ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ยางหัก อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี

ทาเนียบภมู ปิ ญั ญาท้องถ่นิ ตาบลยางหัก อาเภอปากทอ่ จังหวดั ราชบุรี ประจาเดือน ธนั วาคม 2562 ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอปากทอ่ สานักงานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย จงั หวัดราชบรุ ี สานักงานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

คานา ด้วย กศน.ตาบลยางหัก ได้ดาเนินการจัดทาภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพ้ืนที่ ตาบลยางหัก เพื่อเพ่ิมพูนความรู้และทักษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ท้ัง จากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อ่ืน การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพ่ือให้ประชาชนใน พน้ื ที่ได้นาไปใช้และเรยี นรู้เพื่อเพ่ิมอาชพี และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญเติบโต อย่างต่อเนื่องและเก้ือกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มี สารพิษเช่น น้า ดิน แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่าง ต่อเนือ่ ง และเกดิ ผลในการเพิ่มพูนความอดุ มสมบูรณข์ องทรัพยากรธรรมชาติ ด้วย กศน.ตาบลยางหักหวังว่า เอกสารเลม่ นีค้ งมปี ระโยชนต์ ่อผอู้ า่ นและผู้ปฏบิ ตั ิงานต่อไป กศน.ตาบลยางหกั ธนั วาคม 2562

สารบัญ หนา้ คานา 1 สารบญั 4 กศน.ตาบลยางหัก 7 10 - ภูมิปัญญา การนวดแผนไทย : นางปราณี ขดั สี - ภูมิปัญญา ศาสนพิธีทางศาสนา : นางมุนติ า มหาลาภกอ่ เกยี รติ - ภมู ิปัญญา การปลกู พืชแบบผสมผสาน : นายวเิ ชยี ร บญุ รอด คณะผู้จัดทา

1 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมลู คลังปญั ญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ตาบลยางหกั อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบรุ ี ชื่อภมู ิปัญญา : การนวดแผนไทย ชื่อ นางปราณี นามสกุล ขัดสี วนั เดือนปเี กิด : 6 กมุ ภาพันธ์ พ.ศ 2498 ท่อี ยู่ปจั จบุ ัน (ท่สี ามารถตดิ ตอ่ ได้) : บ้านเลขที่ 102/3 หมทู่ ่ี 4 ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70140 โทรศพั ท์ : 082-1687246 Line ID : 0821687246 ความเป็นมาของบคุ คลคลังปัญญา นางปราณี ขดั สี เริม่ นวดแผนไทยเม่ือปี พ.ศ 2528 ใช้หลักการนวดแบบศาสนพิธี ซ่ึงยงั ไม่ไดร้ ับการ อบรมการนวดแผนไทยจากหนว่ ยงานใดๆ เป็นการนวดแบบโบราณทอี่ ิงกบั พิธที างไสยศาสตร์ จะเนน้ ในเรอ่ื ง ของการนวดจบั เส้นเปน็ หลกั มีผ้ปู ่วยท่เี ปน็ อัมพฤต อัมพาต มารกั ษาอาการดีขนึ้ จนหายป่วยไปหลายราย และเมื่อปี พศ.2551 ไดผ้ า่ นการอบรม การนวดแผนไทยจาก สถาบนั พัฒนาฝีมือแรงงาน ภาคที่ 4 จังหวดั ราชบุรี ไดเ้ ปน็ หมอนวดแผนไทย รวม 34 ปี คนทมี่ าใชบ้ ริการสว่ นใหญน่ วดคลา้ ยเสน้ ตามจดุ นางปราณี ขัดสี มจี ิตสาธารณะชอบชว่ ยเหลือชุมชมเท่าทตี่ นเองสามารถทาได้ เปน็ ท่รี ู้จักในนาม หมอณี และกินเจ ละเว้นจากการกินเน้ือสัตว์ ตง้ั แต่ ปีพ.ศ 2537 รวม 25 ปี จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน เปน็ การนวดแบบเนน้ การจดั เสน้ แผนโบราณที่อิงกับพิธที างไสยศาสตร์ วตั ถุดบิ ที่ใชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ทเี่ กิดจากภูมปิ ญั ญา ซ่ึงพ้นื ที่อื่นไม่มี ไดแ้ ก่ เปน็ การนวดแผนโบราณโดย ใชน้ า้ มนั หมอ่ งสีสม้ (ขม้นิ ) รายละเอียดของภูมิปัญญาท้องถ่ิน เป็นการนวดแผนโบราณทอี่ ิงกบั พธิ ีทางไสยศาสตร์ ตามความเชื่อ เม่ือผู้ป่วยมีอาการปวดเมือ่ ยกจ็ ะ มาให้ นางปราณี ขัดสี ทาการรกั ษาโดยการทาพิธี ขอใหพ้ อ่ ปู่ชว่ ยนวดในแต่ละคร้ังจะค่ายกครู 9 บาท พอครบ หนึ่งปี นางปราณี ขัดสี กจ็ ะนาเงนิ ท่ีไดจ้ ากค่ายกครู ไปทาบญุ ท่วี ัด รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและสื่ออนื่ อย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน ........ ครง้ั จานวน........คน มีการนาไปใช้ อื่นๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน การพฒั นาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาให้เป็นนวตั กรรม คณุ ค่า (มูลคา่ ) และ ความภาคภมู ใิ จ ภูมิปัญญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมทคี่ ิดคน้ ขน้ึ มาใหม่

2 ภูมิปัญญาท้องถ่ินดง้ั เดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ินที่ได้พฒั นาและต่อยอด แบบเดิม คือ เป็นการนวดแบบโบราณท่ีอิงกบั พิธที างไสยศาสตร์ การพัฒนาต่อยอด คือ เป็นการนวดแผนโบราณท่ีอิงกับพิธีทางไสยศาสตร์ ตามความเช่ือ เมื่ผู้ปว่ ยมอี าการปวดเมอ่ื ยกจ็ ะมาให้ นางปราณี ขัดสี ทาการรักษาโดยการทาพิธี ขอให้พ่อปู่ช่วยนวดในแต่ ละคร้ังจะค่ายกครู 9 บาทพอครบ หน่ึงปี นางปราณี ขัดสีก็จะนาเงินท่ีได้จากค่ายกครู ไปทาบุญท่ีวัด นางปราณี ขัดสี ผ่านการอบรมของพัฒนาฝีมือแรงงาน สาขาพนักงานนวดไทยระดับหนึ่ง และสาขาการ นวดเพื่อสขุ ภาพ จานวน 64 ช่ัวโมง รปู ภาพเจ้าของภมู ปิ ัญญา นางปราณี ขัดสี (เจ้าของภมู ปิ ัญญา การนวดแผนไทย) รูปภาพภูมิปญั ญา อปุ กรณน์ วดแผนไทย น้ามนั หมอ่ งสสี ม้ (ขมน้ิ )

3 ไหว้พอ่ ปู่ชว่ ยในการนวดแตล่ ะคร้ัง ผา่ นการอบรมของพัฒนาฝมี ือแรงงาน สาขาพนักงานนวดไทยระดับหนึ่ง และสาขาการนวดเพื่อสขุ ภาพ จานวน 64 ชัว่ โมง การนวดอาทิเช่น นวดตัว นวดฝ่าเท้า โดยใช้ น้ามันหม่องสีสม้ (ขม้นิ )

4 แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมูลคลงั ปญั ญา-ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี ชอ่ื ภูมิปัญญา : ศาสนพธิ ที างศาสนา ชื่อ นางมุนิตา นามสกุล มหาลาภกอ่ เกยี รติ วนั เดือนปีเกดิ : 7 พฤศจิกายน พ.ศ.2503 ท่อี ยู่ปัจจบุ นั (ท่สี ามารถติดต่อได)้ : บา้ นเลขท่ี 128/1 หมทู่ ี่ 4 ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศัพท์ : 093-2251995 Line ID : 0932251995 บ้านมหาลาภ Facebook : บา้ นมหาลาภ มแี ต่รกั ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปัญญา คุณมุนิตา มหาลาภก่อเกียรติ ผู้จัดการงานศพ หรือ สัปเหร่อ เป็นผู้หน่ึงท่ีได้รับการถ่ายทอด ศาสนพิธี ทางศาสนา ตาบลยางหัก ผู้ท่ีทาหน้าท่ีเกี่ยวกับการศพ ต้ังแต่ทาพิธีมัดตราสัง จนกระทั้ง นาศพไป ฝงั หรอื เผา จุดเดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถ่ิน ผู้จัดการงานศพ หรือ สัปเหร่อ ในงานศพ ดา้ นศาสนพิธี ทางศาสนา รายละเอยี ดของภมู ิปัญญาท้องถน่ิ เป็นการอนุรักษ์ และถา่ ยทอดใหก้ บั คนรุ่นหลัง ที่จะได้นาไปเปน็ ผจู้ ดั การงานศพ หรอื สัปเหร่อ ทางศาสนา เปน็ ผ้นู าด้านศาสนา รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและสือ่ อน่ื อย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ........ ครัง้ จานวน........คน มกี ารนาไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน การพฒั นาต่อยอดภมู ปิ ัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มลู ค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมทีค่ ดิ ค้นขน้ึ มาใหม่ ภมู ิปัญญาท้องถิ่นดง้ั เดิมได้รบั การถ่ายทอดมาจาก ภูมิปญั ญาท้องถ่ินทไี่ ด้พฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ ผจู้ ดั การงานศพ หรือ สปั เหรอ่ คือภมู ปิ ัญญาท่ีสืบทอดมา การพัฒนาต่อยอด คือ คณุ มนุ ิตา มหาลาภก่อเกยี รติ คอื ผทู้ ี่เรียนรู้มาอีกทอดหนึ่งและเรียนรู้ และ ได้รับการถ่ายทอดการสบื สาน ศาสนพิธี ตัง้ แต่ ปี 2549 รวม 13 ปี เน่อื งจาก ช่วงนนั้ ผ้จู ัดการงานศพ หรอื สัปเหรอ่ ไมม่ ีใครว่าง จึงต้องทาหน้าทีแ่ ทน และตั้งแตน่ น้ั มากไ็ ด้ศกึ ษาเรียนรู้ และรับงาน ผจู้ ัดการงานศพ

5 หรอื สปั เหร่อเรื่อยๆมา และถ่ายทอดให้กับเยาวชนทส่ี นใจ ในชุมชน ปจั จุบันผ้จู ัดการงานศพ สปั เหร่อ เรมิ่ ทดถอยไปเร่ือยๆ ผคู้ นเร่มิ สนใจแตส่ งิ่ ใหมๆ่ แต่งานศพ ยงั มอี ยา่ งต่อเนื่อง คงต้องสบื สานไวใ้ ห้ลูกหลานได้ เรียนรู้ รปู ภาพเจา้ ของภมู ปิ ัญญา นางมุนิตา มหาลาภก่อเกียรติ ( เจา้ ของภูมิปัญญาศาสนพิธีทางศาสนา ) รูปภาพภูมิปัญญา วธิ กี าร ทาพิธีตามศาสนาฯ ญาตผิ ูเ้ สยี ชวี ติ เชญิ ทาสัปเหรอ่ ไปทาพิธตี ามศาสนา

6 ทาความสะอาด ท่ีเผาศพ (เมร)ุ ญาติผู้เสยี ชวี ิต เคลือนยา้ ยศพไปทีเ่ ผาศพ (เมร)ุ หลังเผาศพเสร็จ ก็จะมาเก็บกระดูกศพ นางมนุ ิตา มหาลาภก่อเกยี รติ ได้เปน็ หมอดนิ อาสา ประจาหม่บู ้าน

7 แบบบันทึกชุดข้อมูลคลังปญั ญา-ภมู ปิ ัญญาท้องถิน่ ตาบลยางหัก อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบุรี ชือ่ ภูมปิ ัญญา : การปลูกพืชแบบผสมผสาน ช่อื นายวเิ ชยี ร นามสกุล บุญรอด วันเดือนปีเกดิ : 8 ตลุ าคม พ.ศ.2506 ทอ่ี ยู่ปัจจุบนั (ท่ีสามารถตดิ ตอ่ ได้) : บา้ นเลขที่ 147 หมู่ท่ี 6 ตาบลยางหกั อาเภอปากท่อ จงั หวัดราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70140 โทรศพั ท์ : 087-1012180 Line ID : 087-1012180 ความเปน็ มาของบคุ คลคลังปัญญา คุณวเิ ชยี ร บุญรอด เปน็ ผหู้ น่ึงทไี่ ด้นาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใน รัชกาลท่ี 9 ท่ีช่วยเหลือผู้ประกอบอาชีพในภาคเกษตรกรรมต้ังแต่เกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจ ใน ครอบครัวของ คุณวิเชียร บุญรอด ก็เป็นหนึ่งในครอบครัวที่เกิด วิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจ เป็นหน้ี 300,000 บาท เพราะขาดทุนจากการปลูกไร่ ปลูกผัก จึงหันมาปลูกพืชสวนแบบผสมผสาน ไม่ใช้สารฆ่า แมลง ได้ทาปุ๋ยหมักชีวภาพ และสารไล่แมลงขึ้นมาใช้เอง จนปลดหน้ี 300,000 ได้ และมีเงินสดซ้ือรถยนต์ มีเงินออม นาส่ิงท่ีตนประสบความสาเร็จ มาเผยแพร่ให้กับประชาชนในตาบลยางหักและพ้ืนที่ใกล้เคียงให้ ประชาชนที่ทาการเกษตร เพื่อให้เกษตรกรสามารถดารงชีวิตอยู่ในพ้ืนท่ีของตนเอง อันเป็นแนวทางการ พัฒนาการเกษตรแบบพ่ึงตนเองโดยการผสมผสานกิจกรรมพืช สัตว์ ให้เกิดการพัฒนาแบบย่ังยืน จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การปลูกพืชแบบผสมผสาน ซึ่งเป็นการนาปุ๋ยชีวภาพ และสารไล่แมลง ที่ทาขึ้นมาใช้เอง เป็นการ รักษาดิน ให้เป็นดินท่ีมีประสิทธิภาพ ปลูกพืช ทาให้ง่ายต่อการดูแล และได้มีการเผยแพร่ให้กับประชาชนท่ี ทาการเกษตรซึ่งได้นามูลสัตว์ และเศษอาหาร ท่ีเหลือใช้นากับมาใช้ในการทาปุ๋ยชีวภาพเป็นการประหยัด ต้นทนุ และสามารถพึ่งตนเองไดย้ งั ไดอ้ นุรักษส์ ิงแวดล้อมทใี่ ห้เกิดมลพิษและสารพิษต่อร่างกายด้วยในการเป็น แนวทางในการดาเนนิ ชวี ิต วัตถดุ บิ ท่ีใชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ที่เกดิ จากภูมปิ ัญญา ซึ่งพืน้ ที่อื่นไม่มี ไดแ้ ก่ มูลสตั ว์ เชน่ มูลววั กับมลู ไก่ รายละเอียดของภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ความเปน็ อยแู่ บบพอเพยี ง พอประมาณ และมเี หตุผล เป็นแหลง่ เรียนรใู้ นชุมชน สามารถมาเรยี รรู้ได้ ตลอดเวลา การใช้นวตั กรรมใหม่ ๆ เขา้ มาปรับใชใ้ นด้านการเกษตร “ทฤษฎีใหม”่ รปู แบบและลกั ษณะการ ถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญา เคยเผยแพร่ในแหล่งเรยี นเรยี นรู้ให้ชมุ ชนและนอกชมุ ชน มาศึกษาเรียนรู้ รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสอื่ มวลชนและส่อื อ่ืนอยา่ งแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน ........ ครัง้ จานวน........คน มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบุ)

8 ลักษณะของภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณค่า (มลู คา่ ) และ ความภาคภมู ิใจ ภมู ิปัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ิดค้นขน้ึ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่นดง้ั เดิมไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นทไี่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คอื ก่อนนาเกษตรแบบผสมผสานมาปรับใชท้ สี่ วน เปน็ หนเี้ กอื บ 300,000 บาท การพัฒนาต่อยอด คือ เป็นผู้นาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใน รัชกาลที่ 9 มาใช้ในการทาเกษตรแบบผสมผสาน ในน้ามีปลา ในดิน สวน ผลไม้ หลากหลายชนิด ผสมผสานกันไป และมีการทาปุ๋ยหมักชีวภาพ สารไล่แมลง ใช้เอง ทาให้ลดต้นทุน เพ่ิมรายได้ ปลดหนี้สิน จานวน 300,000 บาท และยังเป็นวิทยากรในการอบรมถ่ายทอดความรู้การปลูกพืชแบบผสมผสาน การทา ปุ๋ยหมักชีวภาพ ได้รับรางวัลจากหลายหน่วยงาน ซึ่งเป็นบุคคลต้นแบบ ของตาบลยางหัก ได้รับใบประกาศ เกียรตคิ ณุ จาก หลายหนว่ ยงาน รปู ภาพเจ้าของภูมปิ ัญญา นายวเิ ชียร บญุ รอด (เจ้าของภูมปิ ัญญา การปลูกพชื แบบผสมผสาน)

9 รปู ภาพภมู ปิ ญั ญา ได้รับใบประกาศเกียรติคุณจาก หลายหน่วยงาน วิธกี าร มกี ารทาป๋ยุ หมักจากมูลสตั วไ์ วใ้ ชเ้ อง บรรยายและสาธติ ให้กบั ผ้อู บรมฟังเก่ียวกบั การปลูกพชื แบบผสมผสาน

ท่ปี รึกษา คณะผู้จัดทา นางสาวดารตั น์ กาญจนาภา นางศริ เิ พ็ญ สงั ขบรู ณ์ ผู้อานวยการสานักงาน กศน. จงั หวัดราชบุรี นางสาวชาลนิ ี ดารา ผู้อานวยการ กศน. อาเภอปากทอ่ ครู รา่ ง/เรยี บเรียงและจัดพิมพ์ ครู กศน.ตาบลยางหัก นางชุลพี ร แกว้ คา