดทาทาเนียบภูมิปัญญาของตาบล จนประสบผลสาเร็จ หวังเป็นอย่างยิ่งกว่า ทาเนยี บภมู ปิ ัญญาฉบับนีจ้ ะมปี ระโยชนไ์ ม่มาก็น้อยสาหรบั ผทู้ ่ีต้องการ ศกึ ษาหาความรู้เพื่อการพฒั นาตนเอง กศน.ตาบลทุ่งหลวง มกราคม 2563

สำรบัญ หนา้ 1 คานา 3 สารบัญ 5 ภูมิปญั ญาท้องถนิ่ นางสาวชตุ มิ า อม่ิ ใจ ภูมิปัญญาท้องถ่ิน นางสาวทองสุก เสอื เฒา่ ภูมิปัญญาท้องถนิ่ นายใบ สรรเสริญ คณะผจู้ ดั ทา

1 แบบบันทกึ ชดุ ข้อมูลคลงั ปญั ญำ-ภูมิปญั ญำท้องถนิ่ ตำบลทงุ่ หลวง อำเภอปำกท่อ จงั หวัดรำชบุรี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญำ การทาไข่เค็มสมุนไพร ช่อื นางสาวชตุ มิ า นำมสกุล อิ่มใจ วนั เดอื นปเี กดิ 28 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ.2521 ทอ่ี ยู่ปจั จุบนั ( ทส่ี ำมำรถติดต่อได้ ) บ้านเลขที่ 18 หมู่ท่ี 5 ตาบลทุ่งหลวง อาเภอปากท่อ จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศัพท์ 085-2915818 Line ID 0852915818 Facebook ชุติมา อม่ิ ใจ ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปญั ญำ คณุ ชุตมิ า อ่ิมใจ เปน็ ชาวตาบลทุ่งหลวง หมู่ท่ี 5 บา้ นหนองโสน มีอาชีพทาการเกษตร มีความ สนใจในการทาไข่เค็มเพ่ือเป็นการถนอมอาหาร ได้ศึกษาการทาไข่เค็มสมุนไพรจากการศึกษาดูงานในแหล่ง เรียนรู้ทางการเกษตร เน่ืองจากเป็น อสม.และสตรีแม่บ้าน จึงได้เข้าร่วมศึกษาดูงานและรับการอบรมจาก หลายๆหน่วยงาน ได้นาการทาไข่เค็มสมุนไพรโดยใช้เคร่ืองต้มยามาทา ปรากฏว่ามีกลิ่นหอมและรสชาติ อรอ่ ยจึงได้ทาไว้บริโภคในครวั เรือน และจาหน่าย จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน ไข่เคม็ เปน็ ภมู ปิ ญั ญาของคนไทยมาตัง้ แต่สมัยโบราณ เป็นการถนอมอาหารอยา่ งหนง่ึ ซ่ึงคนสมยั กอ่ น ทาไข่เค็มเพือ่ เก็บไว้บรโิ ภคในยามที่ขาดแคน หรือเพ่ือยืดอายกุ ารเกบ็ ของไข่ ท่ีเหลอื จากการบริโภคสด และถือเป็น ภมู ิปัญญาที่ผสมผสานกบั เทคโนโลยขี องชาวบา้ นที่สืบทอดกันมาช้านาน ต่อมาไข่เคม็ ได้รบั ความนิยมจากผู้บรโิ ภค เพ่ิมมากขึ้น มีความหลากหลาย ท้ังวัตถุดิบท่ีใช้เป็นส่วนผสม มีคุณประโยชนที่หลากหลาย มีรสชาติที่แตกต่างกัน ปจั จุบันมีการพัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์เพื่อการค้า มีการไปจาหน่ายในรูปของไข่เค็มท้ังท่ีเป็นไข่สด และไข่ท่ีต้มแล้ว สามารถนาไปบริโภคได้เลย หรืออาจนาไปทาเป็นไส้ขนมต่าง ๆ เช่น ขนมเป๊ียะ ขนมไหว้พระจันทร์ ขนมบ๊ะจ่าง ตลอดจนนาใชเ้ ป็นส่วนประกอบของอาหารต่างๆ ได้อีกด้วย วตั ถุดิบที่ใชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ท่เี กดิ จำกภูมิปญั ญำ ซึ่งพื้นท่ีอนื่ ไม่มี ได้แก่ - รำยละเอยี ดของภูมปิ ัญญำท้องถนิ่ ผลผลิตทไ่ี ดส้ ามารถนาไปใช้ประโยชนไ์ ดจ้ รงิ สามารถสร้างรายไดห้ ลกั และรายไดเ้ สริมใหแ้ ก่ ครอบครัว รูปแบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญำทอ้ งถิน่  ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน  มีการเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและส่อื อนื่ อย่างแพร่หลาย  มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ....... คร้ัง จานวน ........คน  มีการนาไปใช้ อ่ืนๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญำทอ้ งถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภมู ปิ ญั ญำให้เปน็ นวัตกรรม คณุ ค่ำ(มลู คำ่ ) และควำม ภำคภมู ิใจ  ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ /นวัตกรรมท่คี ดิ ค้นข้นึ มาใหม่  ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ินด้ังเดิมได้รับการถ่ายทอดมาจาก  ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ท่ีไดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ ในอดตี เป็นการดองไข่เค็มธรรมดาทั่วไป กำรพัฒนำตอ่ ยอด ปัจจบุ นั พัฒนาเป็นไขเ่ ค็มสมนุ ไพรต่างๆเพอ่ื เพ่ิมตวั เลือกใหผ้ บู้ รโิ ภคมากยงิ่ ขน้ึ โดยมีการถ่ายทอดความรู้ใหผ้ ู้ที่สนใจทจี่ ะเรียนรู้ และประกอบเป็นอาชพี

2 รปู ภำพเจ้ำของภูมิปญั ญำ นำงสำวชตุ ิมำ อิ่มใจ (เจำ้ ของภูมิปญั ญำกำรทำไข่เค็มสมนุ ไพร) รปู ภำพภูมปิ ญั ญำกำรทำไข่เคม็ สมนุ ไพร

3 แบบบันทึกชดุ ข้อมลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถน่ิ ตำบลทุ่งหลวง อำเภอปำกท่อ จังหวดั รำชบุรี ชอ่ื ภูมิปัญญำการปลกู ข่าและคัดแยกขา่ ช่ือ นางสาวทองสกุ นำมสกุล เสอื เฒา่ วันเดือนปีเกิด ----------พ.ศ. 2485 ที่อยู่ปจั จุบนั ( ทส่ี ำมำรถติดต่อได้ ) บา้ นเลขที่ 61 หมทู่ ี่ 2 ตาบลทุ่งหลวง อาเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70140 โทรศพั ท์ - Line ID - Facebook - ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปัญญำ คุณยายทองสุกเสือเฒ่า อายุ 78 ปี เป็นชาวบ้านหนองข่อย หมู่ที่ 2 ตาบลทุ่งหลวง สมัยที่ ยังเป็นวัยรุ่นมีอาชีพทาการเกษตร มีพื้นท่ีปลูกข่าและทาข่าร่วมกับครอบครัว เมื่ออายุมากขึ้นไม่สามารถ ทาไร่ข่าได้ไหวเน่ืองจากคนในครอบครัวได้แยกย้ายไปอยู่ท่ีอ่ืน จึงได้หยุดปลูกข่าของตนเองแต่มาทาการ คัดแยก ทาความสะอาด และบรรจขุ า่ ลงถุงเพ่อื สง่ ขายตลาดร่วมกับกลุ่มชาวบ้านในชุมชน วัตถดุ บิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑท์ เี่ กิดจำกภมู ิปญั ญำ ซ่ึงพ้นื ที่อื่นไม่มี ได้แก่ - จุดเดน่ ของภูมิปัญญำท้องถ่ิน ข่านับเป็นพืชคู่ครัวของคนไทยทุกภาค เพราะข่าเป็นพืชเครื่องเทศที่ใช้ปรุงแต่งกลิ่นและ รสชาติของอาหารให้อร่อย น่าทาน ข่าจึงเป็นส่วนประกอบในอาหารหลากหลายชนิด นอกจากแต่งเติม รสชาตคิ วามอร่อยแล้วขา่ ยังมีสรรพคุณชว่ ยขบั ลม แก้ทอ้ งอืด ทอ้ งเฟอ้ ขบั เสมหะ ขับเหง่อื อกี ด้วย หลาย พื้นทจ่ี งึ มกี ารปลูกข่าเพ่อื ปอ้ นตลาดทีม่ ีความตอ้ งการสูงอยู่ นอกจากขา่ จะเป็นพืชท่ีมีความต้องการบรโิ ภค สูงแลว้ ข่ายงั มีขอ้ ดีตรงท่ปี ลกู และดแู ลง่าย รำยละเอยี ดของภมู ิปัญญำท้องถิ่น คนในหมู่บ้าน/ชมุ ชน นยิ มนาขา่ มาประกอบเปน็ เคร่ืองปรุงอาหารหลายอย่าง ขา่ เปน็ พืชที่ ให้ผลผลิตที่มรี าคาสูง มคี วามต้องการของตลาด และสามารถขยายพันธ์ได้ง่าย รูปแบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำท้องถนิ่  ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน  มีการเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและสอ่ื อ่ืนอยา่ งแพรห่ ลาย  มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน ....... ครัง้ จานวน ........คน  มกี ารนาไปใช้ อ่ืนๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เปน็ นวตั กรรม คณุ คำ่ (มลู ค่ำ) และ ควำมภำคภมู ใิ จ  ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ /นวตั กรรมทค่ี ดิ คน้ ขึน้ มาใหม่  ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ดงั้ เดิมได้รับการถ่ายทอดมาจาก  ภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ ท่ีไดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ การปลกู ข่าและคัดแยกขา่ เปน็ อาชีพท่ีสร้างรายไดใ้ หช้ าวบ้านมาช้านาน กำรพัฒนำตอ่ ยอด คณุ ยายทองสกุ เสอื เฒ่า เป็นผูท้ ่ีมีความรู้และมีประสบการณ์ในการ ปลูกขา่ และคดั แยกขา่ ปัจจุบันได้มีการถ่ายทอดความรู้ใหผ้ ู้ทสี่ นใจท่จี ะเรยี นรู้ และประกอบเป็นอาชีพ หลกั และอาชพี เสรมิ ในการดารงชวี ติ ได้

4 รูปภำพเจ้ำของภูมิปญั ญำ นำงสำวทองสุก เสือเฒำ่ (เจ้ำของภูมิปญั ญำกำรปลกู ขำ่ และคดั แยกข่ำ) รปู ภำพภูมปิ ญั ญำกำรปลูกข่ำและคดั แยกขำ่

5 แบบบันทกึ ชุดข้อมลู คลงั ปญั ญำ-ภูมปิ ญั ญำท้องถน่ิ ตำบลท่งุ หลวง อำเภอปำกท่อ จังหวดั รำชบุรี ชื่อภมู ปิ ัญญำ ศลิ ปะการเปา่ แคน ชอื่ นายใบ นำมสกุล สรรเสรญิ วันเดอื นปเี กิด ------------พ.ศ. 2479 ทีอ่ ยู่ปัจจบุ นั ( ทส่ี ำมำรถติดต่อได้ ) บา้ นเลขท่ี 65 หมู่ที่ 2 ตาบลทุ่งหลวง อาเภอปากท่อ จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศพั ท์ 080-6189270 Line ID - Facebook - ควำมเปน็ มำของบุคคลคลงั ปัญญำ คุณตาใบ สรรเสริญปัจจุบันอายุ 84 ปี เริ่มเป่าแคนตั้งแต่อายุ 18 ปี โดยการหัดเป่าเอง สมัยก่อนจะเล่นแคนในงานบวช- งานแห่นาค งานแตง่ งานทอดกฐนิ ทอดผา้ ป่าโดยเล่นเป็นวง สมาชิก ในวงจานวน 18 คน โดยคุณตาใบจะอยู่ในตาแหน่งผ้คู วบคุมวง เพลงท่ีใช้เลน่ เปน็ เพลงไทยเดมิ หรือสรอ้ ย เพลง สมัยกอ่ นใช้ช่ือวงว่า \" วงทองใบเพชรโพธิ์ทอง \" คณุ ตาใบเป่าแคนต้ังแตแ่ คนราคา 25 บาทตอ่ เต้า ปจั จุบันราคา 1,000 บาทข้ึนไป โดยซ้ือแคนจากบ้านคบู ัว อ.เมืองราชบรุ ี ปัจจุบันวงแคนนี้ได้แยกกันไป หมดแล้วด้วยปัญหาเศรษฐกิจ และด้วยอายุท่ีมากข้ึน คุณลุงใบได้สร้างความสนุกสนานให้แก่กิจกรรม ผู้สูงอายุในตาบลทุ่งหลวงเปน็ ท่ีช่ืนชอบของผู้สูงอายุทกุ ทา่ น วัตถดุ ิบทใ่ี ชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ทีเ่ กิดจำกภูมปิ ัญญำ ซ่ึงพ้ืนท่อี ื่นไม่มี ได้แก่ - จุดเด่นของภูมิปัญญำท้องถ่ิน ปราชญท์ ้องถนิ่ ท่ีมีความรู้ความชานาญในด้านการเป่าแคน รำยละเอยี ดของภมู ปิ ัญญำท้องถ่ิน ปราชญ์ท้องถ่นิ ที่มคี วามรคู้ วามชานาญในด้านการเป่าแคน รปู แบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ิปัญญำท้องถ่ิน  ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน  มีการเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและสื่ออืน่ อยา่ งแพร่หลาย  มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ....... ครัง้ จานวน ........คน  มกี ารนาไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมปิ ญั ญำให้เป็นนวตั กรรม คณุ ค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภูมใิ จ  ภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ /นวตั กรรมที่คดิ คน้ ข้ึนมาใหม่  ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่นิ ดง้ั เดิมได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก  ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดิม ในอดีตวงแคนเป็นวงดนตรีขนาดใหญ่มีสมาชิกหลายคน รับเล่นตามงานต่างๆ สมยั กอ่ นจะเล่นแคนในงานบวช- งานแหน่ าค งานแตง่ งานทอดกฐิน ทอดผา้ ปา่ เป็นต้น กำรพฒั นำต่อยอด คุณตาใบ สรรเสรญิ คือผู้ท่ีมีประสบการณ์ในการเปา่ แคน สามารถเป่า แคนได้หลากหลาย ปัจจุบันตาใบ ไมไ่ ด้อยู่ในวงแคนแล้ว แคนน้ันมีหลายขนาดและถือเป็นเคร่ืองดนตรี ชนิดหนึ่งที่ให้เสียงไพเราะ เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว สร้างเสียงประสานได้ในตัวเอง คุณตาใบได้ ถ่ายทอดความรู้การเป่าแคนให้แก่สมาชิกในวง และผู้สนใจเล่นแคนตามงานบุญต่างๆ และสร้างความ สนุกสนานครื้นเครงใหก้ จิ กรรมผู้สูงอายุอยู่เป็นประจา เป็นทชี่ ื่นชอบของผู้สงู อายุทุกท่าน

6 รูปภำพเจ้ำของภมู ปิ ญั ญำ นำยใบ สรรเสริญ (เจ้ำของภูมิปัญญำศลิ ปะกำรเปำ่ แคน) รูปภำพภมู ปิ ัญญำศลิ ปะกำรเปำ่ แคน ศิลปะกำรเป่ำแคน

คณะผจู้ ดั ทำ ที่ปรกึ ษำ ผอู้ านวยการสานกั งาน กศน. จงั หวัดราชบรุ ี ครู 1.นางสาวดารัตน์ กาญจนาภา 2.นางสาวชาลินี ดารา ครู กศน.ตาบลทุ่งหลวง รำ่ ง/เรยี บเรียงและจัดพิมพ์ นางสาวรงุ่ นภา ศิลาวงศ์