ก.พ.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ยางหัก อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี

ทาเนยี บภูมิปญั ญาท้องถิ่น ตาบลยางหกั อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบรุ ี ประจาเดือน กมุ ภาพนั ธ์ 2563 ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอปากทอ่ สานักงานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั จังหวดั ราชบุรี สานักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คานา ด้วย กศน.ตาบลยางหัก ได้ดาเนินการจัดทาภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพ้ืนที่ ตาบลยางหัก เพื่อเพ่ิมพูนความรู้และทักษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ท้ัง จากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อ่ืน การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพ่ือให้ประชาชนใน พ้นื ทไ่ี ด้นาไปใช้และเรยี นรู้เพือ่ เพ่มิ อาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญเติบโต อย่างต่อเนื่องและเก้ือกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรท่ีมีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มี สารพิษเช่น น้า ดิน แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่าง ตอ่ เนอื่ ง และเกดิ ผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบรู ณ์ของทรพั ยากรธรรมชาติ ด้วย กศน.ตาบลยางหักหวังว่า เอกสารเล่มนีค้ งมีประโยชน์ตอ่ ผู้อ่านและผูป้ ฏบิ ตั งิ านตอ่ ไป กศน.ตาบลยางหัก กมุ ภาพนั ธ์ 2563

สารบญั คานา หนา้ สารบัญ กศน.ตาบลยางหกั - ภูมปิ ญั ญา ประดิษฐม์ ดจาลองจากเศษวสั ดุธรรมชาติ : นางเพ็ญจันทร์ เลิศไชยภัณฑ์ 1 4 - ภมู ิปญั ญา ผลิตภัณฑ์จากวสั ดเุ หลือใช้ : นางสมจิตร เมตตาวงศ์ 7 - ภมู ปิ ัญญา การทาน้าหมักชีวภาพ : นางสรอ้ ย ฉลวยศรีเมอื ง คณะผจู้ ัดทา 10

1 แบบบันทกึ ชุดขอ้ มูลคลงั ปัญญา-ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น ตาบลยางหกั อาเภอปากทอ่ จังหวดั ราชบรุ ี ชอื่ ภมู ปิ ัญญา : ประดษิ ฐม์ ดจาลองจากเศษวสั ดุธรรมชาติ ช่ือ นางเพญ็ จันทร์ นามสกุล เลศิ ไชยภัณฑ์ วนั เดือนปีเกิด : 5 มกราคม พ.ศ.2504 ท่ีอยู่ปจั จบุ นั (ที่สามารถติดตอ่ ได)้ : บา้ นเลขที่ 148 หมทู่ ่ี 5 ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จงั หวัดราชบรุ ี รหสั ไปรษณยี ์ 70140. โทรศัพท์ : 089-0709586 Line ID: 0890709586 ความเป็นมาของบุคคลคลังปัญญา นางเพ็ญจันทร์ เลิศไชยภัณฑ์ เป็นข้าราชการครู โรงเรียนบ้านแม่ประจัน ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี เป็นคุณครูท่ีใช้เวลาว่าง หารายได้เสริมให้กับนักเรียนโรงเรียนบ้านแม่ประจัน โดยนาเมล็ดไม้ที่จะนามาประดิษฐ์เป็นของที่ระลึก เป็นรูปแมลงต่างๆ จนทาให้โรงเรียนได้รับเป็น โครงการ หนง่ึ ตาบลหนึง่ ผลิตภัณฑ์ หรือ (โอทอป) และได้เป็นวทิ ยากรใหก้ บั กศน.ตาบลยางหกั นาความรแู้ ละวิชาการ ประดิษฐ์มดจาลองจากเศษวัสดุธรรมชาติ มาถ่ายทอดความรู้ขั้นตอนการประดิษฐ์แมลงต่างๆ เพราะพ้ืนที่ ตาบลยางหัก มีเมล็ดจาพวก เมล็ดมะค่าโมง เมล็ดมะฮอกกานี เมล็ดเกาลัด เมล็ดมะกอกน้า ทาให้กับ ประชาชน ตาบลยางหัก ณ.ศูนยว์ ฒั นธรรมไทย-กะเหรยี่ ง หมู่ที่ 4 มคี วามร้แู ละนาไปประกอบอาชพี นางเพ็ญจันทร์ เลิศไชยภัณฑ์ มคี วามสามารถด้านฝีมือ หลายดา้ น อาทิ ทากระเปา๋ จากเชอื กมัดฟาง และการทากระเป๋าจากเส้นพลาสติก และการทากระเป๋าจากหวาย กศน.ตาบลยางหัก ได้เรียนเชิญให้มาเป็น วิทยากรใหก้ ับประชาชนหลายหม่บู า้ น ในพื้นทตี่ าบลยางหัก จุดเดน่ ของภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นตัวอยา่ งในการนาเมลด็ ที่มีในชุมชนมาประดิษฐ์แมลงต่างๆทาใหเ้ กิดรายได้ วัตถุดบิ ทีใ่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลิตภณั ฑ์ท่ีเกิดจากภูมปิ ัญญา ซ่ึงพน้ื ทอ่ี น่ื ไม่มี เมล็ดท่ีมีอยู่ในชุมชน อาทิเมล็ดจาพวก เมล็ดมะค่าโมง เมล็ดมะฮอกกานี เมลด็ เกาลดั เมลด็ มะกอกนา้ รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถิน่ รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มีหลายหน่วนงานเรียนเชญิ ใหไ้ ปวทิ ยากร รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ า่ นสื่อมวลชนและส่อื อน่ื อยา่ งแพร่หลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ........ คร้ัง จานวน........คน มีการนาไปใช้ อืน่ ๆ (ระบุ)

2 ลักษณะของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การพฒั นาต่อยอดภมู ิปญั ญาให้เปน็ นวัตกรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภมู ิใจ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมท่ีคิดค้นขึน้ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่นดงั้ เดมิ ได้รับการถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาท้องถิ่นทไ่ี ด้พัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คอื โรงเรียนได้รบั เป็น โครงการหนึง่ ตาบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ หรอื (โอทอป) การพัฒนาต่อยอดคือ เป็นวิทยากรให้กับ กศน.ตาบลยางหัก นาความรู้และวิชาการประดิษฐ์มด จาลองจากเศษวัสดุธรรมชาติ มาถ่ายทอดความรู้ข้ันตอนการประดิษฐ์แมลงต่างๆ เพราะพ้ืนที่ตาบลยางหัก มเี มลด็ จาพวก เมล็ดมะค่าโมง เมลด็ มะฮอกกานี เมล็ดเกาลดั เมลด็ มะกอกน้า ทาให้กับประชาชน ตาบลยาง หกั ณ.ศนู ย์วัฒนธรรมไทย-กะเหร่ียง หมูท่ ่ี 4 มคี วามรู้และนาไปประกอบอาชีพ นางเพ็ญจันทร์ เลิศไชยภัณฑ์ มีความสามารถด้านฝีมือ หลายด้าน อาทิ ทากระเป๋าจากเชือกมัดฟาง และการทากระเป๋าจากเส้นพลาสติก และการทากระเป๋าจากหวาย กศน.ตาบลยางหัก ได้เรียนเชิญให้มาเป็นวิทยากรให้กับประชาชนหลาย หมบู่ า้ น ในพ้นื ที่ตาบลยางหัก รปู ภาพเจ้าของภูมิปัญญา นางเพ็ญจันทร์ เลิศไชยภณั ฑ์ (เจา้ ของภมู ิปัญญา ประดิษฐ์มดจาลองจากเศษวัสดุธรรมชาติ) นาเมล็ดไม้ที่จะนามาประดิษฐ์เป็นของท่ีระลึก เป็นรูปแมลงต่างๆ โดยนาแมล็ดมาทาความสะอาด และมาตากแดดให้แห้ง หรือผ่านการอบแห้มมาแล้ว ไม่มีความช้ืน ซ่ึงจะทาให้เกิดเช้ือราได้ภายหลัง และมี หลากหลายขนาดและชนิด การทารปู รา่ งแมลงจากเมล็ดไม้ จะตอ้ งดแู ลเมล็ดไม้แต่ละชนิดว่าเหมาะสมจะทา แมลงชนิดไหน หรอื ใชท้ าสว่ นไหนของแมลง เชน่ ทาส่วนลาตัว หัว หรือก้น ของแมลง วัสดุที่จะทาเป็นฐาน หรอื องค์ประกอบอ่ืนๆ ก็จะใช้เปลือกไม้ หรือ ก่ิงไม้รูปร่างแปลกๆ นามาประดับตกแต่งด้วย เมล็ดไม้เห็ดป่า บางชนดิ และ กง่ิ ไม้เลก็ ๆ อาจจะนาก่งิ ไมท้ ่ีมรี ู เพ่อื ทาทีเ่ สียบปากกาหรอื เขยี นข้อความติดไวท้ ฐ่ี านก็ได้

3 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา วิธีการ 1. นาเมลด็ ไม้ มาประกอบเป็นตวั โดยใชส้ วา่ น 2.ขั้นตอนการประกอบตัวแมลง ผลงาน/ชน้ิ งาน

4 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมูลคลังปญั ญา-ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบุรี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญา : ผลติ ภณั ฑ์จากวัสดุเหลือใช้ (กระดาษ) ชอื่ นางสมจิตร นามสกุล เมตตาวงศ์ วันเดอื นปเี กิด - - พ.ศ. 2483 ท่อี ยู่ปจั จบุ ัน (ท่สี ามารถติดตอ่ ได้) : บา้ นเลขท่ี 28/5 หมู่ท่ี 4 ตาบล ยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศพั ท์: 087-0889045 ความเป็นมาของบุคคลคลังปัญญา นางสมจิตร เมตตาวงศ์ เป็นผู้ท่ีมีความรู้ และมีฝีมือการประดิษฐ์สิ่งของเหลือใช้หรือไม่ได้ใช้แล้ว นามาดัดแปลงให้เป็นของสามารถใช้ได้หรือนาเป็นของที่ระลึก โดยนางสมจิตร เมตตาวงศ์ได้รับความรู้มา จากท่ีตนนั้นได้ โดนจาคุกท่ีเรือนจาเขาบิน จังหวัดราชบุรี ได้มีกรมพัฒนาฝีมือแรงงานมาถ่ายทอดวิชา และ พอได้ออกมาจากเรือนจา ตนก็ได้นาความรู้มาบอกต่อ ชาวบ้านหมู่ที่ 4 ตาบลยางหัก โดยนากระดาษหรือ ใบล๊อตตาร่ี มาผับเปน็ ตวั หงส์ ตะกรา้ และแจกนั ซง่ึ ทางกศน.ตาบลยางหัก ได้เรียนเชิญให้มาเป็นวิทยากรใน การเปิดกลุ่มอาชีพ เพ่ือต้ังเป็นกลุ่มให้กับชุมชนหมู่ที่ 4 ตาบลยางหัก เพ่ือจะได้มีอาชีพและเพ่ิมรายได้ให้กับ ชุมชน จดุ เดน่ ของภูมปิ ัญญาท้องถิ่น เป็นตัวอย่างในการนาวัสดุทไ่ี มใ่ ช้แล้ว มาทาใหเ้ กิดรายได้ วตั ถดุ บิ ท่ีใชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ทเี่ กิดจากภมู ิปัญญา ซึ่งพนื้ ทอ่ี ื่นไม่มี กระดาษวสั ดุท่ีหาในครวั เรือน รายละเอยี ดของภูมิปัญญาท้องถ่นิ เป็นการนาภมู ิปัญญามาใช้ในชุมชน ประโยชนไ์ ด้จรงิ สามารถสร้างรายไดห้ ลักและรายไดเ้ สริม ให้แก่ครอบครวั รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและสื่ออน่ื อยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ........ คร้งั จานวน........คน มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ปิ ญั ญาให้เปน็ นวตั กรรม คณุ คา่ (มลู ค่า) และ ความภาคภมู ิใจ ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมทค่ี ดิ คน้ ข้นึ มาใหม่ ภมู ิปัญญาท้องถิ่นดงั้ เดิมไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก ภูมิปัญญาท้องถิ่นท่ีได้พฒั นาและตอ่ ยอด

5 แบบเดิม คือ - การพัฒนาต่อยอดคือ ได้มีกรมพัฒนาฝีมือแรงงานมาถ่ายทอดวิชา และพอได้ออกมาจากเรือนจา ตนก็ได้นาความรู้มาบอกต่อ ชาวบ้านหมู่ที่ 4 ตาบลยางหัก โดยนากระดาษหรือ ใบล๊อตตาร่ี มาผับเป็น ตัวหงส์ ตะกร้า และแจกัน ซึ่งทางกศน.ตาบลยางหัก ได้เรียนเชิญให้มาเป็นวิทยากรในการเปิดกลุ่มอาชีพ เพอื่ ต้งั เปน็ กลมุ่ ใหก้ ับชมุ ชนหมูท่ ี่ 4 ตาบลยางหัก เพื่อจะไดม้ อี าชีพและเพ่มิ รายได้ให้กบั ชุมชน รปู ภาพเจ้าของภูมปิ ัญญา นางสมจิตร เมตตาวงศ์ (เจา้ ของภมู ิปญั ญา ผลิตภณั ฑ์จากวัสดุเหลือใช้ (กระดาษ)

6 รูปภาพภมู ปิ ญั ญา วิธกี าร นากระดาษจาก กล่องขนมมาตัดเปน็ รปู รา่ ง ตามโครง และนามาผับเพอ่ื สานให้รับกับก้นตะกร้า นากน้ ตะกร้าทตี่ ัดเป็นรปู ทรงก้นตะกร้า แล้วนาที่ผับเป็นตัวรับระหวา่ งก้นตะกรา้ กับท่ีสานเป็นรูปตะกร้า โดย ใชก้ าวทา ผลงาน/ชิ้นงาน

7 แบบบนั ทึกชุดข้อมูลคลังปญั ญา-ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน ตาบลยางหัก อาเภอปากทอ่ จังหวดั ราชบรุ ี ชอ่ื ภมู ิปัญญา : การทาน้าหมักชวี ภาพ ชือ่ นางสร้อย นามสกุล ฉลวยศรเี มอื ง วนั เดือนปีเกิด : --- --- พ.ศ.2497 ท่ีอยู่ปัจจุบัน (ทส่ี ามารถติดต่อได)้ : บา้ นเลขท่ี 183 หมทู่ ่ี 5 ตาบล ยางหกั อาเภอ ปากท่อ จังหวัด ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70140 โทรศัพท์ : 090-4578932 ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปญั ญา นางสร้อย ฉลวยศรีเมือง เป็นคนตาบลยางหัก เมื่อราวปี พศ 2538 ได้เปล่ียนทิศทางจากการ ปลูกข้าวโพด แล้วขาดทุน ตนมีญาติอยู่จังหวัดจันทบุรี แนะนาว่าทาไมไม่ปลูกไม้ยืนต้น พวกทุเรียน ลาไย เงาะ เหมือนจังหวดั จันทบุรี นางสรอ้ ยจึงเกิดไอเดยี วา่ อยากหันมาปลูกพืชแบบผสมผสานในไร่เด่ียวสามารถ ปลูก ผลไม้หลายประเภท ปัญญาก็เกิดอีกพอปลูกก็จะมีพวกแมลง มากิน ทาให้ตายไปก็หลายต้น ตนและ สามีจึงคิดหาทางธรรมชาติกาจัดแมลง จึงได้เข้าร่วมโครงการกับทาง เกษตรอาเภอปากท่อ ถึงวิธีการทาน้า หมักชวี ภาพ ซ่งึ นางสร้อย กไ็ ด้เรยี นร้แู ละนามาใชจ้ นทกุ วนั นี้ นางสรอ้ ย และนายมี สองสามีภรรยา ก็ได้หมัก ไว้ใช้และได้ทาปุย๋ หมกั จากมลู สตั วไ์ ว้ใชเ้ องที่ ในสวนลงุ มี ปา้ สรอ้ ย หมทู่ ี่ 5 ตาบลยางหัก จุดเด่นของภูมปิ ัญญาท้องถิ่น เปน็ การลดค่าใช้จา่ ยในครวั เรือนจะนาทสี่ งิ่ ของท่ีมีอยู่มาใช้ใหเ้ กิดประโยชน์ คือ การใช้น้าหมัก ชีวภาพจากขยะทางการเกษตรหรือเศษอาหารจากครัวเรอื น และขีว้ วั สามารถนามาใช้ในสวน วตั ถุดิบทใี่ ช้ประโยชน์ในผลิตภัณฑ์ทีเ่ กิดจากภมู ิปัญญา ซ่ึงพืน้ ทอ่ี ื่นไม่มี มูลสตั ว์ และ เศษอาหาร รายละเอียดของภมู ิปัญญาท้องถิ่น เปน็ แหลง่ เรยี นรู้ในชมุ ชน สามารถมาเรียรรู้ไดต้ ลอดเวลา รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพร่ผา่ นส่ือมวลชนและส่อื อ่นื อย่างแพร่หลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน ........ ครง้ั จานวน........คน มีการนาไปใช้ อ่นื ๆ (ระบุ)

8 ลักษณะของภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมปิ ัญญาให้เปน็ นวัตกรรม คณุ คา่ (มูลคา่ ) และ ความภาคภูมใิ จ ภูมปิ ัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมทค่ี ดิ ค้นข้นึ มาใหม่ ภมู ิปัญญาท้องถ่ินด้ังเดิมไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปญั ญาท้องถิ่นทไี่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ การปลกู ข้าวโพดแลว้ ขาดทุน เพราะปลูกพืชชนดิ เดียว พอขายหมดกไ็ ม่มรี ายได้ การพัฒนาต่อยอดคือ มีญาติอยู่จังหวัดจันทบุรี แนะนาว่าทาไมไม่ปลูกไม้ยืนต้น จาพวกทุเรียน ลาไย เงาะ เหมือนจังหวัดจันทบุรี จึงเกิดไอเดีย ว่าอยากหันมาปลูกพืชแบบผสมผสานในไร่เด่ียวสามารถ ปลูก ผลไม้หลายประเภท ปัญหาก็เกิดอีกพอปลูกก็จะมีพวกแมลง มากิน ทาให้ตายไปก็หลายต้น จึงคิด หาทางธรรมชาตกิ าจัดแมลง จงึ ได้เขา้ ร่วมโครงการกบั ทาง เกษตรอาเภอปากทอ่ ถึงวิธีการทาน้าหมักชีวภาพ ซง่ึ นางสรอ้ ย ฉลวยศรีเมือง ก็ไดเ้ รียนร้แู ละนามาใช้จนทุกวันน้ี นางสรอ้ ย ฉลวยศรเี มือง และสามี ได้หมักไว้ ใช้และไดท้ าปยุ๋ หมักจากมูลสตั ว์ไว้ใช้เองท่สี วน หมทู่ ี่ 5 ตาบลยางหกั รปู ภาพเจ้าของภูมปิ ัญญา นางสรอ้ ย ฉลวยศรีเมือง (เจ้าของภมู ปิ ัญญา การทานา้ หมักชีวภาพ)

9 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา วธิ กี าร การทานา้ หมักชวี ภาพ นาเศษอาหารมาหมัก นาน้าที่หมักฉดี ฆ่าแมลงท่ีมากิน จนทาใหส้ วนของนางสรอ้ ย มผี ลผลติ ท่ีดี ผลงาน/ชน้ิ งาน จาการใชน้ า้ หมักชีวภาพ คนสภุ าพดี เพราะไม่ใชส้ ารฆา่ แมลงคะ่ ป้าสรอ้ ยไดก้ ล่าวไว้

ท่ีปรกึ ษา คณะผจู้ ัดทา นางสาวดารตั น์ กาญจนาภา ผู้อานวยการสานกั งาน กศน. จงั หวัดราชบุรี นางสาวชาลินี ดารา ครู รกั ษาในตาแหนง่ ผอ.กศน.อาเภอปากทอ่ ร่าง/เรยี บเรยี ง และพิมพ์ ครู กศน.ตาบลยางหัก นางชุลีพร แก้วคา